کم خونی یکی از شایع‌ترین اختلالات خونی در دنیا است که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن به اندازه کافی گلبول قرمز سالم برای حمل اکسیژن به بافت‌ها تولید نکند. کم خونی ممکن است خفیف یا شدید باشد و بنا به علت آن، انواع مختلفی دارد که هرکدام نیاز به بررسی و درمان خاصی دارند. درک تفاوت بین انواع کم خونی، نقش کلیدی در تشخیص و درمان مؤثر این بیماری ایفا می‌کند. هر کدام از نوع‌های مختلف کم خونی علت، علائم و روش درمان متفاوتی دارند و آگاهی از آن‌ها می‌تواند به مدیریت بهتر شرایط کمک کند. اما اگر علائم کم خونی باعث آزارتان شده بهتر است از طریق سامانه نوبت‌دهی و مشاوره آنلاین دکترتو با یک پزشک عمومی در این‌باره مشورت کنید.
انواع کم خونی چیست؟
انواع کم خونی شامل گروه متنوعی از اختلالات خونی است که هر کدام با علت‌ها و ویژگی‌های متفاوت باعث کاهش تعداد یا کیفیت گلبول‌های قرمز می‌شوند. شناخت دقیق انواع مختلف کم خونی به پزشکان کمک می‌کند درمان مناسب و هدفمندی را برای بیماران انتخاب کنند.
۱. کم خونی آپلاستیک
کم خونی آپلاستیک یک اختلال نادر اما جدی است که در آن مغز استخوان توانایی تولید سلول‌های خونی جدید را از دست می‌دهد. این مشکل می‌تواند به کاهش همزمان گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌ها منجر شود و سیستم ایمنی، اکسیژن‌رسانی و لخته‌سازی خون را مختل کند. علل این نوع از کم خونی ممکن است شامل عوامل ژنتیکی، عفونت‌ها، مصرف داروهای خاص یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و تحریک سیستم ایمنی و حمله آن به سلول‌های مغز و استخوان باشد.
علائم آنمی آپلاستیک شامل خستگی مفرط، عفونت‌های مکرر، کبودی‌های غیرعادی و خونریزی بدون علت مشخص است. درمان این بیماری معمولاً شامل پیوند مغز استخوان، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و در برخی موارد تزریق خون می‌شود. تشخیص زودهنگام و شروع درمان مؤثر، احتمال بهبودی را افزایش می‌دهد.
متن انگلیسی:
my.clevelandclinic
This anemia happens when stem cells in your bone marrow don’t make enough blood cells.
ترجمه متن:
این نوع کم‌خونی زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بنیادی در مغز استخوان به اندازه کافی سلول‌های خونی تولید نمی‌کنند.
۲. کم خونی مگالوبلاستیک
کم خونی مگالوبلاستیک زمانی ایجاد می‌شود که بدن قادر به تولید گلبول‌های قرمز بالغ و سالم نیست. این اتفاق اغلب به دلیل کمبود ویتامین B12 یا فولات رخ می‌دهد که برای ساخت DNA در سلول‌ها ضروری هستند. گلبول‌های قرمز تولیدشده در این حالت بزرگ‌تر از حد طبیعی هستند و عملکرد مناسبی ندارند.
از جمله علائم این نوع کم خونی می‌توان به خستگی، ضعف، رنگ‌پریدگی پوست و در موارد شدید، اختلالات عصبی مانند بی‌حسی در دست و پاها اشاره کنیم. درمان اصلی، جایگزینی ویتامین‌های کمبودشده با مکمل‌های خوراکی یا تزریقی است. پیگیری منظم سطح این ویتامین‌ها در افرادی که در معرض کمبود هستند، اهمیت بالایی دارد.
۳. کم خونی فانکونی
کم خونی فانکونی یک بیماری ژنتیکی نادر است که باعث اختلال در تولید گلبول‌های خونی می‌شود. این اختلال معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود و با ناهنجاری‌های مادرزادی، رشد کند و افزایش خطر ابتلا به سرطان‌های خاص همراه است. جهش‌های ژنی در سلول‌های بنیادی مغز استخوان عامل اصلی این بیماری است.
علائم کم خونی فانکونی در اغلب موارد شامل خستگی، کبودی آسان، عفونت‌های مکرر و مشکلات رشدی است. درمان‌های این نوع کم خونی هم شامل پیوند سلول‌های بنیادی، مراقبت‌های حمایتی و گاهی شیمی‌درمانی برای کنترل عوارض بیماری هستند. غربالگری زودهنگام در خانواده‌هایی با سابقه بیماری می‌تواند در تشخیص و کنترل به‌موقع مؤثر باشد.
متن انگلیسی:
medlineplus
Fanconi anemia is a condition that is characterized by bone marrow failure, physical differences, organ problems, and an increased risk of certain cancers. Approximately 90 percent of people with Fanconi anemia have impaired bone marrow function. Bone marrow primarily produces new blood cells .
