نکات مهمی که باید درباره تشنج بدانید

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

تشنج یک اختلال ناگهانی در عملکرد الکتریکی مغز است که می‌تواند باعث حرکات غیرطبیعی بدن، تغییر رفتار، تغییر سطح هوشیاری یا احساسات شود. این حالت ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد و دلایل مختلفی مانند عوامل ژنتیکی، ضربه مغزی، عفونت یا بیماری‌های مزمن در ایجاد آن نقش داشته‌باشد. تشنج در هر سنی ممکن است رخ دهد و شدت آن براساس نوع تشنج متفاوت است. شناخت علائم و علل تشنج، برای مدیریت بهتر این وضعیت ضروری است. اگر خودتان یا اطرافیانتان دچار با تشنج دست و پنجه نرم می‌کنید، برای آگاهی بیشتر و دریافت مشاوره تخصصی می‌توانید از بهترین متخصصان در سایت دکترِتو مشاوره یا نوبت ویزیت حضوری بگیرید.

تشنج چیست؟

تشنج به انگلیسی convulsions به یک دوره‌ی گذرا و موقت گرفتگی و انقباض شدید عضلات گفته می‌شود که می‌تواند همزمان با کاهش سطح هوشیاری باشد. این بیماری که یکی از بیماری های مغز و اعصاب است، معمولا به صورت حرکات نامنظم بدن بروز می‌کند که ناشی از فعالیت غیرطبیعی نورونی در مغز است. تشنج می‌تواند در رفتار، حرکات یا احساسات شما و سطح آگاهی، تغییرات ایجاد‌کند.

تشنج میتواند به دلایل مختلفی از جمله تب بالا در کودکان، آسیب‌های مغزی، مصرف برخی داروها یا حتی کاهش قند خون رخ دهد. با این حال، اگر فرد بیش از یک بار دچار تشنج شود و این تشنجها دلیل مشخص و گذرایی نداشته‌باشند، ممکن است به صرع مبتلا باشد.

متن انگلیسی:
A seizure is a burst of uncontrolled electrical activity between brain cells (also called neurons or nerve cells) that causes temporary abnormalities in muscle tone or movements (stiffness, twitching or limpness), behaviors, sensations or states of awareness.
ترجمه فارسی:
تشنج انفجاری از فعالیت الکتریکی کنترل‌نشده بین سلول‌های مغزی (که نورون‌ها یا سلول‌های عصبی نیز نامیده می‌شوند) است و باعث ناهنجاری‌های موقتی در حرکات ماهیچه‌ (سفتی، انقباض یا لنگی)، رفتارها، احساسات یا حالت‌های هوشیاری می‌شود.

به نقل از سایت hopkinsmedicine

فرق تشنج و صرع چیست؟

تشنج، یک حمله ناگهانی و موقت در فعالیت مغز است که می‌تواند باعث تغییر رفتار، حرکات یا سطح هوشیاری شود. اما صرع یک بیماری مزمن است که فرد به‌طور مکرر دچار تشنج می‌شود. به بیان ساده‌تر، هر کسی که یک بار تشنج را تجربه کند، الزاما مبتلا به صرع نیست. برای تشخیص بیماری صرع، تکرار تشنج و بررسی علت آن اهمیت دارد. اگر چنین شرایطی را تجربه کرده‌اید، بهتر است با پزشک مغز و اعصاب مشورت کنید.

انواع تشنج در کودکان و بزرگسالان: چند نوع تشنج داریم؟

تشنج با‌توجه‌به محل و چگونگی شروع آن، دسته‌بندی می‌شود. بیشتر تشنج‌ها از ۳۰ ثانیه تا ۲ دقیقه طول می‌کشند. تشنجی که بیش از ۵ دقیقه طول بکشد، یک موقعیت اورژانسی پزشکی است. تشنج‌ها بیشتر از آنچه فکر می‌کنید شایع هستند. ممکن است تشنج، پس از سکته‌ی مغزی، آسیب به سر، یک عفونت مانند مننژیت یا بیماری‌های دیگری اتفاق‌ بیفتد.

