پاراسومنیا یا اختلال خواب چیست؟

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

اختلال خواب شرایطی است که روی کیفیت، مقدار و زمان خواب فرد در طول شب تاثیر می‌گذارد. اختلالات رایج خواب شامل بی‌خوابی، سندرم پای بی‌قرار، نارکولپسی و آپنه خواب هستند و اگر درمان نشوند، می‌توانند روی سلامت روانی و جسمانی فرد تاثیر بگذارند و عملکرد روزانه فرد را مختل کنند. برای تشخیص علت و درمان اختلال خواب به دکتر روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید. در سایت دکترتو امکان دریافت مشاوره آنلاین و تلفنی یا نوبت ویزیت حضوری برای شما وجود دارد.

اختلال خواب چیست؟

اختلالات خواب (به انگلیسی Sleep disorders) و پاراسومنیا شرایطی هستند که روی توانایی بدن برای زمان خواب رفتن، عملکرد طبیعی سلول‌های بدن، کیفیت و زمان خواب تاثیر می‌گذارند.

به طور کلی، چرخه خواب شامل مراحل مختلفی است که معمولا به حرکت غیر سریع چشم (NREM) و حرکت سریع چشم (REM) طبقه‌بندی می‌شود. خواب NREM شامل مراحل ۱ تا ۳ خواب است که بازسازی فیزیکی و تثبیت حافظه را تسهیل می‌کند. خواب REM نیز که با افزایش فعالیت مغز و رویاهای زنده مشخص می‌شود وظیفه تنظیم بخش عاطفی را دارد. تقریبا هر ۹۰ دقیقه یک چرخه خواب تکمیل می‌شود. اختلالات خواب باعث به هم ریختن این چرخه یا کاهش زمان و کیفیت خواب می‌شوند.

علت این عارضه می‌تواند متفاوت باشد و معمولا شامل سبک زندگی، مسائل سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی و بیماری جسمانی می‌شود. گزینه‌های درمانی شامل تغییر سبک زندگی، دارودرمانی یا جلسات روان‌درمانی با دکتر متخصص هستند که هدف آنها بازگرداندن کیفیت خواب و بهبود سلامت کلی فرد است.

مشاوره روانشناسی

با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران

مشاوره حضوری و آنلاین۵۰۰+ خدمت

مشاهده همه

انواع اختلال خواب

در اختلالات خواب یا پاراسومنیا فرد دچار حرکات غیر طبیعی، صحبت‌کردن در خواب و اعمالی که در زمان غیرهوشیاری انجام می‌دهد (مثل خروپف) می‌شود. نمونه‌هایی از این موارد شامل وحشت خواب و حمله پانیک در خواب، راه رفتن در خواب، اختلال کابوس، اختلال خوردن مرتبط با خواب و فلج خواب هستند.

اختلالات خواب	مشخصات آنها
بی خوابی	مشکل خوابیدن در طول شب
اختلالات تنفسی مرتبط با خواب	تغییر حجم تنفسی در طول خواب
اختلال سیستم مرکزی مغز	در طول روز به‌سختی احساس هوشیاری می‌کنید
تغییر ریتم شبانه روزی اختلالات خواب و بیداری	ساعت داخلی بدن برای خوابیدن و بیدار شدن تغییر می‌کند
اختلالات حرکتی مرتبط با خواب	حرکات فیزیکی یا تمایل به حرکت در طول خواب

راه رفتن در خواب

راه رفتن در خواب زمانی رخ می‌دهد که فرد به نظر بیدار و در حال حرکت است، اما در واقع خواب است و هیچ خاطره‌ای از این اتفاق ندارد. راه رفتن در خواب معمولا در طول خواب غیر REM عمیق (مرحله ۳ و ۴ خواب) و در اوایل شب رخ می‌دهد. همچنین می‌تواند در خواب REM در صبح زود نیز رخ دهد.

