دیابت در کودکان و عوامل موثر در بروز آن

دیابت در کودکان نوعی اختلال متابولیک است که در آن بدن نمی‌تواند قند خون را در محدوده طبیعی نگه دارد و این وضعیت معمولا به‌دلیل کمبود یا اختلال در عملکرد انسولین رخ می‌دهد. نشانه‌هایی مانند تشنگی شدید، تکرر ادرار، کاهش وزن، خستگی و خشکی پوست می‌تواند زنگ خطر باشد. اگر چنین علائمی دیده شود، باید هرچه سریع‌تر سطح قند خون بررسی شود. تشخیص زودرس و شروع درمان به‌موقع، نقش بسیار مهمی در پیشگیری از عوارض آینده دارد. در ادامه این مطلب از دکترتو بیشتر درباره علل، علائم و روش درمان دیابت کودک توضیح می‌دهیم.

دیابت در کودکان چگونه است؟

زمانی که میزان گلوکز خون در بدن کودکان از حد نرمال بیشتر می‌شود، شانس ابتلا به دیابت در کودک ایجاد می‌شود. دیابت به دو نوع ۱ و ۲ تقسیم می‌شود و یکی از شایع ترین بیماری های غدد در انسان است. دیابت نوع ۱ یا دیابت تیپ ۱ بیشتر حاصل اختلالات ژنتیکی است و عمدتا در کودکان شیوع بیشتری دارد.

در دیابت نوع یک، غده لوزالمعده دیگر نمی‌تواند هورمون انسولین تولید کند. زمانی هم که انسولین نباشد، گلوکزی وارد سلول‌ها نمی‌شود و در خون جمع می‌شود. نتیجه این اتفاق، ابتلا به دیابت در کودکان است.

دیابت نوع دو نوعی بیماری قند است که به آن دیابت بزرگسالان هم می‌گویند. سبک زندگی امروزی، چاقی، عدم تحرک از جمله مواردی هستند که زنگ خطر را به‌صدا درآورده‌اند و متاسفانه ابتلا به دیابت نوع ۲ وارد رده سنی کودکان و نوجوانان هم شده است. نرخ ابتلا به دیابت تیپ دو در مقایسه با نوع یک بیشتر است.

متن انگلیسی:
To know if your child might be developing diabetes, watch for signs such as frequent urination, excessive thirst, bed-wetting, increased hunger, tiredness, blurry vision, and weight loss. If left untreated, diabetes can lead to serious health problems, such as damage to internal organs and low blood sugar.
ترجمه فارسی:
برای تشخیص احتمال ابتلای کودک به دیابت، به علائمی مانند تکرر ادرار، تشنگی بیش از حد، شب‌ادراری، افزایش اشتها، خستگی، تاری دید و کاهش وزن توجه کنید. در صورتی که درمان نشود، دیابت می‌تواند به مشکلات جدی سلامتی مانند آسیب به اندام‌های داخلی و افت قند خون منجر شود.

به نقل از سایت brownhealth

انواع دیابت در کودکان

انواع دیابت در کودکان به‌طور کلی به دو گروه اصلی دیابت نوع یک و دیابت نوع دو تقسیم می‌شود. در نوع یک، سیستم ایمنی به سلول‌های تولیدکننده انسولین حمله می‌کند و در نتیجه بدن توانایی تولید کافی انسولین را از دست می‌دهد. این نوع شایع‌ترین شکل دیابت کودکی است و معمولا در سنین پایین‌تر دیده می‌شود.

در دیابت نوع دو، مقاومت به انسولین و اختلال در عملکرد آن به‌تدریج ایجاد می‌شود و بیشتر در نوجوانان با اضافه‌وزن و سابقه خانوادگی مشاهده می‌شود. شکل دیگری هم به‌صورت پیش‌دیابت وجود دارد که در آن قند خون در محدوده بین طبیعی و دیابتی قرار می‌گیرد و نیازمند پیگیری است:

• پیش‌دیابت
• دیابت نوع یک
• دیابت نوع دو

۱. پیش دیابت در کودکان

پیش دیابت وضعیتی است که در آن سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی است اما هنوز پایین‌تر از سطح تشخیص دیابت قرار دارد. این وضعیت معمولا نشانه‌ای از اختلال در متابولیسم گلوکز و افزایش ریسک ابتلا به دیابت نوع دو در آینده است. عوامل خطر شامل اضافه‌وزن، سابقه خانوادگی دیابت، سبک زندگی کم‌تحرک و تغذیه نامناسب است.