پزشکان به‌طور کلی تشنج را به ۲ نوع کانونی یا گسترده، بر اساس نحوه و مکان شروع فعالیت غیرطبیعی مغز، دسته‌بندی می‌کنند. اگر چگونگی ایجاد تشنج مشخص نباشد، به‌عنوان تشنج نامشخص دسته‌بندی می‌شود.

به شکل کلی، ۲ نوع اصلی تشنج با نام تشنج کانونی یا فوکال و تشنج گسترده یا جنرال، وجود دارد.

۱. تشنج کانونی یا فوکال

تشنج کانونی زمانی رخ می‌دهد که فعالیت غیرطبیعی مغز فقط در یک ناحیه خاص اتفاق بیفتد. این نوع تشنج می‌تواند با یا بدون از دست‌دادن هوشیاری باشد. گاهی فرد فقط حرکات غیرارادی در یک طرف بدن یا احساس‌های عجیب را تجربه می‌کند.

تشنج فوکال ممکن است به تشنج گسترده‌تری تبدیل شود. تشخیص دقیق آن با نوار مغزی و بررسی بالینی انجام می‌شود. برای مدیریت بهتر این نوع تشنج، مراجعه به متخصص ضروری است.

۲. تشنج گسترده یا جنرال

زمانی که سلول‌های عصبی در هر ۲ طرف از مغز سیگنال‌های غیرعادی و شدیدی ارسال کنند، تشنج عمومی اتفاق‌ می‌افتد. این سیگنال‌ها می‌توانند باعث ایجاد اسپاسم عضلانی، تاری دید یا به زمین افتادن شوند. نوع تشنج همیشه یک یا دو مورد نیست. شروع تشنج در برخی افراد می‌تواند یک نوع باشد اما در ادامه تبدیل به یک نوع دیگر شود. ۶ نوع تشنج گسترده وجود دارد.

تشنج تونیک کلونیک

تشنج تونیک کلونیک یا صرع بزرگ، مهمترین نوع تشنج است. زمانی که فرد دچار این نوع تشنج می‌شود، بدن سفت شده و شروع به لرزش می‌کند. بازوها و پاها پرش ریتمیک دارند و هوشیاری بیمار از دست می‌رود. حتی گاهی اوقات کنترل مثانه یا روده هم از دست می‌رود.

این نوع تشنج معمولا بین ۱ تا ۳ دقیقه طول می‌کشد. اگر بیشتر طول بکشد، باید با اورژانس تماس بگیرید. تشنج تونیک کلونیک می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی و گاز گرفتن زبان و لپ شود.

تشنج کلونیک

تشنج کلونیک با پرش‌های سریع و ریتمیک عضلات همراه است که معمولا چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد. این نوع تشنج معمولا در هر دو سمت بدن دیده می‌شود و ممکن است همراه با از دست‌دادن هوشیاری باشد. تشنج کلونیک بخشی از تشنج‌های عمومی است.

تشنج تونیک

در تشنج تونیک عضلات بازوها، پاها یا تنه سفت می‌شوند. معمولا کمتر از ۲۰ ثانیه طول می‌کشد و بیشتر زمانی که در خواب هستید، اتفاق‌می‌افتد. اما اگر در آن زمان ایستاده باشید، تعادل خود را از دست خواهید‌داد و به زمین می‌خورید. این مورد در افراد مبتلا به نوعی صرع شناخته‌شده به نام سندرم لنوکس گستو (نوعی صرع که در زمان کودکی آغاز می‌شود) رایج است. هرچند افرادی با انواع دیگر صرع نیز می‌توانند این تشنج را داشته‌باشند.

تشنج آتونیک یا حملات سقوط

در این نوع تشنج فرد تمام کنترل عضلات خود را از دست‌داده و ممکن است سر به سمت جلو برود. اگر چیزی در دست دارید، رها‌می‌شود و اگر ایستاده‌باشید، ممکن است به زمین بخورید. معمولا کمتر از ۱۵ ثانیه طول می‌کشد. اما ممکن است در برخی افراد چندین بار رخ دهد.

