هموگلوبین نرمال در بارداری و اهمیت تشخیص آن – مجله سلامت دکترتو

هموگلوبین نرمال در بارداری و اهمیت تشخیص آن

آنچه در این مقاله می‌خوانید

هموگلوبین، پروتئینی غنی از آهن در گلبول‌های قرمز است که وظیفه انتقال اکسیژن از ریه به بافت‌های بدن را برعهده دارد. در دوران بارداری، افزایش حجم پلاسما نسبت به توده گلبول‌های قرمز باعث کاهش هموگلوبین و هماتوکریت می‌شود؛ این وضعیت طبیعی با عنوان رقیق‌شدن خون شناخته می‌شود. با این حال، کاهش بیش از حد هموگلوبین به کم‌خونی و افزایش خطراتی مانند زایمان زودرس، وزن کم نوزاد و نیاز به انتقال خون منجر می‌شود. از سوی دیگر، هموگلوبین بالاتر از حد نرمال می‌تواند ناشی از کم‌آبی یا گسترش ناکافی پلاسما باشد و با پیامدهایی مانند پره‌اکلامپسی و محدودیت رشد داخل‌رحمی مرتبط است. رژیم غذایی مناسب و رعایت سبک زندگی سالم نقش مهمی در حفظ سطح نرمال هموگلوبین در دوران بارداری دارد.

approved-by-doctors

تأیید‌‌‌‌‌‌‌ شده توسط پزشکان متخصص دکترتو

محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشکان دکترتو مشاوره بگیرید.

زمان مطالعه : 10 دقیقه
هموگلوبین نرمال در بارداری و اهمیت تشخیص آن

در دوران بارداری، تغییرات فیزیولوژیک قابل توجهی در سیستم خونی مادر رخ می‌دهد که هموگلوبین و هماتوکریت را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افزایش حجم پلاسما برای بهبود خون‌رسانی به جفت و جنین باعث کاهش نسبی غلظت هموگلوبین می‌شود. این فرآیند طبیعی، اگر کنترل شود، به بهبود اکسیژن‌رسانی کمک می‌کند، اما کمبود آهن علت اصلی افت هموگلوبین و بروز کم‌خونی در بارداری است و می‌تواند خطرات جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. همچنین هموگلوبین بالاتر از حد طبیعی، ناشی از کم‌آبی یا محدودیت گسترش پلاسما، می‌تواند پیامدهای نامطلوبی ایجاد کند. بنابراین، ارزیابی منظم هموگلوبین، هماتوکریت و شاخص‌های RBC/Hct و بررسی علائم بالینی از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقاله از دکترتو با هدف بررسی محدوده‌های هموگلوبین نرمال در بارداری به مادران کمک می‌کند تا مدیریت سطح هموگلوبین در دوران بارداری را انجام دهند.

‏چرا اندازه گیری هموگلوبین در بارداری مهم است؟

هموگلوبین، پروتئین غنی از آهن است که در گلبول‌های قرمز وجود دارد و اکسیژن را از ریه به بافت‌های مختلف بدن می‌رساند. در بارداری، حجم پلاسما ۴۰ تا ۶۰ درصد افزایش می‌یابد اما توده گلبول قرمز به‌مراتب کمتر بالا می‌رود. نتیجه‌ این کاهش رشد گلبول‌های قرمز کم‌خونی یا رقیق‌شدن خون است. اگر این افت هموگلوبین در بارداری بیش از حد باشد، به بیماری تبدیل می‌شود و خطراتی مثل زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و نیاز به انتقال خون برای مادر بالا می‌رود. بنابراین اندازه‌گیری دوره‌ای هموگلوبین نرمال در بارداری و هماتوکریت کمک می‌کند افت طبیعی را از کم‌خونی واقعی (به‌ویژه فقر آهن) تفکیک کنیم.

کنترل به‌موقع Hb همچنین برای تشخیص مقادیر غیرطبیعی بالا مهم است. هموگلوبین‌های بالاتر از حد انتظار در طول بارداری معمولاً نشانه کافی نبودن گسترش حجم پلاسماست و با پیامدهایی مثل محدودیت رشد داخل‌رحمی (IUGR)، پره‌اکلامپسی و حتی افزایش خطر مرده‌زایی ارتباط دارد. بنابراین ارزیابی مستمر Hb/Hct، کنار CBC و شاخص‌هایی مثل MCV، بخشی از مراقبت‌های استاندارد دوران بارداری است.

