معرفی ۱۴ آزمایش مهم در چکاپ برای افراد دیابتی

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

چکاپ برای افراد دیابتی با چند آزمایش ساده خون، مانند قند ناشتا یا A1C کمک می‌کند تا بفهمیم وضعیت قند خون در چه محدوده‌ای است و آیا نیاز به پیگیری داریم یا نه. برای این آزمایش‌ها معمولا باید چند ساعت ناشتا باشید و طبق نظر پزشک، تست مناسب انتخاب می‌شود. مهم‌تر از خود آزمایش، تفسیر دقیق جواب و تصمیم برای قدم بعدی است. اصلاح سبک زندگی، انجام آزمایش‌های تکمیلی یا شروع درمان اهمیت دارند. در ادامه این مطلب از دکترتو درباره انواع آزمایش دیابت، تفسیر و نحوه انجام آن‌ها صحبت می‌کنیم.

معرفی آزمایش های لازم برای چکاپ افراد دیابتی

برای چکاپ انواع دیابت باید آزمایش‌هایی انجام شود که مشخص کند، علت بروز این بیماری چه بوده و دیابت چه آسیب‌هایی به اندام‌های بدن زده است. در چکاپ کامل بدن قند خون با آزمایش‌های مختلف بررسی می‌شود. اگر در این چکاپ‌ها قند خون بالا باشد، لازم است، چکاپ افراد دیابتی انجام شود.

چکاپ دیابت برای تشخیص دیابت در افرادی که دچار حمله قلبی شده‌اند، مبتلا به دیابت بارداری هستند، مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک هستند یا داروهای مربوط به روان مصرف می‌کنند، ضروری است.

انواع تستی که برای تشخیص و بررسی دیابت در افراد مبتلا و غیرمبتلا گرفته می‌شود می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• قند خون ناشتا
• میانگین قند خون سه ماهه گذشته
• قند دو ساعته بعد از صبحانه
• بررسی هورمون تنظیم کننده قند خون
• قند خون تصادفی
• تست چربی خون
• بررسی عملکرد کلیه
• بررسی عملکرد قلب
• بررسی فشار خون
• آنالیز کامل ادرار
• چکاپ چشم بیماران دیابتی
• چکاپ زخم پا
• معاینه دندان پزشکی
• شمارش کامل سلول خونی

۱. قند خون ناشتا و چکاپ برای افراد دیابتی

آزمایش قند خون ناشتا میزان گلوکز خون را در یک زمان مشخص پس از ناشتا بودن بررسی می‌کند. بهتر است حدود ۸ ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید یا ننوشید. تنها نوشیدن آب بلامانع است. اگر سطح قند خون ناشتا کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، طبیعی است. قند خون بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر نشانه پیش دیابت و بالای ۱۲۶ نشانه دیابت است.

معطلی تو آزمایشــــــگاه تموم شد!

از بین آزمایشگاه‌های معتبر انتخاب کن، با چند کلیک پذیرش بگیر و سر وقت آزمایش بده.

رزرو فوری پذیرش آزمایشگاه

۲. میانگین قند خون سه ماهه گذشته

در این آزمایش میانگین قند خون در سه ماه گذشته بررسی می‌شود. به این تست A1C یا HbA1C گفته می‌شود. برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست. پزشک باید در این آزمایش سن بیمار و کم‌خونی را در نظر داشته باشد. زیرا نتیجه آزمایش در افرادی که دچار کم‌خونی هستند، دقیق نیست. نتیجه کمتر از ۵.۷% در این آزمایش طبیعی است. اگر نتیجه بین ۵٫۷ تا ۶٫۴ باشد، شخص دچار پیش دیابت بوده و نتیجه بالای ۶.۵% نشانه دیابت است.

