فهرست مطالب
کبد مایعی زردرنگ به نام صفرا را تولید می‌کند که از کلسترول، نمک‌های صفراوی و آب ساخته شده است. این مایع زردرنگ از طریق مجاری صفراوی جریان می‌یابد. مجاری صفراوی و پانکراس شبکه‌ای از لوله‌ها هستند که کبد، کیسه صفرا، پانکراس و روده را به هم متصل می‌کنند. کار این مجاری انتقال صفرا و شیره‌های گوارشی از کبد و لوزالمعده به روده کوچک است تا به این ترتیب غذا تجزیه شود. این مجاری ممکن است به دلایل مختلفی دچار انسداد و گرفتگی شوند که به این حالت انسداد مجاری صفراوی گفته می‌شود. در این مقاله از دکترتو با علائم و دلایل بروز انسداد مجاری صفراوی بیشتر آشنا می‌شویم. اگر زردی پوست باعث نگرانی شما شده بهتر است برای بررسی دقیق‌تر با یک متخصص گوارش یا داخلی در این باره مشورت کنید. شما می‌توانید از سامانه دکترتو برای نوبت دهی حضوری و یا مشاوره آنلاین کمک بگیرید.
انسداد مجاری صفراوی چیست؟
انسداد مجرای صفراوی انسداد لوله‌هایی است که صفرا را از کبد به کیسه صفرا و روده کوچک می‌رسانند. در این شرایط مسدود شدن مجاری یا باریک شدن آنها مانع از جریان یافتن صفرا می‌شود. انسداد در مجاری صفراوی می‌تواند جریان صفرا را کند یا متوقف کند. نتیجه چنین اتفاقی می‌تواند جمع شدن صفرا در کبد باشد. بدون درمان، مسدود شدن مجاری صفراوی می‌تواند بسیار دردناک باشد و خطرات جدی برای سلامتی داشته باشد.
انسداد شایع‌ترین مشکلی است که می‌تواند مجاری صفراوی شما را تحت تاثیر قرار دهد. تقریبا از هر ۱۰۰۰ نفر ۵ نفر دچار سنگ کیسه صفرا می‌شوند که در نهایت ممکن است منجر به انسداد این مجاری شود. البته ممکن است عامل دیگری به غیر از سنگ کیسه صفرا، علت انسداد این مجاری باشد.
علائم انسداد مجاری صفراوی
علائم انسداد مجاری صفراوی خیلی شبیه به علائم سنگ کیسه صفرا و زردی است. زردی نشانه‌ای از وجود بیلی روبین بیش از حد در جریان خون است. با این حال برخی از علائم جدی‌تر هم وجود دارند که ممکن است مشکلاتی را به وجود آورند. برخی از مواردی که باید به آنها توجه کرد عبارت‌اند از:
- درد بالای شکم (ممکن است کسل‌کننده و مداوم باشد و به تدریج در طی چند دقیقه افزایش یابد.)
