فهرست مطالب
- هموگلوبین نرمال در بارداری
- میزان هموگلوبین نرمال در بارداری چقدر است؟
- علائم نرمال نبودن هموگلوبین در بارداری
- علت تغییرات هموگلوبین نرمال در بارداری
- تشخیص نرمال نبودن هموگلوبین در بارداری
- درمان تغییرات هموگلوبین نرمال در بارداری
- عوارض هموگلوبین بالا یا پایین در بارداری
- پیشگیری از تغییرات هموگلوبین نرمال در بارداری
- نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک
بروز تغییراتی در میزان هموگلوبین خون در مادران باردار و از بین رفتن هموگلوبین نرمال در بارداری از جمله مشکلات بسیار رایجی است که سلامت مادر و جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به همین دلیل هم می‌تواند خطرات بسیار زیادی را برایشان به دنبال داشته باشد، تا جایی که شاید حتی زندگی مادر را تحت تاثیر قرار دهد و باعث مرگ او شود یا زایمان زودتر را به دنبال داشته باشد.
هموگلوبین، پروتئین غنی از آهن است که در گلبول‌های قرمز قرار دارد و اکسیژن را از ریه به بافت‌های مختلف بدن می‌رساند. به همین دلیل هم کنترل هموگلوبین نرمال در بارداری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در این مطلب همراه ما باشید تا به طور مفصل به این موضوع بپردازیم.
هموگلوبین نرمال در بارداری
به نقل از «my.clevelandclinic» از آنجایی که بدن مادر به‌طورطبیعی در طول بارداری تلاش به تغذیه جنین دارد، احتمال آن وجود دارد که سطح هموگلوبین نیز کاهش یا افزایش پیدا کند. اگر شمارش و بررسی کامل خون در دوران بارداری، نشان دهد که گلبول‌های قرمز خون شما که اکسیژن را از طریق بدن حمل می‌کند، کم است، امکان آن وجود دارد که به مشکل هموگلوبین در بارداری مبتلا شوید.
این معضل احساس خستگی، سرگیجه، تنگی نفس و عوارض بسیار دیگری را برای فرد به دنبال دارد، اما این عوارض به همین‌جا ختم نمی‌شود و همان‌طور که گفته شد، می‌تواند خطرات دیگری نیز داشته باشد.
تحقیقات نشان می‌دهد که به طور کلی کاهش فیزیولوژیکی غلظت هموگلوبین در خون مادران باردار از سه ماهه اول بارداری تا سه ماهه دوم آن به صورت حدود ۵ گرم در لیتر خواهد بود. با این حال، مطالعات دیگری هم هستند که این رقم را ۸ تا ۱۳ گرم هم مطرح می‌کنند.
میزان هموگلوبین نرمال در بارداری چقدر است؟
اندازه‌گیری هموگلوبین و هماتوکریت در دوران بارداری بسیاری رایج است و معمولا سطح طبیعی هموگلوبین برای خانم‌هایی که در سنین باروری هستند بین حدود ۱۲ تا ۱۶ گرم در دسی‌لیتر است. حداقل مقدار طبیعی هموگلوبین در سه ماهه اول و سوم بارداری ۱۱ گرم در دسی لیتر است و در سه ماهه دوم هم به ۱۰.۵ گرم در دسی لیتر می‌رسد. برای بررسی هموگلوبین نرمال در بارداری باید آزمایش های دوران بارداری انجام گیرد.
