قولنج نوزاد یا کولیک نوزادی چیست؟ از دلایل تا راه‌های درمان

قولنج نوزاد یا کولیک نوزادی ( به انگلیسی: Baby Colic) یکی از رایج ترین مشکلات تازه متولدها است. این مشکل گاهی تا جایی جدی می‌شود که برای پدر و مادر و نوزاد مشکل‌ آفرین خواهد شد. 

اگر کودک تازه متولد شده شما، گریه‌های مداوم داشته و حتی نمی‌تواند از شیر مادر تغذیه کند، احتمالا دچار کولیک است. کولیک نوزادی مشکلی رایج در میان کودکان است که در این مطلب از مجله سلامتی دکترتو بیشتر با دلایل و راه‌های درمان آن آشنا خواهیم شد. 

قولنج نوزاد یا کولیک نوزادی چیست؟

در واقع تعریف دقیقی برای کولیک نوزادی وجود ندارد. در صورتی که نوزاد تازه متولد شده که در سلامت کامل به سر می‌برد و تغذیه‌ای مناسب دارد، بیش از ۳ ساعت در روز، ۳ روز در هفته و به‌صورت مداوم تا ۳ هفته (قانون سه سه سه) گریه‌های بی‌وقفه و جیغ‌دار داشته باشد، به آن کولیک نوزادی یا قولنج نوزاد می‌‌گویند. 

بهتر است بدانید قولنج نوزاد یک بیماری نیست و در واقع اثرات طولانی‌مدت یا عوارض جانبی در آینده بر کودک شما نخواهد داشت. اما دقت داشته باشید در مواردی کولیک می‌تواند نشانه یک بیماری دیگر باشد، همچنین گریه‌های بی‌پایان کودک آرامش تمام خانواده را سلب خواهد کرد. بنابراین در صورت بروز مشکلات جدی بهتر است برای حل مشکل و درمان به پزشک اطفال مراجعه کنید. 

مدت زمان کولیک نوزادی چقدر طول می‌کشد؟

کولیک و قولنج نوزادی در کودکانی که به‌صورت ۹ ماهه و کامل بدنیا آمده‌اند معمولا ۲ هفته پس از زایمان آغاز خواهد شد. در صورتی که کودک نارس باشد، شروع این کولیک‌ها بعد از هفته سوم و چهارم خواهد بود. 

کولیک از سنین ۱ تا ۴ ماهگی رایج بوده و اغلب با روش‌های خانگی، مراقبت‌های پزشکی و گاهی داروهای درمانی با تجویز پزشک یا اصلاح رژیم غذایی مادر درمان می‌شود. 

اما همانطور که اشاره شد، کولیک می‌تواند نشانه یک بیماری دیگر باشد، بنابراین اگر کودک در سنین بالاتر همچنان دچار نشانه‌ها و علائم کولیک بود احتمالا ناشی از مشکل در سیستم گوارش و معده بوده و باید به پزشک مراجعه کرد. 

چند نکته مهم در مورد کولیک نوزادی:

• کولیک یک بیماری نیست. 
• سن رایج شروع کولیک از دو هفتگی است. 
• کولیک از ۱ تا ۴ ماهگی ادامه دارد. 
• کولیک خود به‌ خود بعد از ۳ تا ۴ ماه بهبود می‌یابد. (در صورتی که ناشی از بیماری‌های دیگر نباشد.)
• جنسیت، نوع تولد (طبیعی یا سزارین)، نوع تغذیه شیر مادر یا شیر خشک، تاثیری بر کولیک ندارد. 
• کودکان مبتلا به کولیک با نشانه‌هایی کاملا طبیعی با سایر کودکان به‌دنیا می‌آیند. 
• کولیک درمان خاصی ندارد. در نتیجه مراقب داروهایی با این عنوان باشید. 
• از ترفندهای خانگی می‌توانید برای درمان کولیک استفاده کنید. 
• در صورت مشاهده علائم کولیک به دکتر اطفال مراجعه کنید. 

