سندروم طوفان سیتوکین چیست و چه ارتباطی با بیماران کرونایی دارد؟

به‌دلیل همه‌گیری بیماری‌ کرونا و گونه‌های جدید آن، نام طوفان سیتوکین را بسیار می‌شنویم. اما درباره آن چقدر اطلاعات داریم؟ به باور عامه طوفان سیتوکین باعث مرگ بیمارن مبتلا به کرونا می‌شود، اما بهتر است بدانید چنین نیست! بروز طوفان سیتوکین در بیماران مبتلا به کرونای شدید رخ داده و راه‌های درمان متفاوتی دارد.

بهتر است بدانید، این عارضه در موارد بسیار نادر (کمتر از ۴ درصد) باعث مرگ بیماران مبتلا به کرونا می‌شود. طوفان سیتوکین انواع رویدادهایی است که باعث نارسایی چند عضو مهم مانند ریه و قلب شده و در نهایت مرگ بیمار را به دنبال دارد. در این مطلب از مجله سلامت دکتر تو با ما همراه باشید تا با تمام اطلاعات لازم در این زمینه آشنا شوید. برای دریافت مشاوره تلفنی و اطلاعات بیشتر نیز می‌توانید با پزشک متخصص ریه و بیماری‌های تنفسی و دکتر داخلی در سایت دکترتو ارتباط برقرا کنید.

سندروم طوفان سایتوکین (آزادسازی سیتوکین) چیست؟

به تعریف پزشکی، سندروم آزادسازی سیتوکین به انگلیسی Cytokine release syndrome یا واکنش انفوزیون، نوعی سندروم پاسخ التهابی سیستم ایمنی بدن است که می‌تواند در اثر بیماری‌هایی مانند «کووید-۱۹»، عفونت‌ یا عارضه دارویی برخی از پادتن‌های مونوکلونال و درمان‌های مربوط به لنفوسیت تی اتفاق بیوفتد. به موارد بسیار شدید این عارضه، طوفان سیتوکین گفته می‌شود.

برای اولین بار در سال ۱۹۹۳، به نام سندروم طوفان سیتوکین اشاره شد. این عبارت در بحثی در مورد بیماری‌ پیوند علیه میزبان استفاده شد، حالتی که طی آن میزان زیادی سیتوکین در بدن رها می‌شود. طی سال‌های بعد از این عبارت برای تعریف واکنش‌های عفونی به کار رفت.

به‌عبارت ساده‌تر، سندروم طوفان سیتوکین در واقع گروهی از بیماری‌های مرتبط با هم است که طی آن سیستم ایمنی بدن سیگنال‌های التهابی زیادی تولید کرده که گاهی منجر به نارسایی و مرگ می‌شود.

طوفان سیتوکین به تنهایی، یک بیماری خاص و مشخص محسوب نمی‌شود. ممکن است این عارضه به دلیل مشکلات زمینه‌ای مختلف و بیماری‌های‌ متفاوت رخ دهد. برای مثال در بیماران مبتلا به کرونای شدید، سندروم طوفان سایتوکین به دلیل التهاب اندام‌های داخلی و پاسخ سیستم خود ایمنی بدن اتفاق می‌افتد.

طوفان سایتوکین، انتشار سیتوکین، CRS یا طوفان سیتوکین همگی نام‌های این سندروم هستند که یک مشکل جدی پزشکی است که باید به موقع به آن رسیدگی کرد.

طوفان سایتوکین چگونه اتفاق می‌ افتد؟ (سندرم آزادسازی سیتوکین چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟)

انواع مختلفی از سایتوکین‌ها در بدن وجود دارند. هرکدام از آن‌ها وظیفه‌ خاص خود را به‌عهده دارند. برای مثال:

• سایتوکین‌هایی که به جذب سلول‌های ایمنی کمک می‌کنند.
• سایتوکین‌هایی که به تولید آنتی بادی کمک می‌کنند.
• سایتوکین‌های که علائم بیماری را نشان می‌دهند.
• سایتوکین‌هایی که باعث راحتی لختگی خون در مواقع لازم می‌شوند.

