فهرست مطالب
تشنج در خواب که به تشنج شبانه (Nocturnal seizures) معروف است زمانی اتفاق میافتد که فرد در حال خواب رفتن یا بیدار شدن است. این تشنجها میتوانند رفتارهای غیرعادی در شب ایجاد کنند، مانند بیدار شدن بدون دلیل، ادرار کردن در خواب و تکان خوردن یا لرزش بدن. تشنج های شبانه از نوع تشنج تونیک-کلونیک بهشمار میآیند. بیشتر افرادی که دچار این نوع تشنج در خواب میشوند، مبتلا به صرع هستند. در ادامه این مطلب از دکترتو همراه باشید تا بدانید تشنج در خواب چیست، چه علائمی دارد و علت تشنج در خواب چیست. اما در صورت داشتن علائم عصبی غیرطبیعی بهتر است در این باره با متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید. شما میتوانید از سامانه دکترتو برای تعیین وقت ویزیت و یا مشاوره متنی و تلفنی کمک بگیرید.
تشنج در خواب چیست؟
تشنج های شبانه نادر هستند و معمولا به معنای این است که فرد مبتلا به صرع است. مواد شیمیایی مختلفی فعالیت الکتریکی منظم را تحریک میکنند که در تفکر روزمره، حرکت و سایر عملکردهای مغز نقش دارد. در طول تشنج، یک جهش ناگهانی از فعالیت الکتریکی غیرعادی باعث میشود فرد کنترل برخی از این عملکردها را از دست بدهد. انواع مختلفی از تشنج وجود دارند و هر یک از آنها میتواند در خواب اتفاق بیفتد. برخی افراد از خواب بیدار میشوند و قبل از اینکه دچار تشنج جزئی پیچیده شوند، نشانهای (آورا) را احساس میکنند.
بیشتر تشنج هایی که در خواب روی میدهند از نوع تونیک-کلونیک هستند که تشنج های بزرگ (گرند مال) معروفند و کمتر از ۵ دقیقه طول میکشند. در مرحله تونیک، عضلات فرد سفت میشوند که ممکن است باعث بروز مشکلاتی مانند گاز گرفتن زبان یا از دست دادن کنترل مثانه یا روده شود. در مرحله کلونیک، عضلات دچار لرزش میگردند. بلافاصله پس از تشنج، بیدار کردن فرد ممکن است دشوار باشد. کمخوابی یکی از علل شایع تشنج در افراد مبتلا به صرع است، بنابراین تشنج های شبانه که خواب را مختل میکنند، ممکن است خطر تشنجهای بیشتری را افزایش دهند.
علائم تشنج در خواب
تشنج شبانه، به ویژه اگر مکرر باشد، میتواند نشانهای از یک اختلال زمینهای باشد و نیازمند توجه پزشکی است. علائم تشنج در خواب ممکن است برای فردی که تشنج را تجربه میکند، یا برای همراه خواب او قابل مشاهده باشد. از علائم تشنج در خواب میتوان به این موارد اشاره کرد:
- فریاد زدن یا ایجاد صداهای غیرعادی بهویژه درست قبل از سفت شدن عضلات
- سفت شدن ناگهانی بدن
- از دست دادن کنترل ادرار
- لرزش یا تکان خوردن بدن
- گاز گرفتن زبان
- افتادن از تخت
- گیجی یا رفتارهای غیرعادی
- پریدن از خواب بدون دلیل
پس از تشنج، فرد ممکن است احساس خستگی یا کمخوابی کند و باعث میشود در طول روز خوابآلود یا تحریکپذیر باشد. تشنج های شبانه معمولا بلافاصله پس از خواب رفتن، درست قبل از بیدار شدن یا بلافاصله پس از بیدار شدن اتفاق میافتند.
