فهرست مطالب
کم خونی یکی از رایج‌ترین اختلالات خونی است که باعث کاهش تعداد گلبول‌های قرمز سالم یا هموگلوبین در خون می‌شود. این بیماری می‌تواند منجر به ضعف، خستگی مداوم، رنگ‌پریدگی پوست و تنگی نفس شود. تغذیه نقش مهمی در پیشگیری و درمان کم خونی دارد. درحالی‌که بسیاری از مواد غذایی به افزایش سطح آهن کمک می‌کنند، برخی خوراکی‌ها می‌توانند جذب آهن را مختل کرده یا اثر منفی روی گلبول‌سازی داشته باشند. شناخت غذاهای ممنوعه برای کم خونی و حذف یا محدود کردن آن‌ها از رژیم غذایی، می‌تواند تأثیر زیادی در روند بهبودی داشته باشد. در این مقاله به بررسی غذاهای مضر برای کم خونی می پردازیم. اگر مدام احساس ضعف دارید، برای بررسی کم خونی از طریق دکترتو با متخصص عمومی یا تغذیه در ارتباط باشید.
غذاهای مضر برای کم خونی
تغذیه نامناسب می‌تواند روند درمان کم خونی را کند یا حتی وضعیت بیمار را بدتر کند. برخی از غذاها با تداخل در جذب آهن، عملکرد گلبول‌های قرمز را مختل می‌کنند. شناخت این غذاها به افراد کمک می‌کند تا رژیم غذایی مؤثرتری برای مقابله با کم خونی تنظیم کنند. غذاهای ممنوعه برای کم خونی معمولاً شامل خوراکی‌هایی هستند که جذب آهن را کاهش می‌دهند یا باعث التهاب در بدن می‌شوند. در ادامه به گروه‌های مختلف از این خوراکی‌ها اشاره می‌کنیم که بهتر است بیماران مبتلا به کم خونی از آن‌ها پرهیز کنند.
متن انگلیسی:
verywellhealth
Dairy foods, eggs, soybeans, and foods rich in tannin should be limited as they may interfere with the absorption of iron. American Institute of Cancer Research. Limit consumption of red and processed meat.
ترجمه متن:
محصولات لبنی، تخم‌مرغ، سویا و خوراکی‌هایی که تانن زیادی دارند، بهتر است کمتر مصرف شوند، چون می‌توانند جذب آهن را کاهش دهند. همچنین مؤسسه تحقیقات سرطان آمریکا توصیه می‌کند مصرف گوشت قرمز و گوشت‌های فرآوری‌شده را محدود کنید.
۱. لبنیات
مصرف بیش از حد لبنیات می‌تواند جذب آهن را کاهش دهد، به‌خصوص اگر همزمان با منابع آهن مصرف شود. کلسیم موجود در شیر، ماست و پنیر با آهن رقابت می‌کند و می‌تواند جذب آهن را مهار کند. افرادی که لبنیات را در وعده‌های اصلی به همراه منابع آهن مانند گوشت یا حبوبات مصرف می‌کنند، ممکن است کاهش سطح آهن را تجربه کنند. این اثر به‌ویژه برای افرادی که به کم خونی ناشی از فقر آهن مبتلا هستند، مهم است. پیشنهاد می‌شود لبنیات با فاصله زمانی از وعده‌های آهن‌دار مصرف شوند تا مانع جذب آهن نشوند. در رژیم غذایی بیماران کم خون، کنترل مصرف لبنیات ضروری است.
۲. چای و قهوه
چای و قهوه به دلیل داشتن پلی‌فنول‌ها و تانن‌ها، از جذب آهن غیرهمی جلوگیری می‌کنند. این نوع آهن که در منابع گیاهی یافت می‌شود، نسبت به آهن حیوانی حساس‌تر به موانع جذب است. مصرف چای و قهوه بلافاصله پس از وعده‌های غذایی، به‌ویژه در افرادی با رژیم گیاه‌خواری، می‌تواند خطر کم خونی را افزایش دهد.
افرادی که عادت به نوشیدن چای یا قهوه بعد از غذا دارند، باید فاصله‌ای حداقل یک تا دو ساعته بین وعده غذایی و مصرف این نوشیدنی‌ها در نظر بگیرند. کاهش مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار در دوران درمان کم خونی، یک گام مؤثر در بهبود وضعیت سلامت است.
کم خونی داری اما نمی‌دونی چه موادی برات مضره؟
از متخصص راهنمایی بگیر.
۳. نان سفید
نان سفید و فرآورده‌های مشابه به دلیل فرآوری بالا، مقدار زیادی از مواد مغذی خود را از دست داده‌اند. این محصولات معمولاً از آرد تصفیه‌شده تهیه می‌شوند که فیبر، آهن و ویتامین‌های گروه B آن حذف شده است. در نتیجه مصرف زیاد آن‌ها کمکی به درمان کم خونی نمی‌کند.
