شایع ترین بیماری های غدد و علائم این اختلالات

بیماری‌ های غدد از جمله مشکلات شایعی هستند که به‌دلیل اختلال در عملکرد سیستم غدد و متابولیسم بدن ایجاد می‌شوند. این سیستم شامل مجموعه‌ای از غدد است که با ترشح هورمون‌ها، وظیفه تنظیم و هماهنگی عملکرد بسیاری از اندام‌های حیاتی را بر عهده دارند. هرگونه اختلال در این روند می‌تواند منجر به بروز علائمی مانند تغییرات وزنی، اختلالات قاعدگی، مشکلات پوستی، خستگی مفرط و بسیاری نشانه‌های دیگر شود. شناخت شایع‌ترین بیماری‌های غدد و علائم آن‌ها نقش مهمی در تشخیص به‌موقع و مدیریت بهتر این اختلالات دارد. برای بررسی دقیق وضعیت هورمونی و سلامت غدد، مراجعه به متخصص غدد ضروری است. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو برای دریافت نوبت حضوری یا مشاوره تلفنی و آنلاین اقدام کنید. در ادامه این مطلب با انواع بیماری‌های غدد و نشانه‌های رایج آن‌ها آشنا می‌شویم.

شایع ترین بیماری های غدد کدامند؟

اکثر بیماری‌های غدد مربوط به اختلالات غدد درون ریز بدن هستند. سیستم غدد درون ریز هورمون‌های مختلفی تولید می‌کند. این هورمون‌ها سیگنال‌های شیمیایی را از طریق جریان خون ارسال یا ترشح می‌کنند. هورمون‌ها به بدن کمک می‌کنند تا فرایندهایی مانند اشتها، تنفس، رشد، تعادل مایعات، زنانگی، مردانگی و وزن کنترل شود.

سیستم غدد درون ریز از چندین غده شامل هیپوفیز و هیپوتالاموس در مغز، غدد فوق کلیوی در کلیه‌ها و تیروئید در گردن همچنین لوزالمعده، تخمدان‌ها و بیضه‌ها تشکیل شده است. در معده، کبد و روده‌ها هم هورمون‌های مرتبط با هضم ترشح می‌‌شوند. شایع ترین بیماری های غدد درون ریز مربوط به عملکرد نامناسب لوزالمعده، هیپوفیز، تیروئید و غدد فوق کلیوی است.

• • بیماری غدد هیپوفیز: غده هیپوفیز در پایه مغز و در پشت سینوس‌ها قرار دارد. اغلب به این غده، غده اصلی می‌گویند. زیرا این غده در کار بسیاری از غدد دیگر به‌ویژه تیروئید تأثیر می‌گذارد. مشکلات غده هیپوفیز می‌تواند بر رشد استخوان، چرخه قاعدگی زنان و ترشح شیر مادر تأثیر داشته باشد.

• • بیماری غدد تیروئید: غده تیروئید غده‌ای کوچک و پروانه‌ای شکل در جلو گردن است. وظیفه این غده کنترل متابولیسم است. بسیاری زا بیماری‌های مهم و شایع غدد از دسته بیماری‌های غده تیروئید هستند. از مهم‌ترین بیماری‌های مربوط به تیروئید می‌توان به کم‌کاری و پرکاری تیروئید اشاره کرد.

• • بیماری غدد فوق کلیوی: این دو غده در بالای کلیه‌ها قرار دارند و هورمون کورتیزول را ترشح می‌کنند. سندرم کوشینگ یکی از بیماری‌هایی است که در نتیجه اختلال در غدد کلیوی ایجاد می‌شود.

یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غدد بیماری پرکاری و کم‌کاری تیروئید است.

اختلالات غدد درون ریز چیست؟

زمانی که سیستم غدد درون ریز به‌خوبی کار نکند، اختلالات غدد درون ریز باعث ایجاد مشکلات و بیماری‌هایی می‌شود. این اختلالات می‌تواند به سه شکل زیر خود را نشان دهد.

• • تولید ناکافی هورمونی خاص

• • تولید بیش از حد یک هورمون

• • نقص در خط تولید هورمون یا اختلال در عملکرد آن.