- زردی در پوست یا سفیدی چشم‌ها
- مدفوع سفالی رنگ و ادرار تیره
- تب و لرز
- حالت تهوع و استفراغ
- خارش پوست بدن
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن بی‌دلیل
- خستگی
| ویژگی | کودکان | بزرگسالان |
|---|---|---|
| علل شایع | آترزی صفراوی، عفونت‌های ویروسی، بیماری‌های التهابی روده، کیست‌های کبدی، تومورها (نادر) | سنگ‌های صفراوی، تومورهای پانکراس، التهاب مجاری صفراوی (کلانژیت)، تومورهای مجاری صفراوی، عوارض جراحی |
| علائم | زردی (یرقان)، مدفوع رنگ پریده، ادرار تیره، خارش پوست، شکم متورم، کاهش وزن، تب، بی حالی | زردی (یرقان)، درد شکم (اغلب در قسمت فوقانی راست)، مدفوع رنگ پریده، ادرار تیره، خارش پوست، تب، لرز |
| عوارض | سیروز کبدی، نارسایی کبد، سوء تغذیه، عفونت‌های مکرر | سیروز کبدی، نارسایی کبد، عفونت‌های مجاری صفراوی، سرطان کبد یا مجاری صفراوی |
| تشخیص | معاینه فیزیکی، آزمایش خون (بیلی روبین، آنزیم‌های کبدی)، سونوگرافی، MRI، کولانژیوگرافی | معاینه فیزیکی، آزمایش خون (بیلی روبین، آنزیم‌های کبدی)، سونوگرافی، MRI، کولانژیوگرافی، ERCP (اندوسکوپی رتروگراد کولانژیوپانکراتوگرافی) |
| درمان | جراحی (پورتوانتروستومی کازایی برای آترزی صفراوی)، داروها برای کاهش خارش، تغذیه خاص، پیوند کبد | جراحی برای برداشتن سنگ‌های صفراوی، استنت گذاری، داروها برای کاهش التهاب، درمان سرطان (در صورت وجود)، پیوند کبد |
علائم و نشانه های اورژانسی انسداد مجرای صفراوی
برخی از علائم انسداد مجاری صفراوی علائم هشداردهنده هستند و در صورت مشاهده آنها باید سریعا به متخصص مراجعه کرد. این علائم شامل موارد زیر می‌شود:
- تغییر رنگ واضح و غیرنرمال در رنگ ادرار یا مدفوع
- زردی شدید پوست صورت و سفیدی چشم‌ها
- دردهای شدید شکمی که از بین نمی‌روند و مدام شدیدتر می‌شوند.
- تب و لرز که می‌تواند نشانه‌ای از عفونت و التهاب باشد.
زردی صورتت نگرانت کرده؟
تا دیر نشده از متخصص نوبت بگیر.
انسداد مجاری صفراوی در نوزادان
با این که بسیار نادر است، اما گاهی اوقات نوزادانی که متولد می‌شوند با اختلال انسداد مجاری صفراوی درگیرند. این شرایط مانع از خروج صفرا از کبد نوزادان شده که می‌تواند عوارض جدی را به دنبال داشته باشد. در نوزادان اصلی‌ترین علت انسداد مجاری صفراوی، آسیب دیدن این لوله‌ها است.
معمولا اصلی‌ترین نشانه‌های انسداد در نوزادان، زردی شدید پوست و سفیدی چشم‌ها و تغییر رنگ مدفوع و ادرار آنها است. با این حال از آن جایی که زردی در نوزادان شایع است، زمانی که زردی بیشتر از یک ماه ادامه داشته باشد و درمان نشود، پزشک ممکن است به وجود انسداد در مجاری صفراوی مشکوک شود. در برخی موارد ممکن است علت انسداد یک نقص مادرزادی باشد.
انسداد مجاری صفراوی در کودکان
در کودکان بزرگ‌تر هم ممکن است به دلایل مختلف، مجاری صفراوی مسدود شوند که به این حالت آترزی صفراوی گفته می‌شود. هنگامی که کودک آترزی صفراوی دارد، جریان صفرا از کبد به روده مسدود خواهد شد. این باعث می‌شود که صفرا در داخل کبد گیر کند و کودک زرد شود. صفرای به‌دام افتاده در کودکان می‌تواند به سرعت باعث آسیب کبد و زخم‌های کبدی (سیروز) شود که در نهایت منجر به نارسایی کبد می‌شود. نشانه های مهم انسداد مجاری صفراوی در کودکان شامل موارد زیر می‌شود:
- دردهای شدید شکمی
- خارش شدید
- ادرار زرد یا قهوه‌ای تیره
- مدفوع کم رنگ یا خاکستری رنگ که علت آن کمبود صفرا است.
