متاسفانه مصرف سیگار الکترونیکی یا همان ویپ‌ها محبوبیت بالایی میان نوجوانان پیدا کرده است و نگرانی‌ها درباره استفاده جوانان از این مدل سیگارها بالا است. براساس آمار مرکز کنترل و پیشگیری بیماری، در حال حاضر سیگارهای الکترونیک محبوب‌ترین دخانیات میان جوانان آمریکایی به‌شمار می‌آیند و تصور می‌شود تهدیدی برای سلامتی ندارند.
تصور اینکه سیگارهای الکترونیکی ضرری برای سلامتی ندارند، کاملاً اشتباه است. در این مطلب از دکترتو می‌خواهیم بیشتر در مورد این نوع سیگارها بدانیم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
سیگار الکترونیکی یا ویپ چیست؟
ویپ چیست؟ ویپ یا سیگار الکترونیکی به انگلیسی e-cigarette، وسیله‌ای شبیه سیگار، سیگار برگ، لوله، قلم، یا یو‌اس‌بی درایو است که با باتری کار می‌کند و محلول بخار شکلی را حین استنشاق بیرون می‌دهد. مایع داخل ویپ رایحه میوه دارد، اما میزان نیکوتین آن بالاست. این مدل سیگارها بدون آنکه دودی داشته باشند، حس استنشاق دود تنباکو را در فرد ایجاد می‌کنند. این محصول در بازار با نام سیگارهای الکترونیک، قلیان‌های الکترونیک، سیگار بخاری، ویپ‌ها (Vaping) و ویپ‌های قلمی شناخته می‌شود. مثلاً دستگاه‌های JUUL شبیه به یو‌اس‌بی درایوها هستند که در بازار آمریکا عرضه شده و اکنون به پرفروش‌ترین برند سیگار الکترونیکی در آمریکا تبدیل شده‌اند.
تولیدکننده‌ها، سیگارهای الکترونیکی را به‌عنوان ابزار ترک سیگار یا کاهش مصرف آن به بازار عرضه می‌کنند، اما براساس دسته‌بندی اداره غذا و دارو آمریکا، سیگار الکترونیکی جزء محصولات تنباکویی و دخانیات محسوب می‌شود. مواد داخل سیگار طعم‌هایی مثل خیار خنک، انبه، و نعنا دارند که به ظاهر طبیعی و بی‌ضرر می‌آیند. اما مواد داخل JUUL به اندازه یک بسته سیگار بیست‌تایی حاوی نیکوتین است. در ادامه به محتویات درون این سیگارها، طرز کار و خطراتی سلامت بدن انسان را تهدید می‌کند، خواهیم پرداخت.
تفاوت سیگار الکترونیکی و سیگار معمولی چیست؟
اثرات بلندمدت سیگار کشیدن از جمله ریسک بالای سکته مغزی، بیماری‌های قلبی و سرطان ریه کاملا ثابت شده است. بر اساس گزارشی که کمیته کنترل و پیشگیری بیماری منتشر کرده است، از هر پنج نفر، یک نفر در ایالات متحده آمریکا به‌دلیل مصرف سیگار فوت می‌کند. در این میان ظاهراً سیگار الکترونیکی، گزینه کم‌خطرتری برای افرادی است که می‌خواهند سیگار را ترک کنند. البته که این مسئله در مورد سیگار الکترونیکی به‌معنای بی‌خطر بودن آن نیست. حتی اگر مایع ویپ فاقد نیکوتین باشد هم ممکن است اثرات سوء آن گریبان‌گیر مصرف‌کننده شود. تا به امروز شواهد کمی درباره اثرات بلندمدت ویپ ارائه شده است، چراکه دست کم ده سال طول می‌کشد تا تأثیر ویپ بر ریه‌ها مشخص شود. اما تجربیات مربوط به سیگار نشان می‌دهند که ویپ هم اثرات منفی سلامتی مشابه مثل بیماری مزمن انسدادی ریه، بیماری قلبی و سرطان را به‌دنبال خواهد داشت.
تولیدکننده‌ها، سیگارهای الکترونیکی را به‌عنوان ابزار ترک سیگار یا کاهش مصرف آن به بازار عرضه می‌کنند، اما براساس دسته‌بندی اداره غذا و دارو آمریکا، سیگار الکترونیکی جزء محصولات تنباکویی و دخانیات محسوب می‌شود.
