هر آنچه در مورد لنز چشم باید بدانید!

میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا از انواع لنز چشم استفاده می‌کنند. البته معمولاً از ظاهر این افراد متوجه وجود جسمی درون چشم‌هایشان نمی‌شوید. اگر شما هم جزء آن دسته از افرادی هستید که اسم این لنزها به گوش‌تان خورده اما دقیق نمی‌دانید که لنزهای چشمی چه هستند یا حتی خودتان از مصرف‌کنندگان پروپاقرصشان هستید، ولی اطلاعات دقیقی از نحوه استفاده از لنز ندارید، خواندن این مطلب از مجله سلامت دکترتو تا انتها همه ابهامات را برطرف می‌کند.

لنز چشم چیست؟

لنز چشم به انگلیسی contact lens، دیسک منحنی‌شکلی است که روی غشای اشک‌ها قرار می‌گیرد و سطح چشم را می‌پوشاند. خود لنز در حالت معمول شفاف و بی‌رنگ است، اما گاهی یک تناژ رنگی کم به آن می‌دهند تا استفاده از آن برای فرد راحت‌تر باشد. در گذشته‌های نه‌چندان دور، لنزهای چشمی فقط از جنس شیشه بودند. اما امروزه بیشتر مردم از لنزهای نرم استفاده می‌کنند.

شاید لنز به‌ظاهر وسیله مدرنی برای مراقبت از چشم به نظر برسد، اما عملاً قدمت طولانی و تاریخ درخشانی دارد که به زمان رنه دکارت و لئوناردو داوینچی برمی‌گردد. نخستین‌بار یک شیشه‌گر آلمانی در اواخر قرن نوزدهم، لنز شفاف و محکمی تولید کرد. سپس در سال ۱۹۴۹ پزشکی آلمانی به ‌نام دکتر اویگن فیک، به ایده نخسین لنزهای چشمی رسید که به مدت چند ساعت داخل چشم قابل استفاده بود.

انواع لنز چشم از نظر جنس

کاربرد اصلی لنز چشم عمدتاً رفع مشکلات بینایی مثل نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگمات است. اما برخی لنزهای چشمی با هدف صرفاً آرایشی و زیبایی هم تولید می‌گردند که دیگر طبی محسوب نمی‌شوند و در دسته لنز آرایشی قرار می‌گیرند. معمولاً لنز رنگی برای تقویت یا تغییر طیف رنگی بخش عنبیه چشم مورد استفاده قرار می‌گیرد. ولی همین لنز رنگی هم بسته به نوع و هدف مصرف‌کننده، می‌تواند از نوع لنز رنگی طبی یا غیرطبی باشد.

همه انواع لنز پزشکی، باید دارای تأییدیه سازمان بهداشت باشند و مجوز رسمی را دریافت کرده باشند. لنز طبی به نسخه پزشک نیاز دارد و اگر هم به دنبال خرید لنز چشم رنگی و غیرطبی با هدف زیبایی و آرایشی هستید هم بهتر است به توصیه‌های دکتر متخصص چشم برای خرید بهترین مارک لنز چشم توجه کنید.

همان‌طور که گفته شد لنزهای آرایشی از نظر کاربرد در دو نوع لنز رنگی نمره‌دار و لنز رنگی بدون نمره عرضه می‌شوند. مدل‌ نمره‌دار در واقع در دسته لنز طبی جهت رفع ضعف بینایی قرار می‌گیرند. لنز رنگی بدون نمره هم کاربرد آرایشی و زیبایی دارد و در طیف‌های رنگی مختلف از سبز گرفته تا لنز چشم طوسی.،آبی، یخی، بنفش، قهوه‌ای و عسلی عرضه می‌شود. بدون شک قیمت لنز چشم طبی در مقایسه با لنزهای غیرطبی تزیینی، بالاتر خواهد بود ولی مزیت اصلی آن، رها شدن از شر عینک و سبک شدن چشم‌هاست. از آنجایی‌که لنز طبی مستقیما با قرنیه چشم ارتباط دارد، به آن‌ لنز تماسی هم گفته می‌شود.