علاوه‌براین، گروهی دیگر از سایتوکین‌ها وجود دارند که به کاهش پاسخ التهابی بدن کمک می‌کنند. در مواردی که سایتوکین به دلایل مختلف بیش از حد تولید شود باعث ایجاد مشکلات خود ایمنی و خاص می‌شود. در شرایط عادی سیتوکین‌ها به هماهنگی واکنش سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری‌ها، عفونت‌ها و ویروس‌ها کمک می‌کنند. اگر شرایط واکنش التهابی بدن از کنترل خارج شود، سایتوکین‌ها باعث آسیب به بدن و بیماری‌ خودایمنی می‌شوند.

جالب است بدانید در این بیماری، داشتن سیستم ایمنی قوی یک نقطه ضعف محسوب می‌شود. زیرا نشان‌دهنده میزان بالای سیتوکین است که عوارض جدی‌تری به‌همراه دارد. به‌همین دلیل بروز این عارضه در جوانان مبتلا به کرونای شدید اغلب باعث مرگ می‌شود. اما راه‌های درمان و پیشگیری هم وجود دارد.

براساس تحقیقات انجام شده، ظاهرا دلیل اصلی سندروم آزادسازی طوفان سیتوکین، اینتروکولین IL-6 باشد.

چه چیزی باعث ترشح سیتوکین می شود؟

این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد زیادی از گلبول‌های سفید از جمله لنفوسیت‌های بی، تی و سلول‌های کشنده طبیعی، سلول‌های دندریتیک و مونوسیت‌ها فعال شده و باعث رها شدن سیتوکین‌های التهابی می‌شوند. با افزایش سیتوکین‌های التهابی، تعداد گلبول‌های سفید بدن تحریک و فعال می‌شوند.

این سلول‌های آزاد شده، توسط سلول‌های آلوده فعال می‌شوند و در نتیجه نکروز از بین می‌روند؛ بنابراین ابتدا سیستم ایمنی بدن به اشتباه، مقادیر زیادی گلبول سفید آزاد کرده که توسط ویروس یا سلول آلوده از بین می‌روند. سپس سیستم ایمنی بسیار ضعیف شده و باعث مرگ فرد می‌شوند.

این حادثه زمانی اتفاق می‌افتد که دستگاه ایمنی بدن مشغول مبارزه با عوامل بیماری‌زا بوده و از سویی سیتوکین‌ها عملکرد اشتباهی داشته و به لنفوسیت‌ها و ماکروفاژها علامت می‌دهند به محل عفونت حمله کنند. چنین کاری سلول‌های ایمنی بدن را تحریک کرده و باعث افزایش سیتوکین بیشتر و در نتیجه طوفان سایتوکین می‌شود.

در مورد بروز طوفان سیتوکین و کرونا، باید اشاره کرد که سیتوکین بالایی در خون این افراد وجود دارد. این مشکل در بیماری کرونا باعث افزایش سیتوکین‌های التهابی و «سندروم پریشانی حاد تنفسی» می‌شود که عامل اصلی مرگ‌ومیر افراد دچار نوع شدید بیماری کووید-۱۹ است. این دسته افراد برای پیشگیری و درمان در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند.

علائم سندروم آزادسازی طوفان سیتوکین چیست؟

در موارد خفیف طوفان سایتوکین (مرحله ۱ و ۲) معمولا علائم خود را به‌صورت آنفولانزا نشان می‌دهند. اما در موارد خفیف علائم بسیار شدیدی بروز می‌کند که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. از جمله این علائم می‌توان موارد زیر را نام برد:

• تب و لرز
• خستگی
• تورم اندام‌ها
• تهوع و استفراغ
• دردهای عضلانی و مفصلی
• سردرد
• راش پوستی
• سرفه کردن
• تنگی نفس
• تنفس سریع و پی در پی
• تشنج
• رعشه (لرزش اندام‌ها)
• مشکل در هماهنگی حرکات
• گیجی و توهم
• بی‌حالی و واکنش ضعیف.

با مشاهده هرکدام از علائم فوق، سریعاً با پزشک تماس گرفته و فرد را به بیمارستان منتقل کنید.

