فهرست مطالب
تیروئید یکی از مهم‌ترین غد‌ه‌های بدن است و نقش کلیدی در رشد و تنظیم متابولیسم و عملکردهای بدن دارد. اختلال در عملکرد تیروئید می‌توانید تأثیر زیادی در رشد و تکامل کودک داشته باشد. پرکاری تیروئید یکی بیماری‌های تیروئید است که می‌تواند در این روند مهم و تأثیرگذار اختلال ایجاد کند.
نوزادان، کودکان و نوجوانان هنوز به‌طور‌کلی رشد نکرده‌اند. مغز آنها همچنان در حال رشد است و سیستم ایمنی آنها در حال تکامل است. اگر اختلال تیروئید پرکار در کودکان وجود داشته‌باشد و درمان نشود، با عوارض جدی در زندگی‌شان روبه‌رو خواهند‌شد.
اگر می‌خواهید درباره‌ی پرکاری تیروئید در کودکان بیشتر بدانید و با عوارض، نشانه‌ها، تشخیص و درمان این اختلال در این گروه سنی آشنا شوید، با دکترتو همراه باشید.
تیروئید پرکار چیست؟
غدهی تیروئید سازنده‌ی هورمونهای مهمی در بدن است که در تنظیم فعالیت‌ها و سوخت‌و‌ساز نقش کلیدی دارند. این غده مقدار مشخصی از هورمونهای تیروئیدی را تولید میکند و این پیک‌های شیمیایی را وارد جریان خون میکند تا به اندام‌ها و سلول‌های هدف خود برسند. هنگامی که مقدار این هورمون‌ها بیشتر از حد طبیعی باشد، تیروئید پرکار شده‌است. تیروئید پرکار اختلال شایعی نیست و از هر ۵۰۰۰ کودک و نوجوان، ۱ نفر به این اختلال مبتلاست.
هایپرتیروئیدی تشخیص داده‌نشده و درمان‌نشده می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری در زندگی کودک باقی بگذارد. اما درصورتیکه بیماری کنترل شود، آسیب‌ها کاهش می‌یابد و کیفیت زندگی کودک بالاتر می‌رود. تیروئید پرکار در کودکان و نوزادان را از راه‌های مختلفی می‌توان تشخیص داد و درمان کرد. گاهی نمی‌توان این نوع از بیماری‌های غده تیروئید را به طور کلی درمان کرد، اما می‌توان آن را تحت کنترل درآورد.
چه علت‌هایی باعث پرکاری تیروئید در کودکان می‌شود؟
پرکاری تیروئید در کودکان دلایل مختلفی دارد. تعیین دلیل ایجاد پرکاری تیروئید به تعیین مسیر درمانی مناسب کمک زیادی میکند. یک متخصص غدد و متابولیسم خوب با تشخیص دقیق و درمان مناسب می‌تواند نجات‌دهنده‌ی زندگی کودک باشد.
دلایل مختلفی برای ایجاد هایپرتیروئیدی در کودکان وجود دارد که برخی از آنها را در ادامه ذکر می‌کنیم:
۱. بیماری گریوز
بیماری خودایمنی گریوز، مهم‌ترین و شایع‌ترین دلیل پرکار شدن غدهی تیروئید در کودکان و بزرگ‌سالان است. در این بیماری خود ایمنی، بدن شروع به تولید هورمون محرک غدهی تیروئید میکند. این هورمون غدهی تیروئید را وادار به فعالیت بیشتر و در نتیجه ساخت هورمونهای تیروئیدی بیشتر میکند.
شایع‌ترین علت ایجاد هایپرتیروئیدی در نوزادان، بیماری گریوز نوزادی است. در این حالت، مادر در دوران بارداری دچار بیماری گریوز بوده‌است. آنتی‌بادی‌های ضد تیروئید مادر از جفت عبور می‌کنند و به تیروئید جنین می‌رسند. به‌این‌ترتیب یک هایپرتیروئیدی موقت، پس از تولد در نوزاد ایجاد خواهد شد. بعد از چند هفته که آنتی‌بادی‌های مادر از خون نوزاد پاک شوند، این اختلال از بین می‌رود.
