تشنج چیست و تمام نکاتی که درباره آن باید بدانید

اگر کسی را که تشنج می‌کند از نزدیک دیده‌اید، احتمالا از این علامت می‌ترسید. تشنج یکی از علامت‌های اصلی بیماری صرع است که در مواردی می‌تواند ناشی از علت‌های دیگر هم باشد. باوجود اینکه حالت نوعی علامت بیماری محسوب می‌شود، ما در این مطلب آن را به شکل بیماری توضیح داده‌ایم. آیا می‌دانید تشنج چیست؟ علائم تشنج کدامند؟ چگونه می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد؟ برای درمان آن چه باید بکنیم؟ اگر این سوالات ذهن شما را درگیر کرده‌است، با ما همراه باشید.

در صورتیکه خودتان یا اطرافیان شما به این علامت دچار شده‌اید، برای تشخیص علت و درمان آن باید به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. همچنین می‌توانید از مشاوره آنلاین دکتر مغز و اعصاب کمک بگیرید.

تشنج چیست؟

تشنج (به انگلیسی convulsions) به یک دوره‌ی گذرا و موقت گرفتگی و انقباض شدید عضلات گفته می‌شود که می‌تواند همزمان با کاهش سطح هوشیاری باشد. تشنج معمولا به صورت حرکات نامنظم بدن بروز می‌کند که ناشی از فعالیت غیرطبیعی نورونی در مغز است. این علامت انواع مختلفی دارد و به علت‌های متفاوتی همچون بیماری صرع ایجاد می‌شود. تشنج می‌تواند در رفتار، حرکات یا احساسات شما و سطح آگاهی، تغییرات ایجاد‌کند.

اگر بیش از دوبار تشنج کنید یا تشنج‌های عودکننده داشته‌باشید، مبتلا به صرع هستید. انواع مختلفی از تشنج وجود دارد که شدت آن متفاوت است. بیشتر تشنج‌ها به علت صرع ایجاد می‌شوند، اما ممکن است علت‌های مختلفی این علامت را ایجاد کنند. پس بهتر است که بهتر این حالت را بشناسید.

متن انگلیسی:
A seizure is a burst of uncontrolled electrical activity between brain cells (also called neurons or nerve cells) that causes temporary abnormalities in muscle tone or movements (stiffness, twitching or limpness), behaviors, sensations or states of awareness.
ترجمه فارسی:
تشنج انفجاری از فعالیت الکتریکی کنترل‌نشده بین سلول‌های مغزی (که نورون‌ها یا سلول‌های عصبی نیز نامیده می‌شوند) است و باعث ناهنجاری‌های موقتی در حرکات ماهیچه‌ (سفتی، انقباض یا لنگی)، رفتارها، احساسات یا حالت‌های هوشیاری می‌شود.

به نقل از سایت hopkinsmedicine

انواع تشنج در کودکان و بزرگسالان کدامند؟ (چند نوع تشنج داریم)

تشنج با‌توجه‌به محل و چگونگی شروع آن، دسته‌بندی می‌شود. بیشتر تشنج‌ها از ۳۰ ثانیه تا ۲ دقیقه طول می‌کشند. تشنجی که بیش از ۵ دقیقه طول بکشد، یک اورژانس پزشکی است. تشنج‌ها بیشتر از آنچه فکر می‌کنید، شایع هستند. ممکن است تشنج، پس از سکته‌ی مغزی، آسیب به سر، یک عفونت مانند مننژیت یا بیماری‌های دیگری اتفاق‌بیفتد.

پزشکان، به‌طور کلی تشنج را به دو نوع کانونی یا گسترده، بر اساس نحوه و مکان شروع فعالیت غیرطبیعی مغز، دسته‌بندی می‌کنند. اگر چگونگی ایجاد تشنج مشخص نباشد، به‌عنوان تشنج نامشخص دسته‌بندی می‌شود. به شکل کلی، دو نوع اصلی تشنج با نام تشنج کانونی یا فوکال و تشنج گسترده یا جنرال، وجود دارد.

۱. تشنج کانونی یا فوکال

در بخش خاصی از مغز شروع می‌شود و بر اساس بخشی که در آن اتفاق‌می‌افتد، نام‌گذاری می‌شود. تشنج‌های کانونی یا فوکال می‌توانند تأثیرات جسمی و حسی را ایجاد کنند. ممکن است این نوع از تشنج موجب درک پدیده‌هایی شود که وجود ندارد.