- بزرگ شدن کبد
علت انسداد مجاری صفراوی
دلایل مختلفی می‌توانند موجب مسدود شدن مجاری صفراوی شوند. سنگ‌های صفراوی شایع‌ترین علت انسداد مجاری صفراوی هستند. سایر علل مهمی که می‌توانند موجب انسداد مجاری صفراوی شوند شامل موارد زیر است:
- کیست کلدوک (یک بیماری مادرزادی نادر که در آن کیست‌ها جریان صفرا را کند می‌کنند)
- تنگی مجرای صفراوی (تنگی غیرطبیعی در مجرای صفراوی مربوط به یک بیماری یا اسکار). تنگی مجرای صفراوی می‌تواند ناشی از طیف وسیعی از شرایط (هم بدخیم و هم خوش‌خیم) باشد.
- تنگی مجاری صفراوی بعد از جراحی برداشتن کیسه صفرا
- وجود بیماری‌های مزمن زمینه‌ای مانند سرطان پانکراس یا سرطان مجاری صفراوی و سرطان کبد
- التهاب مزمن در مجاری صفراوی (کلانژیت صفراوی اولیه و کلانژیت اسکلروز اولیه)
- پانکراتیت
- التهاب مربوط به آسیب یا عفونت باکتریایی یا انگلی
- سندرم می‌ریزی
- کوله سیستکتومی
- پرتودرمانی
- بزرگ شدن غدد لنفاوی در پورتا هپاتیس
- تومورهای مجاری صفراوی یا پانکراس
- تومورهایی که به سیستم صفراوی گسترش یافته‌اند.
- کرم‌های کبد و مجاری صفراوی
متن انگلیسی:
webmed
Bile duct cancer, gallbladder cancer, or pancreatic cancer can spread quickly. They are known to cause bile duct obstruction
ترجمه متن:
سرطان مجرای صفراوی، سرطان کیسه صفرا و سرطان پانکراس که می‌توانند به سرعت گسترش یابند، دلایل شناخته‌شده انسداد مجاری صفراوی هستند.
تشخیص انسداد مجاری صفراوی
پزشک بر اساس علائم و با استفاده از انجام معاینات فیزیکی می‌تواند احتمال انسداد مجاری صفراوی را بدهد. پزشک در معاینه فیزیکی خود علائمی مانند حساسیت یا تورم در شکم را بررسی می‌کند. علاوه بر این، برای تایید انسداد و تعیین علت ایجاد آن از تست خون و تست‌های تصویربرداری هم کمک می‌گیرد. آزمایش خون می‌تواند نشانه‌های انسداد را نشان دهد. تست‌های زیر ممکن است برای تشخیص انسداد مجاری صفراوی انجام شوند:
- سونوگرافی شکم
- سی‌تی‌اسکن شکم
- اسکن MRI
- کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی
- کلانژیوگرافی ترانس کبدی از راه پوست
- کلانژیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی یا MRCP
- سونوگرافی آندوسکوپی (EUS)
- تست خون CBC
- آزمایش خون آمیلاز
- تست آنزیم‌های کبدی
- اندازه‌گیری بیلی روبین در ادرار
- تست خون لوزالمعده
روش های درمان انسداد مجاری صفراوی
درمان انسداد ممکن است بسته به علت آن متفاوت باشد. با این حال در تمام موارد هدف از درمان رفع انسداد است. از آن جایی که اصلی‌ترین علت انسداد مجاری صفراوی وجود سنگ کیسه صفراست، بنابراین مهم‌ترین روش درمان هم حذف سنگ از کیسه صفرا است. برخی از گزینه‌های درمانی برای انسداد صفراوی عبارت‌اند از کوله سیستکتومی و ERCP. سنگ‌ها ممکن است با استفاده از آندوسکوپ در طی ERCP برداشته شوند.