۲. دیابت نوع ۱ در کودکان

دیابت نوع یک بیماری خودایمنی است که معمولا در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد. در این حالت، سلول‌های بتای پانکراس که انسولین تولید می‌کنند توسط سیستم ایمنی نابود می‌شوند و بدن قادر به تنظیم قند خون نیست. شروع معمولا ناگهانی است و می‌تواند با علائم شدید مانند تشنگی، تکرر ادرار، کاهش وزن و خستگی همراه باشد.

۳. دیابت نوع ۲ در کودکان

دیابت نوع دو در کودکان با مقاومت به انسولین و اختلال تدریجی عملکرد سلول‌های بتای پانکراس مشخص می‌شود. این نوع دیابت معمولا در نوجوانان و کودکانی که اضافه‌وزن یا چاقی دارند و سابقه خانوادگی دیابت نوع دو دارند دیده می‌شود. علائم ممکن است آهسته و کم‌ظاهر باشد، از جمله خستگی، تشنگی، تکرر ادرار و افزایش وزن غیرطبیعی.

علائم شایع دیابت در کودکان

علائم دیابت می‌تواند متفاوت باشد و باتوجه به نوع دیابت شدت پیدا کند. تشنگی بیش از حد، تکرر ادرار و کاهش وزن ناخواسته از نشانه‌های رایج هستند. خستگی مداوم، تاری دید و تحریک‌پذیری هم ممکن است مشاهده شود. در دیابت نوع یک، شروع علائم معمولا سریع و شدید است، در حالی که در دیابت نوع دو علائم ممکن است آهسته ظاهر شوند و معمولا با اضافه‌وزن همراه است.

نشانه های دیابت در کودکان شامل موارد زیر است:

• دیابت نوع یک: تشنگی شدید، تکرر ادرار، کاهش وزن سریع، خستگی، تهوع و استفراغ
• دیابت نوع دو: تشنگی و تکرر ادرار خفیف‌تر، خستگی، اضافه‌وزن، تاری دید
• نشانه‌های مشترک: خستگی، تحریک‌پذیری، کاهش رشد یا توان جسمانی

نگران علائم دیابت در کودک هستی؟
معطل نکن، سریعا نوبت حضوری از دکتر بگیر.

دکتر متخصص غدد

علائم پوستی دیابت در کودکان

ابتلا به دیابت نوع دوم می‌تواند باعث ایجاد اختلالات پوستی در کودکان و بزرگسالان شود. تیرگی رنگ پوست در نواحی زیر بغل و گردن از علائم پوستی این بیماری به‌ شمار می‌آید.

علائم دیابت در کودکان زیر ۵ سال

از علائم دیابت در کودکان زیر ۳ سال می‌توان به ترشحات چسبناک در ادرار اشاره کرد. به‌ علاوه اینکه گاهی هم در کودکان زیر ۵ سال شاهد این هستیم که کودک به‌ خاطر افت شدید قند خون از خواب بیدار نمی‌شود. در صورت بروز چنین اتفاقی باید بلافاصله آب میوه یا نوشیدنی شیرین همراه کمی شکر به کودک داده شود.

متن انگلیسی:
Children’s risk of type 2 diabetes increases if they have a parent or sibling with the disease.
ترجمه فارسی:
اگر یکی از والدین یا خواهر و برادرها به این بیماری مبتلا باشد، خطر دیابت نوع ۲ در کودکان افزایش می‌یابد.

به نقل از سایت mayoclinic

شب ادراری کودکان چه زمانه نشانه دیابت در کودکان است؟

اگر شب ادراری کودکان با تکرر ادرار، احساس خستگی و بی انرژی بودن در کودکان و تشنگی شدید همراه باشد می‌توان این نوع شب ادراری را نشانه دیابت در کودکان دانست. علائم این بیماری معمولا دیر ظاهر می‌شوند. بنابراین با مشاهده نشانه‌هایی مانند شب ادراری همراه با تکرر ادرار و تشنگی مفرط بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

علت دیابت در کودکان

بیشتر موارد دیابت در کودکان از نوع دیابت تیپ ۱ است. دیابت نوع یک بیماری ژنتیکی و خود ایمنی است که ژن‌های عامل بیماری از والدین به فرزند منتقل می‌شوند. سیستم ایمنی بدن در دیابت نوع یک در کودکان به سلول‌های لوزالمعده حمله می‌کنند و آنها را از بین می‌برند. با از بین رفتن سلول‌های مسئول تولید انسولین دیگر بدن نمی‌تواند هورمون انسولین تولید کند. گلوکزی حاصل از مواد غذایی هم در خون جمع می‌شود و قند خون بالا می‌رود. از دیگر دلایل ابتلا به این بیماری می‌توان به عفونت هم اشاره کرد که علائم بیماری چند هفته بعد از ابتلا بروز پیدا می‌کنند.