به دنبال راهی برای درمان سندروم آزادسازی سیتوکین هستی؟

همین الان از پزشک متخصص مشاوره بگیر.

مشاوره آنلاین دکتر متخصص ریهمتخصص ریه

علل بروز عارضه طوفان سیتوکین چیست؟

یکی از مهم‌ترین سؤالات افراد در زمینه طوفان سیتوکین، این است که آیا تنها بیماری کرونا باعث بروز این مشکل می‌شود یا دلایل دیگری هم برای آن وجود دارد؟

در پاسخ باید گفت، خیر! عوامل بسیار زیادی باعث بروز این مشکل می‌شوند. بیماری کرونا تنها باعث طوفان سیتوکین نمی‌شود. هرچند که درک عملکرد سیستم ایمنی بدن و دلایل بروز آن برای دانشمندان همچنان یک چالش است اما تاکنون دلایل زیر به‌عنوان اصلی‌ترین عوامل ایجاد طوفان سایتوکین معرفی شده‌اند.

متن انگلیسی:
Cytokine storm happens when the immune system produces too many inflammatory signals.
ترجمه فارسی:
زمانی‌که سیستم ایمنی بدن سیگنال‌های التهابی زیادی را تولید کند، طوفان سیتوکین ایجاد می‌شود.

به نقل از سایت verywellhealth

۱. سندروم‌ های ژنتیکی

افراد مستعد بیماری‌های ژنتیکی خاص مانند «سندرم هموفاگوسیتیک لنفوهیستوسیتوز» (hemophagocytic lymphohistiocytosis) که به نام “HLH” هم شناخته می‌شود، نقصی در سلول‌های سیستم ایمنی بدن است. این بیماری ژنتیکی خاص باعث بروز طوفان سیتوکین می‌شوند.

معمولا نوزادان مستعد “HLH” در ماه‌های اولیه تولد دچار طوفان سیتوکین شده و جان خود را از دست می‌دهند؛ بنابراین بسیار اهمیت دارد که به آزمایش‌های ژنتیکی پیش از بارداری اهمیت بیشتری بدهید.

۲. بیماری‌ های عفونی

بسیاری از عفونت‌های خاص می‌تواند باعث بروز طوفان سیتوکین شود. ویروس‌ها، باکتری‌ها و بسیاری عوامل دیگر از جمله ویروس آنفولانزای A می‌تواند باعث بروز این مشکل شود. همچنین سندروم آزادسازی سیتوکین در بیماری‌های زیر هم می‌تواند رخ دهد:

• بیماری‌های مرتبط با پیوند علیه میزبان
• سندروم دسیترس تنفسی حاد
• سپسیس
• بیماری ابولا
• کرونا
• آنفولانزای پرندگان
• سندروم‌های پاسخ التهابی بدن.

از جمله ویرس‌های دیگری که می‌توانند منجر به طوفان سیتوکین شوند می‌توان به «ویروس اپستین بار» و «سیتومگالوویروس» اشاره کرد.

درخصوص بروز طوفان سیتوکین طی بیماری‌های عفونی باید اشاره کرد که این حادثه در تمام افراد اتفاق نمی‌افتد. اما در صورتی که فرد همزمان درگیر چند بیماری و علائم باشد ممکن است طوفان سیتوکین را تجربه کند. همچنین در بیماری‌های عفونی شدید که بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارند، مانند «ایدز» هم این عارضه در مراحل پیشرفته بیماری بروز می‌کند.

۳. بیماری‌ های خود ایمنی

افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی مانند «آرتریت سیستماتیک» در نوجوانان (JIA) یا «لوپوس» بیشتر در معرض درگیری با طوفان سیتوکین هستند. در این شرایط طوفان سیتوکین با نام «سندروم آزادسازی ماکروفاژها» شناخته می‌شود.