۱. لنزهای سخت

لنز چشمی تماسی سخت دو مدل لنز سخت استاندارد (hard lenses) و لنز سخت نافذ اکسیژن (GP lenses) دارد.

لنز سخت استاندارد

نوعی از لنز است که به‌ دلیل مقاومت نسبت به نفوذ اکسیژن، قادر به انتقال اکسیژن نیست. از این‌رو قرنیه، اکسیژن مورد نیاز را از طریق پمپاژ اشک بین لنز و قرنیه به کمک پلک زدن تامین می‌کند. برای استفاده از لنزهای سخت استاندارد باید از محلول نرم‌کننده روی چشم استفاده شود. قیمت مناسب، نگهداری راحت و تأثیر بر رفع عیوب بینایی مثل آستیگماتیسم از جمله مواردی هستند که باعث محبوبیت این مدل لنزها شده است. البته این لنز معایبی مثل تاری دید و عدم رسیدن اکسیژن به اعضای بدن (یا همان هیپوکسی) هم دارند که ممکن است مشکلاتی را برای فرد به ‌دنبال داشته باشد.

لنز سخت نافذ اکسیژن

سروکله لنزهای سخت نافذ اکسیژن از اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی پیدا شد و مشکل عدم انتقال اکسیژن در لنزهای سخت قبلی را برطرف کرد. این لنزها اولین گزینه برای افرادی هستند که به قوز قرنیه یا «کراتوکونوس» مبتلا هستند. این نوع لنز چشم در حقیقت همان ویژگی‌های لنزهای چشمی سخت استاندارد را دارد و علاوه بر آن، استفاده‌اش راحت‌تر است.

۲. لنزهای نرم

لنز نرم، نسل جدید لنزهای چشمی تماسی است که به‌ جای مواد پلاستیکی از موادی تشکیل شده که آب نمک موجود در چشم انسان را جذب می‌کند. لنزهای نرم را به اصطلاح هیدروفیل یا همان آب‌دوست می‌گویند که به‌ خاطر انعطاف‌پذیری، نرمی و طبیعی‌تر بودن‌شان، راحت‌تر روی چشم تحمل می‌شوند.

آیا برای استفاده از لنز چشم نگرانی؟

از متخصص مشورت بگیر

مشاوره آنلاین دکتر متخصص چشم پزشکدکتر چشم پزشک خوب

انواع لنزهای طبی

لنز طبی به دو نوع اصلی زیر تقسیم می‌شوند:

۱. لنز داخل چشمی

برای استفاده از این نوع لنز، جراح با استفاده از عمل جراحی، شکافی در قسمت جلویی چشم ایجاد می‌کند. لنز آسیب‌دیده چشم را برمی‌دارد و لنز داخل چشمی کار می‌گذارد. لنز طبی داخل چشمی برای درمان آب مروارید و برای جوانانی استفاده می‌شود که به ضعف شدید چشم (عیب انکساری درجه بالای چشم) مبتلا هستند. معمولاً این مدل لنزهای طبی عوارض زیادی ندارند.

۲. لنز طبی خارج چشمی

لنزهای طبی خارج چشمی، جایگزین عینک هستند و برای رفع اختلالاتی مثل نزدیک‌بینی، دوربینی، و آستیگمات روی قرنیه چشم قرار می‌گیرند. خود فرد می‌تواند این لنزها را درون چشم بگذارد یا بیرون بیاورد.