۳. قند دو ساعته بعد از صبحانه و چکاپ برای افراد دیابتی

معیار تشخیصی قند ۲ ساعته مربوط به تست تحمل گلوکز خوراکی است که به‌طور استاندارد پس از مصرف ۷۵ گرم گلوکز انجام می‌شود. همچنین حد طبیعی معمولا کمتر از ۱۴۰ mg/dL ذکر می‌شود

۴. بررسی هورمون تنظیم کننده قند خون

برای بررسی هورمون انسولین، میزان پپتید در خون اندازه‌گیری می‌شود. زیرا سطح پپتید در خون با سطح انسولین تطابق دارد. برای اندازه‌گیری میزان تولید انسولین این آزمایش انجام می‌شود. سطح پپتید پایین در خون معمولا نشان‌دهنده تولید کم انسولین است و می‌تواند با دیابت نوع ۱ (و گاهی برخی موارد دیابت نوع ۲ یا شرایط دیگر) سازگار باشد.

۵. قند خون تصادفی

قند خون تصادفی اندازه‌گیری قند خون در هر ساعتی از شبانه‌روز، بدون نیاز به ناشتا بودن است. این تست در چکاپ دیابت زمانی کاربرد دارد که فرد علائم دیابت مانند تشنگی شدید، پرادراری، خستگی یا کاهش وزن غیرعادی دارد و نمی‌خواهیم منتظر ناشتایی بمانیم. اگر قند خون تصادفی ۲۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر یا بالاتر باشد و این علائم هم وجود داشته باشد، احتمال دیابت زیاد است و پزشک معمولا برای تایید، آزمایش‌هایی مانند قند ناشتا، تست تحمل گلوکز یا A1C را تجویز می‌کند.

۶. آزمایش چربی خون و چکاپ بیماران دیابتی

دیابت احتمال آسیب به عروق خونی و حمله قلبی را بالا می‌برد. به همین دلیل چربی خون به‌ویژه کلسترول در افراد دیابتی باید سالانه بررسی شود. در آزمایش چربی خون، مواردی مانند کلسترول، تری‌گلیسیرید، چربی خوب و چربی بد در خون اندازه‌گیری می‌شود. بالا رفتن کلسترول در افراد دیابتی خطرناک بوده و می‌تواند منجر به سکته قلبی شود. اگر سطح کلسترول شما بالا است یا سابقه خانوادگی این بیماری را دارید، حتما سالانه این چکاپ را انجام دهید.

بهترین زمان برای انجام تست قند خون و چکاپ دیابت کی است؟
همین حالا از متخصص مشاوره بگیر!

دكتر متخصص غدد

۷. بررسی عملکرد کلیه

دیابت می‌تواند به کلیه‌ها آسیب وارد کند. به همین دلیل باید در چکاپ افراد دیابتی آزمایش عملکرد کلیه انجام می‌شود. یکی از آزمایش‌های ساده برای بررسی عملکرد کلیه، آزمایش ادرار است. در این آزمایش میزان آلبومین در ادرار بررسی می‌شود. سطح آلبومین باید با سطح ماده زائد کراتینین مقایسه شود. مقایسه این دو ماده با هم نشان می‌دهد که کلیه‌ها عملکرد خوبی دارند یا نه. سعی کنید حداقل یک بار در سال این تست را انجام دهید تا از سلامت کلیه‌ها مطمئن شوید.

متن انگلیسی:
Anyone who has symptoms of diabetes should be tested for the disease. Some people will not have any symptoms but may have risk factors for type 2 diabetes and need to be tested. Most pregnant women should also be tested for gestational diabetes. Testing helps doctors find diabetes sooner, so they can work with their patients to manage the disease and prevent health problems.
ترجمه فارسی:
هر فردی که علائم دیابت دارد باید آزمایش شود. برخی افراد ممکن است علامتی نداشته‌باشند اما به دلیل داشتن عوامل خطر دیابت نوع ۲ لازم است بررسی شوند. بیشتر زنان باردار هم باید از نظر دیابت بارداری غربالگری شوند. انجام آزمایش به تشخیص زودتر کمک می‌کند تا پزشک بتواند با همکاری بیمار، بیماری را کنترل کرده و از بروز مشکلات جدی پیشگیری کند.