ترجمه متن:
کم‌خونی فانکونی یک بیماری است که با نارسایی مغز استخوان، تفاوت‌های جسمی، مشکلات اعضای بدن و افزایش خطر برخی از سرطان‌ها شناخته می‌شود. تقریباً ۹۰ درصد افراد مبتلا به کم‌خونی فانکونی عملکرد مغز استخوان‌شان مختل است. مغز استخوان عمدتاً مسئول تولید سلول‌های خونی جدید است.
۴. کم خونی فقر آهن
کم خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع کم خونی است و زمانی رخ می‌دهد که بدن به اندازه کافی آهن برای تولید هموگلوبین نداشته باشد. هموگلوبین مولکولی است که وظیفه حمل اکسیژن در گلبول‌های قرمز را بر عهده دارد. علل این مشکل شامل خونریزی، تغذیه نامناسب، بارداری یا برخی بیماری‌های گوارشی است.
علائم این نوع از کم خونی معمولاٍ ضعف، رنگ‌پریدگی، سردی دست و پا، سردرد و تنگی نفس است. درمان آن هم شامل مصرف مکمل‌های آهن، بهبود رژیم غذایی و در برخی موارد درمان علت زمینه‌ای مانند خونریزی داخلی است. بررسی سطح آهن و فریتین در خون، روش اصلی تشخیص این نوع آنمی است.
۵. کم خونی داسی شکل
کم خونی داسی شکل یک اختلال ارثی است که در آن گلبول‌های قرمز شکل غیرطبیعی (شبیه داس) به خود می‌گیرند. این گلبول‌ها شکننده‌اند و طول عمر کوتاه‌تری دارند، در نتیجه باعث کم خونی مزمن و انسداد عروق می‌شوند. این بیماری بیشتر در افراد با پیشینه آفریقایی یا مدیترانه‌ای مشاهده می‌شود. علائم کم خونی داسی شکل شامل دردهای ناگهانی، خستگی، تورم دست و پا، و عفونت‌های مکرر است و برای درمان آن هم می‌توان به کنترل درد، مصرف داروهایی برای کاهش دفعات حملات و در موارد شدید، پیوند مغز استخوان اشاره کرد. فراموش نکنید که مراقبت منظم پزشکی برای مدیریت طولانی‌مدت این بیماری ضروری است.
دنبال درمان کم‌خونی هستی؟
از متخصص نوبت بگیر.
۶. کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ب ۱۲
کمبود ویتامین B12 می‌تواند تولید گلبول‌های قرمز سالم را مختل کرده و به آنمی منجر شود. این نوع کم خونی ممکن است به دلیل تغذیه ناکافی، مشکلات جذب در دستگاه گوارش یا بیماری خودایمنی مانند آنمی پرنیشیوس رخ دهد. علائم این نوع از کم خونی شامل خستگی، ضعف، زخم زبان، یبوست، از دست دادن اشتها و در موارد شدید، مشکلات عصبی مانند فراموشی یا گیجی است و درمان آن هم شامل تزریق یا مصرف خوراکی مکمل B12 و درمان علت زمینه‌ای مانند بیماری‌های گوارشی است.
۷. کم خونی ناشی از کمبود فولات
کمبود فولات یا ویتامین B9 یکی از علل شایع آنمی مگالوبلاستیک است. فولات برای سنتز DNA و تقسیم سلولی ضروری است و کمبود آن می‌تواند رشد طبیعی گلبول‌های قرمز را مختل کند. بارداری، مصرف الکل، برخی داروها یا بیماری‌های جذب روده از دلایل رایج این کمبود هستند.
علائم این نوع از کم خونی مشابه کم خونی ناشی از کمبود B12 است، اما معمولاً مشکلات عصبی کمتر دیده می‌شود. درمان آن هم با مصرف مکمل فولات و اصلاح رژیم غذایی انجام می‌شود. در نهایت نیز باید اشاره کنیم که زنان باردار نیاز بیشتری به این ویتامین دارند و مصرف اسید فولیک در دوران بارداری توصیه می‌شود
۸. تالاسمی
تالاسمی یک بیماری ارثی خونی است که در آن بدن توانایی ساخت صحیح زنجیره‌های هموگلوبین را ندارد. این اختلال باعث تولید گلبول‌های قرمز نارس و ناپایدار می‌شود که سریعاً تخریب می‌شوند. نوع شدید تالاسمی می‌تواند نیاز به تزریق خون مادام‌العمر داشته باشد. علائم تالاسمی شامل کم خونی شدید، تغییرات استخوانی، بزرگی طحال و رشد کند در کودکان است. درمان شامل تزریق خون، داروهای آهن‌زدا و در برخی موارد پیوند مغز استخوان است. تشخیص زودهنگام به‌ویژه در خانواده‌های دارای سابقه بیماری، اهمیت زیادی دارد.