انواع لنز رنگی

لنزهای رنگی به سه نوع لنزهای رنگی پدیداری، رنگی شفاف و رنگی مات دسته‌بندی می‌شوند:

• لنزهای رنگی پدیداری چندان نقشی در تغییر رنگ چشم ایفا نمی‌کنند و بیشتر در رنگ‌های آبی روشن و سبز (رنگ‌های کم‌رنگ) تولید می‌شوند. چراکه هدف اصلی این مدل افزایش قدرت دید چشم فرد است.
• لنزهای رنگی شفاف برای تغییر رنگ و اصلاح دید به‌کار می‌روند و معمولاً نسبت به نوع قبلی پررنگ‌تر هستند. این مدل گزینه مناسبی برای افرادی نیست که رنگ چشم تیره دارند و بیشتر تأثیر خود را روی چشم‌های روشن نشان می‌دهند.
• لنز رنگی مات که برای رفع عیوب بینایی و اصلاح دید به‌کار می‌رود، قابلیت تغییر رنگ چشم حتی برای افراد با چشم تیره را هم دارد. لنز چشم طوسی، آبی، یخی، بنفش، فندقی، قهوه‌ای و ارغوانی ازجمله لنزهای رنگی مات موجود در بازار هستند.

انواع لنز چشم از نظر مدت زمان استفاده

لنز چشمی تماسی بر اساس مدت زمان استفاده و تاریخ مصرف به انواع لنز یک‌بارمصرف، روزانه، ماهانه، فصلی و لنز سالانه تقسیم می‌شود. استفاده از لنزهای تاریخ مصرف گذشته، موجب ایجاد مشکلات چشمی و عفونت می‌شود.

۱. لنز روزانه

همان‌طور که از اسمش مشخص است، این مدل لنز چشم صرفا برای زمان بیداری طراحی شده است و در حین خواب حتما باید از چشم بیرون آورده شود. در بهترین حالت لنز روزانه را نباید بیشتر از ۱۸ ساعت داخل چشم‌تان نگه دارید.

۲. لنز یک‌بار مصرف

لنز یک‌بار مصرف یعنی امکان استفاده مجدد از آن وجود ندارد و پس از خارج شدن از چشم باید دور انداخته شود. این مدل لنزها هم مانند لنزهای روزانه باید در زمان خواب از چشم برداشته شوند.

۳. لنز طولانی‌مدت یا سالانه

این نوع لنز برای استفاده بلندمدت طراحی شده‌اند و مانعی برای استفاده از آن‌ها در زمان خواب وجود ندارد. البته باتوجه به اینکه لنزهای سالانه در حین خواب از چشم خارج نمی‌شوند، احتمال عفونت چشمی آن افزایش می‌یابد. به‌همین دلیل استفاده از حتی این لنز در زمان خواب چندان توصیه نمی‌شوند. یادتان باشد لنزهای طولانی‌مدت را حداقل هفته‌ای یک‌بار از روی چشم‌تان بردارید و تمیز کنید.

۴. لنز فصلی

منظور از لنز فصلی، لنز مخصوص فصل بهار یا زمستان نیست. لنز فصلی به لنزهایی گفته می‌شود که طول عمر ۹۰ روزه دارند و پس از این دوره مصرف، باید دور انداخته شوند.

لنزهای چشمی از نظر مدت زمان بهینه استفاده تفاوت دارند، برخی از این لنزها یک بار مصرف هستند و برخی از آنها را می‌توان تا یک سال استفاده کرد. به صورت کلی بهتر است که در هنگام خواب لنزها را بیرون بیاورید.

مزایای استفاده از لنز چشم

برخی از مزایای مهم استفاده از لنزها عبارت‌اند از:

• لنزها مشکلات استفاده از عینک را ندارند، خبری از بخارگرفتگی شیشه عینک نیست و دید فرد هم همیشه در زمان استفاده از آنها ثابت می‌ماند.
• از آنجایی‌که لنز از بیرون دیده نمی‌شود و مثل عینک به‌چشم نمی‌آید، از نظر ظاهری، زیبایی فرد را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.  
• در مقایسه با عینک‌ها، لنز تأثیر بیشتری در بهبود عملکرد چشم افراد دارند.
• ورزشکارانی که نمی‌توانند در حین ورزش عینک بزنند، می‌توانند از لنز استفاده کنند.
• میدان دیدی که لنزهای تماسی ایجاد می‌کنند، همانند چشم طبیعی است و برخلاف افرادی که عینک به چشم می‌زنند، نیازی به چرخاندن سر ندارند.
• خستگی بینی و گوش ناشی از سنگینی عینک، در لنز چشم وجود ندارد.
• استفاده از لنزها باعث رفع و بهبود آستیگماتیسم‌های نامنظم می‌شود.

