فهرست مطالب
- عفونت قارچ سیاه چیست؟
- انواع بیماری قارچ سیاه
- علائم بیماری قارچ سیاه چیست؟
- چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به قارچ سیاه قرار دارند؟
- ارتباط میان قارچ سیاه و کرونا چیست؟
- عوارض بیماری قارچ سیاه
- راه‌های تشخیص بیماری قارچ سیاه
- روش‌های درمان بیماری قارچ سیاه
- راه‌های جلوگیری از ابتلا به قارچ سیاه در دوران کرونا
- راهنمای مراجعه به پزشک
قارچ سیاه یک عفونت قارچی خطرناک است که می‌تواند منجر به یک بیماری حاد، پیش‌رونده و گاها کشنده شود. این بیماری توسط انواع مختلفی از قارچ‌ها ایجاد می‌شود که اغلب در مواد آلی در حال پوسیدگی یافت می‌شوند، مانند: نان، میوه و سبزیجات در حال فساد، خاک، برگ و کمپوست. بیشتر افراد در طول زندگی‌شان بارها با این قارچ تماس داشته‌اند اما دچار این بیماری نمی‌شوند. این بیماری اکثراً در افراد با ضعف سیستم ایمنی نظیر بیماران مبتلا به دیابت، ایدز، سرطان و یا افرادی که پیوند عضو داشته‌اند، رخ می‌دهد.
قارچ سیاه پوستی، ریوی، سینوسی و گوارشی شایع‌ترین انواع آن هستند. در صورت تأخیر در درمان، عوارض قارچ سیاه می‌تواند وحشتناک باشد: نابینایی، اختلال عملکرد اندام‌ها، از بین رفتن بافت بدن به دلیل عفونت و مرگ! این روزها در اینترنت و شبکات اجتماعی تصاویر متعددی مبنی بر ابتلای بیماران کرونایی به این بیماری دست‌به‌دست می‌شود. این تصاویر باعث وحشت بسیاری از هموطنان شده است. هنوز با استرس کرونا به طور کامل کنار نیامده بودیم که استرس ابتلا به بیماری خطرناک قارچ سیاه هم به آن افزوده شد. اما آیا واقعاً بین ابتلا به کرونا و بیماری قارچ سیاه ارتباطی وجود دارد؟!
در ادامه این مطلب، اطلاعات کاملی درباره علائم بیماری، راه‌های انتقال، روش تشخیص و درمان و همچنین، پیشگیری از آن را خواهید خواند. پس تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
در دکترتو می‌توانید با بهترین پزشکان متخصص عفونی در شهر خود آشنا شوید، با آنها به صورت تلفنی یا آنلاین مشورت کنید و همچنین برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید.
عفونت قارچ سیاه چیست؟
بیماری قارچ سیاه با نام علمی موکورومیکوزیس (Mucormycosis)، یک عفونت قارچی جدی اما نادر است. عامل ایجاد آن نوعی کپک به نام موکورمایست (Mucoromycetes) است. این قارچ‌ها در سرتاسر محیط زندگی ما پراکنده شده‌اند. اسپورهای این قارچ‌ها را می‌توان در خاک و مواد آلی در حال پوسیدگی مانند برگ، کمپوست یا چوب پوسیده پیدا کرد.
افراد در اثر تماس با اسپورهای قارچی موجود در محیط، به این بیمار مبتلا می‌شوند. به عنوان مثال، قارچ سیاه ریوی یا سیونسی می‌تواند پس از تنفس در محیط حاوی اسپورهای قارچ رخ دهد. قارچ سیاه پوستی هم می‌تواند پس از ورود قارچ به پوست از طریق خراش، سوختگی یا سایر انواع آسیب‌های پوستی ایجاد شود.
با این وجود باید بدانید که این بیماری معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که مشکلات سلامتی دارند یا از داروهایی استفاده می‌کنند که توانایی بدن را در مبارزه با میکروب‌ها و بیماری‌ها کاهش می‌دهد. در ضمن، این بیماری مسری نیست. یعنی نمی‌تواند از انسان به انسان یا از حیوان به انسان و برعکس، سرایت کند.
