فهرست مطالب
انواع مختلفی از هپاتیت از جمله هپاتیت ویروسی، هپاتیت خودایمنی و هپاتیت الکلی تایید شده است و این بدان معناست که راه‌های زیادی برای انتقال و ابتلای یک فرد به این بیماری وجود دارد. با این حال تنها شکلی از بیماری هپاتیت که انتقال آن از فردی به فرد دیگر صورت می‌گیرد، هپاتیت ویروسی است. اما معمولا افراد با راه های انتقال بیماری هپاتیت آشنا نیستند و نمی‌دانند که از چه روش‌هایی، این بیماری از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند. با شناخت نحوه انتقال بیماری هپاتیت، می‌توان تا حدود زیادی از سرایت ویروس و ابتلا به بیماری جلوگیری کرد. چنان چه تصور می‌کنید در شرایط خطرناک ابتلا به این بیماری قرار داشته‌اید برای بررسی وضعیت سلامت خود با یک متخصص کبد صحبت کنید. بدین منظور می‌توانید از سامانه نوبت دهی و مشاوره آنلاین دکترتو کمک بگیرید.
راه های انتقال بیماری هپاتیت چیست؟
به صورت کلی روش انتقال بیماری هپاتیت، انتقال ویروسی است. ازاین‌رو هپاتیت یک بیماری مسری است و ویروس‌ها از فرد مبتلا به سایر افراد انتقال می‌یابند. این ویروس‌ها در خون و مایعات بدن وجود دارند و بدون شک باید انتقال آنها هم از این طریق صورت بگیرد. البته برخی از انواع ویروس‌های هپاتیت هم از طریق مدفوع دفع می‌شوند. راه های انتقال بیماری هپاتیت عمدتا بر اساس نوع ویروس و شرایط هر فرد متفاوت است. از طرفی از آن جایی که این بیماری و سویه‌های جدیدتر آن مانند هپاتیت F (HFV) و هپاتیت G (HFG) اکتشافات جدیدی هستند، شناخت کافی در خصوص نحوه عملکرد دقیق آنها در دسترس نیست. انواع ویروس‌های عامل هپاتیت ممکن است از چندین راه مختلف از جمله مسیر خون، انتقال از مسیر روده‌ای و هر نوع تماس دیگری با فرد مبتلا، انتقال یابند و باعث بیماری شوند. رایج‌ترین و اصلی ترین راه انتقال بیماری هپاتیت، انتقال از طریق خون و فراورده‌های خونی آلوده است. انتقال از مادر به نوزاد، تماس جنسی با فرد آلوده و مواردی از این دست، دیگر روش‌های انتقال بیماری هپاتیت هستند. گاهی هم دیده شده که این بیماری از طریق تماس با مواد غذایی آلوده یا مدفوع آلوده به ویروس بین افراد منتقل می‌شود.
متن انگلیسی:
who
Common modes of transmission for these viruses include receipt of contaminated blood or blood products, invasive medical procedures using contaminated equipment and for hepatitis B transmission from mother to baby at birth, from family member to child, and also by sexual contact.
ترجمه متن:
راه‌های رایج انتقال این ویروس‌ها شامل دریافت خون یا فرآورده‌های خونی آلوده، روش‌های پزشکی تهاجمی با استفاده از تجهیزات آلوده، انتقال هپاتیت B از مادر به نوزاد در بدو تولد، از اعضای خانواده به کودک و همچنین از طریق تماس جنسی است.
۱. انتقال از طریق خون
اصلی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین راه انتقال هپاتیت، انتقال از طریق خون است. تماس با خون‌آلوده به ویروس، یکی از مهم‌ترین راه های انتقال بیماری هپاتیت است. تماس تصادفی با خون یا مایعات بدن فرد آلوده از طریق بریدگی‌های پوستی، ساییدگی یا غشاهای مخاطی چشم و دهان می‌تواند موجب سرایت ویروس از فرد آلوده به سایرین شود. اکثر ویروس‌های عامل هپاتیت از جمله ویروس‌های هپاتیت B، C و D همگی از طریق راهی که به عنوان راه تزریقی شناخته می‌شود، منتقل می‌شوند.
بنابراین، تزریق خون‌آلوده یا تماس با سوزن‌ها یا سایر تجهیزات پزشکی آلوده به ویروس (مانند وسایل دندانپزشکی یا جراحی)، همگی می‌توانند موجب سرایت ویروس هپاتیت به افراد سالم شوند. حتی در برخی از کشورهای توسعه‌نیافته، نحوه انتقال بیماری هپاتیت از طریق استفاده از داروهای تزریقی غیرقانونی و غیر استریل است. حتی گاهی زمانی که فرد به دلیل حادثه یا تصادفات منجر به جراحت به اقدامات پزشکی فوری نیاز دارد، ممکن است به دلیل عدم رعایت یک سری نکات بهداشتی، این ویروس به آنها انتقال یابد.