معایب لنز چشم

معمولا در کنار مزایای استفاده از هر وسیله‌ای، معمولاً معایبی هم وجود دارد. لنز چشم هم از این قاعده مستثنی نیست و معایب خاص خود را دارد:

• استفاده طولانی‌مدت از لنزهای چشمی و رعایت نکردن بهداشت، می‌تواند موجب عفونت چشمی شود.
• لنزها برخلاف عینک به مراقبت و نگهداری بیشتری نیاز دارند.
• در برخی شرایط آب و هوایی ممکن است محدودیت استفاده از لنز وجود داشته باشد.
• مبتلایان به دیابت و افرادی که از پرکاری تیروئید رنج می‌برند، در استفاده از لنزهای چشمی دارای محدودیت هستند.
• افراد مبتلا به بیماری‌های چشمی مثل بلفاریت، مجاز به استفاده از لنز چشم نیستند.

نکات مهم استفاده از لنز تماسی چشمی

چشم عضو حساسی است و در هنگام استفاده از لنز چشم باید نکات خاصی را رعایت کنید تا عوارض را به حداقل برسانید. در ادامه مهم‌ترین نکات در رابطه با استفاده از لنز چشم را عنوان کرده‌ایم:

نکات بهداشتی

• وقتی برای مدتی از لنز چشم استفاده می‌کنید، ممکن است به آلودگی و حتی رسوب لوازم آرایشی چشمی دچار شود. به همین دلیل توصیه می‌کنیم مرتب آن‌ها را با محلول لنز بشویید.
• برای اینکه لنز طبی آلوده نشود، پیش از آرایش کردن آن‌ها را در چشم خود قرار دهید.
• زمانی‌که لنز روزانه دارید، هیچ‌وقت نخوابید.
• در حین شنا یا حمام لنزها را بیرون بیاورید. معمولاً لنزهای یک‌روزه و عینک شنا (عینک شنا نمره‌دار) بهترین گزینه برای شنا کردن هستند. لنز یک‌روزه را پس از شنا می‌توانید به راحتی دور بیندازید.
• در مواقعی مثل مسافرت که قصد دارید بارتان را سبک‌تر کنید، محلول ضدعفونی را از ظرف اصلی خود به ظرف کوچک‌تر منتقل نکنید. چراکه ممکن است به‌ دلیل از بین‌ رفتن حالت استریل محلول، احتمال عفونت چشمی افزایش یابد.
• هربار پیش از مصرف دوباره لنزها، باید آن‌ها را ضدعفونی و تمیز کنید تا جرم‌های بیماری‌زا و پروتئین، چربی و کلسیم موجود در اشک چشم که روی سطح لنز جمع شده پاک شوند.
• برای اینکه چشم‌تان به استفاده از لنز عادت کند، روز‌های اول فقط چند ساعت لنز را در چشم خود نگه‌ دارید و به ‌مرور ساعات استفاده را بیشتر کنید.