متن انگلیسی:
To produce RBCs and hemoglobin, your body needs a consistent supply of iron and vitamins. Without that supply, your body won’t produce enough hemoglobin to properly carry oxygen to your organs.
ترجمه فارسی:
برای تولید گلبول‌های قرمز خون و هموگلوبین، بدن شما به تأمین مداوم آهن و ویتامین‌ها نیاز دارد. بدون این تأمین، بدن شما هموگلوبین کافی برای انتقال مناسب اکسیژن به اندام‌ها تولید نمی‌کند.

به نقل از my.clevelandclinic

هموگلوبین نرمال در بارداری چقدر است؟

به‌طور استاندارد، بازه کم‌خونی در بارداری کمی بالاتر از زنان غیرحامله است تا اثر رقیق‌شدن خون لحاظ شود. CDC مرز کم‌خونی را در سه‌ماهه اول و سوم برابر با هموگلوبین کمتر از ۱۱ گرم/دسی‌لیتر و در سه‌ماهه دوم کمتر از ۱۰.۵ می‌داند؛ Hct متناظر نیز به‌ترتیب کمتر از ۳۳ و ۳۲ درصد است. بنابراین نرمال بودن Hgb در بارداری را باید با این محدوده‌های ویژه تفسیر کرد، نه با رنج‌های غیرحامله.

با توجه به تغییرات فیزیولوژیک، معمولا هموگلوبین در بارداری در اواخر سه‌ماهه دوم به کمترین مقدار می‌رسد و سپس اندکی بالا می‌آید. ارتفاع، کم‌آبی، مصرف سیگار و بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند این تفسیر را تغییر دهند و باید هنگام بررسی مدنظر قرار گرفته شوند. مقدار هموگلوبین نرمال در بارداری طبق رنج آزمایشگاهی مطابق جدول هموگلوبین نرمال در بارداری به شرح زیر است:

سه‌ماههمقدار هموگلوبین برای کم‌خونی (واحد: گرم بر دسی‌لیتر)توضیح
سه‌ماهه اول< ۱۱Hb < ۱۱ کم‌خونی است.
سه‌ماهه دوم< ۱۰٫۵Hb < ۱۰٫۵ کم‌خونی است؛ Hb=۱۰٫۸ ممکن است کم‌خونی نباشد.
سه‌ماهه سوم< ۱۱Hb < ۱۱ کم‌خونی است.
جدول هموگلوبین نرمال در بارداری برای بررسی کم خونی را مشاهده می‌کنید

با توجه به مقدار هموگلوبین میزان نرمال rbc در بارداری چقدر است؟

در دوران بارداری، حجم آب خون زیاد می‌شود. به همین خاطر، خون کمی رقیق‌تر می‌شود و عدد تعداد گلبول قرمز در برگه آزمایش ممکن است پایین‌تر دیده شود. اما نگران نباشید، چون در واقع بدن شما گلبول قرمز بیشتری هم می‌سازد. یعنی تعداد کل گلبول‌های قرمز در بدن زیاد می‌شود اما به دلیل حجم آب زیاد، و عدد آزمایش کمی پایین‌تر به نظر می‌آید. منابع مرجع میزان نرمال RBC را به شکل زیر در نظر می‌گیرند:

  • سه‌ماهه اول ۳.۴۲–۴.۵۵ میلیون/میکرولیتر
  • سه‌ماهه دوم ۲.۸۱–۴.۴۹
  • سه‌ماهه سوم ۲.۷۲–۴.۴۳ میلیون/میکرولیتر

تفسیر تعداد گلبول‌های قرمز خون در بارداری بایددر کنار Hb/Hct و شاخص‌هایی مثل MCV در آزمایش CBC انجام شود تا علل کم‌خونی (فقر آهن، تالاسمی، کمبود B12/فولات) از هم افتراق یابد.

ارتباط هموگلوبین نرمال در بارداری و عدد کم خونی در بارداری

عدد کم خونی در آزمایش بارداری بر اساس مقدار نرمال در سه‌ماهه مختلف بارداری تعریف می‌شود. هموگلوبین زیر ۱۱ در سه‌ماهه اول یا سوم یا زیر ۱۰.۵ در سه‌ماهه دوم بیانگر کم‌خونی است، ولو اینکه برای زن غیرحامله مرزی تلقی نشود. بنابراین ممکن است هموگلوبین ۱۰.۸ در سه‌ماهه دوم هنوز کم‌خونی نباشد، اما همین مقدار در سه‌ماهه اول و سوم کم‌خونی محسوب شود.