علائم نرمال نبودن هموگلوبین در بارداری
تغییرات هموگلوبین در حاملگی یکی از عوارض بارداری است. معمولا علائم نرمال نبودن هموگلوبین در دوران بارداری، مشخص است و به‌همین‌دلیل هم در افراد مختلف، تفاوت چندانی ندارد. شایع‌ترین علائم کلی کم خونی و نرمال‌نبودن هموگلوبین در دوران بارداری شامل این موارد می‌شوند:
- رنگ‌پریدگی در پوست و لب
- کم‌رنگ شدن ناخن‌ها
- احساس سرگیجه
- تنگی نفس
- ضربان قلب بالا
- اختلال تمرکز
توجه داشته باشید که در مراحل اولیه کم‌خونی، ممکن است که علائم به صورت واضح بروز پیدا نکنند. در کنار این هم امکان آن وجود دارد که خیلی از این علائم، به صورت طبیعی و بدون ارتباط به ابتلا به هموگلوبین در دوران بارداری بروز پیدا کنند. بنابراین، جدا از وجود و یا عدم وجود این علائم، برای بررسی کم‌خونی و هموگلوبین طبیعی در بارداری، حتما در بررسی‌های پیش از بارداری برای شمارش کامل خون به تجویز پزشک خود از آزمایش خون استفاده کنید.
شایع‌ترین علائم کلی کم خونی و نرمال‌نبودن هموگلوبین در دوران بارداری شامل رنگ‌پریدگی، تنگی‌نفس و ضربان قلب بالا است.
۱. علائم هموگلوبین پایین در بارداری
برای آنکه بدانید در دوران بارداری به هموگلوبین پایین مبتلا هستید یا نه باید وجود این علائم را در بدن خون بررسی کنید:
- خستگی زیاد
- احساس ضعف
- احساس سبکی در سر یا سرگیجه
- سردرد
- رنگ‌پریدگی یا تمایل رنگ پوست به زردی
- بروز تنگی‌نفس
- تمایل به خوردن یخ
برای قطعیت دلیل این علائم نیز حتما آزمایش خون انجام دهید.
آیا شما هم علائم هموگلوبین غیرنرمال داری؟
برای تشخیص دقیق همین الان نوبت بگیر.
۲. علائم هموگلوبین بالا در بارداری
علائم وجود هموگلوبین بالا در بارداری نیز دقیقا همانند علائم کلی است که پیش از این به آن اشاره کردیم. فقط به هیچ عنوان اهمیت نتایج دقیق حاصل از آزمایش خون را در قطعیت این بیماری فراموش نکنید.
برای بررسی تغییرات هموگلوبین نرمال در بارداری باید به کدام دکتر مراجعه کنیم؟
شما می‌توانید با مراجعه به پزشک هماتولوژی یا مشورت متخصص زنان، وضعیت هموگلوبین خود را بررسی کنید. در دکترتو علاوه‌بر امکان تعیین وقت حضوری می‌توانید از مشاوره تلفنی با دکتر زنان هم استفاده کنید.
علت تغییرات هموگلوبین نرمال در بارداری
زنان باردار معمولا در معرض تغییرات هموگلوبین نرمال در بارداری قرار می‌گیرند، چرا که بدن مادر به دنبال تامین مواد مغذی مورد نیاز جنین است و در نتیجه با چنین مسائلی روبه‌رو خواهد شد. هموگلوبین خون مادران باردار معمولا تا ۱۰/۵ دسی‌لیتر کاهش پیدا می‌کند و این میزان، کاملا طبیعی است.
هموگلوبین خون مادران باردار معمولا تا ۱۰/۵ دسی‌لیتر کاهش پیدا می‌کند و این میزان، کاملا طبیعی است.
۱. علت هموگلوبین پایین در بارداری
به‌طورکلی بدن شما برای تولید گلبول‌های قرمز و هموگلوبین به منبع ثابتی از آهن و ویتامین‌ها نیاز دارد. به‌همین‌دلیل هم وقتی این منابع، تامین نشوند، بدن، هموگلوبین کافی برای حمل صحیح اکسیژن به اندام‌های بدن را تولید نمی‌کند و در نتیجه، هموگلوبین پایین شکل می‌گیرد.