نکات سلامتی

• سیگار کشیدن برای کسانی که از لنز طبی استفاده می‌کنند، به‌خاطر تأثیر منفی که روی لنز می‌گذارد ممنوعیت دارد.
• به‌منظور جلوگیری از عفونت چشم و از دست دادن بینایی، در صورتی‌که مشکل یا آسیبی برای چشم‌تان پیش آمده یا دچار التهاب و قرمزی شده است، از لنز طبی استفاده نکنید.
• افرادی که از لنز طبی استفاده می‌کنند، باید به‌صورت مداوم توسط دکتر متخصص چشم معاینه شوند تا از هرگونه عارضه چشمی پیشگیری کنند.
• در صورتی که به‌خاطر استفاده از لنز دچار التهاب، قرمزی چشم، ریزش اشک شدید، خشکی چشم یا تاری دید شدید، بلافاصله لنز را بردارید و با چشم پزشک تماس بگیرید.
• حواستان باشد که وقتی در چشم خود لنز دارید، هرگونه فشار و مالش سخت چشم می‌تواند خطرناک باشد. در زمان استفاده از سشوار و اسپری‌های مو حتما چشم‌تان را ببندید.
• در صورتی‌که لنز چشم گذاشته‌اید، از هیچ قطره چشمی استفاده نکنید. چراکه این قطره‌ها موجب ایجاد رسوب روی لنز می‌شوند.
• استفاده از لنز به استثنای لنزهای عدم اصلاح دید، محدودیت سنی ندارد.
• افراد مبتلا به آستیگمات هم می‌توانند از لنز استفاده کنند، ولی باید باتوجه به شماره چشم خود، با متخصص چشم مشورت کنند.
• کیفیت دید در ساعت‌های اولیه روز تقریباً بیشتر از ساعات پایانی خواهد بود، زیرا آب لنز کم می‌شود. پس در جواب این پرسش که آیا لنز چشم باعث خشکی چشم می‌شود؟ باید بگوییم بله. به همین دلیل برای جلوگیری از خشکی چشم بهتر است از قطره‌های مرطوب‌کننده لنز استفاده کنید.
• به تاریخ انقضای روی بسته‌بندی لنزها توجه کنید.

چگونه لنز را درون چشم قرار دهیم یا بیرون آوریم؟

اکنون می‌خواهیم نحوه استفاده از لنز چشم طبی یا آرایشی یعنی نحوه قرار دادن لنز در چشم را به شما آموزش دهیم. ولی قبل از آن رعایت تعدادی تذکرات بهداشتی ضروری به نظر می‌رسد:

• همیشه قبل از تماس دست با لنز، حداقل ۳۰ ثانیه دست‌‌های خود را با آب و صابون بشویید. در این شرایط انتقال آلودگی‌های موجود در دست‌ هنگام برداشتن، تعویض یا تمیزکردن لنزها باعث عفونت چشمی نمی‌شوند.
• ناخن بلند، دشمن شماره یک لنز تماسی چشمی است. برای سالم ماندن لنز چشم، ناخن‌تان را کوتاه نگه دارید تا روی لنز خراشی نیفتد یا لب‌پر نشود. گاهی هم موقع قرار دادن لنز داخل چشم، ممکن است سطح قرنیه چشم آسیب ببیند. بهتر است همیشه زیر ناخن‌های‌تان را با مسواک تمیز کنید تا آلودگی‌های جمع‌شده زیر ناخن از طریق لنز به چشم منتقل نشوند.
• برای خشک کردن دست‌های‌تان از پارچه، دستمال یا حوله بدون پرز استفاده کنید. چراکه ممکن است پرز روی لنز بشیند و اگر آن لنز را روی چشم بگذارید، اذیتتان کند.
• چنانچه لنز کوچک‌ترین آسیبی ببیند، غیرقابل استفاده خواهد بود.
• وقتی می‌خواهید لنز را درون چشم بگذارید یا آن را خارج کنید، بهتر است یک حوله تمیز زیر دست‌تان قرار دهید تا اگر لنز اتفاقی از دستتان افتاد، بتوانید به‌راحتی بعد از شستشو دوباره از آن استفاده کنید.
• درب مایع لنز را پس از هربار مصرف ببندید.

چطور لنز را داخل چشم بگذاریم؟

1. ابتدا لنز را با انگشت اشاره به‌شکلی بگیرید که حالت معقری شکل‌ آن رو به بالا باشد.
2. سپس با دست دیگر پلک‌تان را به ‌سمت بالا بکشید و چشم‌تان را باز نگه دارید.
3. با همان دستی که لنز را نگه‌ داشته‌اید، پلک پایین را به سمت پایین بکشید.
4. به بالا نگاه کنید و لنز را روی سفیدی چشم قرار دهید.
5. در این مرحله ابتدا پلک بالایی و بعد پلک پایینی را رها کنید. چشم‌تان را به آرامی ببندید و چندبار پلک بزنید. به راحتی لنز چشم سرجای خود قرار گرفته است.