بررسی و ارزیابی جواب‌ها بر اساس شدت و علت انجام می‌شود. خفیف با اصلاح رژیم و مصرف مکمل، متوسط با ارزیابی دقیق‌تر و آهن وریدی در صورت نیاز، و شدید با بررسی علل همولیتیک و خونریزی و برنامه درمان تهاجمی‌تر. هدف از درمان رساندن هموگلوبین به محدوده بی‌خطر برای مادر و جنین است، نه صرفا رسیدن به نرمال آزمایشگاهی برای زن غیرحامله.

‏علت تغییرات هموگلوبین نرمال در بارداری

در بارداری، افزایش بیشتر حجم پلاسما نسبت به توده گلبول قرمز باعث افت نسبی Hb/Hct یا نسبت هموگلوبین به هماتوکریت می‌شود که روندی طبیعی و سازگار برای بهبود خون‌رسانی جفتی است. در این میان، نیاز آهن روزانه مادر نیز افزایش می‌یابد و اگر ذخایر کافی نباشد، افت از حد فیزیولوژیک فراتر می‌رود و کم‌خونی واقعی رخ می‌دهد. عوامل غیر فیزیولوژیک نیز می‌توانند مقدار نرمال هموگلوبین در بارداری را تغییر دهند.

کم‌آبی، مصرف سیگار، زندگی در ارتفاع یا اختلالات مادرزادی هموگلوبین ممکن است Hgb در بارداری را بالاتر نگه دارد. در مقابل، خونریزی، کمبود آهن یا فولات، عفونت‌ها و بیماری‌های التهابی سطح هموگلوبین را کاهش می‌دهد. بنابراین شناخت مکانیسم‌ها برای درمان هدفمند ضروری است.

آزمایش هموگلوبین دادی و مقدارش پایینه؟

برای درمان دقیق همین الان از متخصص نوبت بگیر.

علت هموگلوبین پایین در بارداری

به‌طورکلی بدن برای تولید گلبول‌های قرمز و هموگلوبین به منبع ثابتی از آهن و ویتامین‌ها نیاز دارد. زمانی‌که این منابع در بارداری، تامین نشوند، بدن، هموگلوبین کافی برای حمل صحیح اکسیژن به اندام‌های بدن را تولید نمی‌کند و در نتیجه، هموگلوبین پایین می‌آید. این موضوع به‌ویژه در دوران بارداری به مراتب مهم‌تر خواهد شد. کم‌خونی در دوران بارداری بسیار رایج است، چرا که آهن و سایر ویتامین‌ها در این بازه زمانی، از حالت عادی به مراتب کمتر هستند.

کاهش هموگلوبین در بارداری اگر بیشتر از رنج نرمال باشد، اغلب به دلیل فقر آهن است، اما محدود به آن نیست. کمبود فولات/B12، خونریزی‌های پنهان، همولیز، عفونت‌های مزمن و بیماری‌های کلیوی و التهابی نیز می‌توانند باعث کاهش hgb در بارداری شوند که هرکدام درمان ویژه خود را دارند.

‏علت هموگلوبین بالا در بارداری

هموگلوبین بالاتر از انتظار در بارداری اغلب به‌جای زیادی گلبول، نشانگر کاهش گسترش پلاسما یا کم‌آبی است و پیامدهای نامطلوبی مثل IUGR و پره‌اکلامپسی را افزایش می‌دهد. زندگی در ارتفاعات، سیگار، پلی‌سیتمی اولیه یا ثانویه، و استفاده ناکافی از مایعات از علل مهم‌ هموگلوبین بالا در بارداری هستند. افزایش هموگلوبین می‌تواند ناشی از دلایلی همچون مشکلات قلبی، کلیوی یا ریوی در بدن مادر باشد. با این حال دلایل دیگری نیز وجود دارند که شامل موارد زیر است:

  • مصرف کنترل نشده مکمل‌ آهن
  • عارضه اریتروسیتوسیس
  • گسترش ناکافی حجم پلاسما یا کم‌آبی بدن
  • زندگی در ارتفاعات
  • مصرف سیگار