این اختلال بیشتر در کودکان ۵ تا ۱۲ سال دیده می‌شود. با این حال، راه رفتن در خواب ممکن است در بچه‌های کوچکتر، بزرگسالان و سالمندان هم دیده شود. در بیشتر کودکان اختلال راه رفتن در خواب، با ورود به سن نوجوانی متوقف می‌شود.

بر خلاف چیزی که بسیاری از مردم تصور می‌کنند، بیدار کردن کسی که در خواب در حال راه رفتن است، خطرناک نیست اما فرد زمانی که بیدار می‌شود ممکن است برای مدت کوتاهی گیج باشد. اگر چه بیدار شدن از خواب در فردی که در خواب راه می‌رود خطرناک نیست، اما راه رفتن در خواب به خودی خود می‌تواند خطرناک باشد زیرا فرد از محیط اطراف خود بی‌اطلاع است و می‌تواند به اشیاء بخورد یا سقوط کند.

به نظر می‌رسد راه رفتن در خواب ارثی است و نسل به نسل منتقل می‌شود.

وحشت شبانه

فردی که وحشت شبانه را تجربه می‌کند به طور ناگهانی از خواب وحشتناک بیدار می‌شود اما گیج و ناتوان است و به صدازدن‌ها پاسخ نمی‌دهد. وحشت شبانه حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد، بعد از آن فرد دراز می‌کشد و به نظر می‌رسد که به خواب می‌رود.

افرادی که دچار وحشت شبانه یا وحشت در خواب هستند، معمولا این اتفاقات را صبح روز بعد به یاد نمی‌آورند و ممکن است به علت حرکات ناگهانی اندام‌ها به خود یا دیگران آسیب برسانند. وحشت شبانه بیشتر در کودکان ۳ تا ۸ ساله رایج است و کودکان مبتلا به وحشت خواب معمولا در خواب صحبت می‌کنند یا راه می‌روند. تنش عاطفی یا مصرف الکل نیز می‌تواند وحشت شبانه در بزرگسالان را افزایش دهد.

وحشت‌های شب شبیه به کابوس هستند، اما معمولا در زمان خواب عمیق رخ می‌دهند.

اختلال کابوس شبانه

کابوس های شبانه رویاهای ترسناک اما به ظاهر واقعی در شب هستند که می‌توانند باعث احساس ترس، وحشت یا اضطراب شوند. معمولا فرد مبتلا به کابوس، ناگهان از خواب REM بیدار می‌شود و می‌تواند اتفاقاتی که در خواب دیده است را به یاد بیاورد به همین دلیل، خوابیدن مجدد برای او مشکل می‌شود.

کابوس‌ها می‌توانند توسط بسیاری از عوامل از جمله بیماری، اضطراب، از دست‌دادن یکی از عزیزان یا عوارض دارویی ایجاد شوند. در صورتی که کابوس بیشتر از یکبار در هفته اتفاق بیافتد یا مشکلاتی برای خوابیدن فرد ایجاد کند، باید با دکتر روانپزشک مشورت کنید.

اختلال پرخوری شبانه

سندروم پرخوری شبانه یا اختلال خوردن شبانه (NES) معمولا دوره‌های خوردن مجدد غذا است که بعد از شام یا در زمان خواب اتفاق می‌افتد. افراد مبتلا به این سندروم ممکن است حداقل دوبار در هفته برای خوردن غذا از خواب بیدار شوند به این دلیل که احساس میل شدیدی به مصرف غذا برای خوابیدن می‌کنند. علائم شایع این عارضه شامل کمبود اشتها در طول روز، احساس گناه یا شرم مربوط به خوردن شبانه و مشکلات خواب هستند.

علل NES هنوز به‌خوبی درک نشده است اما عواملی مانند عدم تعادل هورمونی، ناراحتی عاطفی و اختلال در چرخه خواب و بیداری ممکن است باعث این اتفاق باشند. اختلال خوردن شبانه معمولا در جوانی ظاهر می‌شود.

فلج خواب

افراد مبتلا به فلج خواب قادر به حرکت‌دادن بدن یا اندام خود در زمان خواب یا در زمان بیدار شدن نیستند. این اختلال ممکن است فقط یکبار در طول زندگی رخ دهد یا اینکه بارها تکرار شود و بعد از چند دقیقه، فرد مبتلا به فلج خواب می‌تواند دوباره حرکت کند.