این موضوع به‌ویژه در دوران بارداری به مراتب مهم‌تر خواهد شد. کم‌خونی در دوران بارداری بسیار رایج است، چرا که آهن و سایر ویتامین‌ها در این بازه زمانی، از حالت عادی به مراتب کمتر هستند.
به خاطر داشته باشید که معمولا در هفته هشتم بارداری، سطح پلاسمای خون مادران، بیشتر از سلول‌های قرمز خون آن‌ها خواهد شد، به همین دلیل هم سطح هموگلوبین خون تا ۱۰/۵ گرم در دسی‌لیتر کاهش می‌یابد، اما اگر میزان کاهش هموگلوبین، کمتر از این مقدار بود لازم است که فرد، توسط پزشک مورد بررسی و درمان قرار بگیرد.
۲. علت هموگلوبین بالا در بارداری
با وجودی که هموگلوبین پایین در مادران باردار رایج است، اما افراد زیادی در معرض ابتلا به هموگلوبین بالا قرار می‌گیرند. معمولا دلایل ابتلا به هموگلوبین بالا در بارداری، متفاوت‌تر از ابتلا به هموگلوبین پایین است. افزایش هموگلوبین می‌تواند ناشی از دلایلی همچون مشکلات قلبی، کلیوی یا ریوی در بدن مادر باشد. با این حال دلایل دیگری نیز وجود دارند که از میان آن‌ها به این موارد اشاره می‌کنیم:
- مصرف کنترل نشده مکمل آهن
اگر میزان آهن در بدن فرد به مقدار غیرطبیعی و ناگهانی افزایش پیدا کند، فرد دچار هموگلوبین بالای سریع می‌شود. به همین دلیل هست که معمولا توصیه می‌شود در مصرف مکمل آهن، مطابق تجویز پزشک پیش بروید.
- عارضه اریتروسیتوسیس
اگر در دوران بارداری، بدن مادر به هر دلیلی نتواند میزان اکسیژن مورد نیاز بافت‌های مختلف بدن را تامین کند، گلبول‌های قرمز افزایش پیدا می‌کنند. این عرضه که اریتروسیتوسیس نام دارد از دیگر دلایل افزایش هموگلوبین در دوران بارداری است.
- کم آبی بدن
مصرف کافی آب و مایعات در دوران بارداری جزء آن دسته نکاتی است که دائما توسط پزشکان توصیه می‌شود. اگر بدن مادر دچار کم آبی شود، باید منتظر افزایش ناگهانی هموگلوبین باشد! به خاطر داشته باشید که مصرف مایعات به صورت منظم در دوران بارداری، سطح هموگلوبین بدن شما را کنترل می‌کند.
تشخیص نرمال نبودن هموگلوبین در بارداری
به طور کلی، در اولین ملاقات خانم‌ها با پزشک، پیش از بارداری، آزمایش خون تجویز می‌شود تا پزشک وضعیت کم‌خونی مادر را مورد بررسی قرار دهد. معمولا این آزمایش خون شامل آزمایش هموگلوبین و هماتوکریت می‌شوند. اصولا اگر سطح هماتوکریت یا هموگلوبین کمتر یا بیشتر از حد طبیعی باشد، ممکن است که فرد، دچار کم‌خونی و فقر آهن باشد.
همان‌طور که پیش از این اشاره شد، بروز برخی از علائم پایین یا بالا بودن هموگلوبین، می‌تواند اولین نشانه‌های تشخیص این بیماری باشد. بااین‌حال از آنجا که سیستم کلی بدن مادران در دوران بارداری، تغییرات زیادی می‌کند، امکان آن وجود دارد که هر کدام از علائم گفته شده، لزوما به معنی ابتلا به هموگلوبین نباشد.
بنابراین از مادران باردار خواسته می‌شود که با مراجعه به پزشک متخصص، علائم را بررسی کرده و بعد از انجام آزمایش‌های خون لازم، پزشک را در جریان شرایط جسمی‌شان قرار دهند. در چنین شرایطی، پزشک با نتایج به‌دست‌آمده، وجود یا عدم وجود این بیماری را تشخیص می‌دهد.
