فهرست مطالب
تشنج اختلال ناگهانی و غیرقابل کنترل در فعالیت الکتریکی مغز است که منجر به تغییرات در رفتار، حرکات بدن و سطح هوشیاری فرد میشود. عوامل مختلفی می‌توانند علت تشنج باشند از فاکتورهای ژنتیک و صدمات مغزی گرفته تا عفونت‌ها، ناهنجاری‌های متابولیک، یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند صرع. در هر صورت شناخت دقیق علت تشنج اهمیت زیادی در درمان و مدیریت این عارضه دارد. اگر برایتان سوال است که چه عواملی باعث بروز این عارضه میشوند، تا انتهای این مقاله از دکترتو همراه باشید تا با تمام دلایل تشنج بیشتر آشنا شوید. اما اگر عوامل خطر مربوط به این وضعیت را دارید با متخصص مغز و اعصاب در ارتباط باشید. شما می‌توانید از دکترتو برای نوبت گیری یا مشاوره آنلاین کمک بگیرید.
دلیل تشنج چیست؟
تشنج یا صرع، یک اختلال عصبی است که با فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز مشخص میشود. این فعالیت غیرطبیعی می‌تواند باعث طیف وسیعی از علائم شود، از جمله انقباضات عضلانی غیرارادی، از دست دادن هوشیاری و تغییرات حسی. تشنج می‌تواند به دلایل متعددی در افراد رخ دهد. از مهم‌ترین مواردی که می‌توانند علت تشنج باشند عبارتند از:
| علت تشنج | توضیحات |
|---|---|
| صرع | یک اختلال مغزی مزمن است که با فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز مشخص میشود و باعث بروز تشنج های مکرر میشود. |
| آسیب‌های مغزی | ضربه به سر، تصادفات، تومورهای مغزی، سکته مغزی و جراحی مغز می‌توانند باعث ایجاد تشنج شوند. |
| عفونت‌های مغزی | مننژیت، انسفالیت و آبسه مغزی می‌توانند به مغز آسیب رسانده و باعث تشنج شوند. |
| اختلالات متابولیکی | اختلالاتی مانند هیپوناترمی (کاهش سدیم خون)، هیپوگلیسمی (کاهش قند خون)، اختلالات کبدی و کلیوی می‌توانند باعث تشنج شوند. |
| اختلالات عروقی | بیماری‌های عروقی مغز مانند آنوریسم مغزی و مالتيپل اسکلروزيس می‌توانند باعث تشنج شوند. |
| تب بالا | به ویژه در کودکان، تب بالا می‌تواند باعث تشنج شود. |
| مصرف داروها | برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد روان پریشی و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند باعث تشنج شوند. |
| مصرف مواد مخدر و الکل | سوء مصرف مواد مخدر و الکل می‌تواند باعث ایجاد اختلال در عملکرد مغز و بروز تشنج شود. |
| اختلالات خواب | کمبود خواب مزمن می‌تواند باعث اختلال در عملکرد مغز و افزایش احتمال بروز تشنج شود. |
| تغییرات هورمونی | تغییرات هورمونی در دوران بارداری، قاعدگی و یائسگی می‌تواند باعث بروز تشنج شود. |
۱. حمله عصبی و تشنج
حملات عصبی به‌عنوان علت شناخته شده برای تشنج های عصبی در افرادی که صرع ندارند، به حساب نمی‌آیند. با این حال، ممکن است ارتباطی بین حملات پانیک و تشنج های غیرصرعی (PNES) وجود داشته باشد. در موارد شدید، هایپرونتیلاسیون ناشی از اضطراب می‌تواند منجر به تشنج شود که این موضوع می‌تواند تشخیص را پیچیده‌تر کند. از آنجا که حمله عصبی به‌طور ناگهانی و بدون هشدار رخ می‌دهند، بسیار ترسناک هستند.
۲. بیماری صرع
بیماری صرع یکی از شایع‌ترین دلایل تشنج است. در این اختلال، فعالیت الکتریکی مغز به‌طور غیرطبیعی و ناگهانی افزایش می‌یابد که منجر به بروز تشنج میشود. صرع می‌تواند به اشکال مختلفی بروز کند از جمله تشنج های عمومی که تمام بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تشنج های جزئی که فقط بخش خاصی از بدن را درگیر می‌کند.
علت دقیق صرع در بسیاری از موارد ناشناخته است، اما می‌تواند به عواملی مانند آسیب‌های مغزی، ناهنجاری‌های ژنتیکی، عفونت‌ها یا تغییرات شیمیایی در مغز مرتبط باشد. تشخیص و درمان به‌موقع صرع اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد و از بروز تشنج های مکرر جلوگیری کند. درمان معمولا شامل داروهای ضدتشنج و در برخی موارد درمان‌های دیگر مانند جراحی یا تحریک عصبی میشود.