عوامل زیادی باعث اختلالات غدد درون ریز می‌شوند. گاهی به دلیل وجود یک تومور خوش‌خیم در غده، مشکل به وجود می‌آید. گاهی هم عوامل ژنتیکی یا سبک زندگی در این اختلال تأثیر دارند. در ادامه انواع بیماری های غدد را به طور کامل توضیح می‌دهیم.

انواع بیماری غدد چیست؟

انواع مختلفی از اختلالات و بیماری های غدد درون ریز وجود دارند. شایع ترین بیماری غدد درون ریز، دیابت است. در ادامه شایع‌ترین اختلالات را توضیح می‌دهیم. علائم بیماری‌های غدد درون ریز متفاوت است. گاهی این بیماری‌ها هیچ علائمی ندارند، گاهی علائم خفیف هستند و گاهی هم با علائم جدی روبرو هستیم. نشانه‌های جدی بیماری می‌تواند بر کل بدن تأثیر بگذارد. در ادامه علائم شایع ترین بیماری های غدد درون ریز را عنوان می‌کنیم.

1. بیماری های غده تیروئید

بیماری‌ های غده تیروئید از شایع‌ترین اختلالات غدد درون‌ریز هستند که می‌توانند عملکرد طبیعی بدن را تحت تأثیر قرار دهند. این بیماری‌ها شامل کم‌کاری تیروئید، پرکاری تیروئید، گواتر، هاشیموتو، گریوز و سرطان تیروئید می‌شوند. هر یک از این اختلالات با علائم خاصی مانند تغییر وزن، اختلال در خواب، بی‌نظمی قاعدگی، خستگی یا تپش قلب ظاهر می‌شوند. تشخیص دقیق و به‌موقع از طریق آزمایش‌های خونی و تصویربرداری و آغاز درمان مناسب، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی‌تر این بیماری‌ها دارد.

این جدول شامل انواع شایع بیماری‌های غده تیروئید است که هرکدام با توضیح مختصر، علت‌های احتمالی و نشانه‌های رایج معرفی شده‌اند.

پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید می‌کند و باعث افزایش متابولیسم بدن می‌شود.

2. سندروم کوشینگ

تولید بیش از حد هورمون از غده هیپوفیز منجر به فعالیت بیش از حد غده فوق کلیوی می‌شود. سندروم کوشینگ بیشتر در افرادی که دوزهای بالایی از داروهای کورتیکواستروئید مصرف می‌کنند، رخ می‌دهد. این بیماری بیشتر در کودکان دیده می‌شود. کورتیزول یک هورمون استروئیدی قوی است که افزایش تولید آن اثرات مضری بر بدن می‌گذارد.

زمانی که غده هیپوفیز، هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک را بیش‌ازحد ترشح می‌کند، باعث ایجاد اختلال در غدد آدرنال یا فوق کلیوی می‌شود و ترشح کورتیزول افزایش پیدا می‌کند. دقیق‌ترین آزمایش برای تشخیص بیماری کوشینگ اندازه‌گیری میزان کورتیزول دفع‌شده در یک دوره 24 ساعته است. علل ایجاد این بیماری می‌تواند یکی از موارد زیر باشد.

• تومور هیپوفیز (60%)
• سرطان ریه (5%)
• تومورهای خوش‌خیم آدرنال (25%)
• تومورهای بدخیم آدرنال (10%).

سندروم کوشینگ به دلیل ترشح بیش‌ازحد هورمون کورتیزول در بدن ایجاد می‌شود و با علائمی مانند چاقی شکمی، فشار خون بالا و ضعف عضلانی همراه است.

3. پوکی استخوان

اختلالات غدد درون ریز در ایجاد بیماری پوکی استخوان تأثیر دارد. در بیماری پوکی‌استخوان، استخوان‌ها متخلخل می‌شوند. علت پوکی استخوان آن ازبین‌رفتن سلول‌های استخوانی است. این بیماری بیشتر در زنان یائسه دیده می‌شود. با افزایش سن توانایی برای بازسازی استخوان کاهش پیدا می‌کند. در بسیاری از زنان پوکی‌استخوان به دلیل کاهش قابل‌توجه تولید هورمون استروژن ایجاد می‌شود. با کاهش استروژن توانایی بدن برای بازسازی استخوان کم می‌شود.