حدود ۶۰٪ افراد مبتلا به صرع، تشنج کانونی دارند که گاهی اوقات تشنج جزئی یا پارشیال نامیده‌می‌شود. بعضی مواقع، نشانه‌های تشنج کانونی می‌تواند با علائم بیماری‌های روانی یا انواع اختلالات عصبی اشتباه گرفته‌شود. این نوع تشنج می‌تواند علائم مختلفی مانند تغییر حواس، حرکات غیرارادی یا تغییر در احساسات بدون از دست دادن هوشیاری را ایجاد کند.

پزشکان این نوع تشنج را به ۳ گروه تقسیم می‌کنند:

تشنج های کانونی ساده

تشنج کانونی ساده باعث تغییر درک حواس نسبت به محیط اطراف می‌شود. بوها یا طعم‌های عجیب و غریبی احساس می‌شود و انگشتان، بازوها یا پاها به‌طور ناگهانی منقبض می‌شود. همچنین ممکن است نورهای چشمک‌زن دیده‌شود و یا سرگیجه به وجود بیاید. فرد هوشیار است، اما ممکن است تعرق یا تهوع داشته‌باشد.

تشنج کانونی پیچیده

معمولا در بخشی از مغز که احساسات و حافظه را کنترل می‌کند، اتفاق‌می‌افتد. در تشنج کانونی پیچیده ممکن است هوشیاری فرد از دست رود، اما هوشیار به‌نظر‌می‌رسد. حتی ممکن است حالاتی مانند اوغ زدن، به‌هم فشردن یا گاز‌گرفتن لب‌ها، خنده یا گریه رخ دهد. از نظر طول مدت، تشنج پیچیده می‌تواند تا چند دقیقه طول بکشد.

تشنج ثانویه گسترده

در یک قسمت از مغز شروع شده و به سلول‌های عصبی در هر طرف گسترش می‌یابد. همچنین ممکن است بعضی از علائم بالینی تشنج گسترده، مانند پرش‌های تشنجی و انقباض عضلانی، وجود داشته‌باشند.

۲. تشنج گسترده یا جنرال

زمانی که سلول‌های عصبی در هر دو طرف از مغز سیگنال‌های غیرعادی و شدیدی ارسال کنند، این اتفاق‌می‌افتد. این سیگنال‌ها می‌توانند باعث ایجاد اسپاسم عضلانی، تاری دید و یا به زمین افتادن شوند. نوع تشنج همیشه یک یا دو مورد نیست. شروع تشنج در برخی افراد می‌تواند یک نوع باشد، اما در ادامه تبدیل به یک نوع دیگر شود.

برخی از تشنج‌ها را که به‌راحتی طبقه‌بندی نمی‌شوند، تشنج‌های نامشخص می‌نامند. این تشنج‌ها می‌توانند علایم حسی و جسمی به‌وجود‌آورند.

۶ نوع تشنج گسترده وجود دارد:

تشنج تونیک کلونیک

تشنج تونیک کلونیک یا صرع بزرگ، قابل توجه‌ترین نوع تشنج است. هنگامی‌که شما دچار این نوع تشنج می‌شوید، بدن شما سفت می‌شود و شروع به لرزش می‌کند. بازوها و پاها پرش ریتمیک دارند و هوشیاری خود را از دست داده و حتی گاهی اوقات کنترل مثانه یا روده خود را از دست می‌دهید.

این نوع تشنج معمولا بین ۱ تا ۳ دقیقه طول می‌کشد. اگر بیشتر طول بکشد، باید با اورژانس تماس بگیرید. این تشنج می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی شود یا زبان و لپ خود را گاز بگیرید.

تشنج کلونیک

موجب اسپاسم عضلانی می‌شود، که اغلب ایجاد پرش‌های ریتمیک صورت، گردن و عضلات بازو می‌کند. همچنین ممکن است چند دقیقه طول بکشد.

تشنج تونیک

عضلات بازوها، پاها یا تنه سفت می‌شوند. معمولا کمتر از ۲۰ ثانیه طول می‌کشد و اغلب زمانی که در خواب هستید، اتفاق‌می‌افتد. اما اگر در آن زمان ایستاده باشید، تعادل خود را از دست خواهید‌داد و به زمین می‌خورید. این مورد در افراد مبتلا به نوعی صرع شناخته‌شده به نام سندرم لنوکس گستو (نوعی صرع که در زمان کودکی آغاز می‌شود) رایج است. هرچند افرادی با انواع دیگر صرع نیز می‌توانند این تشنج را داشته‌باشند.