علاوه بر این، نان سفید شاخص گلیسمی بالایی دارد و می‌تواند باعث نوسانات قند خون و احساس خستگی شود. جایگزین کردن نان سبوس‌دار به‌جای نان سفید، یکی از بهترین راه‌ها برای پشتیبانی تغذیه‌ای در بیماران مبتلا به کم خونی است.
۴. نوشیدنی گازدار
نوشابه‌ها و دیگر نوشیدنی‌های گازدار معمولاً حاوی فسفات و شیرین‌کننده‌های مصنوعی هستند که جذب مواد معدنی را مختل می‌کنند. مصرف مکرر نوشابه می‌تواند به کاهش تراکم مواد معدنی در بدن منجر شود و سطح آهن را پایین بیاورد. افزایش اسیدیته ناشی از نوشابه‌ها همچنین می‌تواند به کاهش عملکرد معده در جذب مواد مغذی منجر شود. افرادی که به کم خونی مبتلا هستند، بهتر است نوشیدنی‌های طبیعی مانند آبمیوه‌های تازه یا دمنوش‌های گیاهی را جایگزین نوشابه کنند.
متن انگلیسی:
healthline
In general, alcohol consumption can make anemia worse since the depressant is known to have a direct effect on iron levels as well as blood cell production and function. If you have anemia — especially anemia that isn’t well managed — avoiding alcohol is the best option to prevent complications.
ترجمه متن:
به‌طور کلی، مصرف الکل می‌تواند کم‌خونی را تشدید کند، چون این ماده مستقیماً روی سطح آهن و همچنین تولید و عملکرد سلول‌های خونی تأثیر منفی دارد. اگر به کم‌خونی مبتلا هستید، به‌ویژه اگر کنترل‌شده نباشد، بهتر است از مصرف الکل پرهیز کنید تا دچار عوارض نشوید.
۵. سویا
سویا حاوی ترکیباتی به نام فیتات است که با آهن پیوند می‌زنند و مانع جذب آن می‌شوند. مصرف زیاد سویا و فرآورده‌های آن مثل شیر سویا، توفو و تمپه ممکن است برای بیماران کم خون مناسب نباشد. اگرچه سویا سرشار از پروتئین است، اما مصرف بی‌رویه آن برای افرادی که به دنبال افزایش سطح آهن هستند، توصیه نمی‌شود. برای کاهش اثر منفی سویا، بهتر است آن را همراه با منابع غنی از ویتامین C مصرف کرد تا جذب آهن بهبود یابد. همچنین کاهش دفعات مصرف یا استفاده از سویا تخمیرشده می‌تواند اثرات منفی آن را کاهش دهد.
۶. شکلات
شکلات به‌ویژه انواع تلخ آن، حاوی مقدار زیادی پلی‌فنول و کافئین است که جذب آهن را مختل می‌کند. زیاده‌روی در مصرف شکلات می‌تواند در روند درمان کم خونی اختلال ایجاد کند، خصوصاً اگر به‌صورت مداوم و در کنار وعده‌های آهن‌دار مصرف شود.
اگرچه شکلات منبعی از آنتی‌اکسیدان‌هاست، اما برای افراد مبتلا به فقر آهن، مصرف آن باید محدود شود. بهتر است به‌جای شکلات، از خوراکی‌های جایگزین مانند خرما یا میوه‌های خشک‌شده استفاده شود که هم انرژی‌زا هستند و هم به جذب بهتر آهن کمک می‌کنند.
شکلات زیاد می‌خوری اما نمی‌دونی برای کم‌خونی خوبه؟ مشاوره بگیر.
۷. غذاهای پرچرب
غذاهای چرب مانند سرخ‌کردنی‌ها و فست‌فودها عملکرد دستگاه گوارش را مختل می‌کنند و روند جذب آهن را کاهش می‌دهند. این غذاها معمولاً فاقد ارزش غذایی بالا هستند و بیشتر شامل چربی‌های ناسالم و کالری زیاد هستند. درمان کم خونی نیازمند یک دستگاه گوارش سالم است و مصرف غذاهای چرب می‌تواند التهاب و ناراحتی‌های گوارشی ایجاد کند. حذف یا کاهش مصرف غذاهای پرچرب، قدمی مهم برای مدیریت بهتر کم خونی و حمایت از سلامت کلی بدن است.