به علت خطر سقوط، افرادی که احتمال تشنج آتونیک دارند، نیاز به پوشیدن چیزی شبیه یک کلاه ایمنی برای محافظت از سر خود دارند. احتمال این نوع تشنج در افرادی که مبتلا به سندرم لنوکس گستو و نوع دیگری از صرع به نام سندرم دراوت یا سندرم صرع شیرخوارگی هستند، بیشتر است.

پزشکان پیشنهادی

۴.۹ (۸۳۳ نظر)

دکتر کاوه کاشانی

تخصص مغز و اعصاب (نورولوژی)

نوبت بگیرید

۴.۶ (۷۱۴ نظر)

دکتر هومان سلیمی پور

تخصص مغز و اعصاب (نورولوژی)

نوبت بگیرید

۴.۹ (۴۷۴ نظر)

دکتر میرمسعود شریعت

تخصص مغز و اعصاب (نورولوژی)

نوبت بگیرید

۴.۹ (۴۶۵ نظر)

دکتر حمیدرضا ایزدی

تخصص مغز و اعصاب (نورولوژی)

نوبت بگیرید

۴.۷ (۴۵۶ نظر)

دکتر محمد مهدی تقدیری

فوق تخصص مغز و اعصاب (نورولوژی) کودکان

نوبت بگیرید

۴.۷ (۴۴۷ نظر)

دکتر ناصر زکی زاده

تخصص مغز و اعصاب (نورولوژی)

نوبت بگیرید

تشنج میوکلونیک

عضلات به‌طور ناگهانی دچار پرش می‌شوند، مانند زمانی که شما شوکه شده‌اید. ممکن است مانند تشنج آتونیک در همان قسمت مغز شروع شود. برخی افراد تشنج میوکلونیک و آتونیک را با هم دارند.

تشنج پرش دست (تشنج در بیداری)

بیماری تشنج پرش دست، که به عنوان تشنج میوکلونیک نیز شناخته می‌شود، معمولا در بیمارانی که به صرع یا آسیب مغزی مبتلا هستند ایجاد می‌شود. طی این اتفاق دست آن‌ها به‌صورت غیرارادی می‌پرد.

تشنج کوچک

در این نوع تشنج به‌نظر می‌رسد که از محیط اطراف خود جدا شده‌اید و به آنها پاسخ نمی‌دهید. هوشیاری خود را به‌طور مختصر از دست می‌دهید و علائمی مانند خیره‌شدن و پلک‌زدن چشم‌ها، حرکت چشم‌ها به سمت پشت سر به گونه‌ای که سفیدی چشم پیدا می‌شود و حرکات متعدد گوش و لب‌ها را دارید. معمولا تنها چند ثانیه طول می‌کشد و ممکن است فرد اتفاقات رخ‌داده را به یاد نداشته‌باشد. تشنج کوچک در کودکان زیر ۱۴ سال رایج است.

۳. تشنج ناشناخته

تشنج ناشناخته زمانی اتفاق می‌افتد که پزشک نتواند دقیقا تشخیص دهد که تشنج از کدام ناحیه مغز شروع شده است. یعنی مشخص نیست که تشنج از یک نقطه خاص (کانونی) یا از کل مغز (ژنرالیزه) آغاز شده باشد.

این نوع تشنج بیشتر زمانی تشخیص داده می‌شود که شخص تنها بوده و کسی شاهد شروع حمله نبوده است یا زمانی که علائم خیلی مبهم بوده‌اند. معمولا پس از بررسی‌های بیشتر مانند نوار مغزی (EEG) یا تصویربرداری، نوع دقیق تشنج مشخص می‌شود.

۴. تشنج عصبی یا حمله عصبی و تشنج

تشنج عصبی از نظر ظاهری شبیه به تشنج صرعی است اما منشا آن روانی است نه الکتریکی. در این حالت مغز سیگنال غیرطبیعی ندارد اما فرد علائمی مانند لرزش یا بیهوشی را تجربه می‌کند. تفاوت آن با تشنج واقعی در نوار مغزی مشخص می‌شود. اگر دچار حمله‌های مکرر می‌شوید، باید حتما از پزشک کمک بگیرید.