سیگار الکترونیکی چگونه کار می‌کند؟
بیشتر سیگارهای الکترونیکی از اجزای زیر تشکیل شده‌اند:
- قسمت دهانی: کارتریج یا محفظه‌ای که به یک سر لوله وصل شده است. درون آن، حفره پلاستیکی کوچکی حاوی مواد جاذب شناور در محلول مایع قرار دارد.
- دستگاه اسپری: مایع را گرم می‌کند و باعث تبخیر آن می‌شود تا فرد بتواند محلول را استنشاق کند.
- باتری: توان المنت گرما از باتری تامین می‌شود.
- سنسور: وقتی فرد به دستگاه مک می‌زند،، سنسور هیتر فعال می‌شود.
- مایع: مایع یا عصاره الکترونیکی حاوی ترکیبی از نیکوتین، باز (معمولا گلیکول پروپیلن) و اسانس است.
طرز استفاده از سیگارهای الکترونیکی
زمانی‌که فرد قسمت دهانی را می‌مکد، المنت گرمایی مایع را تبخیر می‌کند و هم‌زمان لامپ انتهای سیگار الکترونیکی روشن می‌شود. فرد همان مایع را استنشاق می‌کند و دود حاصل از گازی که گرم شده، مثل دود حاصل از سیگار تنباکویی به ریه‌ها می‌رسد. پس از اینکه فرد نفسش را بیرون می‌دهد، ابری از بخار در هوا پخش می‌شود.
میزان نیکوتین مایع از بسیار زیاد تا صفر متغیر بوده و اسانس‌ها هم بسیار متنوع هستند. برخی سیگارهای الکترونیکی طعم سیگارهای معمول و سنتی را دارند و حتی برخی‌ها دقیقاً با همان طعم برندهای مشخص و مطرح ساخته شده‌اند.
آیا وجود نیکوتین در مایع سیگار الکترونیکی مهم است؟
چه با نیکوتین، چه بدون آن، ویپ گزینه چندان سالمی نیست. اما مصرف ویپ حاوی نیکوتین، ریسک وابستگی و اعتیاد را چند برابر می‌کند. مصرف ویپ‌های فاقد نیکوتین به نسبت مصرف سیگار، خطرات کمتری برای سلامتی دارد. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC) مصرف سیگار معمولی، اثرات جانبی منفی گسترده‌ای بر سلامت فرد می‌گذارد از جمله ریسک بیشتر ابتلا به بیماری قلبی، سکته، و سرطان.
مصرف سیگار، عامل شماره یک مرگ‌های قابل پیشگیری در ایالات متحده آمریکا به‌شمار می‌آید. شاید مصرف ویپ‌های بدون نیکوتین، گزینه کم‌خطرتری برای افرادی باشد که قصد ترک سیگار دارند. البته باید بدانید که مصرف سیگارهای الکترونیکی نیکوتین‌دار و فاقد نیکوتین هر دو برای سلامتی مضر است. وابستگی به نیکوتین یکی از خطرات اصلی مصرف ویپ‌های نیکوتین‌دار است.
پژوهشی که در سال 2015 انجام شده، نشان می‌دهد افرادی که ویپ حاوی نیکوتین می‌کشند به نسبت افرادی که ویپ بدون نیکوتین مصرف می‌کنند، بیشتر به نیکوتین وابسته می‌شوند. ویپ‌های نیکوتین‌دار به‌خصوص برای جوانان خطرناک هستند؛ چراکه احتمال شروع مصرف سیگارهای معمولی در آینده را در آنها افزایش می‌دهند. عصاره فاقد نیکوتین این سیگارهای الکترونیکی حاوی مواد سمی خطرناکی مثل مایعات قلیایی و طعم‌دهنده‌هاست. مطالعات نشان می‌دهند ویپ فاقد نیکوتین موجب آسیب به سیستم تنفسی، مرگ سلولی، التهاب، و صدمه زدن به رگ‌های خونی می‌شود.