تشنج آتونیک یا حملات سقوط

در این نوع تشنج فرد تمام کنترل عضلات خود را از دست‌داده و ممکن است سر به سمت جلو برود. اگر چیزی در دست دارید، رها‌می‌شود و اگر ایستاده‌باشید، ممکن است به زمین بخورید. معمولا کمتر از ۱۵ ثانیه طول می‌کشد. اما ممکن است در برخی افراد چندین بار رخ دهد.

به علت خطر سقوط، افرادی که احتمال تشنج آتونیک دارند، نیاز به پوشیدن چیزی شبیه یک کلاه ایمنی برای محافظت از سر خود دارند. احتمال این نوع تشنج در افرادی که مبتلا به سندرم لنوکس گستو و نوع دیگری از صرع به نام سندرم دراوت یا سندرم صرع شیرخوارگی هستند، بیشتر است.

تشنج میوکلونیک

عضلات به‌طور ناگهانی دچار پرش می‌شوند، مانند زمانی که شما شوکه شده‌اید. ممکن است مانند تشنج آتونیک در همان قسمت مغز شروع شود. برخی افراد تشنج میوکلونیک و آتونیک را با هم دارند.

تشنج کوچک

در این نوع تشنج به‌نظر می‌رسد که از محیط اطراف خود جدا شده‌اید و به آنها پاسخ نمی‌دهید. هوشیاری خود را به‌طور مختصر از دست می‌دهید و علائمی مانند خیره‌شدن و پلک‌زدن چشم‌ها، حرکت چشم‌ها به سمت پشت سر به گونه‌ای که سفیدی چشم پیدا می‌شود و حرکات متعدد گوش و لب‌ها را دارید. معمولا تنها چند ثانیه طول می‌کشد و ممکن است فرد اتفاقات رخ‌داده را به یاد نداشته‌باشد. در کودکان زیر ۱۴ سال رایج است.

تشنج پرش دست (تشنج در بیداری)

تشنج پرش دست، که به عنوان تشنج میوکلونیک نیز شناخته می‌شود، معمولا در بیمارانی که به صرع یا آسیب مغزی مبتلا هستند ایجاد می‌شود و طی این اتفاق دست آن‌ها به‌صورت غیرارادی می‌پرد.

علائم تشنج چیست؟

نشانه‌ها و علائم تشنج می‌تواند از خفیف تا شدید و بسته به نوع تشنج، متفاوت باشد. معمولا حرکات شدید بدن همراه با گیجی از علائم تشنج هستند. نشانه‌های تشنج ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• گیجی موقت
• خیره‌شدن
• حرکات پرشی غیرقابل کنترل دست‌ها و پاها
• از‌دست‌دادن هوشیاری یا آگاهی
• علائم شناختی یا حسی، مانند ترس، اضطراب یا آشناپنداری

علائم تشنج در کودکان و علائم تشنج نوزاد چیست؟ (علائم تشنج کودکان در خواب)

کودکان و نوزادان هم ممکن است تشنج کنند و تشخیص آن از روی علائم مشخصی مانند خیره شدن یا حرکات نامنظم بدن است. برخی از علائم تشنج در کودکان و نوزادان شامل موارد زیر است:

• خیره شدن
• حرکات شدید بدن
• بالا رفتن چشم‌ها و سفید شدن آنها
• خارج شدن کف از دهان
• سفت شدن بدن
• مشکلات تنفسی پیدا کردن
• افتادن بدون هیچ دلیلی

تشنج در کودکان زیر دو سال خطرناک است؟

برای جلوگیری از عوارض، با دکتر مشورت کن.

دکتر مغز و اعصاب آنلاینبهترین متخصص مغز و اعصاب

علت تشنج چیست؟ (چه چیزی باعث تشنج میشود)

سلول‌های عصبی یا نورون‌ها با ایجاد، ارسال و دریافت امواج الکتریکی، باعث برقراری ارتباط در مغز می‌شوند. هر چیزی که این مسیرهای ارتباطی را مختل کند، می‌تواند منجر‌به تشنج شود. گاهی اوقات تشنج به دلایل زیر است:

• صرع
• تب بالا
• کمبود خواب
• کمبود سدیم خون (هیپوناترمی)
• برخی داروها مانند داروهای ضددرد، ضدافسردگی یا داروهای درمان ترک سیگار
• آسیب به سر
• سکته مغزی
• تومورهای مغزی
• داروهای غیرقانونی یا تفریحی مثل آمفتامین‌ها یا کوکائین
• سوء‌مصرف الکل

غذاهای تشنج آور کدامند؟ (غذاهای مضر برای تشنج)

محرک‌هایی مانند چای، قهوه، شکلات، شکر، شیرینی‌ها، نوشابه، نمک اضافی غذا، ادویه‌ها و پروتئین‌های حیوانی ممکن است با تغییر ناگهانی متابولیسم بدن باعث تشنج شوند. برخی از والدین نیز بعد از واکنش‌های آلرژیک به برخی غذاها (مانند آرد سفید) علائم تشنج را در کودکشان مشاهده کردند.

برای جلوگیری از تشنج چه بخوریم؟ بهتر است از لبنیات و پنیر، سبزیجات پرفیبر، ویتامین‌ ب۶، ویتامین ای و منیزیم را در برنامه غذایی خود قرار دهید.

تشخیص تشنج چیست؟ (از کجا بفهمیم نوزاد تشنج کرده)

یکی از روش‌هایی که برای تشخیص علت تشنج مورد استفاده قرار می‌گیرد، EEG است. الکتروانسفالوگرام نواری است که فعالیت مغز را ثبت می‌کند. این نوار به متخصص نورولوژی کمک می‌کند تا فعالیت الکتریکی مغز را بررسی کند و در صورتی‌که مشکلی در آن باشد، بتوان آن را تشخیص داد.

تشنج در خواب هم اتفاق می افتد؟

برخی از افرادی که به صرع مبتلا هستند، در خواب به تشنج دچار می‌شوند. به این حالت تشنج‌های شبانه یا nocturnal seizure می‌گویند. البته که تشنج‌های شبانه می‌توانند در خواب، هنگام به خواب رفتن یا هنگام بیدار شدن اتفاق بیفتند. تشنج در خواب بیشتر در مرحله‌ی NREM از خواب اتفاق می‌افتد.

همین الان بهترین دکتر برای درمان تشنج را پیدا کن.

دکتر تشنج

درمان تشنج چیست؟ (آیا تشنج درمان دارد؟)

در حال حاضر هیچ درمان شناخته‌شده‌ای برای خود بیماری تشنج به‌طور خاص وجود ندارد، اما می‌توان از حملات تشنجی در بیماری‌هایی مانند صرع جلوگیری و آن‌ها را درمان کرد. این درمان‌ها شامل استفاده از داروهای ضد صرع، عمل جراحی یا تحریک عصب واگ باشد. اهداف درمانی نیز بهبود کیفیت زندگی فرد، کاهش دفعات تشنج و به حداقل رساندن تاثیر تشنج بر عملکرد روزانه هستند.

در ادامه چند گام برای کمک به کنترل تشنج ارائه‌شده:

روش‌های درمانی بیماری تشنج	توضیحات
مصرف درست داروها	بدون مشاوره با پزشک خود دوز داروها را تنظیم نکنید. اگر احساس می‌کنید که دوز داروهای‌تان باید تغییر کند، به پزشک خود مراجعه کنید.
خواب کافی	کمبود خواب باعث تشنج می‌شود. اطمینان حاصل کنید که شب‌ها به اندازه کافی می‌خوابید.
استفاده از دستبندهای طبی هشداردهنده	اینکار به کارکنان اورژانسی کمک خواهدکرد که در صورت تکرار تشنج به نحو صحیح شما را درمان کنند.
فعالیت	ورزش کردن و فعالیت به حفظ سلامت جسمی و کاهش افسردگی کمک‌می‌کند. حتما به اندازه کافی آب بنوشید و اگر در حین ورزش خسته شدید، استراحت کنید.
انتخاب شیوه‌ی زندگی سالم	مدیریت استرس، محدود کردن نوشیدنی‌های الکلی و اجتناب از مصرف سیگار، مواردی است که شما را به زندگی سالم سوق می‌دهد.