۴. عوارض دارویی

گاهی طوفان سیتوکین، عارضه نوعی روش درمانی است. برای مثال در افراد مبتلا به سرطان خون از روش درمانی CAR-T برای سلول‌های گیرنده لنوفسیت تی آنتی ژن کیمریک استفاده می‌شود که بروز طوفان سیتوکین را به‌همراه دارد. روش‌های درمانی که ممکن است باعث بروز طوفان سیتوکین شوند، عبارت‌اند از:

• استفاده از موروموناب-سی‌دی ۳ (پادتن علیه CD3) جهت سرکوب دستگاه ایمنی در عمل‌های پیوند اعضا
• استفاده از آلمتوزومب برای درمان سرطان خون
• برخی از روش‌های درمان بیماری ام اس
• استفاده از داروهای خاص برای جلوگیری از رد پیوند اعضا
• استفاده از ریتوکسی مب برای درمان سرطان خون و بیماری‌های خودایمنی
• درمان‌های اختصاصی با لنفوسیت‌های تی به‌کمک لنفوسیت‌های اصلاح شده
• داروی آزمایشی ترالیزومب.

علاوه‌براین، طوفان سایتوکین می‌تواند پس از پیوند سلول‌های بنیادی و اعضا هم رخ دهد.

۵. طوفان سیتوکین و کرونا (COVID-19)

اکثر افراد مبتلا به بیماری کرونا، طوفان سیتوکین را تجربه نمی‌کنند. همانطور که اشاره شده، تنها در موارد بسیار شدید افراد دچار چنین حمله‌ای می‌شوند. در صورتی که فرد سابقه ژنتیکی بیماری خاص یا عفونت‌های زمینه‌‌ای داشته باشد، با ابتلا به ویروس «کووید-۱۹» احتمال بروز طوفان سیتوکین در او بیشتر است.

طوفان سیتوکین چگونه در بیماران مبتلا به کرونا اتفاق می‌ افتد؟

طوفان سیتوکین یک چرخه معیوب است که باعث تولید بیش از حد دو پروتئین سیگنالیک «فاکتور نکروز توموری آلفا» (TNF) – «اینترفرون گاما»  (INF) می‌شود. این دو پروتئین با همکاری یکدیگر وضعیت خطرناکی در سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌کنند که باعث التهاب، آسیب به اعضا و مرگ می‌شود.

در واقع مرگ التهابی سلول‌ها توسط این دو پروتئین در بدن عامل اصلی بروز طوفان سیتوکین در بیماری کووید-۱۹ است. تحقیقات اخیری که درباره طوفان سیتوکین و کرونا انجام شده، نشان دادند این دو پروتئین با استفاده از آنتی‌بادی‌های پیش موجود در بدن می‌توانند، طوفان سیتوکین را مهار کرده و مانع مرگ فرد شوند.

پزشکان سیتوکین‌های خاصی که باعث ایجاد مسیرهای مرگ التهابی سلول‌ها می‌شوند را هم شناسایی کردند. این مورد می‌تواند به درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله «کووید-۱۹» و «سپسیس» شود. سپسیس بیماری خودایمنی بسیار خطرناکی است که با واکنش‌های شدید بدن نسبت به عفونت‌ها همراه است. این عفونت به تدریج بدن را فرا گرفته و باعث مرگ فرد می‌شود.

سندرم آزادسازی سیتوکین چگونه تشخیص داده می شود؟

معمولا در ابتدا آزمایش و معاینه بالینی انجام می‌شود. پس از آن تست‌های آزمایشگاه‌هایی مانند اندازه‌گیری اکسیژن خون، گرفتن نبض و میزان پمپاژ قلبی و غیره برای تشخیص بیماری تجویز می‌شوند. فشار خون بسیار پایین و افزایش لخته شدن خون هم از نشانه‌های سندروم سیتوکین هستند. این مورد نشان می‌دهد که قلب به خوبی پمپاژ نمی‌کند. به‌همین دلیل برای تشخیص بیماری از این دسته از آزمایش‌ها استفاده می‌کنند.

علاوه‌براین، پزشک برای تشخیص دقیق نیاز به سوابق بیماری‌های زمینه‌ای و وراثتی فرد دارد. این مورد کمک بسیار زیادی به تشخیص علت بروز طوفان سیتوکین و جلوگیری از آن می‌کند. طی این آزمایش‌ها، پزشک با اطلاع از موارد زیر می‌تواند این بیماری را تشخیص دهد:

• کاهش تعداد سلول‌های ایمنی بدن
• افزایش نشانگرهای آسیب‌ کلیوی یا کبدی
• زیاد شدن نشانگرهای التهابی مانند پروتئین واکنشی CRP
• بررسی ناهنجاری در لخته خون
• افزایش فریتین (در پاسخ به ورود عفونت به بدن).