عوارض ویپ چیست؟
تولیدکننده‌ها ادعا دارند سیگارهای الکترونیک، به اندازه سیگار مضر نیستند و خطرات سلامتی مصرف دخانیات را دور می‌زنند، به همین دلیل می‌توانند جایگزین سالمی برای سیگار باشند. شاید ترک سیگار با سیگار الکترونیکی به بعضی افراد کمک کرده باشد، اما شواهد حاکی از خطرات و مضرات جدی سیگارهای الکترونیک هستند، به‌خصوص برای افرادی که سیگار سنتی مصرف نمی‌کنند، مصرف سیگار الکترونیکی بیشتر از سودش، ضرر دارد. در کشور آمریکا مصرف ویپ برای کودکان و جوانان، زنان باردار و افراد غیرسیگاری ممنوع اعلام شده است. اکنون زمان آن رسیده که با عوارض سیگار برقی آشنا شوید:
1. تأثیر مصرف سیگار الکترونیکی روی قلب
مطالعات اولیه نشان می‌دهند که مصرف ویپ خطرات بالقوه‌ای برای سلامت قلب دارد. ذرات آئروسل مایع الکترونیکی حاوی ریز ذرات، عامل اکسیداسیون، آلدهیدها، و نیکوتین هستند. زمانی‌که این مایع استنشاق شود، آئروسل‌ها بر سیستم گردش خون و قلب تأثیر می‌گذارند. در هر یک پُکی که فرد به ویپ می‌زند، نیکوتین موجود در آن موجب بالا رفتن ضربان قلب و افزایش فشارخون می‌شود و در نهایت در بلندمدت بر سلامت قلب تأثیر منفی می‌گذارد. احتمال ابتلا به بیماری قلبی در افرادی که سیگار معمولی می‌کشند یا سیگار الکترونیکی مصرف می‌کنند، به یک اندازه است. البته شواهد پژوهشی نشان می‌دهد که مصرف سیگارهای الکترونیکی می‌تواند موجب افزایش ریسک سکته مغزی، حمله قلبی و بیماری قلبی گردد.
احتمال ابتلا به بیماری قلبی در افرادی که سیگار معمولی می‌کشند و افرادی که سیگار الکترونیکی مصرف می‌کنند، به یک اندازه است.
2. تأثیر مصرف سیگار الکترونیکی روی ریه
براساس یافته‌های پژوهشی، مصرف ویپ تأثیرات منفی بر ریه‌ها می‌گذارد، اما هنوز اطلاعات و داده‌ها در این زمینه کافی نیستند. در سال 2015، تأثثیرات مایع اسانس‌دار ویپ‌ها بر سلول‌های ریه انسان و موش بررسی شد و عوارضی مثل مسمومیت، اکسیداسیون و التهاب در هر دو سلول موجود زنده به دست آمد. البته نمی‌توان این نتایج را به مصرف ویپ در زندگی واقعی تعمیم داد.
در سال 2018، عملکرد ریه 10 نفر که هرگز سیگار نکشیده بودند، بلافاصله پس از مصرف مایع فلوید حاوی نیکوتین و فاقد نیکوتین بررسی شد. در این آزمایش عملکرد ریه در هر دو حالت مصرف مایع نیکوتین‌دار و فاقد نیکوتین در مقایسه با افراد سالم از حالت نرمال خارج شده بود. البته باتوجه به محدود بودن جامعه آماری این پژوهش، نمی‌توان نتایج آن را به همه افراد جامعه و مصرف‌کننده تعمیم داد.
3. تأثیر مصرف سیگار الکترونیکی روی دندان و لثه
به نظر می‌رسد مصرف ویپ تأثیرات مخرب و مضری بر بهداشت دهان داشته باشد. مطالعه‌ای که در سال 2018 انجام شد، نشان می‌دهد قرار گرفتن در معرض آئروسل سیگارهای الکترونیکی باعث می‌شود سطوح دندان بیشتر مستعد ایجاد باکتری باشد. به‌علاوه مصرف ویپ می‌تواند ریسک پوسیدگی دندان را افزایش دهد.