‏علائم نرمال نبودن هموگلوبین در بارداری

کاهی بالا یا پایین بودن هموگلوبین می‌تواند بدون علامت باشد و فقط در آزمایش های بارداری مشاهده شود، اما با شدت گرفتن، علائم ظاهر می‌شوند. Hgb پایین با خستگی، تنگی‌نفس و تپش قلب همراه است و Hgb بالا بیشتر با سرگیجه، سردرد و پرفشاری مرتبط است. پایش علائم در کنار آزمایش، مسیر ارزیابی و درمان را روشن می‌کند. شایع‌ترین علائم کلی کم خونی و نرمال‌نبودن هموگلوبین در دوران بارداری شامل این موارد می‌شوند:

  • رنگ‌پریدگی در پوست و لب
  • کم‌رنگ شدن ناخن‌ها
  • احساس سرگیجه
  • تنگی‌ نفس
  • ضربان قلب بالا
  • اختلال تمرکز

توجه داشته باشید که در مراحل اولیه کم‌خونی، ممکن است علائم به صورت واضح بروز نکنند. همچنین ممکن است خیلی از این علائم به صورت طبیعی و بدون ارتباط به ابتلا به هموگلوبین در دوران بارداری بروز پیدا کنند. برای تشخیص این شرایط باید به دکتر متخصص زنان مراجعه کنید.

‏علائم نرمال نبودن هموگلوبین در بارداری
سرگیجه از ‏علائم نرمال نبودن هموگلوبین در بارداری است.

علائم پایین بودن هموگلوبین در بارداری

پایین بودن hb در آزمایش خون در بارداری معمولاً با علائمی مثل خستگی، تنگی‌نفس و تپش قلب همراه می‌شود. کم بودن هموگلوبین در بارداری می‌تواند تمرکز را کاهش دهد و قدرت انجام فعالیت روزانه را کم کند. در معاینه، زبان صاف یا ملتهب یا ناخن‌های قاشقی گاهی دیده می‌شود. افت هموگلوبین در بارداری اگر ناشی از فقر آهن باشد، اغلب با MCV و فریتین پایین همراه است و لازم است علت‌های ثانویه هم بررسی شوند. به‌طورخلاصه علائم کم بودن هموگلوبین در بارداری به شرح زیر است:

  • خستگی زیاد
  • احساس ضعف، سبکی در سر یا سرگیجه
  • سردرد
  • رنگ‌پریدگی یا تمایل رنگ پوست به زردی
  • تنگی‌نفس
  • تمایل به خوردن یخ

علائم هموگلوبین بالا در بارداری

هموگلوبین بالا معمولا با کم‌آبی یا گسترش ناکافی پلاسما مرتبط است و می‌تواند سردرد، سرگیجه، تیره‌شدن دید، قرمزی صورت، فشارخون بالا، و کاهش حرکات جنین را ایجاد کند. در چنین شرایطی، باید حتما به پزشک مراجعه کرد بررسی فشارخون، پروتئین ادرار، رشد جنین و وضعیت آب‌رسانی توصیه می‌شود.

تشخیص میزان هموگلوبین در بارداری

به طور کلی، در اولین ملاقات خانم‌ها با دکتر متخصص زنان، پیش از بارداری، آزمایش خون تجویز می‌شود تا پزشک وضعیت کم‌خونی مادر را بررسی کند. معمولا از جمله آزمایش‌هایی که در اوایل دوران بارداری یا پیش از اقدام به آن انجام می‌شود تا میزان غلظت خون و هموگلوبین مادر مورد بررسی قرار بگیرد می‌توان به این موارد اشاره کرد:

  • آزمایش هموگلوبین: این آزمایش با اندازه‌گیری مقدار هموگلوبین انجام می‌شود.
  • آزمایش هماتوکریت: این آزمایش، درصد گلبول‌های قرمز خون را در یک نمونه خون اندازه‌گیری می‌کند.

همچنین بروز برخی از علائم پایین یا بالا بودن هموگلوبین، می‌تواند اولین نشانه‌های تشخیص این بیماری باشد. بااین‌حال از آنجا که سیستم کلی بدن مادران در دوران بارداری، تغییرات زیادی می‌کند، امکان آن وجود دارد که هر کدام از علائم گفته شده، لزوما به معنی ابتلا به هموگلوبین نباشد. غربالگری CBC معمولا در ابتدای بارداری انجام شده و حوالی هفته‌های ۲۴–۲۸ تکرار می‌شود. در زنان پرخطر یا علامت‌دار ممکن است دفعات بیشتریبرای انجام آزمایش لازم باشد.

تشخیص میزان هموگلوبین در بارداری
تشخیص میزان هموگلوبین در بارداری با آزمایش خون انجام می‌شود.

