فهرست مطالب
پرخاشگری در کودکان یکی از مسائل پیچیده و شایع در روانشناسی کودک است که می‌تواند تاثیرات منفی بر روابط اجتماعی و پیشرفت تحصیلی آنها داشته باشد. این رفتار که ممکن است به صورت فیزیکی یا کلامی بروز پیدا کند، غالباً ناشی از ترکیبی از عوامل محیطی، ژنتیکی و روانی است. درک علل و مکانیسم‌های پشت پرده پرخاشگری می‌تواند به والدین، معلمان و مشاوران کمک کند تا راهکارهای موثرتری برای کنترل و کاهش این رفتارها در کودکان به کار بگیرند. تحقیقات نشان داده‌اند که با استفاده از روش‌های شناختی-رفتاری و ایجاد محیطی حمایتی، می‌توان به بهبود وضعیت این کودکان و کاهش رفتارهای پرخاشگرانه آنها کمک کرد. اما انواع و علائم پرخاشگری در کودکان چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟ اگر این سوال ذهن شما را نیز درگیر کرده، با ادامه این مطلب از دکترتو همراه ما باشید. اگر فرزندتان علائم رفتاری خاصی بروز میدهد بهتر است در این باره با یک روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید. شما می‌توانید علاوه بر تعیین وقت حضوری با بهترین پزشکان بصورت آنلاین در ارتباط باشید.
پرخاشگری در کودکان چیست؟
خشم و عصبانیت یکی از احساسات برجسته‌ای است که هر انسانی آن را تجربه می‌کند. این احساس به اشکال مختلفی بروز می‌کند به‌طوری‌که یا به صورت ظاهری و در چهره بروز کرده و یا به صورت درونی و با افسردگی، احساس درک نشدن و موارد دیگر نشان داده می‌شود. از طرفی، پرخاشگری، نتیجه خشم و عصبانیت است. مثلاً ممکن است فرزندتان با شنیدن نه به تماشای تلویزیون، محل را ترک کند و رفتار تهاجمی از خود نشان دهد. اما رفتارهای پرخاشگرانه کودکان، معمولاً خصمانه و با شدت بالا هستند.
علائم پرخاشگری در کودکان
علائم پرخاشگری در کودکان شامل موارد زیر است:
- عصبانیت و طغیان انفجاری یا خشونت‌آمیز
- تمسخر یا توهین به همسالان به‌منظور تحریک آنها
- تهدید به صدمه زدن به خود یا دیگری
- استفاده از اسباب‌بازی یا اشیاء به‌عنوان سلاح
- صدمه زدن به حیوانات
- تخریب اموال و وسایل دیگران
- دروغ و دزدی.
متن انگلیسی:
healthline
Children won’t always show aggression in the same ways as adults. Along with physical actions like kicking, hitting, and pushing
ترجمه متن:
کودکان، همیشه پرخاشگری را مانند بزرگسالان نشان نمی‌دهند. آنها از اعمال فیزیکی مانند لگد، ضربه و هل دادن استفاده می‌کنند.
علت پرخاشگری در کودکان
پرخاشگری در کودکان می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد که در اینجا به چند مورد شایع آن اشاره می‌کنیم:
فرزندت علائم پرخاشگری داره؟
تا دیر نشده از متخصص نوبت بگیر.
۱- تماشای سریال ها یا فیلم های خشونت آمیز
سریال‌ها و بازی‌های ویدئویی که حاوی رفتارهای خشونت‌آمیز، جنگ، دعوا، توهین کلامی و ناپسند و قتل باشد، می‌توانند اثرات مضری بر ذهن افراد داشته باشند. به خصوص که ذهن کودکان شکننده‌تر و پذیرای هر آن چیزی است که به نمایش در می‌آید؛ بنابراین تاثیر و خطر محتوای خشونت‌آمیزی در کودکان بیشتر است. کودکان می‌توانند این رفتارها را از طریق مشاهده مدل‌های پرخاشگرانه بیاموزند و رفتارهای مشابهی نشان دهند.