در مطالعه دیگری در سال 2016 هم ثابت شد که مصرف این مدل سیگارها موجب التهاب لثه می‌شود . التهاب لثه خود عامل رشد بیماری‌های دندانی است. سوزش و تحریک لثه‌ها، گلو و دهان از دیگر عوارض این سیگارها هستند. گفته می‌شود سیگارهای الکترونیکی نیکوتین‌دار و فاقد نیکوتین هر دو، بافت و سلول‌های دهانی افراد غیرسیگاری را هم از بین می‌برند.
4. عوارض بدنی و جسمی ناشی از مصرف ویپ
بر اساس گزارشات، مصرف ویپ موجب اختلال در فعالیت سلول‌ها، تنش اکسایشی، و آسیب به DNA می‌شود. برخی تغییرات سلولی ناشی از مصرف سیگارهای الکترونیکی در بلندمدت، خود منجر به ابتلا به سرطان می‌شوند. البته درحال حاضر اطلاعات موثقی درباره سرطان‌زا بودن مصرف ویپ‌ها در اختیار نیست. اما همان‌طور که پیشتر اشاره شد، مصرف آنها عوارض سویی در برخی گروه‌های سنی به‌خصوص جوانان خواهد داشت. مصرف ویپ‌های نیکوتین‌دار، روند رشد مغز در افراد زیر 25 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
عوارض ویپ فاقد نیکوتین
عوارض بلندمدت مایعات بدون نیکوتین ویپ‌های سنتی هنوز مشخص نیست. ولی در ادامه می‌توانید با برخی از عوارض جانبی کوتاه‌مدت مصرف ویپ‌های فاقد نیکوتین آشنا شوید:
1. سوزش
عصاره درون ویپ در اثر گرما باعث سوزش دهان و مجاری تنفسی می‌شود. براساس یافته‌های پژوهشی، هر یک پُک از قلم شیشه‌ای بدون نیکوتین حاوی مقداری از دو مایع قلیایی متداول گلیسیرین و پروپیلین‌گلیکول است که می‌تواند منجر به سوزش و آزار مصرف‌کننده شود. حتی تبخیر این مواد موجب ایجاد ترکیبات سرطان‌زا می‌گردد.
2. التهاب
مصرف ویپ فاقد نیکوتین موجب تحریک واکنش سیستم ایمنی می‌شود. نتایج یک مطالعه آزمایشگاهی نشان می‌دهد قرار گرفتن در معرض مصرف ویپ می‌تواند باعث واکنش التهابی در سلول‌های سیستم عصبی شود. این واکنش التهابی ریه‌ها یا گلو، بارزترین نشانه مصرف سیگار الکترونیکی است. مصرف بیش ازحد ویپ ایجاد واکنش التهابی در کل بدن را هم به دنبال دارد. همچنین قرار گرفتن در معرض ترکیبات عصاره‌های طعم‌دار ویپ‌ها، موجب ایجاد واکنش التهابی در برخی گلبول‌های سفید خون می‌شود. این التهاب بر عملکرد این سلول‌ها در سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارد.
3. مسمومیت
مایع سیگارهای الکترونیکی فاقد نیکوتین ممکن است موجب مسمومیت سلول‌ها شود. بر اساس یافته‌های پژوهش آزمایشگاهی ، قرار گرفتن در معرض بخار سیگار الکترونیکی با مرگ سلولی همراه است، حتی اگر نیکوتینی وجود نداشته باشد. سلول‌های آسیب‌دیده درون ریه‌ها می‌مانند و در مقابل مواد سمی، ذرات عفونی، و آلرژن‌های موجود در هوا، از بدن دفاع می‌کند.
همچنین گفته می‌شود قرار گرفتن در معرض افزودنی‌های طعم‌دار سیگار الکترونیکی می‌تواند به سلول‌های عروق خونی قلب آسیب برساند و نقش به‌سزایی در سلامت بلندمدت قلب ایفا کنند. مرگ این سلول‌ها منجر به مشکلات قلبی-عروقی مثل فشار خون بالا، دیابت و بیماری قلبی می‌شود.
سیگارهای الکترونیکی بدون نیکوتین هم عوارض زیادی دارند. عوارضی از جمله: سوزش و التهاب در ناحیه ذهان، گلو و ریه‌ها و مرگ سلولی سلول‌های ریه. مصرف سیگار برقی بدون نیکوتین هم شانس بیماری قلبی، فشارخون بالا و دیابت را افزایش می‌دهد.