پوکی استخوان بیماری‌ای است که باعث کاهش تراکم و استحکام استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی می‌شود.

4. دیابت

از شایع ترین بیماری های غدد درون ریز دیابت شیرین است. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی‌کند و یا بدن نمی‌تواند از انسولین موجود استفاده کند. بدن برای استفاده صحیح از گلوکز بدن به انسولین نیاز دارد. این هورمون توسط پانکراس تولید می‌شود. بدن افراد مبتلا به دیابت نوع 1 انسولین تولید نمی‌کند. بنابراین مجبورند انسولین را زیر پوست تزریق کنند.

دیابت یک بیماری متابولیکی است که در آن سطح قند خون به‌دلیل نقص در تولید یا عملکرد انسولین بالا می‌رود.

5. سندروم تخمدان پلی کیستیک

تولید بیش از حد آندروژن‌ها در رشد تخمک‌ها و آزاد‌شدن آن‌ها از تخمدان‌ها در عملکرد تخمدات اختلال ایجاد می‌کند. یکی از علل اصلی ناباروری، تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی‌کیستیک است. این بیماری می‌تواند خطر ابتلا به دیابت و مشکلات قلبی را بیشتر کند. تغییر سبک زندگی و انواع داروها می‌توانند به کنترل این بیماری کمک کنند.

نام سندروم تخمدان پلی‌کیستیک از کیست‌های کوچک گرفته شده‌است. این کیست‌ها در تخمدان برخی از زنان مبتلا به این بیماری ایجاد می‌شود.

6. نارسایی آدرنال و بیماری آدیسون

بیماری آدیسون نوعی نارسایی آدرنال است. زمانی که غده فوق کلیوی هورمون کورتیزول و گاهی اوقات آلدسترون بسیار کمی ترشح می‌کند، این بیماری ایجاد می‌شود. از علائم آن می‌توان به خستگی، ناراحتی معده و کم‌آبی بدن اشاره کرد. دلیل این بیماری می‌تواند مشکل در غده فوق کلیوی یا مشکل در ارسال سیگنال‌های مغز به آدرنال‌ها باشد.

افراد مبتلا به نارسایی اولیه آدرنال (بیماری آدیسون) معمولا به اندازه کافی هورمون آلدسترون تولید نمی‌کنند؛ بنابراین علاوه بر مصرف جایگزین کورتیزول به جایگزین آلدسترون هم نیاز دارند. افراد مبتلا به نارسایی ثانویه آدرنال فقط کورتیزول کمی دارند.

7. آکرومگالی و غول پیکری

آکرومگالی و غول پیکری هر دو در اثر اختلال در عملکرد غده هیپوفیز ایجاد می‌شوند. در این بیماری‌ها غده هیپوفیز، هورمون رشد را بیش‌از‌حد تولید می‌کند. آکرومگالی باعث ایجاد علائم رشدو بیش‌از‌حد به‌ویژه در دست‌ها و پاها می‌شود. تفاوت آکرومگالی و غول پیکری در این است که ترشح بیش‌ازحد هورمون رشد در بیماری غول پیکری از ابتدای دوره رشد ایجاد می‌شود و به همین دلیل شایع‌ترین علامت آن قد بسیار بلند افراد است. آکرومگالی می‌تواند در بزرگسالی هم ایجاد شود و اگر بعد از دوره رشد باشد، باعث قد بسیار بلند نمی‌شود. هورمون رشد در سطوح طبیعی به رشد سالم بدن کمک می‌کند. اما مقدار زیاد آن نشانه اختلال جدی در سیستم غدد درون ریز است. معمولاً نشانه‌های بیماری ابتدا از دست‌وپا مشخص می‌شود. اما این بیماری پس از مدتی بیشتر اندام‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

آکرومگالی و غول‌پیکری هر دو ناشی از ترشح بیش‌ازحد هورمون رشد هستند، با این تفاوت که آکرومگالی پس از بلوغ و غول‌پیکری پیش از پایان رشد استخوان‌ها رخ می‌دهد.

8. پرولاکتینوما

اختلالات غدد درون ریز می‌تواند باعث بیماری پولاکتینوما شود. زمانی که غده هیپوفیز به‌صورت ناکارآمد، هورمون پرولاکتین زیادی تولید کند، بیماری پرولاکتینوما ایجاد می‌شود. این هورمون در تولید شیر مادر نقش دارد.