انواع بیماری قارچ سیاه
این بیماری انواع مختلفی دارد و اندام‌های مختلفی را درگیر می‌کند. در ادامه به بررسی انواع این بیماری می‌پردازیم:
۱. قارچ سیاه سینوسی
قارچ سیاه سینوسی با نام علمی موکورومیکوزیس رینوسربرال (Rhinocerebral mucormycosis) هم شناخته می‌شود. درواقع یک عفونت در سینوس‌ها است که می‌تواند به مغز هم سرایت کند. این نوع از بیماری بیشتر در افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده و در افرادی که پیوند کلیه انجام داده‌اند، رخ می‌دهد.
۲. قارچ سیاه ریوی
قارچ سیاه ریوی یا موکورمیکوزیس ریوی هم یکی دیگر از انواع این بیماری قارچی است. این نوع بیشتر در افراد مبتلا به سرطان و افرادی که پیوند اندام یا سلول بنیادی انجام داده‌اند، رخ می‌دهد.
۳. قارچ سیاه گوارشی
قارچ سیاه گوارشی یا موکورمیکوزیس گوارشی در کودکان خردسال بیشتر از بزرگسالان شایع است. نوزادان نارس و نوزادان کم وزن با سن زیر یک ماه با سابقه مصرف آنتی بیوتیک، جراحی یا داروهایی که توانایی بدن را در مبارزه با میکروب‌ها و بیماری‌ها کاهش می‌دهد، در گروه پرخطر برای ابتلا به نوع گوارشی قرار دارند.
۴. قارچ سیاه پوستی
موکورمیکوزیس پوستی پس از ورود قارچ‌ها به بدن از طریق هر نوع خراش یا آسیب دیدگی در پوست، ایجاد می‌شود. این نوع عفونت بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که دچار سوختگی، بریدگی، جراحی یا سایر انواع آسیب‌های پوستی شده‌اند. موکورمیکوزیس پوستی شایع‌ترین شکل بیماری در افرادی است که سیستم ایمنی ضعیفی ندارند. برخلاف سایر انواع بیماری که بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی آنها به دلیلی، ضعیف شده باشد.
۵. قارچ سیاه منتشره
موکورمیکوز سیستمیک یا منتشره زمانی رخ می‌دهد که عفونت از طریق جریان خون پخش شود و قسمت‌های مختلفی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد. این عفونت اغلب بر مغز تأثیر می‌گذارد، اما می‌تواند اندام‌های دیگر مانند طحال، قلب و پوست را هم تحت تأثیر قرار دهد.
قارچ سیاه یک بیمار جدی اما نادر است و بیشتر در افرادی مشاهده می‌شود که در اثر استفاده از برخی داروها یا بیماری‌ها، سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
در این ویدیو دکتر شاهرخ میلان توضیحات مفیدی در مورد پیشینه قارچ سیاه و ارتباط آن با کرونا ارائه می‌دهند.
علائم بیماری قارچ سیاه چیست؟
علائم این بیماری بستگی به این دارد که قارچ در کجای بدن در حال رشد است. کاملاً طبیعی است که علائم نوع ریوی با نوع پوستی یا سینوسی و ریوی تفاوت داشته باشد. در صورت داشتن هر یک از علائم زیر یا هر علامتی که فکر می‌کنید مربوط به بیماری قارچ سیاه است، فوراً با متخصص عفونی مشورت کنید. در ادامه علائم هر یک از انواع این بیماری را به تفکیک بیان کرده‌ایم:
۱. علائم قارچ سیاه سینوسی
- تورم یک طرفه صورت
- سردرد
- احتقان بینی یا سینوس
- ضایعات سیاه روی پل بینی یا بالای دهان که به سرعت شدیدتر می‌شوند.
- تب.
۲. علائم قارچ سیاه ریوی
- تب
- سرفه کردن
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس.
۳. علائم قارچ سیاه پوستی
این بیماری پوستی می‌تواند شبیه تاول یا زخم باشد و ناحیه آلوده ممکن است سیاه شود. علائم دیگر شامل درد، گرما، قرمزی بیش از حد یا تورم در اطراف زخم است.