۲. ندول‌های تیروئیدی
ندول تیروئیدی شبیه به گره‌های کوچکی هستند که در غدهی تیروئید رشد می‌کنند و هورمونهای تیروئیدی بیشتری تولید می‌کنند. در این صورت فرد دچار هایپرتیروئیدی می‌شود.
۳. تیروئیدیت (التهاب تیروئید)
هنگامی که غدهی تیروئید ملتهب می‌شود، مقدار بیشتری هورمون تولید میکند. التهاب تیروئید ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. برخی از این دلایل عبارت‌اند از:
- قرارگرفتن در معرض رادیوتراپی
- عفونت
- بیماری‌های خودایمنی
- برخی داروها.
هایپرتیروئیدی ناشی از التهاب تیروئید معمولا بین ۸ تا ۱۲ هفته و با درمان تیروئیدیت برطرف می‌شود.
علائم پرکاری تیروئید
علائم تیروئید پرکار در کودکان بسته سن کمی متفاوت است. در ادامه این علائم را در گروه‌های سنی مختلف بررسی می‌کنیم:
علائم تیروئید پرکار در نوزادان زیر دو ماه
تیروئید پرکار در نوزادان معمولا در مواردی مشاهده می‌شود که مادر به بیماری گریوز مبتلا است. اگر این اختلال در نوزادان درمان نشود، نوزاد با خطر مرگ مواجه می‌شوند. پرکاری تیروئید در نوزادان معمولا با داروهای آنتی‌تیروئید (ضد تیروئید) و یا بتابلوکر (مهارکننده‌ی بتا – از داروهای قلبی) درمان می‌شود. نوزادانی که به هایپرتیروئیدی مبتلا هستند، معمولا نشانه‌های زیر را دارند:
- چشم‌های بیرون‌زده
- به‌سختی می‌خوابند و به‌سرعت و به‌راحتی بیدار می‌شوند.
- حساس و تحریک‌پذیر‌بودن
- عرق می‌کنند.
- می‌لرزند.
- ضربان تند قلب
- فشارخون بالا
- بهخوبی وزن‌گیری نمی‌کنند، با وجود اینکه زیاد می‌خورند و اشتها دارند.
- گواتر (بزرگ‌شدن غدهی تیروئید که از روی گردن قابل‌مشاهده و لمس است)
- در موارد کم‌تر شایع، استخوان‌های جمجمه بسته می‌شوند.
در صورت وجود این علائم، تشخیص هایپرتیروئیدی در نوزادان با تست‌های عملکرد تیروئید امکان‌پذیر است و فقط استناد به این نشانه‌ها برای تشخیص کافی نیست. از طرفی معمولا پزشک یا پدر و مادر متوجه این علائم نمی‌شوند، زیرا این علائم پنهان هستند.
علائم تیروئید پرکار در کودکان زیر ۲ سال
علائم تیروئید پرکار در کودکان زیر دو سال عبارت‌اند از:
- اختلال خواب
- تحریک‌پذیری
- توجه و تمرکز پایین
- عدم تحمل گرما
- فشارخون بالا
- ضربان قلب بالا
- خستگی
- از دست‌دادن وزن
- حرکات روده به مقدار زیاد
- تپش قلب
- لرزش.
علائم تیروئید پرکار در کودکان ۷ سال به بالا
علائمی که این گروه از کودکان از خود نشان می‌دهند، تا حدی مشابه گروه‌های قبلی است اما مواردی به آن اضافه می‌شود، از جمله:
- بیرون‌زدگی چشم‌ها
- پریدن پلک‌ها
- عملکرد ضعیف در مدرسه
- تاکی کاردی (تند بودن ضربان قلب)
- افزایش رشد کودک
- سن استخوانی آنها بالا می‌رود.
- بلوغ به تاخیر می‌افتد (مشابه هیپوتیروئیدی).
- پوست گرم و مرطوب
- اضطراب و کلافگی
- لرزش دست‌ها.
در صورتی که پرکاری تیروئید به موقع تشخیص داده‌شود، می‌توان با درمان آن و یا تحت کنترل درآوردن بیماری، این علائم را تا حد‌امکان کاهش داد.
علائمی مانند چشم‌های بیرون‌زده، لرزش دست، وزن‌نگرفتن، تحریک‌پذیری و اضطراب یا خستگی بی‌دلیل از علائم تیروئید پرکار در کودکان است و باید جدی گرفته شود.