۱. دارو برای انسداد مجاری صفراوی
در برخی موارد ممکن است پزشک از درمان دارویی هم برای کاهش انسداد مجاری صفراوی کمک بگیرد. اصلی‌ترین گزینه‌های درمان دارویی، داروهای ضد انگل است. این داروها در مواردی که انگل‌ها یا کرم‌های کبدی و صفراوی موجب انسداد شده‌اند، می‌توانند با از بین بردن انگل‌ها، انسداد را هم از بین ببرد. اگر هم علت انسداد سنگ‌های ریز صفراوی از جنس کلسترول باشند، برخی از داروها مانند داروی اورسودیول برای دفع سنگ‌ها تجویز می‌شود.
برای درمان عفونت و التهاب هم پزشک ممکن است برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضدالتهابی را تجویز کند. در مواردی که علت انسداد مجاری صفراوی سرطان باشد نیز پزشک از ترکیب شیمی درمانی و جراحی برای رفع علت زمینه‌ای استفاده می‌کند.
۲. جراحی انسداد مجاری صفراوی
در برخی موارد، جراحی برای دور زدن انسداد لازم است. اگر انسداد ناشی از سنگ کیسه صفرا باشد معمولاً کیسه صفرا با جراحی برداشته می‌شود. در صورت مشکوک بودن به عفونت، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند. در مواردی که انسداد ناشی از سرطان یا وجود تومور در مجاری صفراوی است هم ممکن است به تکنیک‌های مختلف جراحی، مانند برداشتن تومور یا باز کردن مجرا از طریق روش اتساع آندوسکوپی نیاز باشد. جراحی در مواردی که علت انسداد مجاری کیست کلدوک باشد هم انجام می‌شود.
به خاطر سنگ کیسه صفرا دچار انسداد مجاری صفراوی شدی؟ کلیک کن.
۳. درمان انسداد مجاری صفراوی در طب سنتی (درمان گیاهی انسداد مجاری صفراوی)
طب سنتی یک سری گزینه‌های گیاهی را به عنوان درمان انسداد مجاری صفراوی پیشنهاد می‌کند. یکی از اصلی‌ترین درمان‌های طب سنتی، مصرف گیاه قاصدک است که نقش آن تمیز کردن مجاری صفراوی و کبد است. سایر درمان‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
- زردچوبه
- مصرف نعناع به صورت دمنوش
- مصرف تخم کتان و عسل
- سویا برای رفع انسداد مجاری صفراوی
- مصرف آب گریپ‌فروت یا سایر میوه‌های حاوی ویتامین C
- مصرف آب چغندر
- سیر
- مصرف سرکه سیب
- مصرف خار مریم برای درمان مشکلات کبد و صفرا
علاوه بر این گزینه‌های درمانی طبیعی، در طب سنتی یک سری داروهای گیاهی و شربت‌ها هم وجود دارد که برخی از متخصصان این طب از آنها برای درمان انسداد مجاری صفرا کمک می‌گیرند. این داروهای گیاهی معمولا ترکیبی از چند ماده گیاهی مختلف هستند که در درمان بیماری‌های کبد و صفرا موثرند.
۴. رژیم غذایی انسداد مجاری صفراوی
رژیم غذایی معتدل و حفظ وزن مناسب یکی از بخش‌های مهم درمان انسداد مجاری صفراوی است. در وهله نخست مهم است که از یک رژیم غذایی کم‌چرب پیروی کنید و غذاهای پرچرب، سرخ کرده یا حاوی چربی‌های اشباع شده کمتری مصرف کنید. در عوض باید مصرف میوه‌ها و سبزیجات را افزایش داد و تا جای ممکن غذاهای غنی از فیبر را مصرف کرد. حفظ وزن متعادل و کنترل چربی خون، برای درمان مشکلات و بیماری‌های کبد و صفرا بسیار مهم است.
۵. درمان انسداد مجاری صفراوی در بزرگسالان
در بزرگسالانی که دچار انسداد مجاری صفراوی شده‌اند، بسته به علت انسداد از گزینه‌های درمانی مختلفی استفاده می‌شود. با این حال از آن جایی که معمولا کیسه صفرا یک اندام ضروری نیست و بزرگسالان می‌توانند بدون کیسه صفرا هم بدون هیچ مشکلی به زندگی خود ادامه دهند، ممکن است پزشک گزینه جراحی را برای رفع انسداد این مجاری انتخاب کند.