۴. علائم قارچ سیاه گوارشی
- درد شکم
- تهوع و استفراغ
- خونریزی دستگاه گوارش.
۵. علائم قارچ سیاه منتشره یا سیستمیک
قارچ سیاه سیستمیک معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که در حال حاضر به بیماری یا بیماری‌های دیگری هم مبتلا هستند؛ بنابراین نمی‌توان به‌درستی تشخیص داد که کدام علائم مربوط به قارچ سیاه است و کدام مربوط به بیماری زمینه‌ای. بیماران مبتلا به عفونت منتشره در مغز ممکن است دچار تغییر وضعیت روحی یا کما شوند.
آیا علائم قارچ سیاه داری؟
با مشورت پزشک مشکلت رو حل کن
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به قارچ سیاه قرار دارند؟
قارچ سیاه یک بیماری نادر است. این بیماری بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که مشکلات سلامتی دارند یا از داروهایی استفاده می‌کنند که توانایی بدن در مبارزه با میکروب‌ها و بیماری‌ها را کاهش می‌دهد. از جمله گروه‌های پرخطر برای ابتلا به این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی مادرزادی یا اکتسابی (نظیر HIV)
- افراد مبتلا دیابت به ویژه با کتواسیدوز دیابتی
- افراد مبتلا به انواع سرطان
- دریافت کنندگان پیوند عضو
- دریافت کنندگان پیوند سلول‌های بنیادی
- سابقه عمل جراحی باز
- افراد با نوتروپنی (تعداد کم گلبولهای سفید خون)
- استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها
- استفاده کنندگان از موارد مخدر تزریقی
- افراد با سطح بالای آهن در بدن (اضافه بار آهن یا هموکروماتوز)
- آسیب پوستی در اثر جراحی، سوختگی یا زخم
- افراد دارای تغذیه نامناسب (سوء تغذیه)
- نارس بودن و وزن کم هنگام تولد (نوع گوارشی بیماری).
ارتباط میان قارچ سیاه و کرونا چیست؟
بیماری قارچ سیاه یک بیماری بسیار خطرناک است و بدون درمان فوری با داروهای ضد قارچ و جراحی برای برداشتن بافت درگیر، اغلب کشنده است. قبل از همه‌گیری کرونا، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری قارچ سیاه را ۵۴ درصد اعلام کرده بود. با این وجود اکثر مطالبی که پیرامون ارتباط بین قارچ سیاه و کرونا منتشر شده است، بیشتر به شایعه نزدیک است تا واقعیت. اجازه بدهید این موضوع را برایتان شرح دهیم.
نتایج یک مطالعه بر روی ارتباط میان قارچ سیاه و کرونا
در سال ۲۰۲۱ یک بررسی سیستماتیک در مورد ارتباط میان قارچ سیاه و کرونا انجام شد. در این مطالعه ۱۰۱ بیمار مبتلا به کرونا یافت شد که به بیماری قارچ سیاه هم مبتلا شده بودند. ۸۲ مورد از مبتلایان از کشور هند بودند و ۱۹ مورد هم در دیگر نقاط جهان. میزان مرگ‌ومیر در بین این مبتلایان ۳۱% گزارش شده است. این یعنی درصد مرگ و میر حتی از آنچه که قبلاً توسط CDC اعلام شده بود (۵۴%) هم کمتر است. علاوه بر این ۸۰ نفر از این مبتلایان، به بیماری دیابت مبتلا بودند و ۷۶ نفر هم تحت درمان با داروهای کورتیکواستروئیدی (سرکوب‌کننده سیستم ایمنی) قرار داشتند.
لازم به ذکر است که معمولاً برای افراد مبتلا به نوع متوسط تا شدید کرونا، داروهای کورتیکواستروئیدی تجویز می‌گردد. این دارو به نوبه خود باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی و مساعد شدن شرایط برای ابتلا به عفونت‌های قارچی نظیر قارچ سیاه می‌شود.