علائم | توضیحات |
---|---|
حرکات غیرارادی بدن | تکان خوردن ناگهانی، لرزش عضلات، انقباضات عضلانی، حرکات پیچشی و غیرطبیعی بدن |
صداهای غیرعادی | فریاد زدن، ناله کردن، غرغر کردن یا ایجاد صداهای نامفهوم |
تغییر رنگ چهره | پرخونی، رنگ پریدگی یا کبودی |
تعریق | تعریق شدید و ناگهانی |
تغییر در تنفس | تنفس سریع و کوتاه، یا مکثهای طولانی در تنفس |
بیاختیاری ادرار یا مدفوع | از دست دادن کنترل مثانه یا روده |
آسیبهای فیزیکی | کبودی، خراشیدگی، گاز گرفتن زبان، افتادن از تخت و آسیبهای ناشی از آن |
خواب آلودگی و گیجی پس از بیداری | احساس خستگی مفرط، سردرگمی، عدم تمرکز و گیجی پس از بیدار شدن |
اختلالات خواب | بیخوابی، کابوس، خواب آلودگی بیش از حد در طول روز |
علائم تشنج کودکان در خواب
تشنج در کودکان، به ویژه در خواب، میتواند نگرانکننده باشد. خوشبختانه با تشخیص به موقع و درمان مناسب، میتوان این مشکل را کنترل کرد. علائم تشنج کودکان در خواب شامل موارد زیر میشوند:
- کودک ممکن است ناگهان فریاد بزند یا صداهایی غیرمعمول تولید کند.
- بدن کودک دچار لرزش یا تکانهای ناگهانی میشود.
- عضلات کودک ممکن است به طور ناگهانی سفت شوند.
- کودک ممکن است در خواب تخت خود را خیس کند.
- حین تشنج، ممکن است کودک زبان خود را گاز بگیرد.
- پس از بیدار شدن، کودک ممکن است گیج یا سردرگم باشد.
- کودک ممکن است پس از تشنج احساس خستگی کند و در طول روز خوابآلود باشد.
علت تشنج در خواب (چه چیزی باعث تشنج در خواب می شود؟)
صرع میتواند علت تشنج در خواب شود. صرع یک اصطلاح کلی است که به انواع مختلفی از اختلالات تشنج اشاره دارد. البته اختلالاتی مانند هیپوناترمی (کاهش سدیم خون)، هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) و هیپومگنزیمی (کاهش منیزیم خون) میتوانند باعث تشنج شوند. برخی از علل احتمالی صرع عبارتند از:
- وراثت
- ضربه به سر
- عفونت مغزی
- سکته، ناهنجاریهای عروقی و تومورها
برخی افراد در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به صرع قرار دارند، از جمله:
- افرادی که سابقه خانوادگی تشنج دارند.
- افرادی که ۴۰ سال یا بیشتر سن دارند.
- کسانی که دچار اختلالات خواب هستند.
- بارداری غیرطبیعی
- افرادی که خرخر میکنند.
- تاریخچه بستری شدن در بیمارستان
برخی انواع صرع که بیشتر میتوانند باعث بروز تشنج در خواب شوند عبارتند از:
- تشنج های تونیک-کلونیک بیداری
- صرع خوشخیم رولاندیک در کودکان
- سندرم لاندو-کلفنر
- صرع لوب پیشانی
- صرع میوکلونیک جوانان
علت تشنج بچه در خواب (تشنج در خواب نوزادان)
تشنج در خواب نوزادان و کودکان میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. تب بالا به ویژه در کودکان زیر ۵ سال، تب بالا میتواند باعث تشنج تبدار شود. همچنین اختلالاتی مانند کاهش سطح قند خون، سدیم یا کلسیم در خون میتوانند باعث تشنج شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- صرع
- اختلالات خواب مانند آپنه خواب
- تشنج های ناشی از تب (تشنج های تبدار) معمولا در کودکان زیر ۵ سال رخ میدهند و میتوانند در خواب نیز اتفاق بیفتند.
- عفونتهای مغزی مانند مننژیت یا انسفالیت
- آسیب به سر یا مغز
- اختلالات در متابولیسم مانند کمبود قند خون یا اختلالات الکترولیتی
- تاریخچه خانوادگی تشنج میتواند خطر ابتلا به تشنج در خواب را افزایش دهد.