به نقل از سایت niddk

۸. بررسی عملکرد قلب

دیابت خطر بیماری‌های قلبی از جمله سکته قلبی را افزایش می‌دهد. تشخیص زودهنگام علائم بیماری قلبی در افراد دیابتی دشوار است. به همین دلیل باید برای بررسی عملکرد قلب چکاپ‌های لازم انجام شود.نیاز به ECG یا نوار قلب باید بر اساس علائم، ریسک قلبی عروقی و نظر پزشک تعیین شود؛ ECG یک ابزار ارزیابی است اما برای بررسی کامل سلامت قلب کافی نیست و گاهی به تست‌های تکمیلی نیاز می‌شود.

۹. بررسی فشار خون

دیابت احتمال ابتلا به فشارخون بالا را افزایش می‌دهد. این بیماری سکته مغزی یا قلبی را بیشتر کرده و باید آن را کنترل کرد. به همین دلیل افراد دیابتی باید هر بار که به پزشک خود مراجعه می‌کنند، سطح فشارخون را بررسی کنند. همچنین می‌توان برای کنترل منظم فشارخون از دستگاه فشارسنج خانگی استفاده کرد. در صورت بالارفتن فشار حتما به پزشک مراجعه کنید تا درمان‌های لازم برای مدیریت این بیماری تجویز شود.

۱۰. آنالیز کامل ادرار و چکاپ برای دیابت

در آزمایش ادرار کلیه مواد داخل ادرار بررسی شده تا متوجه شوند، بدن چه موادی را دفع می‌کند. در دیابت نوع ۱ بدن انسولین کافی تولید نکرده و برای دریافت انرژی به‌جای گلوکز، چربی را می‌‌سوزاند. به همین دلیل ماده شیمیایی به نام کتون تولید می‌شود.

۱۱. چکاپ چشم بیماران دیابتی

افراد دیابتی باید برای چکاپ سالانه یا هر ۱ تا ۲ سال حتما به چشم‌پزشک مراجعه کنند. چشم‌پزشک با دستگاه به طور دقیق چشم‌ها را معاینه کرده تا مطمئن شود، قند خون بالا باعث آسیب به رگ‌های خونی چشم نشده است. در افراد دیابتی احتمال مشکلات بینایی و بیماری‌های مانند آب مروارید، گلوکوم و رتینوپاتی دیابتی بالا است. در چکاپ چشم، پزشک علائم اولیه این بیماری‌ها را تشخیص داده و به حفظ بینایی شخص دیابتی کمک می‌کند.

۱۲. چکاپ زخم پای دیابتی ها

طبق آمار متاسفانه حدود نیمی از افراد دیابتی دچار مشکلاتی در پا می‌شوند. به همین دلیل معاینه پا باید در چکاپ افراد دیابتی قرار بگیرد. ممکن است شخص در پاها و اندام‌های تحتانی دچار بی‌حسی یا احساس سوزن‌سوزن شدن کند. پزشک باید کامل پاها را بررسی کند و به دنبال هر نوع پینه، عفونت یا زخم باشد.

در افراد دیابتی زخم بسیار دیر التیام پیدا می‌کند. زخم پای دیابتی یکی از عوارضی است که می‌تواند باعث عفونت و در نهایت از دست دادن پاها شود. به همین دلیل معاینه زخم پای دیابتی بسیار مهم است.

علائم دیابت داری و می‌خوای چکاپ بدی؟ همین حالا نوبت بگیر!

دکتر دیابت

۱۳. معاینه دندان پزشکی

یکی از عوارض کمتر شناخته‌شده دیابت بیماری‌های مربوط به لثه است. اما قند خون بالا می‌تواند عوارض جدی در این ناحیه ایجاد کند و باعث عفونت لثه‌ها شود. به همین دلیل بهتر است حدودا هر ۶ ماه یک‌بار به دندان‌پزشک مراجعه کنید تا سلامت دندان‌ها به طور کامل بررسی شود. همچنین باید به بهداشت دهان و دندان، استفاده از نخ دندان و مسواک منظم بیشتر از قبل توجه داشته‌باشید.