تفسیر نتیجه مطالعه: آیا میزان ابتلا به قارچ سیاه در بیماران کرونایی بیشتر است؟
همان‌طور که نتایج این مطالعه نشان می‌دهد، ابتلا به این بیماری در بیمارانی بیشتر بوده است که عوامل خطر ابتلا به این عفونت را داشته‌اند. این افراد در حالت عادی و بدون ابتلا به کرونا هم بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. حال ممکن است با ابتلا به کرونا، وضعیت آنها کمی پیچیده‌تر شده باشد. با این حال، همان‌طور که نتایج نشان می‌دهد، میزان مرگ‌ومیر در بیماران کرونایی مبتلا به قارچ سیاه نه تنها بیشتر از سایر مواقع نبوده است، بلکه طبق گزارشات کمتر هم هست. همچنین وجود اکثر موارد ابتلا در هند، ممکن است به گستردگی بیشتر این قارچ در کشور هند و پایین بودن سطح بهداشت هم مربوط باشد.
با همه این تفاسیر، توصیه متخصصین بر این است که جهت پیشگیری از قارچ سیاه در بیماران مبتلا به کرونا نظارت بیشتری بر کنترل قند خون بیماران صورت بگیرد. همچنین تجویز داروهای کورتیکواستروئیدی در بیماران مبتلا به کرونا باید با وسواس بیشتری انجام شود. توصیه‌ها بر این است که از مصرف سرپایی کورتیکواستروئیدها و سایر داروهای تنظیم‌کننده سیستم ایمنی برای بیماران با درجه خفیف یا متوسط COVID-19 اجتناب شود.
عوارض بیماری قارچ سیاه
همان‌طور که گفتیم این بیماری بسیار خطرناک است؛ زیرا به‌سرعت در سراسر بدن پخش می‌شود. در صورت عدم درمان، عفونت می‌تواند به ریه‌ها یا مغز گسترش یابد. این موضوع به نوبه خود می‌تواند باعث ایجاد عوارض زیر شود:
- عفونت مغزی
- فلج
- پنومونی
- تشنج
- مرگ.
راه‌های تشخیص بیماری قارچ سیاه
پزشک برای تشخیص این بیماری سابقه پزشکی، علائم، معاینات فیزیکی و نتایج آزمایشات شما را در نظر می‌گیرند. در صورتی که پزشک شما به نوع ریوی یا سینوسی مشکوک باشد، ممکن است نمونه‌ای از مایعات تنفسی شما را برای بررسی به آزمایشگاه ارسال کند. همچنین درصورت وجود ضایعات مشکوک به این بیماری، ممکن است برای شما درخواست بیوپسی (نمونه‌برداری از بافت) شود. نمونه دریافت شده در آزمایشگاه و زیر میکروسکوپ یا در محیط کشت قارچی، مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. بسته به محل مشکوک به عفونت، ممکن است به آزمایشات تصویربرداری مانند سی تی اسکن ریه‌ها، سینوس‌ها یا سایر قسمت‌های بدن هم نیاز داشته باشید. پزشک با کمک شواهد جمع‌آوری‌شده از مجموعه این ابزارهای تشخیصی، به یک نتیجه‌گیری خواهد رسید و در صورت نیاز، درمان را آغاز می‌کند.
می‌دونی قارچ سیاه ممکنه به فلج و عفونت مغزی منجر شه؟ از دکتر بپرس
روش‌های درمان بیماری قارچ سیاه
موکورمیکوزیس یک عفونت جدی است و باید با تجویز داروهای ضد قارچی از جمله آمفوتریسین B ، پازاکونازول یا ایزاووکونازول درمان شود. این داروها از طریق وریدی (آمفوتریسین B ، پازاکونازول، ایزووکونازول) یا به‌صورت خوراکی (پوساکونازول، ایزاووکونازول) تجویز می‌شوند. داروهای دیگر، از جمله فلوکونازول، وریکونازول و اکینوکاندین‌ها، در برابر قارچ‌هایی که باعث ایجاد موکورمیکوزیس می‌شوند، مؤثر نیست. در اغلب موارد به جراحی برای برش بافت عفونی نیاز است.