انواع انسداد مجاری صفراوی
انسداد مجاری صفراوی شامل دو نوع اصلی می‌شود. یک نوع انسداد مجاری داخل کبدی است و نوع دیگر هم انسداد مجاری صفراوی در خارج از کبد است. یک سری از مجاری صفراوی در داخل کبد قرار دارند که نقش آنها جمع‌آوری صفرا در داخل کبد و هدایت آنها به بیرون است. گاهی اوقات ممکن است به دلایل مختلفی، این مجاری داخلی مسدود شوند.
دسته دوم مجاری صفراوی، یک سری لوله‌ها و انشعابات هستند که در بیرون کبد و در دو سمت آن قرار دارند. کار این مجاری هم ردوبدل‌کردن کبد است. در صورتی که این مجاری بیرونی مسدود شده باشند، به آن انسداد مجاری خارج کبدی گفته می‌شود.
عوارض انسداد مجاری صفراوی
مسدود شدن مجاری صفراوی، می‌تواند موجب تجمع صفرا در کبد شود. این حالت می‌تواند منجر به التهاب شدید و حتی عفونت‌های تهدید کننده زندگی شود، خصوصا اگر درمان به موقع انجام نشود. یکی دیگر از عوارض جدی انسداد، ایجاد یک اسکار دائمی در کبد و سیروز کبدی است. این حالت هم در صورت عدم مدیریت درست می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.
عفونت کیسه صفرا یکی دیگر از عوارض انسداد مجاری صفراوی است. خصوصا زمانی که صفرا در بخشی از مجاری نزدیک به کیسه صفرا گیر کند، می‌تواند موجب بروز کوله سیستیت شود. نداشتن صفرای کافی نیز می‌تواند مانع از هضم چربی‌ها در روده کوچک شود که نتیجه آن سوءتغذیه است.
متن انگلیسی:
mountsinai
Left untreated, the possible complications include infections, sepsis, and liver disease, such as biliary cirrhosis
ترجمه متن:
در صورت عدم درمان انسداد مجاری صفراوی، عوارض احتمالی شامل عفونت، سپسیس و بیماری‌های کبدی مانند سیروز صفراوی می‌شود.
پیشگیری از انسداد مجاری صفراوی
شاید همیشه نتوانید به صورت مشخص با یک سری راه‌حل‌ها از مسدود شدن مجاری صفراوی جلوگیری کنید. با این حال با شناخت عوامل خطر و شرایطی که می‌توانند ریسک انسداد مجاری صفراوی را افزایش دهند، تا حدود زیادی می‌توان میزان خطر را کاهش داد. در این شرایط می‌توان با تشخیص و درمان به موقع، از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کرد. تغییر رژیم غذایی، کاهش وزن و داشتن ورزش منظم هم می‌تواند در بسیاری از مواقع از انسداد مجاری صفراوی یا بروز عوارض شدیدتر جلوگیری کند.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
انسداد مجرای صفراوی زمانی اتفاق می‌افتد که انسداد یا باریک شدن مجاری صفراوی مانع از جریان یافتن صفرا می‌شود. سنگ کیسه صفرا شایع‌ترین علت است، اما عوامل دیگری هم می‌توانند موجب بروز چنین مشکلی در مجاری صفراوی شوند. درمان شامل شناسایی عامل ایجاد انسداد و حذف آن برای جلوگیری از عوارض جدی است. پزشک متخصص گوارش و کبد یا دکتر متخصص داخلی می‌تواند با بررسی علائم و تشخیص علت انسداد، بهترین شیوه درمانی را برای بیماران انتخاب کند. خبر خوب اینکه اگر به پزشک دسترسی ندارید می‌توانید از خدمات نوبت دهی و مشاوره آنلاین دکترتو بدین منظور استفاده کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!