دلایل ایجاد قولنج یا کولیک نوزادی چیست؟

هنوز علت دقیق کولیک ناشناخته است. به همین دلیل راهی روشن برای کمک و درمان آن وجود ندارد. بعضی از تئوری‌هایی که به‌عنوان دلیل ایجاد قولنج نوزاد شناخته می‌شوند، عبارتند از:

• سیستم گوارش در حال رشد که اغلب عضلات آن دچار اسپاسم هستند.
• گاز معده
• هورمون‌هایی که موجب درد معده یا بی قراری می‌شوند.
• حساسیت بیش از حد به نور، سر و صدا و غیره
• کودک بدخلق و خجالتی
• سیستم عصبی در حال رشد
• نفاخ بودن شیر مادر
• تغذیه نامناسب
• آلرژی
• عدم تحمل لاکتوز
• نقص رشدی در دستگاه گوارش
• بلع هوای بیش از حد هنگام مکیدن شیر
• اضطراب والدین
• تفاوت در روش غذا دادن و آرام کردن نوزاد

توجه داشته باشید که شرایط زیادی وجود دارد که ممکن است کولیک به نظر برسد، در حالی که کولیک نیست.

دلایلی که باعث بی‌قراری کودک می‌شود، شامل:

• ابتلا به عفونت
• اختلال در بازگشت اسید معده به مری یا مشکلات معده
• فشار یا التهاب مغز و سیستم عصبی
• مشکلات چشمی، مانند خراش یا افزایش فشار
• ضربان قلب نامنظم
• آسیب به استخوان‌ها، عضلات یا انگشتان دست

در حال حاضر هنوز توضیح دقیقی برای ابتلا یا عدم ابتلای برخی کودکان به قولنج نوزادی مشخص نیست. بنابراین بهترین راه مراجعه به پزشک متخصص اطفال است. 

نوزادت قولنج داره و نمی‌دونی علتش چیه؟

برای اطمینان از متخصص نوبت بگیر.

مشاوره آنلاین متخصص کودکاندکتر اطفال خوب

نشانه‌های رایج قولنج نوزاد

جالب است  بدانید که نوزادانی که  درگیر عارضه کولیک  هستند هیچ‌گونه  تفاوتی  از لحاظ رشد و  ظاهری  با دیگر نوزادان  سالم  ندارند. این عارضه  از نظر ظاهری قابل شناسایی نیست اما یکی از نشانه ‌های  داشتن کولیک  در نوزادان گریه ‌های بیش  از اندازه  نوزاد است (قانون سه سه سه). از دیگر نشانه‌های رایج قولنج نوزاد نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

وضعیت فیزیکی اندام‌های نوزاد

کودک دچار قولنج، معمولا مشت‌های گره‌ کرده داشته و عضلات شکمش منقبض و سفت است. از دیگر نشانه‌های فیزیکی ابتلا به قولنج عبارتند از: 

• گرد کردن پاها رو به بالا 
• سفت کردن عضلات شکم 
• جمع کردن زانوها در پشت 
• بی‌قراری و پیچیدن به خود 

مشکلات خواب 

قولنج نوزادی باعث بی‌خوابی و مشکلات خواب نامنظم در کودکان می‌شود. با دردی که نوزاد می‌کشد نمی‌تواند به‌راحتی خوابیده و مدام در عذاب است. به‌این ترتیب آرامش خانواده را نیز سلب می‌کند. 

باد گلو و سکسه بیش از حد 

اگر نوزادتان دچار سکسکه‌های متوالی می‌شود، یعنی در هنگام شیر خوردن مقداری هوا بلعیده که باعث کولیک و باد گلو در نوزاد می‌شود. بهتر است برای جلوگیری از کولیک نوزادی، بعد از هر مرتبه شیردهی باد گلوی کودک را بگیرید.