آیا فرزندت علائم مشکوک پرکاری تیروئید داره؟
از متخصص غدد سوال کن.
تشخیص پرکاری تیروئید در کودکان
تشخیص پرکاری تیروئید در کودکان از روی علائم ساده نیست؛ بنابراین نیاز به بررسی‌های بیشتری برای حصول اطمینان و تأیید تشخیص است. در ابتدا متخصص غدد بیمار را معاینه میکند و سؤالاتی زا از کودک و والدین می‌پرسد. پس از آن در صورت نیاز درخواست آزمایش و یا تصویربرداری می‌دهد. روش‌هایی که به تشخیص پرکاری تیروئید در کودکان به پزشک کمک می‌کنند عبارت‌اند از:
۱. آزمایش پرکاری تیروئید
آزمایش تیروئید یا آزمایش عملکرد تیروئید نوعی آزمایش خون است و نیاز به خون‌گیری دارد. برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن ندارید و همه‌ی پزشک‌ها می‌توانند آن را برای کودک شما تجویز کنند. اما معمولا دکتر غدد اطفال آن را درخواست می‌دهد. در این آزمایش، مقدار هورمونهای تیروئیدی یعنی T3 و T4 و هورمون محرک غدهی تیروئید یعنی TSH سنجیده می‌شوند. سپس مشخص می‌شود که غدهی تیروئید کودک به خوبی عمل میکند یا اختلال دارد.
اگر مقدار T3 و T4 (هورمونهای تیروئیدی) در خون کودک بالا باشد و مقدار TSH (هورمون محرک غدهی تیروئید) پایین باشد، کودک به پرکاری تیروئید مبتلا است. T3 ممکن است قبل از T4 بالا برود.
محدوده نرمال آزمایش تیروئید در کودکان و نوزادان
حد نرمال این هورمون‌ها در خون بستگی به گروه‌های سنی آنها دارد. مقادیر طبیعی این سه هورمون در خون برای هر گروه سنی در تصویر زیر آورده شده‌است.
۲. سونوگرافی
سونوگرافی می‌تواند در تشخیص پرکاری تیروئید کمک‌کننده باشد، اما همیشه پاسخگو نیست. در سونوگرافی با استفاده از امواج فراصوت، از تیروئید تصویر برداشته می‌شود و می‌توان ساختار آن را مشاهده کرد. نکته‌ای که در سونوگرافی کمک کننده‌است، بررسی قرینگی غدهی تیروئید است.
۳. CT اسکن
تصویربرداری با سی‌تی‌اسکن در تشخیص اختلالات تیروئیدی کمک‌کننده خواهد.
۴. بیوپسی
درصورتیکه در غدهی تیروئید ندول یا گره مشاهده شوند، با یک سوزن بلند و باریک از ندول‌های غدهی تیروئید، کمی نمونه برداشته می‌شود تا برای بررسی به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده شود. با این نمونه‌ی بافتی می‌توان تشخیص داد که غدهی تیروئید سرطانی شده‌است یا نه. اگر بیوپسی با سوزن کافی نباشد از تکه‌برداری یا بافت‌برداری استفاده می‌شود.
تشخیص تیروئید پرکار در جنین
برای تشخیص بیماری گریوز و پرکاری تیروئید در جنین، ابتدا نگاهی به شرایط مادر می‌اندازیم. در مادری که به بیماری گریوز مبتلا است و یا سابقه‌ی ابتلا به آن را دارد و سطح آنتی‌بادی TSI و TRAb در او بالا است و تست‌های عملکرد تیروئیدش طبیعی نیستند، جنین مشکوک به هایپرتیروئیدی است. بعد از تولد، نوزاد در ۳ تا ۵ روزگی باید غربالگری تیروئید انجام شود. این آزمایش ۱۰ تا ۱۴ روزگی نیز باید تکرار شود. غربالگری‌های ناهنجاری بر روی این جنین‌ها باید انجام شوند.