۳. تب بالا
تب بالا یکی از دلایل بروز تشنج به‌ویژه در کودکان است که بیشتر در نوزادان ۶ ماهه تا کودکان ۵ سال روی می‌دهد. افزایش ناگهانی دمای بدن ناشی از عفونت یا بیماری‌های ویروسی می‌تواند دلیل تب و تشنج در کودکان باشد. تشنج های ناشی از تب بالا به‌طور معمول کوتاه‌مدت هستند و معمولا خطری ندارند.
متن انگلیسی:
betterhealth
A febrile convulsioncan last a few seconds or up to 15 minutes and is followed by drowsiness. Most fits last less than 2 to 3 minutes
ترجمه متن:
تشنج در اثر تب بالا می‌تواند چند ثانیه یا تا ۱۵ دقیقه ادامه پیدا کند و معمولا با خواب‌آلودگی همراه است. بیشتر تشنج ها کمتر از ۲ تا ۳ دقیقه به طول می‌انجامند.
۴. عفونت دستگاه عصبی
هر چیزی که الگوی طبیعی فعالیت سلول‌های عصبی را مختل کند، می‌تواند منجر به بروز تشنج شود. این عوامل شامل بیماری‌ها، آسیب‌های مغزی و مشکلات مربوط به رشد مغز هستند. به عبارت دیگر، هر گونه اختلال در عملکرد طبیعی مغز می‌تواند زمینه‌ساز تشنج باشد. عفونت ویروسی در سیستم عصبی مرکزی (CNS) یکی از علل شایع تشنج و صرع به شمار می‌آید. تشنج های حاد علامتی می‌توانند در زمینه تقریبا تمام انواع عفونت‌های ویروسی حاد سیستم عصبی رخ دهند. با این حال، تشنج‌های غیرموجه دیرهنگام و صرع بعد از عفونت دستگاه عصبی چندان شیوع ندارند.
۵. تشنج و کمبود خواب
دهه‌های متمادی، مطالعات پیش‌بالینی و بالینی نشان داده‌اند که کمبود خواب می‌تواند خطر بروز تشنج های صرعی را افزایش دهد. علاوه بر این، کمبود خواب به‌عنوان یک ابزار تشخیصی در زمینه صرع مورد استفاده قرار گرفته است، زیرا می‌تواند فعالیت‌های وابسته به صرع را تحریک کند. تشنج ها به الگوهای خواب بسیار حساس هستند. برخی افراد ممکن است نخستین و تنها تشنج های خود را پس از یک شب بی‌خوابی در دانشگاه یا بعد از دوره‌های طولانی عدم خواب مناسب تجربه کنند.
دچار کم‌خوابی شدید هستی و چند باری تشنج کردی؟
سریع از متخصص نوبت بگیر.
۶. کمبود سدیم و تشنج
عدم تعادل حاد و شدید الکترولیت‌ها در بدن فرد می‌تواند با تشنج بروز کند و ممکن است تنها علامت قابل مشاهده نیز باشد. تشنج ها به‌طور مکرر در بیمارانی دیده میشوند که دارای اختلالات سدیم (به‌ویژه هیپوناترمی)، هیپوکلسمی و هیپوماگنزی هستند. هیپوناترمی می‌تواند علائم عصبی متنوعی از جمله سردرگمی، تشنج و کما را ایجاد کند. شدت این علائم به میزان کاهش سطح سدیم در خون و سرعت افت آن بستگی دارد.
۷. آسیب به سر
تشنج یکی از مشکلات بهداشتی است که ممکن است پس از آسیب مغزی تروماتیک (TBI) رخ دهد. اگرچه بیشتر افراد مبتلا به TBI هرگز دچار تشنج نمی‌شوند، اما از هر ۱۰ نفری که به‌خاطر آسیب به سر به بیمارستان منتقل شده، یک نفر دچار تشنج می‌گردد. بیشتر تشنج‌ها در چند روز یا هفته اول پس از آسیب مغزی رخ می‌دهند، اما در برخی موارد ممکن است تشنج، ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد از آسیب به سر بروز کند. حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد از افرادی که تشنج دارند، با دارو بهبود می‌یابند و می‌توانند به فعالیت‌های معمول خود بازگردند. به ندرت، پیش می‌آید که تشنج ناشی از آسیب به سر وضعیت فرد را بدتر کرده یا حتی منجر به مرگ شود.