آزمایش hgb در بارداری

در آزمایش خون بارداری، hgb یا hb همان مقدار هموگلوبین است که روی برگه CBC گزارش می‌شود و بر اساس سه‌ماهه تفسیر می‌گردد. اگر hgb در آزمایش خون بارداری پایین باشد، فریتین، آهن سرم و TIBC کمک می‌کنند فقر آهن را تأیید کنیم؛ در الگوی میکروسیتیک با فریتین طبیعی، تالاسمی مدنظر است و الکترفورز هموگلوبین درخواست می‌شود. به طور متوسط، هموگلوبین نرمال در زنان معادل ۱۲.۱ تا ۱۵.۱ گرم در دسی لیتر و یا ۱۲۱ تا ۱۵۱ گرم در لیتر است.

‏درمان تغییرات هموگلوبین نرمال در بارداری

درمان به علت بستگی دارد. در کم‌خونی فقر آهن خفیف تا متوسط، اصلاح رژیم و مصرف مکمل آهن خوراکی (به‌صورت فروس، همراه ویتامین C و با فاصله از کلسیم، قهوه و چای) اولین گزینه درمان است. در عدم تحمل یا پاسخ ناکافی، تزریق آهن وریدی در نظر گرفته می‌شود. اگر علت تغییرات هموگلوبین کمبود فولات یا B12 باشد، مکمل‌یاری هدفمند ضروری است. برای درمان تالاسمی، تأکید بر اجتناب از آهن غیرضروری و مشاوره ژنتیک است.

برای هموگلوبین بالا، ابتدا اصلاح کم‌آبی، ارزیابی علل ثانویه (ارتفاع، سیگار، بیماری ریوی/قلبی) و پایش فشارخون و رشد جنین انجام می‌شود. موارد ناشی از گسترش ناکافی پلاسما با هیدراتاسیون، کنترل فشارخون و مدیریت ریسک‌های پره‌اکلامپسی پیگیری می‌شوند.

معمولا بعد از آنکه پزشک، روند تشخیصی را طی کرد و آزمایشات و بررسی‌های لازم را روی سطح هماتوکریت و هموگلوبین خون انجام داد، روند درمانی را با تجویز مکمل‌های خوراکی آهن شروع می‌کند. نکته مهم اینجاست که نوع مکمل و همین‌طور دوز مصرفی آن، نسبت به شرایط موجود مادر و شدت کم‌خونی فرد، متفاوت خواهد بود. به‌همین‌دلیل این مکمل‌ها حتما و حتما باید با تجویز پزشک مصرف شوند. معمولا پزشک برای جذب بیشتر این داروها، مصرف آن‌ها را به صورت ناشتا و به همراه آب‌پرتقال توصیه می‌کند.

درمان کمبود هموگلوبین در بارداری

پروتکل معمول برایدرمان فقر آهن شامل مصرف آهن خوراکی روزانه یا یک‌روزدرمیان، ویتامین C همراه آن و ارزیابی نتیجه پس از ۲ تا ۴ هفته است (افزایش Hb حدود ۱ گرم/دسی‌لیتر). در کم‌خونی متوسط تا شدید، عدم تحمل، یا نیاز سریع (نزدیکی به زایمان)، تزریق آهن وریدی برای درمان مؤثرتر است. همچنین اصلاح علل زمینه‌ای (خونریزی، انگلی، سوءجذب) هم‌زمان انجام می‌شود.

بهترین درمان هموگلوبین پایین در بارداری چیست؟ همین الان از متخصص مشورت بگیر.

‏رژیم غذایی برای افزایش هموگلوبین خون در بارداری

در کنار مصرف مکمل‌های آهن یا فولیک اسید که دکتر تجویز می‌کند، رژیم غنی از آهن همی (جذب بالاتر) و غیرهمی، به‌همراه منابع فولات و B12 به مادرتوصیه می‌شود. مصرف ویتامین C کنار منابع آهن جذب را بهتر می‌کند و مصرف همزمان چای و قهوه یا کلسیم با آهن بهتر است به تعویق بیفتد. معمولا از مادر خواسته می‌شود که غذاها و پروتئین‌های حیوانی بیشتری را در رژیم غذایی خود بگنجاند.