۵. تشنج در خواب

برخی افراد فقط هنگام خواب دچار تشنج می‌شوند که به آن «تشنج شبانه» یا تشنج در خواب گفته می‌شود. این تشنج‌ها معمولا در مراحل خاصی از خواب اتفاق می‌افتند و ممکن است باعث حرکات غیرطبیعی، صدا درآوردن یا حتی افتادن از تخت شوند. خیلی از افراد ممکن است متوجه آن نشوند و تنها از طریق همسر یا دوربین آن را بشناسند. اگر صبح‌ها احساس خستگی شدید یا گیجی دارید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

۶. تشنج در کودکان

تشنج در کودکان ممکن است ترسناک به نظر برسد اما همیشه خطرناک نیست. یکی از شایع‌ترین انواع آن، تشنج ناشی از تب بالا است که معمولا در کودکان ۶ ماهه تا ۵ ساله دیده می‌شود. این نوع تشنج کوتاه‌مدت است و معمولا بدون آسیب دائمی برطرف می‌شود. با این حال، اگر کودک دچار تشنج طولانی یا تکرارشونده باشد، باید بررسی‌های تخصصی انجام شود. مراجعه به پزشک در اولین فرصت را جدی بگیرید.

علائم تشنج رو داری و نمی‌دونی چیکار کنی؟

همین حالا برای بررسی تخصصی نوبت بگیر.

بهترین متخصص مغز و اعصاب

کدام نوع تشنج خطرناک است؟

تشنج طولانی‌مدت یا مکرر ممکن است به وضعیت اورژانسی به نام Status Epilepticus تبدیل شود که در هر نوعی از تشنج ممکن است اتفاق بیفتد. به طور کلی، تشنج ژنرالیزه تونیک-کلونیک که ۵ دقیقه یا بیشتر طول بکشد خطرناک است. این نوع تشنج می‌تواند باعث آسیب مغزی، مشکلات تنفسی یا حتی مرگ شود. همچنین اگر فرد پشت سر هم دچار تشنج شود بدون اینکه به هوش بیاید، باید فورا به اورژانس منتقل شود. شناسایی به‌موقع این وضعیت، جان فرد را نجات می‌دهد.

علائم تشنج چیست؟

علائم تشنج باتوجه به نوع آن متفاوت است اما برخی نشانه‌ها در بسیاری از موارد دیده می‌شوند. این علائم شامل لرزش شدید بدن، از دست‌دادن هوشیاری، خیره شدن، حرکات غیرعادی اندام‌ها، گیجی، تغییرات ناگهانی در رفتار یا احساسات عجیب مانند بوی ناآشنا یا احساس ترس هستند. در بعضی افراد، تشنج فقط با تغییرات حسی یا ذهنی همراه است. اگر این علائم را تجربه کرده‌اید، به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

علت تشنج – چه چیزی باعث تشنج میشود؟

سلول‌های عصبی یا نورون‌ها با ایجاد، ارسال و دریافت امواج الکتریکی، باعث برقراری ارتباط در مغز می‌شوند. هر چیزی که این مسیرهای ارتباطی را مختل کند، می‌تواند منجر‌به تشنج شود.

برخی از شایع‌ترین علت تشنج شامل آسیب‌های مغزی، تب بالا در کودکان، تومور یا سکته مغزی، عفونت مغز و مشکلات ژنتیکی است. در بعضی موارد، هیچ علت مشخصی برای تشنج پیدا نمی‌شود. شناخت علت دقیق تشنج، برای انتخاب روش درمان مناسب اهمیت دارد و باید توسط پزشک بررسی شود.