عوارض مصرف ویپ نیکوتین‌دار
افزایش ریسک بیماری‌های تنفسی، قلبی، گوارشی، نقص سیستم ایمنی و سلامت دستگاه تناسلی از جمله خطرات مصرف سیگار الکترونیکی نیکوتین‌دار به شمار می‌آیند. نیکوتین ویژگی سرطان‌زایی دارد و اعتیادآور است.
مشکلات سلامتی بلندمدت ناشی از مصرف سیگار الکترونیکی، نیکوتین‌دار یا فاقد نیکوتین، نیازمند بررسی و پژوهش‌های بیشتر است. به‌طورکلی مصرف ویپ‌های بدون نیکوتین به‌نسبت ویپ‌های نیکوتین‌دار، کم‌خطرتر است. بر اساس مطالعات پژوهشی، افرادی که سیگار الکترونیکی نیکوتین‌دار مصرف کرده‌اند به نسبت افرادی که سیگار الکترونیکی فاقد نیکوتین مصرف می‌کنند، وابستگی بیشتری به ویپ خواهند داشت. مایع درون سیگار الکترونیکی نیکوتین‌دار باعث افزایش چشم‌گیر فشارخون می‌شود و این اثر تا مدتی پس از مصرف ویپ هم در فرد باقی می‌ماند. به‌طورکلی استفراغ، حالت تهوع، سرگیجه، سوزش چشم، احساس گرگرفتگی و تپش قلب از جمله عوارض شایع نیکوتین موجود در ویپ‌ها به شمار می‌رود.
راه‌های کاهش عوارض جانبی مصرف سیگارهای الکترونیکی
اگر نگران اثرات جانبی مصرف سیگارهای الکترونیکی هستید، راهکارهای زیر کمک می‌کنند تا حدی خیالتان راحت شود:
- لیست مواد اولیه را مشاهده کنید: با تولیدکننده تماس بگیرید تا بدانید چه مواد اولیه‌ای درون مایع ویپ موجود است. اگر تولیدکننده لیست مواد اولیه را در اختیارتان قرار ندهد، احتمالا محصول بی‌خطری نیست.
- ویپ‌های اسانس‌دار مصرف نکنید: ویپ‌های غیرطعم‌دار، عوامل طعم‌دهنده سمی کمتری دارند.
- میزان نیکوتین را در نظر داشته باشید: اگر به خاطر ترک سیگار سراغ ویپ رفتید، باید دوز نیکوتین مصرفی را به‌تدریج کم کنید. استفاده از سیگار الکترونیکی فاقد نیکوتین می‌تواند اثرات جانبی مصرف را کاهش دهد.
- به مقدار کافی مایعات بنوشید: برای جلوگیری از علایمی مثل خشکی دهان و کمبود آب بدن، بلافاصله پس از ویپ کشیدن، آب بنوشید.
- پس از مصرف مسواک بزنید: به‌منظور کاهش اثرات جانبی مصرف ویپ، دندان‌های خود را مرتب مسواک بزنید.
باورهای غلط درباره مصرف سیگار الکترونیکی
باورهای غلط زیادی در رابطه با مصرف ویپ‌ها وجود دارند. برخی افراد نادانسته با شنیدن آ‌ها در دام مصرف این سیگارها می‌افتند و سلامتی خود را به‌خطر می‌اندازند.
۱- ویپ به ترک سیگار کمک می‌کنند!
نخستین باور اشتباه این است که فکر کنید با کمک ویپ‌ها می‌توانید با سیگار کشیدن خداحافظی کنید. اما صادقانه بگوییم که سازمان غذا و داروی آمریکا به هیچ‌وجه نقش مصرف ویپ در ترک سیگار را تأیید نمی‌کند. اکثر افراد پس از اینکه سیگار معمولی را ترک کردند، همچنان به مصرف سیگارهای الکترونیکی ادامه می‌دهند. این مسئله با تداوم ورود نیکوتین و مواد شیمیایی مضر به بدن برابری می‌کند.
۲- خطر ویپ کمتر از سیگار سنتی و معمولی است!