شدت و میزان علائم در هر کودک و نوزاد بسته به شرایط جسمی مادر و او متفاوت است. بنابراین در برخی موارد ممکن است درمان‌های مشترک برای رفع کولیک نوزاد چندان کارگر نباشد.

عوارض کولیک نوزادان 

کولیک نوزادان به‌غیر از سلب آرامش و درد خود نوزاد، عارضه خاصی به‌همراه ندارد. اما می‌تواند بر اعصاب والدین تاثیر گذاشته و این گریه‌های طولانی‌مدت باعث مشکلات زناشویی یا تشدید افسردگی بعد از زایمان مادران با فکر این که مادر خوبی نیستند، شود. 

چه زمانی نشانه‌های کولیک را باید جدی گرفت؟

اگر گریه کودک به‌طور مداوم بوده و قطع نمی‌شود، با پزشک خود تماس بگیرید. در چنین شرایطی پزشک اطفال با بررسی مشکلات روده یا عفونت‌های ادراری دلیل این ناآرامی را تشخیص می‌دهد. از جمله نشانه‌های کولیک نوزادی که با دیدن آن‌ها باید به پزشک مراجعه کنید، موارد زیر هستند:

•  تب
• استفراغ
• مدفوع خونی
• اگزما 
• رفلاکس دائمی معده

با دیدن این نشانه‌های سریعا با متخصص اطفال تماس بگیرید. 

بهترین پزشک برای درمان کیست؟

همانطور که اشاره شد، متخصص اطفال بهترین پزشک برای تشخیص و درمان این مشکل به‌صورت اصولی است. معمولا پزشکان از روش‌های خانگی یا وسایل کمکی مانند بالش شیردهی نوزاد برای تغذیه بهتر او استفاده می‌کنند. تجویز دارو آخرین راهی است که پزشک به شما پیشنهاد خواهد کرد. 

یک متخصص اطفال خبره با بررسی رژیم غذایی و تغذیه کودک و طبیعی بودن رشد او را بررسی کرده و بهترین راه درمان و بهبود قولنج نوزاد را به شما می‌گوید. 

آیا آزمایشی برای تشخیص قولنج نوزاد وجود دارد؟

در واقع آزمایش خاصی برای تشخیص کولیک وجود ندارد زیرا این مشکل یک بیماری محسوب نمی‌شود. تنها در مواردی پزشک انجام آزمایش را تجویز می‌کند که کولیک همراه با نشانه‌های دیگر و ناشی از عفونت‌ها، باکتری‌ها یا بیماری‌های دیگر باشد. در این زمان گاهی سی تی اسکن، سونوگرافی، آزمایش خون و مدفوع برای کودک تجویز می‌شود تا میزان باکتری‌ها یا وجود غده تشخیص داده شود. 

راه‌های درمان قولنج نوزاد 

تاکنون درمان مشخصی برای قولنج نوزاد، تعیین نشده است. بنابراین دارویی مشخصی برای درمان آن نیز وجود ندارد. اما می‌توان از طریق راه‌های زیر به فواید شکستن قولنج پی برد و قولنج کودک را درمان کرد.

۱. دارو درمانی 

تجویز دارو برای نوزادان بین ۱ تا ۳ ماه اغلب توصیه نمی‌شود. اما اگر کودک دچار کولیک و نفخ شدید باشد، با تجویز پزشک اطفال معمولا از قطره «سایمتیکون» استفاده می‌شود. این قطره را همراه با شیر به کودک می‌دهند و وارد خون او نمی‌شود. داروی دی سیکلومین نیز در کولیک نوزادان بالای ۶ماه طبق نظر پزشک استفاده می‌شود.

 در واقع پزشک بر اساس نیاز کودک به درمان، به شما کمک می‌کند. هر گونه اقدام که جهت آرام کردن کودک به ذهنتان می‌رسد، انجام دهید و اگر بعد از چند روز جوابگو نبود، از ترفند‌های دیگر استفاده کنید. هر کدام از ترفند‌ها که باعث آرام کردن کودک می‌شود را ادامه دهید، چون کولیک خود به خود بهبود می‌یابد و بی‌قراری کودک بعد از ۴ ماه برطرف می‌شود.