تیروئید پرکار کودکان چه عوارضی دارد؟
درصورتیکه پرکاری تیروئید در کودک تشخیص داده‌شود، باید به‌سرعت یک برنامه‌ی درمانی برای او در نظر گرفته‌شود. اگر درمان جدی گرفته‌نشود، پرکاری تیروئید بر رشد قد، وزن، هوش، خُلق و عملکرد سیستمی بدن تأثیر می‌گذارد. این اختلال را جدی بگیرید و به محض شک به آن به دکتر غدد اطفال مراجعه کنید. اگر پرکاری تیروئید درمان نشود و یا به حال خود رها شود، ممکن است کودک دچار عوارض زیر شود:
- آریتمی قلبی: آریتمی قلبی به معنای داشتن نبض نامنظم است. این مورد می‌تواند به قلب آسیب‌های جدی وارد کند.
- دیلاتاسیون قلبی: دیلاتاسیون به معنی بزرگ‌شدن قلب است. وقتی فعالیت قلب بیشتر از قبل شود، اندازه و سایز آن هم افزایش پیدا میکند.
- ایست قلبی: ممکن است کودک دچار ایست ناگهانی قلبی شود.
- هایپرتنشن: به معنی فشارخون بالاست. فشار خون می‌تواند اولین پله به سمت عوارض دیگر باشد.
- احتمال پوکی استخوان افزایش پیدا میکند.
- کودک به خوبی وزن‌گیری نمی‌کند.
- کودک افسرده می‌شود.
- نمی‌تواند آرام و قرار گیرد.
- در تمرکز و حافظه‌ی کودک اختلال ایجاد می‌شود.
عوارض هایپرتیروئیدی جدی است و در کودکان این مسئله از اهمیت بالاتری برخوردار است؛ بنابراین باید این مشکل را جدی بگیرید و برای درمان مناسب اقدام کنید.
تیروئید پرکار درمان‌نشده در کودکان عوارضی جدی برای کودک دارد، مانند آریتمی قلبی، بزرگ‌شدن قلب، ایست قلبی، افسردگی و اختلال تمرکز و حافظه کودک.
درمان تیروئید پرکار در کودکان
برای درمان پرکاری تیروئید در کودکان و نوزادان، ابتدا باید دلیل ایجاد این حالت را در آنها تشخیص دهیم و سپس به دنبال درمان باشیم. در ادامه مطلب به روش‌های درمان هر کدام از علل ایجاد تیروئید پرکار در کودک می‌پردازیم.
دنبال بهترین درمان پرکاری تیروئید برای فرزندت هستی؟
از متخصص تیروئید مشاوره بگیر.
درمان بیماری گریوز
شایع‌ترین دلیل ایجاد پرکاری تیروئید در کودکان، بیماری خودایمنی گریوز است. سه روش درمانی برای بیماری گریوز وجود دارد:
۱. داروهای ضد تیروئید
یکی از راه‌های درمان پرکاری تیروئید ناشی از بیماری گریوز، مصرف داروهای ضد غدهی تیروئید است. این داروها به خود غدهی تیروئید آسیب نمی‌رسانند. تنها سطح هورمونهای تیروئیدی را در حدی نرمال نگه‌می‌دارند. از این داروها می‌توان برای سال‌های طولانی استفاده کرد.
کسانی که به خوبی به این داروها پاسخ می‌دهند، می‌توانند بعد از مدتی و بعد از تثبیت اثر دارو، مصرف آنها را قطع کنند. داروهای آنتی تیروئید به‌طور کلی داروهایی ایمن محسوب می‌شوند، اما باید دائم دوز آنها و اثربخشی دارو بر روی بیمار بررسی و پیگیری شود.
۲. ید رادیواکتیو
ید رادیواکتیو با آسیب رساندن به سلول‌های بیش‌فعال غدهی تیروئید، فعالیت آن را تعدیل میکند. عنصر ید ماده‌ی مورد نیاز برای ساخت هورمونهای تیروئیدی است. وقتی کودک ید رادیواکتیو می‌خورد، تیروئید آن را برای ساخت هورمون جذب میکند و سلول‌های بیش‌فعال آن آسیب میکند. گاهی آسیب وارده به غدهی تیروئید، کودک را مجبور به دریافت داروهای کم‌کاری تیروئید میکند.
ید رادیواکتیو تنها برای افراد بالای ۱۸ سال استفاده می‌شود.