همچنین اگر این آزمایش‌ها کمکی به دلیل تشخیص عارضه نکند، احتمالا پزشک برای بررسی بیشتر، آزمایش‌های زیر را تجویز می‌کند:

• عکس‌برداری از قفسه سینه (به‌خصوص برای بیماران مبتلا به کرونا)
• رادیوگرافی قفسه سینه
• سی‌ تی اسکن برای تشخیص کووید-۱۹
• غربالگری آزمایشگاهی بررسی التهاب.

تشخیص این عارضه پیش از وقوع بسیار سخت است. حتی درمان آن به‌خصوص برای بیماری کرونا هم در مرحله آزمون و خطا است. بنابراین ممکن است طوفان سیتوکین بدون هیچ علائمی ناگهان ظاهر شود.

روش‌ های درمان طوفان سیتوکین چیست؟

اگر عفونت باکتریایی عامل بروز طوفان سایتوکین باشد، می‌توان با استفاده از آنتی بیوتیک بیماری را درمان کرد. راحت‌ترین راه درمان طوفان سیتوکین، مربوط به بیماری‌های عفونی مانند کووید-۱۹ است. به‌صورت کلی روش درمان در این حالت براساس تضعیف سیستم ایمنی و تقویت بخش دیگری از بدن است.

از جمله روش‌های درمانی که هم‌اکنون مورد تأیید سازمان جهانی دارو و بهداشت برای مقابله با این بیماری است، عبارتند از:

• استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدها در افراد دچار بیماری‌های زمینه‌ای
• آسپرین (در موارد خفیف)
• اکسیژن رسانی
• داروهایی که بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می گذارند، مانند سیکلوسپورین
• درمان‌های بیولوژیکی که سیتوکین‌های خاص را مسدود می کند.
• تبادل پلاسما (پلاسمافرزیس)
• داروهای استاتین.

یکی از مهم‌ترین موارد مؤثر در پیشگیری از مرگ این افراد مراجعه به‌موقع به پزشک است. اگر با مشاهده علائم اولیه بیماری به پزشک مراجعه کنید، راه تشخیص و درمان در مراحل ابتدایی بسیار آسان‌تر خواهد بود.

بیماری طوفان سایتوکین داری و دچار تنگی نفس شدی؟ سریع از دکتر نوبت بگیر!

دکتر تنگی نفس

درمان طوفان سیتوکین در بیماران کرونا

در حال حاضر، بزرگ‌ترین چالش محققان و پزشکان برای کاهش عارضه طوفان سیتوکین و درمان بیماران کرونایی است. مهم‌ترین مسئله پیش‌رو آن است که آیا روش‌های درمانی طوفان سیتوکین در موارد دیگر می‌تواند باعث جلوگیری از حمله سیتوکین و مرگ بیماران کرونایی شود یا خیر؟

از جمله داروهایی که اکنون تحت نظر وزارت بهداشت برای مبتلایان به بیماری کرونای شدید استفاده می‌‌شود، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• درمان بیولوژیکی با داروی «کینرت» (Kineret/anakinra)، دارویی برای افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید که بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارد.
• آمپول اکتمرا یا «توسیلیزوماب» که با نام «تمزیوا» هم شناخته می‌شود.
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و کورتون‌ها برای کنترل سندروم حاد تنفسی.
• داروی فلووکسامین، مهارکننده اینترکولین ۶
• مولنوپیراویر یا قرص ضد ویروس کرونا.

با این وجود پزشکان هنوز در حال تلاش برای یافتن راهی جهت جلوگیری از این عارضه که اغلب عامل اصلی مرگ بیماران مبتلا به کرونای شدید می‌شوند، هستند.