علائم شایع پرولاکتینوما

پرولاکتین بیش از حد می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند.

• • اختلال در تحریک جنسی

• • ناباروری

• • ازدست‌دادن میل جنسی

• • دوره‌های قاعدگی ازدست‌رفته

• • تولید شیر بدون دلیل.

متن انگلیسی:

A prolactinoma is a benign (noncancerous) tumor of the pituitary gland that produces a hormone called prolactin. Located at the base of the brain, the pituitary is a pea-sized gland that controls the production of many hormones. Prolactin signals a woman’s breasts to produce milk during pregnancy and breastfeeding.

ترجمه فارسی:

پرولاکتینوما توموری خوش‌خیم (غیرسرطانی) در غده هیپوفیز است که هورمونی به نام پرولاکتین تولید می‌کند. غده هیپوفیز که به اندازه یک نخود است، در پایه مغز قرار دارد و وظیفه تنظیم تولید بسیاری از هورمون‌های بدن را بر عهده دارد. هورمون پرولاکتین به سینه‌های زنان فرمان می‌دهد تا در دوران بارداری و شیردهی، شیر تولید کنند.

به نقل از niddk

9. ژنیکوماستی

ژنیکوماستی به بزرگ شدن غیرطبیعی بافت سینه در مردان گفته می‌شود که معمولاً به دلیل عدم تعادل بین هورمون‌های استروژن و تستوسترون رخ می‌دهد. این وضعیت ممکن است یک یا هر دو سینه را درگیر کند و به‌صورت موقتی یا دائمی ظاهر شود. ژنیکوماستی می‌تواند در دوران نوزادی، بلوغ یا پیری ایجاد شود و عواملی مانند مصرف برخی داروها، بیماری‌های کبدی، مشکلات تیروئیدی، یا مصرف مواد مخدر و الکل در بروز آن نقش دارند. این مشکل اگرچه معمولاً بی‌خطر است، اما می‌تواند از نظر روانی برای فرد ناراحت‌کننده باشد و در صورت نیاز، با دارو یا جراحی درمان می‌شود.

علائم جدی و خطرناک بیماری غدد و متابولیک

در برخی مواقع اختلالات غدد درون ریز می‌توانند بسیار خطرناک باشند. در صورت ظاهرشدن هر یک از علائم زیر باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.

• • گیجی یا ازدست‌دادن هوشیاری حتی برای یک‌لحظه

• • افت شدید فشارخون

• • کُندشدن خطرناک ضربان قلب

• • کم‌آبی بدن

• • افسردگی یا اضطراب

• • دشواری در تنفس

• • ایجاد مشکلات در چشم از جمله خشکی، سوزش، فشار، درد یا برآمدگی

• • خستگی یا ضعف شدید

• • سردرد شدید و بدون دلیل

• • استفراغ و اسهال شدید
  • اختلالات خواب.

علل ایجاد بیماری های غدد درون ریز

اختلالات غدد درون ریز معمولا به دودسته تقسیم می‌شوند.

• • بیماری غدد درون ریز زمانی رخ می‌دهد که تولید هورمون در یک غده درون ریز خیلی زیاد یا خیلی کم شود. به این حالت عدم تعادل هورمونی گفته می‌شود.

• • بیماری غدد می‌تواند زمانی رخ دهد که ایجاد ضایعات (مانند ندول‌ها و تومورها) در سیستم غدد درون ریز بر میزان ترشح هورمون‌ها تأثیر بگذارد.

سیستم بازخورد غدد درون ریز در کنترل تعادل هورمون‌ها در جریان خون نقش دارند. زمانی که میزان ترشح هورمونی کم یا زیاد باشد، این سیستم برای رفع مشکل سیگنال می‌دهد. زمانی که این سیستم دچار اختلال شود، عدم تعادل هورمونی رخ می‌دهد. افزایش یا کاهش سطح هورمون‌ها ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

• • مشکل در سیستم بازخورد غدد درون ریز

• • بیماری

• • ناتوانی یک غده برای تحریک غده دیگر و ترشح هورمون (به‌عنوان‌مثال مشکل در هیپوتالاموس می‌تواند تولید هورمون در غده هیپوفیز را مختل کند.)