راه‌های جلوگیری از ابتلا به قارچ سیاه در دوران کرونا
اسپورهای قارچ‌هایی که باعث ایجاد این بیماری می‌شوند در سراسر محیط زیست، به‌ویژه در خاک و در مواد آلی در حال پوسیدگی، مانند برگ‌ها، توده‌های کمپوست و کودهای حیوانی یافت می‌شوند. آنها در خاک بیشتر در هوا و در فصول تابستان و پاییز یافت می‌شوند. اکثر مردم هر روز با این اسپورها در تماس هستند ولی دچار مشکل خاصی نمی‌شوند. با این حال افرادی که در گروه‌های پرخطر قرار دارند، ممکن است از راه‌های مختلف مانند تنفس اسپورها، دچار انواعی از این بیماری شوند. برای مثال نوع ریوی یا سینوسی این بیماری حتی ممکن است به سایر قسمت‌های بدن هم گسترش یابد.
برای پیشگیری از ابتلا به بیماری قارچ سیاه چه کنیم؟
متأسفانه در حال حاضر هیچ واکسنی برای جلوگیری از ابتلا به موکورمیکوزیس وجود ندارد. اجتناب از تماس با اسپورهای قارچی به‌ویژه تنفس نکردن آنها هم کار دشواری است. زیرا همان‌طور که گفتیم قارچ‌هایی که باعث این بیماری می‌شوند، در همه جای محیط پراکنده هستند. با این وجود اگر شما در گروه پرخطر قرار دارید، می‌توانید با در پیش گرفتن برخی از راهکارهای زیر، خطر ابتلا را کاهش دهید:
- سعی کنید از مناطقی با گرد و غبار زیاد مانند محل ساخت و ساز و حفاری اجتناب کنید. اگر نمی‌توانید از این مناطق دوری کنید، تا زمانی که آنجا هستید از ماسک تنفسی N95 استفاده کنید.
- پس از طوفان و بلایای طبیعی نظیر سیل از تماس مستقیم با ساختمانهای آسیب دیده یا سیلاب اجتناب کنید.
- از فعالیت‌هایی که باعث تماس نزدیک با خاک یا گردوغبار می‌شوند، مانند کار در حیاط یا باغبانی، خودداری کنید. اگر این امکان‌پذیر نیست، هنگام انجام فعالیت‌های خارج از منزل مانند باغبانی، کار در حیاط یا بازدید از مناطق جنگلی، کفش، شلوار بلند و پیراهن آستین‌بلند بپوشید.
- هنگام دست زدن به موادی مانند خاک، خزه یا کود، دستکش بپوشید.
- برای کاهش احتمال ابتلا، هرگونه خراش و آسیب پوستی را به خوبی با آب و صابون تمیز کنید، به‌ویژه اگر در معرض خاک یا گردوغبار قرار گرفته باشند.
همچنین اگر در گروه پرخطر برای ابتلا به این بیماری قرار داشته باشید، ممکن است پزشکتان برای پیشگیری از ابتلا به موکورمیکوزیس و سایر بیماری‌های قارچی برایتان دارو تجویز کند. به‌عنوان‌مثال در افراد مبتلا به HIV، افراد دریافت‌کننده پیوند عضو یا مغز استخوان و برخی از گروه‌های پرخطر، داروهای ضد قارچی تجویز خواهد شد.
راهنمای مراجعه به پزشک
هرچند این بیماری بسیار جدی است اما خوشبختانه بسیار نادر است، پس نگران نباشید در‌صورتی‌که هر یک از علائم ذکر شده را دارید یا به دلیل ابتلا به کرونا همراه با بیماری‌های زمینه‌ای نگران هستید که به این بیماری مبتلا شوید، می‌توانید با متخصص بیماری‌های عفونی مشورت کنید. پزشک با بررسی شرایط شما و در صورت نیاز، با انجام آزمایشات ویژه می‌تواند این بیماری را تشخیص دهد. قارچ سیاه یک بیماری بسیار خطرناک است و بدون درمان فوری با داروهای ضد قارچ و جراحی برای برداشتن بافت درگیر، اغلب کشنده است.
در وب‌سایت دکترتو می‌توانید لیستی از بهترین متخصصین عفونی را ببینید و به‌راحتی و در عرض چند دقیقه از پزشک مورد نظرتان نوبت بگیرید. علاوه براین، امکان مشاوره تلفنی و آنلاین با بهترین متخصص عفونی هم در دکترتو برای شما فراهم شده است.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!