چه مدت طول می کشد تا پس از درمان سندروم سیتوکین بهبودی حاصل شود؟

این موضوع به عوامل مختلفی از جمله علت و شدت بیماری CRS بستگی دارد. افرادی که در نتیجه ایمونوتراپی به CRS مبتلا می‌شوند، معمولاً در حدود یک تا ۲ هفته بعد بهبود می‌یابند.

انواع طوفان سیتوکین کدامند؟

طوفان سیتوکین بر اساس معیارهای اصطلاح‌‌شناسی عوارض جانبی بیماری‌ها، به انواع زیر طبقه‌بندی می‌شود:

انواع سندروم سیتوکین	توضیحات
سندروم درجه ۱	واکنش خفیف، در این حالت نیاز به قطع انفوزیون‌ دارویی و درمان نیست.
درجه ۲	واکنش‌های موقتی، در این حالت درمان دارویی یا انفوزیون لازم است. فرد به سرعت به داروهای غیراستروئیدی و مایعات وریدی و ضدالتهابی پاسخ می‌دهد. نشانه‌های بیماری سریعاً از بین رفته و لازم است تا ۲۴ ساعت از داروهای پیشگیری کننده استفاده کرد.
سندرم درجه ۳	واکنش‌های طولانی‌مدت، فرد به درمان‌ها دارویی فوری پاسخ نداده و نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. علاوه‌بر علائم اولیه در این حالت بیمار دچار عارضه‌هایی مانند نارسایی کلیوی و ریوی می‌شود.
درجه ۴	واکنش‌های جدی، فرد دچار علائم شدید نارسایی ریوی و تنفسی دارد. تنفس مصنوعی یا داروهای ضد فشار خون برای کنترل چنین شرایطی استفاده می‌شود.
سندروم درجه ۵	واکنش حاد، فرد علائم حیاتی را از دست می‌دهد.

چگونه می توان خطر ابتلا به سندرم آزادسازی سیتوکین را کاهش داد؟

متخصص ریه و متخصص بیماری‌های عفونی، بهترین پزشک برای تشخیص طوفان سیتوکین هستند. زمانی که با آزمایش خون یا موارد دیگر مشخص شد سطح سیتوکین فرد (به‌ویژه در بیماران کرونایی) بالا است، فرد برای مراقبت‌های ویژه به بخش مخصوص منتقل می‌شود. این کار برای جلوگیری از بروز حادثه انجام می‌شود. در بخش مراقبت‌های ویژه موارد زیر مدام بررسی می‌شوند:

• نظارت شدید و دقیق بر علائم حیاتی
• استفاده از دستگاه‌های تنفسی
• استفاه از داروها و مایعات وریدی
• همودیالیز.

دقت داشته باشید که طوفان سیتوکین حتی در موارد خفیف هم عارضه‌ای جدی است. هرگز با مشاهده علائم اقدام به درمان خودسرانه نکنید. به فوق تخصص ریه یا متخصص بیماری‌های عفونی مراجعه کرده و درمان را به او بسپارید.

در زمان حمله طوفان سیتوکین چه باید کرد؟

بسته به شرایط فرد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. سعی کرده تنفس مصنوعی یا وسایل اکسیژن‌رسانی در خانه داشته باشید. تا رسیدن اورژانس آرامش خود را حفظ کنید.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

برای درمان طوفان سیتوکین در همان مراحل اولیه باید به متخصص ریه یا پزشک مخصوص بیماری‌های عفونی مراجعه کرد. هرگز خودسرانه اقدام به درمان حتی نوع خفیف طوفان سیتوکین نکنید. برای جلوگیری از عارضه‌های جانبی و مشکلات دیگر در همان گام اول به پزشک متخصص مراجعه کنید..

با مراجعه به وب‌سایت دکترتو می‌توانید لسیتی از بهترین پزشکان فوق تخصص ریه، دکتر متخصص داخلی و بهترین پزشکان عمومی را مشاهده کنید. علاوه بر این با استفاده از سیستم نوبت‌دهی آنلاین به راحتی می‌توانید از مشاوره آنلاین دکتر متخصص ریه، مشاوره آنلاین دکتر متخصص داخلی یا مشاوره آنلاین با دکتر عمومی در سایت دکترتو استفاده کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!