۲- رفتارهای والدین
والدین یا مراقبان کودک، الگوی بسیار مهمی برای آنها هستند و رفتارهایشان، هسته اصلی رفتار کودکان را تشکیل میدهد. از این‌رو کودکان بدون تشخیص سالم یا ناسالم بودن این رفتارها، سعی در تقلید آن دارند.
۳- ناامیدی
طبق فرضیه «ناامیدی – پرخاشگری»، پرخاشگری، نتیجه سرخوردگی است. “ناامیدی” یک پاسخ احساسی است که در آن فرد قادر به دستیابی به هدف خود نیست. در مورد کودکان نیز زمانی که آنها قادر به بیان خواسته‌ها یا نیازهای خود نباشند، ناامیدی می‌تواند تظاهر یابد.
مثلا در مواردی چون طلاق یا جدایی والدین نیز، کودک ممکن است فکر کند که احساسات او نسبت به جدایی والدین درک نشده و دچار ناامیدی شود و رفتارهایی مانند بی‌توجهی به خواسته‌های والدین از کودک سر بزند. نقل و انتقال و دوری از دوستان یا بروز تغییرات عمده ناگهانی نیز باعث تنهایی، ناامیدی و رفتارهای پرخاشگرانه در کودک خواهد شد.
۴- اختلالات رشد عصبی
اختلالات رشد عصبی، ناتوانی‌های مرتبط با عملکردهای عصبی کودک (مانند عملکردهای حرکتی، گفتاری، زبان و غیره) هستند. اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی، اوتیسم و ناتوانی یادگیری برخی از این اختلالات رشد عصبی هستند که منجر به ناامیدی و پرخاشگری در کودک می‌شوند.
وقتی صحبت از اختلالات عصبی – رشدی مختلف می‌شود، دلایل مختلفی برای رفتارهای پرخاشگرانه مطرح می‌شود. با این حال، درک علت این رفتار می‌تواند به والدین یا مراقبان اولیه کودک کمک کند تا رفتارهای پرخاشگرانه را به روشی بهتر مدیریت کنند.
۵- محیط های پر استرس:
به سبب مشکلات زندگی‌های امروزی، تغییرات مثبت یا منفی و برنامه‌های درسی کودکان، ناخواسته دچار استرس می‌شوند. البته استرس کمک می‌کند تا برای یک کار انگیزه پیدا کنیم. اما وقتی شدت می‌یابد، می‌تواند مخرب و ناسالم باشد. از دست دادن ناگهانی اشتها، پرخوری، ناراحتی معده، اختلالات خواب، کابوس و سردرد از علائم استرس در کودک است. در این صورت باید مداخله صورت گیرد تا منجر به پرخاشگری نشود.
متن انگلیسی:
yalemedicine
Trauma, family dysfunction and certain parenting styles (such as harsh and inconsistent punishment) also make it more likely that a child will exhibit anger and/or aggression that interferes with his or her daily life
ترجمه متن:
تروما (آسیب روانی)، اختلالات خانوادگی و سبک‌های خاص فرزندپروری (مانند تنبیه سخت و ناپایدار) نیز احتمال بروز خشم یا پرخاشگری در کودکان را افزایش می‌دهند، به طوری که این رفتارها در زندگی روزمره آنها اختلال ایجاد می‌کنند.
۶- رقابت خواهر و برادر
این رقابت زمانی اتفاق می‌افتد که کودک بزرگ‌تر با ورود نوزاد جدید احساس خطر کند. در چنین شرایطی، کودک بزرگ‌تر ممکن است احساس کند که تمام توجهی که به او می‌شود به خواهر یا برادر کوچکترش معطوف می‌شود. این ممکن است باعث ایجاد احساس ترس و ناامنی در کودک شود. به همین دلیل، ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه را ابتدا نسبت به خواهر یا برادر کوچک‌تر خود و سپس نسبت به والدینش نشان دهند. همچنین ممکن است با انجام رفتارهایی مانند غذا نخوردن، گریه شدید تا احساس خستگی، کوبیدن به سر خود و غیره رفتارهای پرخاشگرانه نشان دهد.