۸. مصرف برخی داروها (کدام داروها باعث تشنج میشوند؟)
یکی از علل بروز تشنج در افراد، مصرف برخی داروها است که البته از دلایل نادر به‌شمار می‌آید. برخی داروها از جمله داروهایی که افراد به دلیل افسردگی مصرف می‌کنند، یا آنتی هیستامین‌ها در برخی افراد باعث بروز مشکلات و تشنج میشوند. البته بازهم یادآور می‌شویم که این اتفاق بسیار نادر است.
متن انگلیسی:
pmc.ncbi.nlm.nih
Antidepressants, diphenhydramine, stimulants (including cocaine and methamphetamine), tramadol and isoniazid account for the majority of cases
ترجمه متن:
داروهایی مانند داروهای ضدافسردگی، دیفن‌هیدرامین، محرک‌ها از جمله کوکائین و متامفتامین، ترامادول و ایزونیازید، بیشترین موارد تشنج های ناشی از دارو را شامل میشوند.
۹. سکته مغزی
در افرادی که دچار سکته مغزی شدید یا سکته در قشر مغز، لایه بزرگ و خارجی مغز شدند که وظایف حیاتی مانند حرکت، تفکر، بینایی و احساسات را کنترل می‌کند، بیشتر شاهد بروز تشنج هستیم. برخی افراد ممکن است دچار تشنج های مکرر شوند و به صرع تشخیص داده شوند. در هفته‌های اول پس از سکته، برخی از بازماندگان ممکن است دچار تشنج شوند که این وضعیت نشانه‌ای از آسیب مغزی ناشی از فعالیت الکتریکی ناهمگون و ناگهانی است.
۱۰. تومور مغزی و تشنج
تشنج یکی از شایع‌ترین علائم اولیه تومورهای مغزی در بزرگسالان است که به دلایل مختلفی رخ می‌دهد، از جمله فشار مستقیم تومور روی بافت‌های مغزی یا اختلال در فعالیت الکتریکی طبیعی مغز. تومورهایی که در نواحی خاصی از مغز قرار دارند، به‌ویژه در قشر مغز، بیشتر احتمال دارد که تشنج ایجاد کنند. تومورهای با رشد کند و کم‌خطر باعث تشنج بیشتری میشوند مانند تومورهای گلیوما و مننژیوما که علت تشنج مکرر هستند. ورم مغزی ناشی از تومور یا درمان‌های آن مانند جراحی یا پرتودرمانی، نیز می‌تواند دلیل تشنج باشد.
کم کاری تیروئید و تشنج به هم مرتبط هستند؟
در حالی که رابطه‌ای بین هورمون‌های تیروئید و تشنج وجود دارد، باید بدانید که افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید معمولا دچار تشنج نمی‌شوند. در عوض، افرادی که به صرع مبتلا هستند، اغلب با عدم تعادل در سطوح هورمون‌های تیروئید نیز مواجه‌اند. از سوی دیگر، پرکاری تیروئید با افزایش خطر بروز تشنج مرتبط است. این وضعیت ممکن است با ایجاد تحریک‌پذیری در مغز، آستانه لازم برای بروز تشنج را کاهش دهد.
علت تشنج بعد از عمل جراحی (علت تشنج بعد از عمل تومور مغزی)
بعد از عمل جراحی، مغز ممکن است متورم شود که این تورم می‌تواند به فشار بر روی سلول‌های عصبی و ایجاد تشنج منجر شود. افرادی که قبل از عمل جراحی به بیماری‌هایی مانند صرع یا اختلالات متابولیکی مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر بروز تشنج بعد از عمل قرار دارند. تشنج به عنوان یکی از عوارض جراحی تومور مغزی می‌تواند به دلایل متعددی رخ دهد:
- آسیب به بافت مغز یا تغییرات در فعالیت الکتریکی مغز
- فشار به بافت مغز در اثر ورم مغزی پس از جراحی
- تغییر در سطح الکترولیت‌ها مانند سدیم، کلسیم و منیزیم در اثر جراحی و بیهوشی
- عفونت‌های احتمالی پس از جراحی مانند مننژیت
- برخی داروهای کنترل درد یا جلوگیری از عفونت پس از جراحی
- سابقه شخصی یا خانوادگی تشنج یا صرع
بعد از جراحی دچار تشنج شدی و الان نگرانی؟ همین حالا مشاوره بگیر.
علت تشنج در افراد ترامادولی
دلیل تشنج در افراد ترامادولی می‌تواند عوارض جانبی این دارو باشد که در دوزهای بالا یا در افرادی بروز می‌کند که به آن حساسیت دارند. قطع ناگهانی ترامادول نیز می‌تواند منجر به تشنج شود، به‌ویژه در افرادی که به مصرف آن وابسته شده‌اند. تداخل دارویی با دیگر داروها به‌ویژه داروهای ضدافسردگی یا مسکن‌ها، می‌تواند خطر تشنج را افزایش دهد. تغییرات متابولیک و الکترولیتی ناشی از مصرف ترامادول نیز می‌تواند دیگر علت تشنج در افراد ترامادولی باشد. مصرف همزمان ترامادول با دیگر مواد مخدر یا الکل هم ریسک تشنج را چندبرابر می‌کند.