سبک غذایی و عادات زندگی ناسالم، ورزش نکردن و کم تحرکی از دلایل دیابت نوع ۲ در کودکان و بزرگسالان هستند. ژنتیک هم از دلایل این بیماری به ‌شمار می‌آید. دیابت نوع ۲ با تغییر عادات زندگی و انتخاب سبک زندگی سالم قابل پیشگیری و کنترل است. این نوع از این بیماری ممکن است تا مدت‌ها بدون علائم و نشانه باشد.

علت دیابت در کودکان معمولا موارد زیر است:

• عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی
• عوامل محیطی و ویروسی (مانند برخی عفونت‌ها)
• اضافه‌وزن و چاقی دوران کودکی
• سبک زندگی کم‌تحرک و تغذیه پرکالری
• سابقه خانوادگی دیابت نوع دو

تشخیص دیابت در کودکان

پزشک متخصص برای تشخیص این بیماری، انواع آزمایش قند خون مانند آزمایش گلوکز ادرار، آزمایش تحمل گلوکز (A1C) و آزمایش قند خون برای دیابت نوع دوم را تجویز می‌کند. از آنجایی که علائم دیابت تیپ دو دیرتر ظاهر می‌شوند، تشخیص این نوع دیابت در کودکان گاهی ممکن است چندماهی طول بکشد. در مجموع آزمایش‌های زیر برای تشخیص دیابت در کودکان توسط متخصص غدد اطفال تجویز می‌شوند:

• آزمایش A1C
• آزمایش قندخون ناشتا  (fbs)
• آزمایش تحمل گلوکز(OGTT)
• آزمایش قند خون دوساعته
• آزمایش قند خون تصادفی

میزان قند خون نرمال در کودکان چقدر باید باشد؟

میزان قند خون نرمال در کودکان باتوجه به سن متفاوت است. در نوزادان و کودکان زیر ۵ سال، قند خون باید بین ۱۰۰ تا ۱۸۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. برای کودکان ۶ تا ۹ ساله، محدوده نرمال ۸۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است و در کودکان بالای ۱۰ سال، سطح طبیعی قند خون بین ۷۰ تا ۱۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

دیابت در کودکان از چه سنی شروع میشود؟

دیابت در کودکان می‌تواند از سنین کم تا نوجوانی شروع شود اما الگوی شروع به نوع دیابت بستگی دارد. دیابت نوع یک معمولا در سنین کودکی شایع‌تر است و معمولا شروع ناگهانی دارد. دیابت نوع دو بیشتر در نوجوانان با اضافه‌وزن و سابقه خانوادگی مشاهده می‌شود و علائم آن آهسته ظاهر می‌شوند. پیش‌دیابت نیز ممکن است سال‌ها قبل از تشخیص دیابت کامل وجود داشته‌باشد.

جدول میزان قند خون کودکان

میزان قند خون در کودکان، به ویژه در موارد دیابت نوع ۱ یا ۲، نیاز به نظارت دقیق دارد تا از عوارض جلوگیری شود. سطوح نرمال معمولا بین ۷۰ تا ۱۸۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۳.۹ تا ۱۰ میلی‌مول در لیتر) نگه داشته می‌شود. هیپوگلیسمی (کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) می‌تواند علائمی مانند لرزش یا گیجی ایجاد کند و نیاز به درمان فوری دارد. هیپرگلیسمی (بیشتر از ۱۸۰) هم خطر کتواسیدوز را افزایش می‌دهد.

جدول زیر میزان قند خون کودکان را نشان می‌دهد.

سطح قند خون	محدوده (mg/dL)	محدوده (mmol/L)	توضیحات
نرمال (هدف درمانی)	۷۰ تا ۱۸۰	۳.۹ تا ۱۰	محدوده هدف برای بیش از ۷۰ درصد زمان در روز؛ پیش از غذا: ۷۰ تا ۱۴۴، پس از غذا: کمتر از ۱۸۰
هیپوگلیسمی (کم)	کمتر از ۷۰	کمتر از ۳.۹	علائم خفیف؛ کمتر از ۵۴ میلی‌گرم در دسی‌لیتر شدید و خطرناک است و نیاز به مداخله فوری دارد.
هیپرگلیسمی (زیاد)	بیشتر از ۱۸۰	بیشتر از ۱۰	کمتر از ۲۵ درصد زمان مجاز؛ بیشتر از ۲۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر ریسک کتواسیدوز افزایش می‌یابد.
خطرناک	کمتر از ۵۴ (هیپو) یا بیشتر از ۲۵۰ با علائم (هایپر)	کمتر از ۳ (هیپو) یا بیشتر از ۱۳.۹ با علائم (هایپر)	می‌تواند منجر به تشنج، کما یا کتواسیدوز شود؛ نیاز به بررسی پزشکی فوری دارد.