۸. شیرینی برای کم خونی
شیرینی‌های صنعتی سرشار از قند، چربی ترانس و افزودنی‌های مضر هستند. این ترکیبات نه‌تنها فاقد مواد مغذی‌اند، بلکه با ایجاد التهاب مزمن، جذب آهن را نیز کاهش می‌دهند. مصرف مداوم شیرینی می‌تواند منجر به افزایش قند خون و اختلال در عملکرد کبد و روده شود. برای افرادی که کم خونی دارند، مصرف شیرینی‌های طبیعی مانند حلوا ارده، خرما یا دسرهای خانگی با شکر کمتر توصیه می‌شود. پرهیز از شیرینی‌های قنادی یکی از راهکارهای مؤثر در بهبود سطح آهن بدن است.
| نوع غذا | علت مضر بودن برای کم خونی |
|---|---|
| لبنیات | کلسیم موجود در لبنیات با جذب آهن رقابت می‌کند و مانع جذب آن می‌شود. |
| چای و قهوه | پلی‌فنول‌ها و تانن‌ها جذب آهن غیرهمی (گیاهی) را کاهش می‌دهند. |
| نان سفید | فاقد آهن و ویتامین‌های B؛ شاخص گلیسمی بالا و کاهش‌دهنده ارزش تغذیه‌ای رژیم غذایی |
| نوشیدنی‌های گازدار | حاوی فسفات و افزودنی‌هایی که جذب آهن را مختل می‌کنند؛ افزایش اسیدیته معده. |
| سویا | دارای فیتات که با آهن پیوند می‌زند و مانع جذب آن می‌شود. |
| شکلات | حاوی پلی‌فنول و کافئین؛ مانع جذب آهن، به‌ویژه در کنار وعده‌های آهن‌دار |
| غذاهای پرچرب | مختل‌کننده عملکرد دستگاه گوارش؛ کاهش‌دهنده جذب آهن |
| شیرینی‌های صنعتی | سرشار از قند و چربی ترانس؛ ایجاد التهاب و کاهش جذب آهن |
| غذاهای فرآوری‌شده | حاوی نگهدارنده‌ها، نمک و چربی‌های اشباع؛ کاهش جذب آهن و ایجاد التهاب مزمن. |
| گوشت قرمز و فرآوری‌شده | (طبق توصیه AICR) مصرف زیاد آن‌ها باید محدود شود؛ ممکن است به سلامت کلی آسیب بزند. |
| الکل | کاهش سطح آهن و اختلال در تولید و عملکرد سلول‌های خونی |
۹. غذاهای فرآوری شده
سوسیس، کالباس، کنسروها و غذاهای نیمه آماده حاوی مواد نگهدارنده، نمک زیاد و چربی‌های اشباع هستند. این نوع غذاها نه‌تنها فاقد آهن مفیدند، بلکه ممکن است به بروز التهابات مزمن در بدن منجر شوند که در جذب آهن اختلال ایجاد می‌کند. بیماران مبتلا به کم خونی باید رژیم غذایی‌شان را تا حد امکان به سمت غذاهای تازه، طبیعی و خانگی سوق دهند. مصرف غذاهای فرآوری شده باید محدود شود تا بدن فرصت بازسازی و افزایش سطح آهن را داشته باشد.
چه میوه هایی برای کم خونی مضر است؟
برخی میوه‌ها با وجود ظاهر سالم، ممکن است برای بیماران کم خون مناسب نباشند. به‌عنوان مثال، زغال‌اخته و بلوبری حاوی ترکیباتی به نام تانن هستند که می‌توانند جذب آهن را کاهش دهند. همچنین میوه‌هایی با اسیدیته بالا مانند لیمو اگر با معده خالی مصرف شوند، ممکن است باعث ناراحتی گوارشی و اختلال در جذب آهن شوند. علاوه بر این، برخی میوه‌های فرآوری‌شده مانند کمپوت‌ها یا میوه‌های خشک‌شده با شکر افزوده می‌توانند اثر منفی بر کم خونی بگذارند. بهترین گزینه، میوه‌های تازه و سرشار از ویتامین C مانند پرتقال، توت‌فرنگی و کیوی است که به جذب بهتر آهن کمک می‌کنند.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
رژیم غذایی نقش مهمی در درمان و مدیریت کم خونی ایفا می‌کند. پرهیز از غذاهای مضر برای کم خونی مانند چای، لبنیات، غذاهای پرچرب و فرآوری شده، به‌همراه مصرف هوشمندانه منابع آهن و ویتامین C، می‌تواند تأثیر بسزایی در بهبود وضعیت فرد داشته باشد. در صورت مشاهده علائم کم خونی مانند خستگی مزمن، رنگ‌پریدگی یا تنگی نفس، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش خون ضروری است. پزشک می‌تواند با بررسی دقیق وضعیت بدنی و ارائه رژیم مناسب، به شما در مدیریت کم خونی کمک کند. انتخاب درست غذا و مشاوره با متخصص تغذیه و دکتر عمومی، دو رکن اصلی در درمان مؤثر کم خونی هستند. خوشبختانه شما می‌توانید حتی بدون حضور در مطب پزشک نیز از سامانه مشاوره آنلاین دکترتو بدین منظور کمک بگیرید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!