  • گوشت قرمز کم‌چرب، جگر پخته‌شده با احتیاط بارداری و مرغ و ماهی (آهن همی)
  • عدس، لوبیا، نخود، اسفناج، سبزی‌های برگ‌تیره مثل اسفناج، کلم بروکلی و کلم‌پیچ (آهن غیرهمی و فولات)
  • غلات غنی‌شده با آهن، تخم‌مرغ، لبنیات (برای B12 و پروتئین. کلسیم را با فاصله از آهن بخورید)
  • مرکبات و فلفل دلمه‌ای (ویتامین C برای بهبود جذب آهن)
  • آجیل و دانه‌ها
‏رژیم غذایی برای افزایش هموگلوبین خون در بارداری
غلات عنی شده با آهن و مصرف پروتئین به درمان پایین بودن هموگلوبین کمک می‌کند.

هموگلوبین نرمال در بارداری چه ارتباطی با غلظت خون در بارداری دارد؟

غلظت خون اصطلاح عامیانه‌ای است که اغلب به Hb/Hct بالا نسبت داده می‌شود. هموگلوبین بالا در بارداری، می‌تواند نشانه گسترش ناکافی پلاسما باشد و با افزایش خطر پره‌اکلامپسی و برخی عوارض نامطلوب همراه شود. بنابراین نرمال بودن هموگلوبین در بارداری، عملاً شاخصی از گسترش مناسب پلاسما و خون‌رسانی جفت است. برخلاف تصور، Hb خیلی بالا نشانه سلامتی بیشتر نیست. در میانه بارداری مقادیر بسیار بالا اغلب باید به‌عنوان زنگ خطر ارزیابی شوند. اصلاح وضعیت آب‌رسانی، کنترل فشارخون و پایش رشد جنین در این شرایط اهمیت پیدا می‌کند.

میزان هماتوکریت در بارداری چقدر باید باشد؟

میزان نرمال هماتوکریت در بارداری نیز مانند هموگلوبین به‌صورت سه‌ماهه‌ای تفسیر می‌شود. رنج‌های مرجع تقریبی برای زنان باردار به شرح زیر است:

  • سه‌ماهه اول ۳۱–۴۱%
  • سه‌ماهه دوم ۳۰–۳۹%
  • سه‌ماهه سوم ۲۸–۴۰%

آستانه‌های تشخیصی کم‌خونی مقدار هماتوکریت در بارداری کمتر از ۳۳ در سه ماهه اول و سوم و کمتر از ۳۲ در سه ماهه دوم است. کاهش Hct معمولاً با کمبود آهن یا رقیق‌شدن بیش از حد مرتبط است، درحالی‌که Hct بالا نشانه کاهش حجم پلاسما یا علل ثانویه است. تفسیر Hct باید همراه Hb، شاخص‌های RBC و بالین انجام شود تا درمان دقیق و مؤثر انتخاب گردد.

پایین بودن hct در آزمایش خون در بارداری نشانه چیست؟

علت پایین بودن هموگلوبین در بارداری (زیر ۳۳% در سه ماهه اول/سوم یا زیر ۳۲% در سه ماهه دوم) نشانه کم‌خونی است و در اغلب موارد فقر آهن مطرح می‌شود. با این‌حال خونریزی پنهان، کمبود فولات یا B12 یا بیماری‌های مزمن هم می‌توانند علت پایین بودن باشند. در این شرایط برای تشخیص افتراقی ارزیابی فریتین و آهن و شاخص‌های RBC انجام می‌شود.

پایین بودن hct در آزمایش خون در بارداری نشانه چیست؟
فقر آهن از دلایل پایین بودن hct در آزمایش خون در بارداری است.

عوارض نرمال نبودن هموگلوبین خون در بارداری

هموگلوبین پایین در مطالعات متعدد با افزایش خطر زایمان زودرس، وزن کم نوزاد، نیاز به انتقال خون و برخی عوارض مادری ارتباط داشته است. در مقابل، Hb بالا در سه‌ماهه‌های اولیه و میانی با پره‌اکلامپسی و حتی افزایش خطر مرده‌زایی همراه بوده است. تنظیم سطح هموگلوبین نرمال بارداری در بازه‌های امن، یکی از اهداف اصلی مراقبت‌های دوران بارداری است.