۷- پویایی خانواده
ارتباط و پیوند سالم بین اعضای خانواده منجر به رشد کودکان می‌شود و روابط ناسالم همچون دعوای مداوم، بدرفتاری، ارتباط ضعیف، سخت‌گیری یا محافظت بیش از حد می‌تواند منجر به پریشانی در کودکان شود. از این‌رو شاهد ساکت ماندن یا حالات افراطی و رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان خواهیم شد.
پرخاشگری در کودکان زیر یک سال
کودکان زیر یک سال معمولاً به سبب درد دندان و لثه شروع به گاز گرفتن اطراف می‌کنند که این نیز به نوعی نمود رفتار پرخاش‌گرایانه است. این امر کاملاً طبیعی بوده و پس از مدتی برطرف می‌شود.
پرخاشگری کودک دو ساله
بیشتر کودکان نوپای دو ساله، رفتارهای پرخاشگرانه زیادی از خود نشان می‌دهند، زیرا قادر به بیان خواسته‌ها و نیازهای خود نیستند. این رفتار بخش طبیعی از رشد کودکان نوپای دو ساله است؛ چرا که مهارت‌های زبانی کودک در این برهه از زمان در حال رشد است و کودک تمایل بسیاری به مستقل شدن و خشونت دارد.
علت پرخاشگری کودک سه ساله
کودکان به طور طبیعی، در سنین سه سالگی به دلیل عدم شناخت محیط اطراف خود و تجربه احساسات مختلف، ممکن است برخورد درستی با اطرافیان خود نداشته باشند. این انرژی نهفته ممکن است به اشکال مختلفی چون پرخاشگری و لجبازی و خودزنی فوران کند.
پرخاشگری در کودکان ۷ ساله
کودکان در سنین ۷ سالگی و با ورود به مدرسه در حال آزمون و خطا هستند. آنها با قوانین بسیاری روبرو می‌شوند و سعی دارند ببینند که با نقض این قوانین چه اتفاقی می‌افتد. از این‌رو سعی در لجبازی و سرپیچی و پرخاشگری دارند.
پرخاشگری در کودکان ۹ ساله
ذهن کودک در سن ۹ سالگی به رشد و تکامل خوبی می‌رسد و از طرفی به لحاظ شناختی به مرحله بلوغ و استقلال طلبی نزدیک می‌شود. در نتیجه، رفتارهای دوقطبی مثل خجالتی و گوشه‌گیر بودن و یا پرخاشگری و خشونت و توجه بیشتر به دوستان در این سن محتمل و کاملاً طبیعی است.
پرخاشگری در کودکان ۱۱ ساله
کودکان یازده ساله، به دلیل تغییرات هورمونی و فیزیکی و استقلال‌طلبی، اغلب از والدین خود فاصله می‌گیرند. این گروه، سعی دارند متواضع باشند و بر روی رفتارهای خود کنترل داشته باشند. اما به سبب ناتوانی در این امر به شدت پرخاشگر و تندخو می‌شوند.
پرخاشگری در کودکان بیش فعال
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد اختلالات رشد عصبی همچون سندرم کم‌توجهی – بیش‌فعالی، یکی از علل مهم پرخاشگری در کودکان است. در خردسالان و افراد adhd نیز پرخاشگری فیزیکی بیشتر دیده می‌شود. علاوه بر این، مدیریت احساسات در این دسته از کودکان بسیار دشوار است و خیلی سریع‌تر از سایر کودکان دچار یاس و ناامیدی می‌شوند.
پرخاشگری در کودکان اوتیسم
اوتیسم از دیگر اختلالات رشد عصبی است که منجر به پرخاشگری در کودک می‌شود. کودکان اوتیسم برای درک آنچه در اطرافشان می‌گذرد مشکل دارند. علاوه بر این، اظهار احساسات و نیازهای خود و ارتباط‌گیری با اطراف برایشان دشوار است. همچنین این کودکان نسبت به تمام اطلاعاتی که از طریق حواس ۵ گانه دریافت می‌کنند حساس‌ترند. مانند حساسیت به صدای بلند، حساس بودن نسبت به لمس پارچه خاص و غیره. همه اینها منجر به رفتار پرخاشگرانه در آنها می‌شود. زیرا رفتار پرخاشگرانه روش برقراری ارتباط در آنها و درک احساسات اطرافیان است.