فلج خواب به صورت وراثتی منتقل می‌شود با این وجود علت آن ناشناخته است. این اختلال خطرناک نیست اما فرد مبتلا به فلج خواب بهتر است علائم و روش مدیریت آن را بداند.

بی خوابی یا اینسومنیا

بی خوابی شبانه (بی‌خوابی اپیزودیک، بی‌خوابی مداوم یا بی‌خوابی مکرر) نوعی مشکل مداوم در خوابیدن یا حفظ کیفیت خواب است. این اتفاق باعث خستگی روزانه، تحریک‌پذیری و اختلال در عملکرد شناختی فرد می‌شود و اگر مزمن باشد، ممکن اس بیشتر از ۳ ماه فرد را درگیر کند. اختلال بی‌خوابی معمولا ناشی از ترکیبی از عوامل روانشناختی، استرس، اختلالات محیطی و شرایط پزشکی است و در افراد مسن شیوع بیشتری دارد.

متن انگلیسی:
There are several different types of sleep-wake disorders, of which insomnia is the most common.
ترجمه فارسی:
انواع مختلفی از اختلالات خواب و بیداری وجود دارد که بی‌خوابی شایع‌ترین آنها است.

به نقل از سایت psychiatry

اختلال پرخوابی (هایپرسومنیا)

اختلال هایپرسومنیا به معنی خواب‌آلودگی زیاد و ناگهانی در طول روز است. در این اختلال فرد در طول روز به خواب می‌رود و مهم نیست در یک وضعیت مهم قرار داشته باشد یا در خانه باشد!

آپنه خواب

آپنه انسدادی خواب (OSA) با وقفه‌های مکرر تنفسی در طول خواب به دلیل انسداد راه هوایی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به OSA معمولا خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز و خروپف بلند را تجربه می‌کنند و ممکن است با تنگی نفس از خواب بیدار شوند. این اختلال چرخه طبیعی خواب را مختل می‌کند و با چاقی، عوامل آناتومیک بدن و سن فرد مرتبط است. انتخاب سبک زندگی سالم و ترک الکل و سیگار کشیدن می‌تواند این وضعیت را بهتر کند.

سندرم پاهای بی قرار (RLS)

بی قراری پا هنگام خواب یا به عبارتی سندرم پاهای بی‌قرار (RLS) یک میل غیرقابل مقاومت برای حرکت پاها همراه با احساسات ناراحت‌کننده‌ای مانند خارش به‌ویژه در شب است که معمولا بعد از ۵۰ سالگی ظاهر می‌شود (می‌تواند قبل از این سن هم اتفاق بیافتد). عوامل ژنتیکی، کمبود آهن و شرایط عصبی در ایجاد RLS نقش دارند.

بیماری نارکولپسی یا حمله خواب

بیماری نارکولپسی یک اختلال عصبی مزمن است که روی توانایی مغز برای کنترل چرخه خواب و بیداری تأثیر می‌گذارد. برخی افراد فلج عضلانی یا کاتاپلکسی را هم تجربه می‌کنند. افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است بعد از بیدار شدن احساس خستگی و خواب‌آلودگی کنند، حتی اگر زمان زیادی را خوابیده باشند.

آیا شما هم مشکل خواب دارید؟

برای تشخیص علت آن، همین الان نوبت بگیرید.

دکتر روانپزشک آنلاین (دکتر اعصاب و روان آنلاین)متخصص روانپزشک

اختلالات ریتم شبانه روزی خواب

اختلالات ریتم شبانه روزی خواب، ساعت داخلی بدن را مختل می‌کنند و باعث الگوهای نامنظم خواب می‌شوند. افراد مبتلا ممکن است در حفظ برنامه منظم خواب و بیداری مشکل داشته باشند و خواب‌آلودگی زیادی را در طول روز تجربه کنند. این اختلالات شامل اختلال فاز خواب با تاخیر، اختلال فاز خواب پیشرفته و اختلال خواب و بیداری غیر ۲۴ ساعته هستند.