مراقب درمان‌هایی که ادعا می‌شود جهت درمان کولیک در همه‌ی نوزادان استفاده می‌شود باشید، زیرا چنین چیزی وجود ندارد.

۲. تغذیه و رژیم غذایی

 همه می‌دانند که شیر مادر غذای اصلی کودک است و رژیم غذایی او بر نوزاد بسیار تاثیر دارد. در واقع مصرف مواد غذایی مختلف بر طعم و بوی شیر یا غلظت آن تاثیر گذاشته و ویتامین‌ها و غیره مستقیم از طریق شیردهی وارد خون نوزاد می‌شوند، به‌همین دلیل مصرف برخی از غذاهای نفاخ یا سیگار کشیدن و مصرف الکل می‌تواند باعث کولیک نوزادی در دوران شیردهی شود. 

۳. تغییر شیر خشک 

اگر کودکتان از شیر خشک تغذیه کرده و دچار کولیک می‌شود، بهتر است با مشورت پزشک نوع شیر خشک او را عوض کرده و از مکمل‌های غذایی نیز استفاده کنید. 

۴. درمان‌های سنتی قولنج نوزاد

درمان‌های بسیاری از ماساژ دادن با روغن‌های گیاهی تا رایحه درمانی یا حمام در جوشانده گیاهانی مانند اسطوخودوس در طب سنتی برای درمان کولیک نوزادان وجود دارد. همچنین در موارد گفته می‌شود، جوشانده عناب می‌تواند کولیک را درمان کند.

توجه: هرگز خودسرانه از روش‌های طب سنتی یا توصیه دیگران برای درمان مشکل کودک خود استفاده نکنید. بهترین روش تشخیص و درمان را پزشک اطفال به شما می‌گوید. 

راه‌هایی برای تسکین قولنج نوزاد در خانه 

شما در خانه و به روش‌های مختلفی که به پزشک آموزش داده است، قولنج کودک را تا حد زیادی در خانه تسکین دهید. کارهای زیر می‌تواند در تسکین کودک موثر باشد: 

• کودک را به محیطی ساکت برده، آرام او را تکان دهید. 
• می‌توانید از موسیقی آرامش بخش یا رایحه‌ درمانی استفاده کنید. 
• از دیگران کمک بگیرید. شما به تنهایی نمی‌توانید از کودکی که بی‌وقفه گریه می‌کند مراقبت کنید. 
• خواباندن کودک در گهواره و تکان‌های آرام می‌تواند قولنج را کاهش دهد. 
• ماساژ و ورزش روزانه، گرفتن آفتاب و تغذیه مناسب بر درمان کولیک بسیار موثر هستند. 
• در هنگام کولیک می‌توانید از حوله گرم برای تسکین درد کودک استفاده کنید. 
• حمام آب گرم و ماساژ بدن کودک نیز گزینه مناسبی است. 
• از پستانک برای آرام کردن کودک استفاده کنید. 

سریع‌ترین راه درمان قولنج نوزاد چیه؟ همین الان از متخصص مشاوره بگیر.

دکتر دل درد

اقداماتی جهت کاهش استرس به والدین 

ابتلای نوزاد به کولیک یک چالش برای والدین تلقی می‌شود. زمانی که کودک بی‌قرار و بدخلق می‌شود، والدین ممکن است عصبانی و نسبت به او بی میل شوند، که این حالت بسیار شایع است و این مبنی بر این نیست که شما والدین بدی هستید و نباید خود را سرزنش کنید، بعضی اوقات هر فرد این احساسات را دارد. اگر احساس کردید که به آخر خط رسیده‌اید، نوزاد را در تخت یا محوطه‌ی بازی خود برای مدت کوتاهی قرار داده و اتاق را برای کنترل خود ترک کنید.