۱۴. شمارش کامل سلول های خونی

شمارش کامل سلول‌های خونی یا آزمایش CBC از آزمایش‌هایی است که در بسیاری از چکاپ‌های سلامتی انجام می‌شود. در آزمایش خون وضعیت کلی بدن مشخص شده و می‌توان احتمال برخی بیماری‌ها را بررسی کرد. در آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی، مقدار گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها اندازه‌گیری می‌شود. با بررسی این سلول‌های خونی می‌توان مواردی مانند کم‌خونی یا عفونت را تشخیص داد.

تفسیر جواب آزمایش دیابت در برگه آزمایش

در برگه آزمایش معمولا چند نوع تست قند خون می‌بینید؛ قند ناشتا، قند دو ساعته بعد از مصرف گلوکز و A1C. اگر قند ناشتا زیر ۱۰۰ باشد معمولا طبیعی است، بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ پیش‌دیابت و ۱۲۶ به بالا (در دو نوبت جداگانه) به نفع دیابت است. برای A1C، عدد زیر ۵٫۷ طبیعی، ۵٫۷ تا ۶٫۴ پیش‌دیابت و ۶٫۵ به بالا دیابت محسوب می‌شود. قند دو ساعته زیر ۱۴۰ طبیعی، ۱۴۰ تا ۱۹۹ مرزی و ۲۰۰ به بالا در محدوده دیابت است. تفسیر نهایی تست دیابت حتما باید توسط پزشک و با توجه به علائم انجام شود.

نحوه انجام چکاپ برای افراد دیابتی

در افراد دیابتی، آزمایش دیابت فقط یک آزمایش قند ناشتا نیست بلکه ترکیبی از تست‌های خون و ادرار برای ارزیابی کنترل قند و عوارض احتمالی است. مهم‌ترین آزمایش‌ها شامل قند ناشتا یا قند قبل و بعد غذا، A1C برای بررسی میانگین قند سه‌ماهه، چربی خون، کراتینین و عملکرد کلیه و آزمایش ادرار برای بررسی آلبومین (پروتئین) و گاهی کتون است. در کنار این‌ موارد اندازه‌گیری قند با گلوکومتر در منزل یا استفاده از سیستم بررسی مداوم قند، به تنظیم دارو و انسولین کمک می‌کند. فاصله و نوع چکاپ باتوجه به نوع دیابت، سن، داروها و نظر پزشک تنظیم می‌شود.

نکات مهم قبل از انجام چکاپ افراد دیابتی

قبل از چکاپ برای افراد دیابتی، رعایت چند نکته کمک می‌کند نتیجه آزمایش‌ها دقیق‌تر باشد. برای تست‌هایی مانند قند ناشتا یا تست تحمل گلوکز، باید چند ساعت چیزی نخورید اما قطع خودسرانه داروها ممنوع است. بهتر است از چند روز قبل، الگوی غذا و فعالیت خود را به صورت غیرمعمول تغییر ندهید تا نتیجه واقعی کنترل قند خونتان دیده شود. همراه داشتن فهرست داروها و ثبت چند عدد اخیر قند خون خانگی هم به پزشک برای تفسیر بهتر کمک می‌کند.

نکات مهم قبل از انجام چکاپ افراد دیابتی به صورت زیر است:

• برای قند ناشتا و تحمل گلوکز خوراکی معمولا باید ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید (مصرف آب مجاز است)
• روز قبل، از پرخوری غیرمعمول یا رژیم خیلی سخت خودداری کنید
• در مورد زمان مصرف انسولین یا قرص صبح روز آزمایش، حتما طبق نظر پزشک عمل کنید
• از فعالیت بدنی شدید و استرس غیرضروری درست قبل از آزمایش پرهیز کنید
• اگر بیمار هستید، تب دارید یا داروی جدیدی شروع کرده‌اید، حتما به آزمایشگاه و پزشک اطلاع دهید