سردرگمی آزار دهنده

سردرگمی آزاردهنده معمولا زمانی رخ می‌دهد که فرد از خواب عمیق در قسمت اول شب بیدار شود. این اختلال، که به‌عنوان مستی خواب نیز شناخته می‌شود، شامل کندی بیش از حد حرکتی بعد از بیداری و اشکال در حافظه کوتاه مدت است. این افراد، به‌آرامی به دستورات واکنش نشان می‌دهند و ممکن است سوالاتی را که از آنها پرسیده می‌شود به‌سختی درک کنند.

حرف زدن در خواب

حرف زدن در خواب یک اختلال انتقال خواب و بیداری است که شامل حرف‌های کوتاه و مختصر یا صداهای بلند است. اگر چه معمولا این اتفاق بی‌ضرر است اما می‌تواند خواب دیگران را مختل کند. فردی که در طول خواب صحبت می‌کند معمولا نمی‌تواند این اتفاق را به یاد بیاورد. صحبت‌کردن در خواب می‌تواند ناشی از عوامل خارجی از جمله تب کردن، استرس عاطفی یا دیگر اختلالات خواب باشد.

بروکسیسم شبانه یا دندان قروچه

بروکسیسم شبانه (یا دندان قروچه) شامل ساییدن دندان‌ها به هم به صورت خواسته یا ناخواسته در طول خواب است. دندان قروچه در خواب ممکن است همراه با سایر اختلالات خواب رخ دهد و باعث درد فک، درد گوش، آسیب به عضلات فک، سایش غیر طبیعی و آسیب به دندان‌ها شود.

شب ادراری

در شب ادراری که یکی از مهم‌ترین مشکلات خواب است، فرد قادر به حفظ کنترل ادرار در خواب نیست. کودکانی که والدین یا خواهر و برادران آنها نیز شب ادراری داشتند بیشتر از دیگران احتمال دارد که دچار شب ادراری شوند.

علائم اختلال خواب

علائم اختلالات خواب باتوجه به هر اختلالی می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال افرادی که بی‌خوابی دارند، معمولا نشانه‌هایی مانند مشکل در خوابیدن، نداشتن خواب با کیفیت، بیدار شدن خیلی زود و خستگی روزانه را تجربه می‌کنند. برخی دیگر از نشانه‌های اختلال در خواب عبارت است از:

• خروپف بلند
• تنگی نفس یا خفه شدن در طول خواب
• خواب‌آلودگی زیاد در طول روز
• حملات ناگهانی خواب
• کاتاپلکسی یا از دست‌دادن ناگهانی کنترل عضلات بدن

علت اختلال خواب: اختلال خواب نشانه چیست؟

ملاتونین به‌عنوان هورمون تنظیم خواب شناخته می‌شود که مقدار آن در بدن معمولا بعد از تاریکی افزایش می‌یابد. اگر این اتفاق نیفتد، فرد دچار اختلال خواب می‌شود. علاوه‌بر تغییرات الگوی خواب، اختلال خواب می‌تواند نشانه یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:

• درد مزمن
• مشکلات تنفسی
• اختلالات روانی
• مصرف زیاد کافئین
• مصرف الکل
• ساعت نامنظم خواب
• عدم فعالیت بدنی
• عوارض دارویی
• بیماری‌های قلبی
• اختلالات عصبی

با تجربه‌ترین متخصص برای درمان اختلال خواب را پیدا کن!

دکتر اختلال خواب

تشخیص اختلال خواب

تشخیص اختلالات خواب معمولا شامل بررسی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و احتمالا ارجاع فرد مبتلا به یک متخصص خواب است. این فرآیند ممکن است با تهیه گزارش خواب انجام شود. در گزارش خواب از بیمار خواسته می‌شود که یک دفترچه خاطرات از الگوهای خواب خود تهیه کند و مواردی مانند کیفیت خواب، زمان خواب و علائمی که خواب او را مختل می‌کند را بنویسد.