درمان قطعی دیابت در کودکان

در حال حاضر درمان قطعی برای دیابت نوع یک یا نوع دو در کودکان وجود ندارد. در نوع یک، انسولین جایگزین عملکرد طبیعی پانکراس می‌شود و پایش مداوم قند خون ضروری است. در نوع دو، تغییر سبک زندگی شامل رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و کاهش وزن، نقش اصلی را دارد و در صورت نیاز داروهای خوراکی یا انسولین اضافه می‌شود. آموزش والدین و کودک، بررسی منظم و مراجعه منظم به تیم پزشکی برای تنظیم درمان مهم است.

جدیدترین درمان دیابت نوع ۱ در کودکان

جدیدترین رویکردها در دیابت نوع یک کودکان شامل استفاده از پمپ انسولین و سیستم‌های بررسی مداوم گلوکز (CGM) است. این فناوری‌ها امکان کنترل دقیق قند خون و کاهش نوسانات ناگهانی را فراهم می‌کنند.

برای درمان دیابت در کودکان همین الان نوبت دکترتو رزرو کن.

دکتر دیابت در کودکان

رژیم غذایی مناسب برای دیابت کودکان

غذای مناسب در زمان مناسب نقش بسیار مهمی در کنترل این بیماری دارد. رژیم غذایی در کنار فعالیت و تزریق انسولین نقش اول در کنترل و درمان دیابت نوع یک در کودکان را ایفا می‌کنند. در این میان کربوهیدرات‌ها مهم‌ترین مولفه برای حفظ تعادل رژیم غذایی در دیابتی‌ها هستند به خصوص برای مبتلایان به دیابت تیپ یک برای تبدیل شدن به گلوکز.

کربوهیدرات‌ها بر دو نوع کربوهیدرات شکر و کربوهیدرات نشاسته هستند که نشاسته‌ای‌ها در سیب‌زمینی، پاستا، نان و حبوبات پیدا می‌شوند. کربوهیدرات شکر هم در غذاهای شیرین. میزان کربوهیدرات مورد نیاز هر فرد بسته به میزان فعالیتش، سن و وزن فرق می‌کند.

در رژیم غذایی مناسب برای این بیماری، باید یک سوم غذا و نوشیدنی‌های مصرفی از کربوهیدرات‌های نشاسته‌ای باشد. سه وعده غذا در روز باید شامل موارد زیر باشد:

• مواد مغذی غیرنشاسته‌ای مانند هویج، سبزیجات، فلفل، گوجه و کلم بروکلی
• نشاسته‌‌ها مانند ذرت، سیب‌زمینی و نخود سبز
• میوه‌ها مانند سیب، موز، انگور، توت، خربزه و پرتقال
• غلات کامل مانند برنج، حبوبات، ذرت، جو، کینوا، گندم، نان، ماکارونی

نکات مهم دیابت در کودک برای والدین

والدین باید از علائم هشداردهنده دیابت و نیاز به بررسی پزشکی آگاه باشند. بررسی منظم قند خون، رعایت رژیم غذایی، تشویق به فعالیت بدنی و بررسی رشد کودک اهمیت دارد. آموزش کودک درباره انسولین و پایش خود، همراهی با تیم پزشکی و توجه به علائم حاد مانند کتواسیدوز حیاتی است. در دیابت نوع دو، تغییر سبک زندگی و کاهش وزن اولویت دارد.

نکات مهم دیابت در کودک برای والدین به طور کلی شامل موارد زیر است:

• شناسایی زودهنگام علائم
• بررسی منظم قند خون
• رعایت رژیم غذایی و ورزش
• آموزش کودک درباره بیماری و انسولین
• ارتباط با تیم پزشکی
• پیشگیری از عوارض حاد و طولانی‌مدت

عوارض دیابت در کودکان

دیابت در کودکان در صورت کنترل ناکافی می‌تواند عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت ایجاد کند. در کوتاه‌مدت، هیپوگلیسمی و کتواسیدوز دیابتی شایع است که نیازمند مداخله فوری پزشکی هستند. در بلندمدت، افزایش قند خون مزمن می‌تواند منجر به آسیب عروقی، کلیوی، عصبی و چشمی شود.