۳. جراحی
یکی از مؤثرترین راه‌های درمان بیماری گریوز، جراحی و برداشتن غدهی تیروئید است. این روش معمولا روشی ایمن محسوب می‌شود اما در موارد نادری می‌تواند عوارض جدی برای بیمار به جای بگذارد؛ بنابراین مهم است که یک جراح ماهر این عمل را انجام دهد. هنگامی که غدهی تیروئید برداشته‌می‌شود، تا آخر عمر کودک نیاز به دریافت داروهای کم کاری تیروئید و هورمونهای مصنوعی است.
تا زمانی‌که راه حل جدی برای درمان بیماری گریوز توسط پزشک ارائه نشده‌است، داروهای تسکین‌دهنده‌ی علائم و عوارض بیماری گریوز برای کودک تجویز می‌شود.
درمان بیماری گریوز نوزادی
این بیماری در نوزادانی ایجاد می‌شود که مادر آنها مبتلا به بیماری گریوز است و موقتی است. تا زمانی‌که آنتی‌بادی‌های مادر از بدن نوزاد حذف شوند، برای نوزاد داروهای ضدتیروئید تجویز می‌شود. هیپوتیروئیدی یا هیپرتیروئیدی در سال اول زندگی این نوزادان ممکن است ایجاد شود؛ بنابراین بررسی و پیگیری دقیق شرایط این نوزادان ضروری است.
درمان ندول‌های تیروئیدی
ندول تیروئید معمولا خوش‌خیم هستند و برای کودک مشکلی ایجاد نمی‌کنند. درمان این ندول‌ها بستگی به میزان هورمون تولیدی غده دارد. بهتر است این نکته را بدانید که معمولا نیازی به درمان ندول‌های تیروئیدی وجود ندارد. این ندول‌ها میزان کمی هورمون تولید می‌کنند. اگر مقدار هورمون تولید‌شده توسط این ندول‌ها زیاد شود، برای درمان و کنترل علائم، دارو درمانی آغاز می‌شود.
درمان دارویی برای کنترل هورمون
درمان دارویی این اختلال با قرص‌های خوراکی متی‌مازول و پروپیل تیوراسیل است.
راهنمای مراجعه به پزشک
پرکاری تیروئید یکی از بیماری‌های غده تیروئید است که در کودکان و حتی نوزادان هم مشاهده می‌شود. این بیماری باعث تولید مازاد هورمونهای تیروئیدی می‌شود. هورمونهای در بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن نقش دارند و اختلال در تولید و ترشح آنها می‌تواند بر متابولیسم و رشد و تکامل کودک تأثیر بگذارد. تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان تیروئید پرکار در کودکان اهمیت زیادی دارد؛ چون در صورت عدم درمان می‌تواند عوارض جدی مانند مشکلات قلبی، افسردگی و اختلال تمرکز را برای کودک ایجاد کند.
در صورت مشاهده علائمی مانند بیرون‌زدگی چشم، صورت پف‌کرده، افزایش قد زیاد، عدم افزایش وزن با وجود اشتهای خوب، اختلال خواب و دیگر علائم هایپرتیروئیدی کودکان بهتر است به متخصص غدد کودکان مراجعه کنید. دکتر غدد با بررسی علائم و بررسی آزمایش تیروئید (T3, T4, TSH) و تست‌های تصویربرداری نسبت به تشخیص این بیماری اقدام میکند.
معمولا از روش دارودرمانی برای درمان تیروئید پرکار در کودکان و نوزدان استفاده می‌شود. گاهی علائم بیماری وخیم می‌شود و پزشک مجبور به انجام جراحی و برداشتن غده تیروئید می‌شود. بر خلاف بزرگ‌سالان استفاده از ید رادیواکتیو یک گزینه‌ی درمانی برای درمان این اختلال در کودکان (افراد زیر ۱۸ سال) نیست.
اگر علائم این بیماری را درکودک خود می‌بینید یا اگر سابقه ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی در خانواده شما وجود دارد، بهتر است به متخصص غدد مراجعه کنید تا پزشک کودکتان را معاینه کند و اقدامات لازم را انجام دهد. برای پیدا کردن بهترین متخصص غدد اطفال به وب‌سایت دکترتو مراجعه کنید. در دکترتو علاوه بر آشنایی با پزشکان برتر کشور و گرفتن نوبت اینترنتی، می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین و یا تلفنی هم استفاده کنید.
دکترتو مراقب سلامت شماست!
پسرم یک سالشه تیروئید پرکار دارد دارو مصرف میکند