همچنین متخصص خواب ممکن است از پلی سومنوگرافی استفاده کند. این آزمایش عملکردهای مختلف بدن در طول خواب از جمله فعالیت مغز، ضربان قلب و الگوهای تنفسی را نظارت می‌کند.

تست اختلال خواب

علاوه‌بر پلی سومنوگرافی، پزشک ممکن است از تست تاخیر چندگانه خواب (MSLT) که خواب‌آلودگی فرد را در طول روز اندازه‌گیری می‌کند و باعث تشخیص بیماری‌هایی مانند نارکولپسی می‌شود، استفاده کند. همچنین اکتی گرافی نیز روش دیگری است که چرخه‌های خواب و بیداری را اندازه می‌گیرد و برای تشخیص اختلالات ریتم شبانه روزی خواب مفید است.

درمان اختلال خواب

گزینه‌های درمانی برای اختلالات خواب شامل تغییر سبک زندگی و دارودرمانی و روان درمانی هستند. درمان شناختی- رفتاری نیز بسیار موثر است و به تغییر افکار و رفتارهایی که باعث مشکلات خواب می‌شوند کمک می‌کند. شیوه‌هایی مانند حفظ برنامه منظم خواب، ایجاد یک برنامه آرامش بخش قبل از خواب و بهینه‌سازی محیط خواب (مانند دور بودن دستگاه مودم یا تلفن همراه از تخت خواب) می‌توانند به حفظ خواب بهتر و رفع اختلال خواب کمک کنند.

عوارض اختلال خواب

اختلال خواب درمان‌نشده می‌تواند باعث عوارض جدی برای سلامت فرد شود که افسردگی و اختلال خواب از مهم‌ترین موارد است. مشکلات قلبی عروقی (خطر فشار خون بالا، بیماری قلبی و سکته مغزی)، مشکلات حافظه و شرایطی مانند چاقی و دیابت نوع ۲ نیز به اختلالات خواب ربط دارند.

پیشگیری از اختلالات خواب

اگرچه احتمال پیشگیری از برخی علل پاراسومنیا کمتر است، اما روش‌هایی وجود دارند که به کاهش علائم آنها کمک می‌کنند. مهم‌ترین مورد داشتن برنامه زمانی منظم است. به موقع به تخت خواب بروید و حداقل ۳۰ دقیقه قبل از خواب گوشی تلفن همراه خود را کنار بگذارید. نگاه‌کردن به صفحه نمایش موبایل در چرخه خواب مشکل ایجاد می‌کند. حفظ یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و پرهیز از مصرف زیاد کافئین و الکل نیز موثر هستند.

علائم	علت	درمان
خروپف بلند	درد مزمن	دارودرمانی
تنگی نفس یا خفه‌ شدن در طول خواب	مشکلات تنفسی	روان درمانی
خواب‌آلودگی زیاد در طول روز	اختلالات روانی	تغییر سبک زندگی
حملات ناگهانی خواب	نداشتن تحرک بدنی

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

اختلال خواب نوعی عارضه جسمانی یا روانی است که روی کیفیت و مدت زمان خواب تأثیر می‌گذارد. این اتفاق می‌تواند عملکرد روزانه فرد را تحت تاثیر قرار دهد و سلامت کلی بدن را به خطر بیاندازد. اگر اختلال خواب درمان نشود، فرد مبتلا ممکن است به بیماری‌های روحی مانند افسردگی، استرس و اضطراب یا شرایطی مانند خواب‌آلودگی زیاد در طول روز و افت فشار خون دچار شود.

برای درمان مشکل خواب در کودکان و بزرگسالان به متخصص خواب یا دکتر نورولوژی، متخصص روانشناسی، متخصص روانپزشک یا دکتر داخلی مراجعه کنید. در سایت دکترتو امکان دریافت مشاوره از دکتر روانپزشک آنلاین، روانشناس آنلاین، دکتر آنلاین مغز و اعصاب یا دکتر داخلی آنلاین وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!