شدت و نوع عوارض دیابت به نوع دیابت و کنترل قند خون بستگی دارد. در دیابت نوع یک، خطر کتواسیدوز و عوارض خودایمنی بیشتر است، در حالی که در نوع دو، عوارض متابولیک و قلبی-عروقی شایع‌ترند:

• نوع یک: کتواسیدوز، هیپوگلیسمی، آسیب عروقی بلندمدت، مشکلات کلیوی و چشمی
• نوع دو: مقاومت به انسولین، افزایش فشار خون، چاقی، مشکلات قلبی و کبدی

پزشکان پیشنهادی

۵ (۳۰۲۶ نظر)

دکتر حمیدرضا شرکت العباسیه

فوق تخصص عفونی کودکان

نوبت بگیرید

۴.۹ (۲۸۱۴ نظر)

دکتر رامین اسدی

فوق تخصص غدد کودکان

نوبت بگیرید

۴.۷ (۱۹۸۲ نظر)

دکتر سید محسن دهقانی

فوق تخصص گوارش و کبد کودکان

نوبت بگیرید

۴.۳ (۱۸۴۰ نظر)

دکتر شهاب نوریان

فوق تخصص غدد کودکان

نوبت بگیرید

۳.۹ (۱۷۰۸ نظر)

دکتر محمدرضا میرزایی

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۴ (۸۱۰ نظر)

دکتر ستیلا دلیلی کاجان

فوق تخصص غدد کودکان

نوبت بگیرید

عوارض کوتاه مدت دیابت در کودکان

عوارض کوتاه‌مدت دیابت کودکان معمولا ناشی از نوسانات شدید قند خون است. هیپوگلیسمی می‌تواند با لرزش، تعریق، خستگی، سردرد و حتی غش همراه باشد و نیازمند اصلاح سریع با مصرف قند ساده است. کتواسیدوز دیابتی وضعیت تهدیدکننده زندگی است و بیشتر در دیابت نوع یک رخ می‌دهد.

در صورت ابتلا به این بیماری احتمالا شاهد عوارض زیر خواهید بود:

• تپش قلب
• افت قند خون
• عرق کردن
• رنگ پریدگی
• اضطراب
• بی‌حسی لب‌ها و نوک انگشتان دست و پا
• خواب آلودگی
• گیجی و ضعف
• سردرد
• کاهش وزن
• ناشمرده صحبت کردن

عوارض بلند مدت دیابت کودک

برای جلوگیری از عوارض بلند مدت دیابت باید میزان قند خون را به ‌صورت منظم کنترل کنید. از عوارض بلند مدت دیابت می‌توان به آسیب دیدگی عروق خونی کوچک و بزرگ اشاره کرده که به ‌خاطر عدم کنترل قند خون در بلند مدت ایجاد می‌شود. میکرواسکولار (تخریب عروق خونی کوچک) و ماکرواسکولار (تخریب عروق خونی بزرگ) از عوارض بلند مدت ابتلا به دیابت هستند.

پیشگیری از دیابت در کودکان

پیشگیری از دیابت در کودکان به نوع بیماری بستگی دارد. دیابت نوع یک به علت خودایمنی معمولا قابل پیشگیری نیست اما شناسایی زودهنگام آنتی‌بادی‌ها و بررسی مداوم می‌تواند عوارض حاد را کاهش دهد. در دیابت نوع دو، پیشگیری از طریق حفظ وزن سالم، تغذیه متعادل، فعالیت بدنی منظم و کاهش عوامل خطر محیطی امکان‌پذیر است.

برای پیشگیری از این بیماری می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• ترغیب کودک به داشتن عادات غذایی سالم، ایجاد تعادل در غذا خوردن، کاهش مصرف قند و کربوهیدرات‌های تصفیه شده
• کنترل وزن مناسب
• داشتن تحرک و فعالیت بدنی، ورزش منظم
• کم کردن زمان تماشای تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری

نتیجه گیری

دیابت در کودکان بیماری پیچیده‌ای است که نیاز به تشخیص زودهنگام و مدیریت مستمر دارد. والدین باید به علائم هشداردهنده توجه کنند و در صورت مشاهده تشنگی بیش از حد، تکرر ادرار، کاهش وزن، خستگی یا تغییرات پوستی سریعاً به پزشک مراجعه کنند. بررسی منظم قند خون، تغییرات سبک زندگی، آموزش کودک و همراهی با تیم پزشکی، کنترل بیماری و پیشگیری از عوارض بلندمدت را ممکن می‌کند. تشخیص به موقع و مدیریت صحیح می‌تواند سلامت، رشد و کیفیت زندگی کودک را بهبود دهد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!