ویپ‌ها علاوه بر مواد سمی و سرطان‌زا، حاوی استون هستند که نقش حلال دارد. استنشاق استون موجب تحریک و سوزش چشم و پوست می‌شود. مصرف طولانی‌مدت ویپ به‌واسطه مواد شیمیایی مضر داخل آن با ابتلا به سرطان همراه خواهد بود.
۳- بخار آب ویپ خطر ندارد!
باید بدانید که ویپ بخار آب تولید نمی‌کند، بلکه چیزی شبیه مه آئروسل از خود بیرون می‌دهد. این دود و مه حاوی ریزذراتی است که ورودشان به ریه خطرناک و مضر خواهد بود.
۴- دود سیگار الکترونیکی برای سایرین خطرناک نیست!
می‌دانید که استنشاق دود سیگار برای افراد غیرسیگاری بسیار خطرناک‌تر از افراد سیگاری است. دود سیگاری که روی وسایل و لباس‌ها باقی می‌ماند، علاوه بر ایجاد بوی بد و آزاردهنده، باعث ابتلا به بیماری‌های تنفسی خطرناک می‌گردد. درست است که ویپ بوی بدی ندارد، اما ترکیبات و مواد شیمیایی که از آن خارج می‌شوند، در محیط‌های سربسته آلودگی به وجود می‌آورد. ریزذرات موجود در بخار خارج‌شده از ویپ، جذب پوست شده یا همراه تنفس عمیق وارد ریه‌ها می‌گردند.
۵- ویپ‌ها اعتیادآور نیستند!
یک واقعیت ترسناک درباره ویپ‌ها وجود دارد که شاید از آن اطلاع نداشته باشید. سیگار الکترونیکی بیست برابر بیشتر از سیگار عادی نیکوتین دارد. مصرف ویپ باعث می‌شود مغز به دنبال دریافت نیکوتین بیشتری باشد. به همین دلیل میل به مصرف ویپ بیشتر می‌شود و درنتیجه ترک آن سخت‌تر خواهد بود.
با همه توضیحاتی که در مورد ویپ ارائه شد، اگر همچنان به فکر خرید سیگار الکترونیکی و اطلاع از قیمت سیگار الکترونیکی هستید، باید به مراکز حضوری و فروشگاه‌های آنلاین فروش آن مراجعه کنید. اگر هم برایتان سوال است که سیگار الکترونیکی در داروخانه موجود است یا خیر، باید بدانید که این وسیله به دلیل عوارض منفی که به دنبال دارد، معمولا در داروخانه‌ها به فروش نمی‌رسد. در مورد انتخاب بهترین مارک سیگار الکترونیکی، توصیه می‌شود به مواد و ترکیبات ساخت مایع آن توجه کنید و فقط به دنبال پایین‌ترین قیمت ویپ نباشید. در هر صورت پیشنهاد ما استفاده از ویپ اسموک حتی با هدف ترک سیگار نیست، چراکه با مشکلات دیگری مواجه خواهید شد.
سخن آخر دکترتو
باتوجه به واقعیت‌های مهمی که درباره مصرف ویپ وجود دارد، توصیه می‌کنیم از این محصول استفاده نکنید. بیشتر مراقب سلامتی خود باشید. این چند نکته را به خاطر بسپارید:
- مصرف سیگار الکترونیکی به نسبت سیگارهای عادی خطر کمتری دارد. اما این نکته به منزله سالم بودن ویپ‌ها نیست.
- مصرف سیگار الکترونیکی برای ریه و قلب مضر است.
- ویپ‌ها به همان اندازه سیگارهای عادی اعتیادآور هستند.
- ترک سیگار با سیگار الکترونیکی تنها و بهترین گزینه ممکن نیست.
- وابستگی نسل جوان به نیکوتین روند صعودی پیدا کرده است.
اگر سؤالی در مورد مضرات سیگارهای الکترونیکی و عوارض آنها دارید، می‌توانید در وب‌سایت دکترتو از خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی استفاده کنید. همچنین با استفاده سیستم نوبت‌دهی غیررحضوری به‌راحتی می‌توانید از پزشک مورد نظرتان نوبت بگیرید.
منبع: healthline، hopkinsmedicine، medicalxpress، medicalnewstoday