| نوع کم‌خونی | علت و توضیح | علائم اصلی | درمان و نکات مهم |
|---|---|---|---|
| کم‌خونی آپلاستیک | ناتوانی مغز استخوان در تولید سلول‌های خونی (گلبول قرمز، سفید و پلاکت) | خستگی مفرط، عفونت مکرر، کبودی، خونریزی | پیوند مغز استخوان، داروهای سرکوب ایمنی |
| کم‌خونی مگالوبلاستیک | کمبود ویتامین B12 یا فولات که باعث تولید گلبول‌های بزرگ و غیرطبیعی می‌شود. | خستگی، ضعف، رنگ‌پریدگی، اختلالات عصبی | مکمل‌های B12 و فولات |
| کم‌خونی فانکونی | بیماری ژنتیکی نادر با نارسایی مغز استخوان، مشکلات جسمی و افزایش خطر سرطان | خستگی، کبودی آسان، عفونت‌های مکرر، مشکلات رشد | پیوند سلول‌های بنیادی، درمان حمایتی |
| کم‌خونی فقر آهن | کمبود آهن برای تولید هموگلوبین | ضعف، رنگ‌پریدگی، سردی دست و پا، سردرد | مکمل آهن، اصلاح رژیم غذایی |
| کم‌خونی داسی شکل | اختلال ژنتیکی با گلبول‌های قرمز داسی شکل، شکننده و با طول عمر کوتاه | درد ناگهانی، خستگی، تورم، عفونت‌های مکرر | کنترل درد، دارو، پیوند مغز استخوان |
| کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 | کمبود ویتامین B12 به دلیل تغذیه یا مشکلات جذب، منجر به کاهش تولید گلبول قرمز سالم می‌شود | خستگی، ضعف، زخم زبان، مشکلات عصبی | مکمل ویتامین B12، درمان علت زمینه‌ای |
| کم‌خونی ناشی از کمبود فولات | کمبود ویتامین B9 (فولات) که برای تقسیم سلولی ضروری است | علائم مشابه کمبود B12 اما معمولاً بدون علائم عصبی | مکمل فولات، اصلاح رژیم غذایی |
| تالاسمی | بیماری ارثی با تولید گلبول‌های قرمز نارس و ناپایدار | کم‌خونی شدید، تغییرات استخوانی، بزرگی طحال | تزریق خون، داروهای آهن‌زدا، پیوند مغز |
تشخیص انواع کم خونی
تشخیص انواع کم خونی براساس آزمایش‌های تخصصی خون و بررسی دقیق علائم بالینی انجام می‌شود. شناخت تفاوت‌های آزمایشگاهی هر نوع آنمی، نقش مهمی در تعیین علت و انتخاب روش درمان دارد. در ادامه به بررسی دقیق‌تر این موضوع می‌پردازیم:
انواع کم خونی در آزمایش خون
تشخیص انواع آنمی معمولاً با آزمایش خون کامل که با عنوان CBC شناخته می‌گردد، آغاز می‌شود که در آن سطح هموگلوبین، تعداد گلبول‌های قرمز و شاخص‌های مربوط به اندازه و حجم آن‌ها بررسی می‌شود. بر اساس این اطلاعات، پزشک می‌تواند نوع آنمی را تشخیص دهد یا به بررسی‌های بیشتر نیاز داشته باشد.
آزمایش‌های تکمیلی شامل اندازه‌گیری فریتین، سطح آهن، ویتامین B12، فولات، الکتروفورز هموگلوبین و بررسی مغز استخوان است. تشخیص دقیق نوع کم خونی در آزمایش برای انتخاب درمان مناسب ضروری است. در موارد خاص، بررسی ژنتیکی نیز انجام می‌شود.
علائم کم خونی کلافه‌ات کرده اما نمی‌دونی چه نوعیه؟ مشاوره بگیر.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
آشنایی با انواع کم خونی و درک تفاوت‌های آن‌ها نقش مهمی در تشخیص و درمان به‌موقع این اختلال دارد. از کم خونی فقر آهن تا بیماری‌های ژنتیکی مانند تالاسمی، هر کدام علائم، علل و راهکارهای درمانی متفاوتی دارند. این بیماری اگر به‌موقع تشخیص داده شود، در بیشتر موارد قابل کنترل یا حتی درمان کامل است.
اگر علائمی مانند خستگی مزمن، رنگ‌پریدگی، ضعف، یا عفونت‌های مکرر را تجربه می‌کنید، بهتر است به پزشک عمومی مراجعه کرده و آزمایش‌های لازم را انجام دهید. مراجعه به متخصص خون یا داخلی نیز می‌تواند به تشخیص نوع کم خونی و شروع درمان مناسب کمک کند. اما چنانچه به پزشک دسترسی ندارید نگران نباشید، شما می‌توانید از سامانه مشاوره آنلاین دکترتو بدین منظور کمک بگیرید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!