پزشکان پیشنهادی

۴.۶ (۱۸۴۰ نظر)

دکتر محمد باقرزاده

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۷ (۱۶۷۸ نظر)

دکتر مجید رمضانی

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۳ (۱۸۲۲ نظر)

دکتر شهاب نوریان

فوق تخصص غدد کودکان

نوبت بگیرید

۴.۹ (۱۳۴۱ نظر)

دکتر جواد تولایی

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۳.۹ (۱۶۹۱ نظر)

دکتر محمدرضا میرزایی

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۶ (۱۱۷۲ نظر)

دکتر جواد همت یار

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

آزمایش چکاپ دیابت برای چه افرادی الزامی است؟

بهتر است آزمایش قند خون را همه افراد در چکاپ کامل بدن انجام دهند. اما این آزمایش برای برخی افراد ضرورت بیشتری دارد. غربالگری دیابت نوع ۲ معمولا از ۳۵ سالگی آغاز می‌شود و هر ۳ سال تکرار می‌شود؛ در افراد پرخطر ممکن است زودتر و با فواصل کوتاه‌تر انجام شود.

آزمایشات چکاپ دیابتی ها هر چند وقت یکبار باید انجام شود؟

بهتر است به طور سالانه چکاپ برای افراد دیابتی انجام شود. مواردی مانند معاینه دندان هر ۶ ماه یک بار باید در برنامه شما قرار بگیرد. برای انجام نوار قلب با پزشک خود مشورت کنید. احتمالا پزشک بعد از سن ۵۰ سالگی این چکاپ را برای شما لازم بداند. برای بررسی جواب ازمایش قند خون نرمال یا آزمایش قند خون در برگه آزمایش، به متخصص غدد یا متخصص داخلی مراجعه کنید.

نوع آزمایش قند خون	سن یا گروه مناسب برای انجام	زمان و شرایط انجام
قند خون ناشتا (FPG / FBS)	بزرگسالان بالای حدود ۳۵ سال یا افراد پرخطر	بعد از ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتایی؛ اگر طبیعی باشد هر ۱ تا ۳ سال، در افراد پرخطر یا پیش‌دیابت سالانه
تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)	افراد با قند مرزی، زنان باردار یا کسانی که پاسخ تست‌های دیگرشان مبهم است	پس از ناشتایی شبانه، با نوشیدن محلول گلوکز و اندازه‌گیری قند در فواصل مشخص؛ طبق تجویز پزشک
هموگلوبین A1C (HbA1c)	غربالگری افراد پرخطر و همه بیماران دیابتی	نیاز به ناشتایی ندارد؛ در دیابت کنترل‌نشده هر ۳ ماه و در کنترل پایدار هر ۶ ماه تکرار می‌شود
قند خون تصادفی (Random)	همه سنین، هنگام وجود علائم دیابت	بدون ناشتایی؛ در هر زمان از شبانه‌روز
قند و آلبومین ادرار (میکروآلبومینوری)	افراد با دیابت نوع ۱ و ۲ برای بررسی عوارض کلیوی	معمولا سالانه یا طبق نظر پزشک؛ ممکن است به‌صورت نمونه ادرار تصادفی یا ۲۴ ساعته انجام شود

نتیجه گیری

دیابت می‌تواند عوارض جدی در بدن ایجاد کند. قند خون بالا به عروق خونی و اعصاب آسیب وارد کرده و احتمال حمله قلبی یا مشکلات بینایی را افزایش می‌دهد. به همین دلیل باید در چکاپ برای افراد دیابتی این موارد بررسی شود تا احتمال هرگونه آسیب به بدن کاهش پیدا کند. برای تجویز این چکاپ می‌توانید به دکتر داخلی، دکتر غدد یا دکتر عمومی مراجعه کنید تا پزشک علاوه بر تجویز آزمایش معاینات لازم را نیز انجام دهد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!