کمبود چه ویتامینی باعث پرخاشگری در کودکان می شود؟
کمبود ویتامین D می‌تواند باعث پرخاشگری و اختلالات رفتاری در کودکان شود. تحقیقات نشان میدهد که سطح پایین ویتامین D در دوران کودکی با مشکلات رفتاری و عاطفی از جمله پرخاشگری، اضطراب و افسردگی مرتبط است.
راه های تشخیص پرخاشگری در کودکان
برای تشخیص پرخاشگری در کودک خود بایستی به علائم آن توجه کنید. با این حال، برای تشخیص دقیق‌تر می‌توانید از یک متخصص کمک بخواهید تا به طور دقیق رفتارهای کودک شما را رصد کند. این امر، شامل دریافت نظرات والدین و معلمان، بررسی سوابق تحصیلی، پزشکی و رفتاری کودک و انجام مصاحبه انفرادی با کودک و والدین است.
راه های درمان پرخاشگری در کودکان
با تشخیص و کنترل علل ایجاد پرخاشگری در کودکان می‌توان در جهت رفع آن گام برداشت. به‌عنوان مثال:
- اگر علت پرخاشگری کودکتان، رفتار پرخاشگرانه خود شماست باید در رفتار خود تغییر ایجاد کنید.
- از تماشای برنامه‌های نامناسب برای سن کودک، پرهیز کنید.
- تنش و استرس را از محیط زندگی خود و کودکتان دور کنید.
- از انجام رفتارهایی که موجب ناامیدی و سرخوردگی در کودک می‌شود اجتناب کنید.
- در صورتی که کودکتان از اختلال رشدی – عصبی رنج می‌برد، از یک پزشک متخصص کمک بگیرید.
درمان دارویی
متیل فنیدات و ریسپریدون و سایر داروهای ضد روان‌پریشی، بیشترین تأثیر را در بهبود پرخاشگری کودکان دارند. ریسپریدون رایج‌ترین دارو در این زمینه است که به عنوان یک داروی آنتی‌سایکوتیک آتیپیکال شناخته می‌شود. این دارو می‌تواند در کوتاه‌مدت به کاهش پرخاشگری و مشکلات رفتاری در کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری مخرب کمک کند. همچنین، برای درمان اختلالات اضطرابی که ممکن است به پرخاشگری منجر شود، از داروهای ضد‌افسردگی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) استفاده می‌شود.
مشاوره
زمانی که علی‌رغم تلاش‌های خود در بهبود شرایط کودک، تقریباً هر روز رفتارهای پرخاشگرانه‌ای از او ببینید و کاهشی در شدت این رفتارها مشاهده نکنید، حتماً از مشاوره پزشکی و روانشناسی کمک بگیرید.
با پرخاشگری کودکان چگونه برخورد کنیم؟
هنگام پرخاشگری کودک، عکس‌العمل نشان ندهید. سعی کنید آرام باشید و بدون عصبانیت با کودک خود صحبت کنید. تسلیم رفتارهای پرخاشگرانه کودکان خود نشوید. ممکن است برای دوری از هر صحنه اجتماعی یا برای جلوگیری از خجالت در جمع، تسلیم خواسته‌های فرزندتان شوید، اما بدانید که این امر، باعث افزایش رفتارهای پرخاشگرانه در او می‌شود و کمکی نمی‌کند.
حواس آنها را پرت کنید. زمانی که کودک شما عصبانی می‌شود از تکنیک‌های حواس‌پرتی استفاده کنید. تکنیک‌هایی مانند نشان دادن چیز دیگر، تغییر موضوع و غیره.