چگونه به فرد در حال تشنج کمک کنیم؟

اگر با فردی مواجه شدید که تشنج دارد، مراحل زیر را دنبال کنید:

• آرامش خود را حفظ کنید و با اورژانس تماس بگیرید.
• اشیا و لوازم را از اطراف بیمار دور کنید.
• او را به سمت زمین هدایت کرده و به پهلو بخوابانید.
• زیر سر او بالش بگذارید و کروات، شال گردن یا هر چیزی که دور گردن بیمار قرار دارد را باز کنید.
• خودسرانه وسیله‌ای را در دهان او نگذارید اما مراقب باشید تا زبان خود را گاز نگیرد.
• منتظر بمانید تا تشنج تمام شود اما اگر بیشتر از ۵ دقیقه طول کشید، باید حتما از پزشک کمک بگیرید.

اگر می‌خواهید برای برخورد با این بیماران آمادگی داشته باشید، باید بدانید هنگام تشنج چه باید کرد! توصیه ما به شما مطالعه بیشتر در این زمینه است.

عوارض تشنج چیست؟ (عوارض بعد از تشنج)

تشنج در برخی از موقعیت‌ها می‌تواند منجر به شرایطی خطرناک برای شما یا دیگران شود. همچنین تشنج در دوران بارداری برای مادر و جنین خطرناک است و برخی از داروهای ضدصرع نیز خطر بروز نقایص را افزایش می‌دهند. در صورت ابتلا به صرع و قصد بارداری، حتما به پزشک خود جهت تنظیم داروها و تحت نظر بودن در دوران بارداری مراجعه‌کنید.

با بروز تشنج ممکن است در معرض خطرهای زیر باشید:

• سقوط‌کردن در حین تشنج، ممکن است باعث آسیب به سر یا شکستگی استخوان‌ها شود.
• اگر در هنگام شنا یا حمام کردن دچار تشنج شوید، خطر غرق شدن تصادفی وجود خواهد‌داشت.
• اگر در حال رانندگی یا استفاده از تجهیزات دیگر هستید، تشنجی که سبب از دست‌رفتن آگاهی و کنترل شود، خطرناک است.
• احتمال ابتلا به مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب، در افراد مبتلا به تشنج بیشتر است. مشکلات ممکن است ناشی از وضعیت تشنج و همچنین عوارض جانبی داروها باشد.

جلوگیری از تشنج در کودکان و بزرگسالان چگونه است؟

برای جلوگیری از تشنج در کودکان و بزرگسالان، باید تحت درمان دکتر قرار بگیرید. موارد زیر را در نظر داشته‌باشید:

• داروهای خود را به موقع مصرف کنید.
• ورزش کنید.
• به موقع بخوابید.
• به تب توجه کنید.
• استرس و اضطراب را از خود دور کنید.

علائم تشنج	علت تشنج	درمان‌های تشنج	عوارض تشنج	انواع تشنج
گیجی موقت	صرع	مصرف درست داروها	سقوط‌کردن یا زمین‌خوردن	تشنج کانونی یا فوکال
خیره‌شدن	تب بالا	خواب کافی	غرق شدن	تشنج گسترده یا جنرال
حرکات پرشی غیرقابل کنترل دست‌ها و پاها	کمبود خواب	استفاده از دستبندهای طبی هشداردهنده	تصادفات اتومبیل
از‌دست‌دادن هوشیاری یا آگاهی	کمبود سدیم خون	فعالیت	عوارض در بارداری
علائم شناختی یا حسی، مانند ترس، اضطراب یا آشناپنداری	برخی داروها مانند داروهای ضددرد، ضدافسردگی یا داروهای درمان ترک سیگار	انتخاب شیوه‌ی زندگی سالم	مشکلات روحی و روانی

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

تشنج علامتی است که می‌تواند هر کسی را بترساند. اگر هر کدام از موارد زیر اتفاق افتاد، فوری به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید:

• تشنج بیش از ۵ دقیقه طول بکشد.
• عدم بازگشت تنفس یا آگاهی پس از توقف تشنج، به حالت طبیعی
• بلافاصله تشنج دوم رخ دهد.
• تب بالا
• تجربه‌ی گرمازدگی
• بارداری
• دیابت
• آسیب در طول تشنج
• اگر برای اولین بار تشنج را تجربه کردید، توصیه‌های پزشکی را پیگیری کنید.

این مشکل می‌تواند عوارضی را برای شما ایجاد کند. بنابراین شناخت تشنج و یادگیری درمان‌های آن، می‌تواند به شما کمک زیادی کند. برای درمان تشنج با فوق تخصص مغز اعصاب مشورت کنید. همچنین می‌توانید از دکتر مغز و اعصاب آنلاین هم کمک بگیرید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!