علت تشنج در جوانان
علت تشنج در جوانان شامل شب‌زنده‌داری، استرس‌های عاطفی و تجربه مصرف الکل یا مواد مخدر تفریحی میشود که بخش‌های معمولی از زندگی نوجوانان و جوانان هستند. با این حال، همه این عوامل می‌توانند احتمال بروز تشنج را افزایش دهند. تشنج ها را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد: تشنج های تحریکی و غیرتحریکی. تشنج های تحریکی می‌توانند ناشی از شرایط مختلفی باشند از جمله قند خون بالا یا پایین، آسیب به سر، عفونت یا فشار خون بسیار بالا. همچنین، سکته مغزی، نارسایی کلیه یا کبد و تب بالا نیز می‌توانند باعث بروز تشنج شوند.
علت تشنج در بزرگسالان
تشنج ها انقباضات سریع و غیرارادی عضلات هستند که منجر به لرزش و حرکات غیرقابل کنترل اندام‌ها میشوند. هر چیزی که ارتباط طبیعی بین سلول‌های عصبی در مغز را مختل کند، می‌تواند منجر به بروز تشنج در بزرگسالان شود. این موارد شامل تب بالا، قند خون بالا یا پایین، ترک الکل یا مواد مخدر، و ضربه مغزی هستند. اما اگر فردی دو یا چند تشنج بدون علت مشخص داشته باشد، به‌عنوان صرع تشخیص داده میشود.
علت تشنج در نوجوانان
تشنج در نوجوانان می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که این دلایل می‌توانند از مشکلات موقتی تا بیماری‌های مزمن متغیر باشند. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- یکی از شایع‌ترین علل تشنج در نوجوانان، بیماری صرع است که باعث بروز حملات مکرر میشود.
- عفونت‌هایی مانند مننژیت یا انسفالیت
- ضربه به سر یا آسیب‌های مغزی ناشی از حوادث
- تب بالادر نوجوانان به‌ویژه اگر به‌طور ناگهانی افزایش یابد
- ناهنجاری‌هایی مانند قند خون پایین یا عدم تعادل الکترولیت‌ها
- استرس عاطفی و فشارهای روانی
- مصرف مواد مخدر یا الکل و ترک ناگهانی آن‌ها
علت تشنج در کودکان
شایع‌ترین نوع تشنج در کودکان ناشی از تب است که به آن تشنج تب دار می‌گویند. یعنی کودک در اثر تب بالا دچار تشنج میشود. عواملی مانند عفونت، کاهش سطح سدیم خون، داروها، مصرف مواد مخدر مانند آمفتامین‌ها یا کوکائین، آسیب مغزی یا تومور و تغییرات ژنتیکی از دیگر دلایل تشنج در کودکان هستند.
علت تشنج در نوزاد تازه متولد شده
علت تشنج در نوزاد متولد شده، کاهش جریان اکسیژن به مغز و فعالیت بیش‌ازحد سلول‌های مغزی است. تشنج های نوزادی معمولا نشانه‌ای از وضعیت بیماری زمینه‌ای جدی‌تر به‌ویژه آسیب مغزی هستند. به همین دلیل، نوزادان تازه متولد شده که دچار تشنج نوزادی میشوند باید فورا تحت مراقبت تخصصی قرار گیرند.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
تشنج ها نتیجه فعالیت غیرطبیعی و ناگهانی در مغز هستند که می‌توانند به دلایل متنوعی رخ دهند از جمله اختلالات عصبی مانند صرع، آسیب‌های مغزی ناشی از ضربه، سکته یا جراحی، عفونت‌ها، و اختلالات متابولیک مانند عدم تعادل الکترولیت‌ها، عوامل محیطی مانند تب، استرس، و مصرف مواد مخدر یا الکل. در برخی موارد، دلیل تشنج مشخص نمی‌شود. تشخیص دقیق و درمان مناسب این وضعیت توسط پزشک مغز و اعصاب برای بهبود کیفیت زندگی بیماران و جلوگیری از بروز تشنج های مکرر حائز اهمیت است. خوشبختانه شما می‌توانید با مشاهده هرگونه علائم غیرطبیعی به راحتی از طریق خدمات غیرحضوری دکترتو، مشاوره آنلاین مغز و اعصاب داشته باشید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!