درمان تغییرات هموگلوبین نرمال در بارداری
معمولا بعد از آنکه پزشک، روند تشخیصی را طی کرد و آزمایشات و بررسی‌های لازم را روی سطح هماتوکریت و هموگلوبین خون انجام داد، روند درمانی را با تجویز مکمل‌های خوراکی آهن شروع می‌کند.
نکته مهم اینجاست که نوع مکمل و همین‌طور دوز مصرفی آن، نسبت به شرایط موجود مادر و شدت کم‌خونی فرد، متفاوت خواهد بود. به‌همین‌دلیل این مکمل‌ها حتما و حتما باید با تجویز پزشک مصرف شوند. معمولا پزشک برای جذب بیشتر این داروها، مصرف آن‌ها را به صورت ناشتا و به همراه آب‌پرتقال توصیه می‌کند.
بهترین درمان هموگلوبین غیرنرمال چیست؟ همین الان از متخصص مشورت بگیر.
رژیم غذایی برای افزایش هموگلوبین خون در بارداری
جدا از آنکه در صورت ابتلا به هموگلوبین، لازم است که مادر با تجویز پزشک به مصرف مکمل‌های آهن یا اسیدفولیک بپردازد، در بسیاری از شرایط، پزشک رژیم غذایی مشخصی را نیز به مادر توصیه می‌کند. برای مثال معمولا از مادر خواسته می‌شود که غذاها و پروتئین‌های حیوانی بیشتری را در رژیم غذایی خود بگنجاند، چیزهایی مانند گوشت قرمز، تخم‌مرغ و همین‌طور محصولات لبنی از این دست هستند.
با این حال اگر پزشک بخواهد از ابتلای مادر باردار به کم‌خونی و هموگلوبین پیشگیری کند، وعده‌های غذایی را به او تجویز می‌کند که سرشار از آهن هستند. این یعنی مصرف حداقل سه وعده‌ای این غذاها در روز به فرد توصیه می‌شود:
- گوشت قرمز بدون چربی، مرغ و ماهی
- سبزیحات برگ‌دار و سبز تیره (مثل اسفناج، کلم بروکلی و کلم‌پیچ)
- غلات غنی‌شده با آهن
- لوبیا، عدس و توفو
- آجیل و دانه‌ها
- تخم‌مرغ
به خاطر داشته باشید که غذاهایی که سرشار از ویتامین C هستند، می‌توانند به جذب بیشتر آهن در بدن کمک کنند، چیزهایی مانند این موارد:
- مرکبات و آب‌میوه‌ها
- توت‌فرنگی
- کیوی
- گوجه‌فرنگی
- فلفل دلمه‌ای
طبیعتا پزشک شما با بررسی آزمایشات و میزان هموگلوبین، بهترین رژیم غذایی را تجویز می‌کند.
معمولا از مادر خواسته می‌شود که غذاها و پروتئین‌های حیوانی بیشتری را در رژیم غذایی خود بگنجاند، چیزهایی مانند گوشت قرمز، تخم‌مرغ و همین‌طور محصولات لبنی از این دست هستند.
برای درمان تغییرات هموگلوبین طبیعی در بارداری به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
خانم‌های باردار می‌توانند با مراجعه به پزشک متخصص هماتولوژی و البته با در جریان قراردادن پزشک متخصص زنان و زایمان خود، روند درمانی و بررسی میزان هموگلوبین طبیعی در بارداری را طی کنند. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با دکتر هماتولوژی یا دکتر زنان، وضعیت هموگلوبین خود را بررسی کنید. در دکترتو علاوه‌بر امکان تعیین وقت حضوری می‌توانید از مشاوره تلفنی با متخصص زنان هم استفاده کنید.