راه‌هایی برای پیشگیری از قولنج نوزادی

اولین اصل برای پیشگیری از قولنج نوزاد توجه به تغذیه مادران شیرده و نحوه شیردهی است. مراقبت از نوزاد به‌خصوص برای تازه پدر و مادرها چالش بزرگی است، حال آن که کودک نیز به کولیک دچار باشد. برای پیشگیری از قولنج نوزاد پیشنهاد می‌کنیم کارهای زیر را انجام دهید:

• همواره بعد از شیردهی باد گلوی کودک را بگیرید. 
• در حالت خوابیده به کودک شیر ندهید.
• استراحت کافی داشته باشید. 
• در هنگام شیردهی به آرامی معده کودک را ماساژ دهید. 
• از بالش شیردهی استفاده کنید. 
• در ماه‌های آخر بارداری شکم خود را با روغن‌های گیاهی ماساژ دهید. 
• به زمان‌بندی شیردهی کودک دقت داشته باشید. 

---

آیا همه نوزادان کولیک دارند؟

براساس تحقیقات تقریبا ۲۵ درصد کودکان مبتلا به کولیک هستند. بنابراین نمی‌توان دلیل گریه بی‌وقفه کودک را تنها کولیک دانست. به‌همین دلیل برای تشخیص بهتر باید به پزشک مراجعه کرده و با معاینه فیزیکی دلیل قولنج نوزاد مشخص شود. 

---

تاثیر رژیم غذایی مادر بر درمان قولنج نوزاد 

شیردهی یکی از عوامل موثر بر کولیک نوزاد است. اگر شیر مادر نفاخ باشد کودک دچار مشکلات گوارشی شده و گاهی حتی ممکن است به لاکتوز موجود در شیر حساسیت داشته باشد. 

بهترین رژیم برای مادران شیرده در این دوران برای جلوگیری و درمان کولیک، رژیمی است که نکات زیر در آن رعایت شود:

• پرهیز از خوردن غذاهای نفاخ (حبوبات، سبزیجات، پیاز و غیره)
• مصرف رازیانه، آویشن یا زیره سبز به‌صورت دم کرده، جوشانده یا عرق آن باعث پر شیر شدن مادر و کاهش نفخ نوزاد می‌شود. 
• مصرف روزانه یک فنجان دمنوش شیرین بیان، گشنیز، بادرنجبویه، کرفس، بابونه و غیره توسط مادر نیز به کاهش قولنج نوزاد کمک می‌کنند. (با مشورت پزشک پس از هر بار شیردهی ۲ تا ۳ قاشق از عصاره نعناع یا عرقیات را به کودک دهید. دقت داشته باشید، کودک دچار حساسیت غذایی نباشد.)
• ترنجبین می‌تواند کولیک ناشی از نفخ نوزاد را درمان کند. 
•  پرهیز مادر او از شیر و لبنیات گاو و هر خوراکی که حاوی آن‌ها باشند است.
• خرما نیز می‌تواند به‌شدت کولیک نوزاد را درمان کند. خوردن خرما توسط مادر شیرده هم طعم شیر را بهتر کرده و هم باعث عدم بروز کولیک در او می‌شود.

---

کلام آخر 

به‌یاد داشته باشید، کولیک در اغلب موارد تا ۴ ماهگی خود به خود درمان می‌شود. آرام باشید، اگر قولنج نوزاد باعث احساسات ناخوشایند، احساس عدم کفایت و غیره در شما شده است حتما با پزشک یا تراپیست مشورت کنید. این مشکل از شما نیست. کولیک یک بیماری نیست و به راحتی می‌توان آن را تسکین داد. اگر شما هم با چنین مشکلی دست و پنجه نرم می‌کنید، می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر، مشاوره و نوبت‌گیری آنلاین به وب‌سایت «دکترتو» مراجعه کنید.

دکترتو در هر گام مراقب سلامت خانواده شماست!