نمیدونی با فرزندت چطور رفتار کنی؟ همین حالا از متخصص مشاوره بگیر.
انواع پرخاشگری در کودکان
غیر از نوع فیزیکی و کلامی پرخاشگری، می‌توان آن را به ۳ نوع دیگر نیز تقسیم‌بندی کرد:
- پرخاشگری ابزاری یا وسیله‌ای (با هدف رسیدن به شی خاص)
- پرخاشگری آزاردهنده یا خصمانه (به قصد آزار دیگران)
- پرخاشگری مستقیم و غیرمستقیم
| نوع پرخاشگری | توضیحات | علل احتمالی | راهکارها |
|---|---|---|---|
| پرخاشگری فیزیکی | شامل زدن، هل دادن، لگد زدن، گاز گرفتن، پرتاب اشیاء و سایر رفتارهای خشونت آمیز است. | ناامیدی و ناتوانی در بیان احساسات – فقدان مهارت‌های حل مسئله – سابقه مشاهده خشونت در خانه یا جامعه – مشکلات سلامت روان – سوء استفاده | آموزش مهارت‌های حل مسئله و کنترل خشم – تشویق به رفتار مثبت – پرهیز از تنبیه بدنی – ایجاد محیطی امن و حمایت‌کننده – در صورت نیاز به دنبال کمک حرفه‌ای باشید. |
| پرخاشگری کلامی | شامل توهین، فحاشی، تهدید و سایر رفتارهای زبانی خشن است. | همانند پرخاشگری فیزیکی – حسادت یا رقابت با دیگران – تلاش برای جلب توجه – فقدان مهارت‌های ارتباطی | آموزش مهارت‌های ارتباطی – تشویق به بیان احساسات به روشی سالم – نادیده گرفتن رفتارهای نامناسب – ارائه الگوی رفتاری مناسب – در صورت نیاز به دنبال کمک حرفه‌ای باشید. |
| پرخاشگری پنهان | شامل قلدری، شایعه پراکنی، تخریب اموال و سایر رفتارهای منفعلانه-تهاجمی است. | همانند پرخاشگری فیزیکی و کلامی – عزت نفس پایین – اضطراب اجتماعی – احساس طرد شدن یا مورد آزار قرار گرفتن | آموزش مهارت‌های عزت نفس و اعتماد به نفس – ایجاد فرصت‌هایی برای تعامل اجتماعی مثبت – تشویق به رفتارهای کمک‌کننده و دلسوزانه – در صورت نیاز به دنبال کمک حرفه‌ای باشید. |
عوارض پرخاشگری در کودکان
تحقیقات نشان میدهد کودکانی که مشکلات پرخاشگری جدی دارند، بیشتر احتمال دارد که به سایر مسائل مربوط به سلامت روان یا مشکلات سوءمصرف مواد دچار شوند و در بزرگسالی احتمال بیشتری دارد که در اعمال خشونت‌آمیز شرکت کنند. آسیب جسمی و عاطفی و تحت تاثیر قرار گرفتن روابط اجتماعی کودک از دیگر عوارض این بیماری است.
روش های پیشگیری از پرخاشگری کودک
برای پیشگیری از پرخاشگری در کودکان، می‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
- آموزش مهارت‌های کنترل خشم
- فعالیت‌های بدنی منظم
- آموزش و تقویت مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودک
- تخلیه هیجانی
- کنترل تغذیه کودک
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
پرخاشگری در کودکان یکی از مراحل رشدی کودکان است و واکنش ناسالم شما کمکی به رفع رفتار پرخاشگرانه فرزندتان نخواهد کرد. از این‌رو شناخت علل پرخاشگری و علائم آن، کمک شایانی برای مقابله با آن خواهد کرد. می‌توانید برای مدیریت این برهه زمانی به متخصص روانپزشک یا دکتر روانشناس مراجعه کنید. همچنین شما می‌توانید از طریق ویزیت آنلاین روانپزشک یا تراپیست آنلاین دکترتو با بهترین متخصصان بصورت متنی یا تلفنی در ارتباط باشید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!