روش تشخیص تشنج چیست؟

تشخیص تشنج معمولا با گرفتن شرح حال دقیق، معاینه نورولوژیک و استفاده از ابزارهای تصویربرداری انجام می‌شود. نوار مغزی (EEG) یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز است. در کنار آن، MRI یا سی‌تی‌اسکن برای بررسی ساختار مغز کاربرد دارند. گاهی نیاز به آزمایش خون برای بررسی اختلالات متابولیک وجود دارد. تشخیص درست، کلید مدیریت صحیح تشنج محسوب می‌شود.

درمان تشنج چیست؟

در حال حاضر هیچ درمان شناخته‌شده‌ای برای خود بیماری تشنج به‌طور خاص وجود ندارد اما می‌توان از حملات تشنجی در بیماری‌هایی مانند صرع جلوگیری و آن‌ها را درمان کرد. این درمان‌ها شامل استفاده از داروهای ضد صرع، عمل جراحی یا تحریک عصب واگ باشد. اهداف درمان تشنج نیز بهبود کیفیت زندگی فرد، کاهش دفعات تشنج و به حداقل رساندن تاثیر تشنج بر عملکرد روزانه هستند.

روش درمان	توضیحات
داروهای ضدتشنج	کنترل فعالیت الکتریکی مغز مانند لوتیراستام، والپروات، کاربامازپین
جراحی مغز	برای موارد مقاوم به دارو، خارج کردن ناحیه‌ای از مغز
تحریک عصب واگ (VNS)	استفاده از دستگاه الکتریکی برای کاهش دفعات تشنج
رژیم غذایی کتوژنیک	رژیم با چربی بالا و کربوهیدرات پایین برای کنترل تشنج
درمان روان‌شناختی	برای تشنج‌های غیرصرعی یا همراه با اضطراب
تغییر سبک زندگی	پرهیز از محرک‌ها، خواب منظم، کاهش استرس

عوارض تشنج چیست؟

یکی از عوارض تشنج آسیب فیزیکی است. در زمان تشنج، فرد ممکن است به زمین بیفتد یا به اشیا برخورد کند. بعد از تشنج، بسیاری از افراد احساس خستگی شدید و سردرد می‌کنند که این حالت به اصطلاح «مرحله پس از تشنج» نامیده می‌شود. در برخی موارد، تشنج‌های مکرر ممکن است روی حافظه، تمرکز و کیفیت زندگی اثر منفی بگذارد. اگر درمان به‌موقع انجام نشود، خطر بروز تشنج‌های خطرناک‌تر نیز افزایش پیدا می‌کند.

همین الان بهترین دکتر برای درمان تشنج را پیدا کن.

دکتر تشنج

برای جلوگیری از تشنج چه باید کرد؟

در پیشگیری از تشنج، بهتر است داروهای تجویزشده پزشک را منظم مصرف کنید و به هیچ عنوان مصرف آن‌ها را قطع نکنید. خواب کافی، کاهش استرس، پرهیز از مشاهده نورهای چشمک‌زن یا صداهای تحریک‌کننده، پرهیز از مصرف الکل و مراقبت از قند خون نیز نقش مهمی دارند. همچنین بهتر است برنامه‌ریزی منظمی برای پیگیری پزشکی داشته‌باشید. شناخت محرک‌های شخصی (محرک‌های تشنج برای شما) هم کمک می‌کند از بروز تشنج جلوگیری کنید.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

تشنج یک وضعیت پیچیده اما قابل مدیریت است. اگرچه درمان قطعی برای همه انواع آن وجود ندارد اما با شناخت علائم، دلایل و پیگیری به‌موقع، می‌توان آن را تا حد زیادی کنترل کرد. اهمیت مراجعه به پزشک و رعایت توصیه‌های درمانی را هم نباید دست‌کم گرفت. اگر شما یا اطرافیانتان با علائم تشنج روبرو هستید، همین حالا از مشاوره یا ویزیت حضوری پزشکان متخصص در دکترتو کمک بگیرید.

در سایت نوبت‌دهی آنلاین پزشکان دکترتو، می‌توانید از زمان‌های نوبت ویزیت حضوری پزشک متخصص مورد نظرتان آگاه شوید و آن را ثبت کنید یا مشاوره تخصصی دریافت کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!