عوارض هموگلوبین بالا یا پایین در بارداری
به نقل از «jamanetwork» از جمله عوارض هموگلوبین بالا در بارداری می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:
- احتمال بروز SGA جنینی که به معنای کوچک‌بودن جثه جنین نسبت به سن بارداری است.
- احتمال زایمان نوزاد با وزن کم
- احتمال ابتلا به پره‌اکلامپسی (فشارخون بالای بارداری)
- افزایش غلظت خون و به دنبال آن تحت تاثیر قرارگرفتن جریان خون مادر که منجر به نرسیدن خون به جفت می‌شود. در نتیجه سلامتی جنین به طور مشخصی در خطر قرار می‌گیرد.
اگر بخواهیم نگاهی به عوارض هموگلوبین پایین در بارداری بیندازیم به این موارد اشاره خواهیم کرد:
- افزایش احساس خستگی در بارداری
- کاهش هموگلوبین به ۶ گرم در دسی‌لیتر موجب بروز آنژین قلبی در مادر می‌شود که به دلیل کاهش جریان خون در قلب، درد شدیدی در قفسه سینه ایجاد می‌کند و رفته‌رفته به بازوها، گردن و شانه‌ها منتقل می‌شود.
- ضعیف‌شدن ناخن‌ها
- افزایش ضربان قلب
- تنگی‌نفس حتی در زمان استراحت
- رنگ‌پریدگی
- سرگیجه
پیشگیری از تغییرات هموگلوبین نرمال در بارداری
بهترین کار برای پیشگیری از ابتلا به هموگلوبین بارداری، مصرف حداقل ۳۰ میلی‌گرم معادل با سه وعده آهن در طول روز است. اگر نمی‌توانید این مقدار آهن را در رژیم غذایی‌تان جای دهید، بهتر است با مشورت پزشک خود، مصرف مکمل‌های آهن را در رژیم غذایی‌تان بگنجانید.
به خاطر داشته باشید که مصرف روزانه یک ویتامین، آن هم با تجویز پزشک تا پیش از تولد می‌تواند در پیشگیری از تغییرات هموگلوبین نرمال در بارداری موثر باشد.
هموگلوبین نرمال در زنان
به طور متوسط، هموگلوبین نرمال در زنان معادل ۱۲.۱ تا ۱۵.۱ گرم در دسی لیتر و یا ۱۲۱ تا ۱۵۱ گرم در لیتر است.
آزمایش هموگلوبین بارداری
از جمله آزمایش‌هایی که در اوایل دوران بارداری یا پیش از اقدام به آن انجام می‌شود تا میزان غلظت خون و هموگلوبین مادر مورد بررسی قرار بگیرد می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- آزمایش هموگلوبین: این آزمایش با اندازه‌گیری مقدار هموگلوبین انجام می‌شود.
- آزمایش هماتوکریت: این آزمایش، درصد گلبول‌های قرمز خون را در یک نمونه خون اندازه‌گیری می‌کند.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک
تمامی خانم‌ها لازم است که پیش از اقدام به بارداری، تمامی آزمایش‌های لازم را انجام دهند و در کنار آن نیز با بررسی تمامی جوانب سلامتی خود، از بابت شرایط مساعد جسمی‌شان برای بارداری مطمئن شوند. بااین‌حال طبیعی است که تغییرات به‌وجودآمده در طول بارداری وضعیت جسمی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بروز هموگلوبین بالا یا پایین در بارداری نیز جزء آن دسته از تغییراتی است که تاثیر مستقیمی بر سلامت مادر و جنین خواهد داشت؛ بنابراین لازم است که با انجام تمامی آزمایش‌ها و نکات تجویزی پزشک، خانم‌ها برای رسیدن به هموگلوبین نرمال در بارداری تلاش کنند. شما می‌توانید با دریافت مشاوره تلفنی با دکتر زنان، هماتولوژیست یا دکتر انکولوژی از وضعیت سلامت خود مطمئن شوید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!