علت تشنج اغلب ناشناخته است. با این حال، برخی شرایط تشنجی وجود دارند که احتمال بیشتری برای ایجاد تشنج در خواب دارند مانند صرع میوکلونیک جوانان و تشنج های تونیک-کلونیک بیداری (گرند مال).
علت تشنج کودک در خواب بدون تب
تشنجها ممکن است در زمان بیماریهایی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونت گوش اتفاق بیفتند. در برخی موارد، کودک ممکن است در زمان بروز تشنج تب نداشته باشد، اما چند ساعت بعد تب خواهد کرد. بروز تشنج تبدار به این معنی نیست که کودک مبتلا به صرع است. وقتی تشنج ناشی از تب نباشد، علت آن میتواند قند خون بسیار پایین باشد. همچنین، ضربه به سر نیز میتواند باعث بروز تشنج شود.
علاوه بر این، تشنج میتواند نشانهای از صرع باشد که ممکن است باعث بروز تشنج هایی شود که گاهی اوقات بازمیگردند. کودکان همچنین میتوانند انواعی از صرع داشته باشند که فقط در زمان خواب رخ میدهند. شایعترین نوع آن، صرع خوشخیم رولاندیک (BRE) نام دارد که به ناحیهای از مغز که این تشنجها شروع میشود، اشاره دارد. لرزش صورت، اندامها یا هر دو در یک طرف بدن تقریبا همیشه در هنگام خواب آغاز میشود.
تشخیص تشنج در خواب
تشخیص تشنج در خواب از سایر رفتارهای خواب، مانند خوابگردی یا ترس های شبانه، میتواند دشوار باشد. افرادی که به تنهایی زندگی میکنند ممکن است با احساس خستگی بیدار شوند، اما از این موضوع که دچار تشنج شدهاند، بیخبر باشند. اگر فردی در طول روز تشنجی نداشته باشد، ممکن است از خطر تشنج های شبانه آگاه نباشد. فردی که رفتارهای غیرعادی در شب، سردردهای صبحگاهی یا تغییرات غیرقابل توضیح در خلق و خو را تجربه میکند، باید به پزشک مراجعه کند.
پزشکان معمولا صرع را با استفاده از الکتروانسفالوگرام (EEG) تشخیص میدهند که آزمایشی برای اندازهگیری فعالیت الکتریکی مغز است. در برخی موارد، پزشک ممکن است MRI یا سیتیاسکن را توصیه کند تا بررسی کند آیا ناحیهای از آسیب مغزی یا تومور وجود دارد یا خیر. زمانی که فرد فقط دچار تشنج در خواب میشود یا مطمئن نیست که تجربیات شبانهاش تشنج است یا خیر، پزشک انجام مطالعه خواب را توصیه میکند. مطالعات خواب میتوانند سایر مشکلات، مانند آپنه خواب، را رد کنند.
درمان قطعی تشنج در خواب
تشنج های شبانه میتوانند خطرناک باشند و خطر مرگ ناشی از صرع را افزایش دهند. بروز تشنج در خواب میتواند فرد را در معرض آسیبهای مختلف قرار دهد. اما صرع معمولا قابل درمان است. کنترل تشنج ها به طور قابل توجهی خطر عوارض را کاهش میدهد. درمان تشنج بستگی به چند عامل دارد از جمله:
- نوع تشنج
- شدت تشنج
- دفعات حمله
- سن فرد
- سلامت کلی
روشهای درمانی عبارتند از:
- داروهای ضد تشنج
- اجتناب از عوامل تحریککننده تشنج، مانند کمخوابی
- رژیم غذایی پرچرب و کمکربوهیدرات یا رژیم کتوژنیک
- استفاده از محرک عصب واگ، یا ایمپلنت جراحی که سیگنالهای الکتریکی به مغز ارسال میکند.