عوارض بالقوه برای مادر و جنین به شدت بالا یا پایین بودن هموگلوبین بستگی دارد. به همین دلیل، غربالگری به‌موقع، درمان زودهنگام فقر آهن و اصلاح عوامل سبک زندگی (آب‌رسانی کافی، قطع سیگار) در کنار پایش رشد جنین توصیه می‌شود. از جمله عوارض هموگلوبین بالا در بارداری می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:

  • احتمال بروز SGA جنینی که به معنای کوچک‌بودن جثه جنین نسبت به سن بارداری است
  • احتمال زایمان نوزاد با وزن کم
  • احتمال ابتلا به پره‌اکلامپسی (فشارخون بالای بارداری)
  • افزایش غلظت خون و به دنبال آن تحت تاثیر قرارگرفتن جریان خون مادر که منجر به نرسیدن خون به جفت می‌شود

اگر بخواهیم نگاهی به عوارض هموگلوبین پایین در بارداری بیندازیم به این موارد اشاره خواهیم کرد:

  • افزایش احساس خستگی در بارداری
  • ضعیف‌شدن ناخن‌ها
  • افزایش ضربان قلب
  • تنگی‌نفس حتی در زمان استراحت
  • رنگ‌پریدگی
  • سرگیجه
پزشکان پیشنهادی

نتیجه گیری

هموگلوبین یکی از شاخص‌های حیاتی سلامت مادر و جنین در دوران بارداری است و کاهش یا افزایش غیرطبیعی آن می‌تواند پیامدهای مهمی داشته باشد. کاهش هموگلوبین فراتر از رقیق‌شدن طبیعی خون، اغلب ناشی از فقر آهن، کمبود ویتامین‌ها یا بیماری‌های زمینه‌ای است و با خطراتی مانند کم‌خونی، خستگی شدید، تنگی‌نفس، زایمان زودرس و وزن کم نوزاد همراه است. هموگلوبین بالاتر از حد انتظار نیز معمولاً ناشی از کم‌آبی یا گسترش ناکافی پلاسماست و می‌تواند منجر به پره‌اکلامپسی، محدودیت رشد داخل‌رحمی و افزایش احتمال مرده‌زایی شود. اندازه‌گیری دوره‌ای Hb، Hct و شاخص‌های RBC/MVC در آزمایش CBC، همراه با پایش علائم بالینی مادر، امکان تفکیک تغییرات فیزیولوژیک طبیعی از کم‌خونی واقعی یا افزایش خطرناک هموگلوبین را فراهم می‌کند. پیشگیری و درمان شامل اصلاح رژیم غذایی غنی از آهن و ویتامین‌ها، مصرف مکمل‌های تجویزی و مدیریت کم‌آبی و عوامل زمینه‌ای است.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!

پرسش‌های متداول

در پزشکی، غلظت خون را با Hb/Hct می‌سنجیم. در بارداری بالا بودن غیرطبیعی Hb (مثلاً >13–14 بسته به زمان سنجش و زمینه‌ها) به‌ویژه در سه‌ماهه دوم می‌تواند نشان‌دهنده گسترش ناکافی پلاسما باشد و با IUGR و پره‌اکلامپسی ارتباط دارد. بهترین بازه برای پیامدهای کم‌خطر معمولاً حوالی 11 تا 12.9 در میانه بارداری گزارش شده است؛ بنابراین هر مقدار باید با سن بارداری و شرایط فردی سنجیده شود.

به زمان بستگی دارد. اگر در سه‌ماهه دوم باشد، Hb=10 می‌تواند نزدیک به مرز طبیعی باشد (آستانه 10.5) و با ارزیابی بالینی/فریتین تصمیم‌گیری می‌شود. اما در سه‌ماهه اول یا سوم، Hb=10 زیر آستانه 11 است و کم‌خونی محسوب می‌شود و معمولاً نیاز به بررسی و درمان دارد.

در اغلب موارد خیر؛ در سه‌ماهه میانی، 11.9 معمولاً در بازه کم‌خطر قرار دارد. در سه‌ماهه اول/سوم نیز بالای آستانه کم‌خونی است. بااین‌حال، تفسیر نهایی به علائم، فشارخون، رشد جنین و سایر شاخص‌ها بستگی دارد؛ عددِ منفرد بدون زمینه بالینی کافی نیست.

هموگلوبین 8 در بارداری یعنی کم‌خونی متوسط تا شدید است و باید فوراً ارزیابی شود: فریتین/آهن، شاخص‌های RBC، الکترفورز هموگلوبین و جست‌وجوی منبع خونریزی. معمولاً درمان تهاجمی‌تری مانند آهن وریدی و پیگیری نزدیک لازم است تا خطرات مادری/جنینی کاهش یابد.