• • اختلال ژنتیکی مانند نئوپلازی غدد درون ریز متعدد یا کم‌کاری مادرزادی تیروئید

• • عفونت

• • آسیب به غده درون‌ریز

• • تومور غده درون‌ریز.

عوامل خطر برای شایع ترین بیماری های غدد

برخی از عوامل خطر باعث می‌شوند که احتمال ابتلا به بیماری های غدد درون ریز افزایش پیدا کند. اما همه افرادی که عوامل خطر را دارند، به بیماری‌های غدد و متابولیک مبتلا نمی‌شوند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:

• • بالا بودن سطح کلسترول و اختلال لیپید

• • سابقه خانوادگی اختلال غدد درون ریز

• • عدم تحرک

• • سابقه شخصی اختلالات خودایمنی مانند دیابت

• • رژیم غذایی ضعیف

• • بارداری (در مواردی مانند پرکاری تیروئید)

• • جراحی، ضربه، عفونت یا آسیب جدی.

عوارض بیماری های غدد چیست؟

همان‌طور که گفتیم بیشتر اختلالات غدد درون ریز خفیف هستند و پیشرفت آهسته‌ای دارند. برخی از بیماری‌های غدد درون ریز می‌توانند در طول زمان منجر به عوارض شوند. سیگنال‌دهی نامتعادل هورمون‌ها بر فرایندهای طبیعی بدن تأثیر می‌گذارد. برخی از عوارض می‌توانند بسیار تهدیدکننده و خطرناک باشند. عوارض برخی از بیماری‌های غدد و متابولیک عبارت‌اند از:

• • اضطراب یا بی‌خوابی (در بسیاری از شرایط تیروئید)

• • کما (در کم‌کاری تیروئید)

• • افسردگی (در بسیاری از شرایط تیروئید)

• • بیماری قلبی و اختلال لیپید

• • آسیب عصبی

• • آسیب یا نارسایی اندام

• • کیفیت پایین زندگی.

عوارض بیماری‌های غددی می‌توانند بر متابولیسم، رشد، خلق‌وخو، باروری و عملکرد اندام‌های حیاتی بدن تأثیر بگذارند.

شایع ترین بیماری های غدد چگونه درمان می‌ شوند؟

در بسیاری از موارد اختلالات غدد درون ریز بدون علامت یا بسیار خفیف هستند و نیازی به درمان ندارند. این علائم به دلیل افزایش یا کاهش تولید یک هورمون خاص ایجاد می‌شوند. زمانی که علائم بیماری شدید و آزاردهنده شود، متخصص غدد با اصلاح عدم تعادل هورمونی، بیماری را درمان می‌کند.

هر یک از این بیماری‌ها روش درمانی خاص خود را دارند. در بیشتر این بیماری‌ها، درمان با استفاده از هورمون مصنوعی انجام می‌شود. در مواردی مانند پرولاکتینوما یک تومور غیر سرطانی مسئول علائم است. در این شرایط از جراحی یا پرتودرمانی استفاده می‌شود.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

غدد درون ریز بدن یکی از سیستم‌ها بسیار مهم بدن هستند. غدد زیادی در این سیستم وجود داد که مهم‌ترنی آنها هیپوفیز، هیپوتالاموس، تیروئید، آدرنال و پانکراس هستند. تخمدان و بیضه هم دو غده جنسی هستند که وظیفه تولیدمثل را بر عهده دارند. وقتی در عملکرد این غده‌ها اختلال ایجاد شود، عملکرد بسیاری از اندام‌ها مختل می‌شود و بدن دچار عوارض زیادی می‌شود.

انواع زیادی از بیماری‌های غدد وجود دارد که از شایع ترین بیمار‌ی های غدد می‌توان به دیابت، اختلالات غدد تیروئید، پوکی استخوان و غیره اشاره کرد. اگر علائم مربوط به اختلالات غدد درون ریز در بدن شما ظاهر شده است و نگران ابتلا به بیماری‌های غدد و متابولیک هستید، باید به متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید. متخصص با انجام آزمایش‌ها و غربالگری بیماری‌های مختلف غدد را تشخیص داده و درمان را آغاز می‌کند.

برای پیداکردن بهترین متخصص غدد و متابولیسم می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با متخصص وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!