اگر لنز در محل مناسب و در قسمت میانی چشم قرار نگرفته باشد، کافیست پلک‌تان را ببندید و از روی پلک بسته به آرامی لنز را ماساژ دهید. همچنین می‌توانید با انگشت‌تان کمی روی لبه پلاک بالایی یا پایینی فشار بدهید و لنز جابجا شده را حرکت دهید.

چطور لنز را از روی چشم برداریم؟

برای آنکه بتوانید لنز را به‌راحتی از چشم‌های خود بیرون بیاورید، روش‌ ساده‌ای به اسم روش نیشگون (pinch method) (دوانگشتی) وجود دارند. کافیست مراحل را با دقت و به درستی پیش بگیرید:

1. ابتدا دست‌تان را کامل بشویید و خشک کنید.
2. به بالا نگاه کرده و پلک پایین‌تان را به سمت پایین بکشید.
3. لنز را آهسته به سمت قسمت پایینی سفیدی چشم بیاورید.
4. در اینجا لنز بین انگشت شست و اشاره قرار می‌گیرد، خیلی آرام آن را از چشم بیرون آورید.
5. درنهایت، لنز را درون محفظه نگهدارنده محلول شستشوی تازه قرار دهید.

برای جلوگیری از عفونت چشم، با مشورت دکتر بهداشت رو رعایت کن

دکتر لنز تماسی

نکات مهم در خرید لنز چشم

در ادامه به مرور برخی نکات مهم در خرید لنز خواهیم پرداخت که با رعایت این موارد می‌توانید یک خرید لنز چشم راحت‌تر و مطمئن‌تر را تجربه کنید:

• نوع و کارکرد لنزها را پیش از خرید لنز بدانید.
• مدت زمان استفاده از لنز باید مشخص باشد.
• میزان محافظت از چشم در مقابل اشعه فرابنفش اهمیت زیادی دارد.
• معایب استفاده از لنز نرم را بشناسید و سپس اقدام به خرید لنز کنید.

بهترین مارک لنز چشم در انواع لنز رنگی، لنز طبی و لنز طبی رنگی

درحال حاضر برندها و کمپانی‌های زیادی وجود دارند که انواع لنز اعم از طبی و غیرطبی را با ویژگی‌های منحصربه‌فرد تولید و روانه بازار می‌کنند. هرکسی می‌تواند بسته به نوع استفاده‌ای که از لنز دارد، شرایط آب‌وهوایی و چشمی خود بهترین مارک لنز موجود در بازار را انتخاب کند. برخی از بهترین مارک لنز و لنزهای رنگی عبارت‌اند از:

• پیور ویژن
• آرین
• دهب
• یوروپا
• سولکو
• ماکسیما
• ایراپتیکس
• زایس
• بلا
• بایوفینتی
• بیاند
• مورنینینگ
• کلیرویژن.

راهنمای مراجعه به پزشک

لنزهای تماسی با چشم حرکت می‌کنند و عیوب بینایی را به‌میزان زیادی کاهش می‌دهند. میدان دید طبیعی برای چشم ایجاد نموده و با استفاده از آن‌ها دیگر خبری از قاب سنگین عینک نیست تا مانع دید شود. برخلاف عینک‌، لنزها نه بخار می‌گیرند و نه ریختن آب باران و گل باعث لک شدن آنها می‌شود. شاید در نظر نخست بیشتر افراد لنز را ابزاری برای زیبایی بدانند، اما این واقعیت اصلی نیست. لنزهای طبی و شماره‌دار بهترین گزینه برای افرادی محسوب می‌شود که عینک زدن برای آنها به محدودیت تبدیل شده است.

در وب‌سایت دکترتو لیست بهترین دکتر چشم پزشک را می‌توانید ببینید. علاوه بر این با استفاده از سیستم نوبت‌دهی آنلاین می‌توانید وقت ویزِیت رزرو کنید، یا اینکه از مشاوره آنلاین و تلفنی استفاده کنید.