تست CBC (شامل Hb/Hct) در ابتدای بارداری جزء تست‌های روتین است و اغلب حوالی هفته‌های 24–28 تکرار می‌شود. در زنان پرخطر، با علائم یا نتایج غیرطبیعی، دفعات بیشتری طبق نظر پزشک انجام می‌شود.

بله. Hb پایین با وزن کم هنگام تولد و زایمان زودرس مرتبط است و Hb بالا با IUGR و برخی پیامدها از جمله افزایش خطر مُرده‌زایی (به‌ویژه در اوایل بارداری) ارتباط نشان داده است. هدف، نگه‌داشتن Hb در بازه‌های کم‌خطر با پایش منظم و مداخله به‌موقع است.

اگر واقعاً بالا باشد (و نه ناشی از کم‌آبی گذرا)، می‌تواند نشان‌دهنده گسترش ناکافی پلاسما باشد و با افزایش ریسک پره‌اکلامپسی و برخی پیامدهای نامطلوب جنینی همراه شود؛ ارزیابی علت، هیدراتاسیون کافی و پایش فشارخون/رشد جنین توصیه می‌شود.

بله، به‌ویژه اگر به زیر آستانه‌های سه‌ماهه برسد و درمان نشود. Hb پایین با افزایش خطر زایمان زودرس، وزن کم، و نیاز به انتقال خون مرتبط است. شناسایی زودهنگام و درمان فقر آهن، و در صورت لزوم درمان تزریقی، پیامدها را بهبود می‌دهد.

در سه‌ماهه اول و سوم، هموگلوبین 11 مرز طبیعی است و نیاز به تفسیر بالینی دارد؛ در سه‌ماهه دوم معمولاً طبیعی محسوب می‌شود. اگر علائم یا شاخص‌های دیگر (مثل فریتین پایین) مطرح باشد، ممکن است اقداماتی مانند رژیم و مکمل آهن توصیه شود.

امتیاز شما به مقاله:
(4.4از5)
دسته بندی:
برچسب:
منبع:
مطالب مرتبط

پاسخ دادن

نظرات درباره هموگلوبین نرمال در بارداری

  1. فاطیما گفت:

    سلام هموگلوبین ۱۰.۷ در بارداری طبیعی است؟

    1. همیارِ دکترِتو گفت:

      سلام
      در دوران بارداری کاهش هموگلوبین تا حدودی طبیعی است و معمولاً مقدار هموگلوبین کمتر از ۱۱ گرم در دسی‌لیتر را به عنوان کم‌خونی خفیف در نظر می‌گیرند، بنابراین عدد ۱۰.۷ کمی پایین است و بهتر است با نظر پزشک، بررسی کم‌خونی فقر آهن یا دلایل دیگر انجام شود و در صورت نیاز مکمل آهن یا تغییرات غذایی تجویز گردد.

  2. مریم گفت:

    سلام وقت بخیر
    هموگلوبین ۱۴ در بارداری خطرناک است

    1. همیارِ دکترِتو گفت:

      سلام وقت شما هم بخیر! هموگلوبین ۱۴ در دوران بارداری به طور کلی نگران‌کننده نیست و در محدوده طبیعی قرار دارد. معمولاً میزان هموگلوبین در بارداری کمی کاهش می‌یابد، اما ۱۴ گرام بر دسی‌لیتر به عنوان یک سطح طبیعی و مناسب برای اکثر زنان باردار محسوب می‌شود. اگر نگرانی خاصی در این زمینه دارید یا علائمی مانند خستگی شدید، سرگیجه یا تنگی نفس دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا وضعیت شما دقیق‌تر ارزیابی شود.

  3. امیر گفت:

    سلام عدد هموگلوبین در بارداری زیر ۱۰ خطرناک است

    1. همیارِ دکترِتو گفت:

      سلام، بله، هموگلوبین زیر ۱۰ در بارداری معمولاً نشان‌دهنده کم‌خونی است و می‌تواند خطراتی برای مادر و جنین ایجاد کند. کم‌خونی در بارداری می‌تواند باعث خستگی، ضعف، تنگی نفس و کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین شود. در صورت مشاهده هموگلوبین پایین، بهتر است تحت نظر پزشک قرار بگیرید تا درمان مناسب دریافت کنید. پزشک ممکن است مکمل‌های آهن یا سایر درمان‌ها را برای بهبود وضعیت تجویز کند.

  4. ناشناس گفت:

    خیلی عالی

    1. همیارِ دکترِتو گفت:

      سلام و سپاس از همراهی تان
      سالم باشید و شاد