۱. قرص تشنج در خواب
داروهای ضد تشنج با تغییر فعالیتهای الکتریکی مغز، از بروز تشنج جلوگیری میکنند یا شدت آن را کاهش میدهند. این داروها برای انواع مختلف تشنج، از جمله تشنجهای رخ داده در خواب، تجویز میشوند. قرص های ضد تشنج که برای درمان تشنج در خواب تجویز میشوند، بر اساس نوع و شدت تشنج و وضعیت کلی بیمار تعیین میشوند:
- کاربامازپین
- والپروئیک اسید
- لاموتریژین
- گاباپنتین
- لوزارتان
۲. درمان گیاهی تشنج در خواب
درمانهای گیاهی برای تشنج در خواب ممکن است به عنوان مکمل درمانهای پزشکی استفاده شوند، اما باید توجه داشت که هیچگاه جایگزین درمان تجویزی پزشک نخواهند بود. برخی از گیاهان و مکملهای طبیعی که به کاهش تشنج کمک میکنند عبارتند از:
- گیاه دم شیر یا بابونه گاوی (Motherwort) که به عنوان آرامبخش شناخته میشود و به کاهش استرس و اضطراب کمک میکند.
- گل گاوزبان باعث بهبود خواب میشود.
- سنبل الطیب برای بهبود خواب و کاهش اضطراب استفاده میشود و به کنترل تشنج کمک میکند.
- زردچوبه دارای خواص ضد التهابی و آنتیاکسیدانی است و باعث بهبود سلامت مغز و کاهش تشنجها میشود.
- چای سبز حاوی آنتیاکسیدان و ترکیبات مفید است که به سلامت عمومی مغز کمک میکند.
- مکملهای اسید چرب امگا-۳ جهت بهبود سلامت مغز و کاهش التهاب
عوارض تشنج در خواب
هر نوع تشنج میتواند به طور بالقوه باعث بروز عوارض جانبی شود و روی حافظه تاثیر بگذارد، چه حین تشنج و چه بعد از آن. اگر فرد در یک بازه زمانی کوتاه دچار تعداد زیادی تشنج شود، ممکن است برای مدت طولانیتری حافظه مختل شود. پس از تشنج، افراد ممکن است به سختی بیدار شوند، یا حالت گیجی داشته باشند و روز بعد احساس خوابآلودگی کنند.
آیا تشنج در خواب باعث مرگ میشود؟
شاید فکر کنید که داشتن تشنج در تخت خواب نسبتا ایمن است، چرا که احتمال افتادن در خواب کمتر میشود، یا وسط ترافیک در خیابان یا حین رانندگی نیستید، یا اینکه میان افراد ناشناس گیج و متزلزل نمیشوید. اما تشنج در خواب میتواند در برخی موارد خطرات دیگری را به همراه داشته باشد: اشیای خطرناک نزدیک تخت میتوانند باعث آسیب شوند.
بیشترین موارد مرگ ناگهانی و غیرمنتظره در افراد مبتلا به صرع (SUDEP) پس از تشنج رخ میدهد و بیشتر مرگها در حالی اتفاق میافتد که افراد در تخت خواب هستند و به احتمال زیاد در حال خواب هستند. تشنج های شبانه به عنوان عامل خطر در افراد مبتلا به صرع بهشمار میآیند.
جلوگیری از تشنج در خواب
برای بهبود کیفیت خواب و کاهش خطر تشنج های شبانه، میتوانید با رعایت این نکات، از تشنج در خواب جلوگیری کنید و ریسک آسیبها را به حداقل برسانید:
- هر شب در همان زمان به رختخواب بروید.
- قبل از خواب چند لحظه مدیتیشن و ریلکسیشن انجام دهید.
- اتاق خود را تاریک و خنک نگهدارید.
- در طول روز به اندازه کافی ورزش کنید.
- استرس را کاهش دهید.
- مصرف محرکهایی مانند کافئین را محدود کنید.
- انتخاب یک تخت خواب کوتاه یا قرار دادن تشک روی زمین
- قرار دادن یک تشک ایمنی، مانند تشکهای ژیمناستیک، در کنار تخت
- استفاده از لامپهای دیواری به جای لامپهای رومیزی
- دور نگهداشتن مبلمان از تخت
- استفاده از یک مانیتور تشنج شبانه که به عزیزان هشدار دهد وقتی فرد دچار تشنج میشود.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!