استفاده از سرنگ‌های آلوده مشترک بین افراد معتاد یا استفاده از سرنگ‌های تزریق انسولین غیر استریل در مناطقی که بهداشت ضعیفی دارند، همگی می‌توانند عامل سرایت بیماری هپاتیت به افراد سالم باشند. گروه‌های پرریسک بعدی، افرادی هستند که به دوره‌های دیالیز نیاز دارند یا این که باید خون و فراورده‌های خونی دریافت کنند. در صورت آلوده بودن خون و مایعات بدن یا حتی آلوده بودن تجهیزات مورد استفاده در این روش‌ها، احتمال انتقال هپاتیت وجود دارد. در نهایت کسانی که به جراحی یا خدمات دندانپزشکی نیاز دارند، گروه دیگری هستند که خطر انتقال عفونت ویروسی هپاتیت در آنها بالاست. در تمامی این موارد خون یا مایعات آلوده بدن می‌توانند به عنوان منبع ویروس، بیماری را به سایر افراد انتقال دهند.
۲. انتقال از مادر به نوزاد
یکی دیگر از راه های انتقال بیماری هپاتیت، از مادر به نوزاد است. نوزادانی که در زمان تولد مادر آنها به این عفونت ویروسی مبتلاست و اقدامات پزشکی لازم برای جلوگیری از انتقال بیماری برای آنها صورت نگرفته است، در معرض خطر بالای ابتلا به این عفونت هستند. علاوه بر این گاهی هم جنین در دوران بارداری، این بیماری را از مادر می‌گیرد. به این روش انتقال بیماری هپاتیت، انتقال پری ناتال گفته می‌شود. در برخی از کشورهای پرجمعیت جهان مانند چین، این اصلی‌ترین راه انتقال هپاتیت است. احتمال این که هپاتیت B از طریق پری ناتال منتقل شود بسیار بالا و در حدود ۹۰ درصد است.
متن انگلیسی:
hepatitis
An infected mother can transmit hepatitis virus to an infant perinatally, especially for hepatitis B virus (HBV). The chance of perinatal HBV transmission is more than 90%.
ترجمه متن:
یک مادر آلوده می‌تواند ویروس هپاتیت را به نوزاد (به خصوص ویروس هپاتیت ب (HBV) در دوران بارداری) منتقل کند. احتمال انتقال HBV پری ناتال بیش از ۹۰ درصد است.
۳. انتقال از طریق مواد غذایی و آب آلوده
برخی از انواع ویروس‌های هپاتیت به عنوان هپاتیت‌های غذایی شناخته می‌شوند و نوع انتقال آنها عمدتا گوارشی یا روده‌ای است. انتقال این ویروس‌ها از طریق آب و غذای آلوده صورت می‌گیرد. یکی دیگر از راه های انتقال بیماری هپاتیت، انتقال مدفوعی – دهانی است. این ویروس‌ها در آب و غذای آلوده زنده می‌مانند و در نتیجه با خوردن غذای آلوده خوب پخته نشده، مانند صدف یا نوشیدن آب آلوده، عفونت منتقل می‌شود. مصرف گوشت خام یا نیم‌پز، مصرف صدف خام یا مصرف غذاهایی که با ویروس در تماس بوده‌اند می‌توانند باعث انتقال بیماری شوند. آب‌های آشامیدنی آلوده، خصوصا در کشورهای شلوغ و پرجمعیت درحال‌توسعه، یکی دیگر از منابع مهم انتقال ویروس هپاتیت است.
۴. استفاده از وسایل شخصی آلوده
به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند تیغ اصلاح، ریش‌تراش یا ناخن‌گیر آلوده به ویروس، همگی می‌توانند باعث انتقال بیماری شوند. در واقع یکی از راه های انتقال بیماری هپاتیت، استفاده از وسایل شخصی فرد بیمار است. این وسایل می‌توانند خون‌آلوده را به دیگران انتقال دهند و از این طریق باعث ابتلای فرد به این بیماری می‌شوند.
انتقال هپاتیت از طریق لیوان
برخی از انواع ویروس‌های هپاتیت که از طریق آب و غذا یا سطوح انتقال می‌یابند، می‌توانند روی لیوان یا سایر وسایل شخصی که به مایعات بدن فرد بیمار آلوده‌اند، باقی مانده و از این طریق منتقل شود. با این حال هنوز اطلاعات کاملی در خصوص درصد انتقال از این طریق وجود ندارد.
۵. تماس با سطوح آلوده
یکی دیگر از راه های انتقال بیماری هپاتیت، انتقال از طریق سطوح آلوده است. این پاتوژن‌ها می‌توانند تا ۶ هفته روی سطوح و تجهیزات خشک زنده بمانند. به همین دلیل هم دوره طولانی‌تری امکان انتقال آنها وجود دارد. در صورت وجود خون یا مایعات بدن که حاوی ویروس هستند روی سطوح مختلف، ریسک انتقال بیماری بسیار بالاست.
انتقال هپاتیت از استخر
استخرها می‌توانند یک مکان ایده‌آل برای انتقال انواع عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، از جمله عفونت ویروس هپاتیت باشند. یکی از راه های انتقال بیماری هپاتیت، بلعیدن و خوردن آب آلوده استخر است. علاوه بر این، تماس با سطوحی که حاوی مایعات آلوده به ویروس هپاتیت هستند یا تماس با افراد بیمار در محیط استخر هم می‌تواند یکی دیگر از راه‌های انتقال هپاتیت باشد. البته تمام ویروس‌های هپاتیت از این طریق منتقل نمی‌شوند.
می‌ترسی از طریق آب استخر به هپاتیت مبتلا شده باشی؟
کلیک کن تا چک بشه.
انتقال هپاتیت از طریق دستشویی
به ندرت ممکن است برخی از سویه‌های ویروس هپاتیت، از طریق دستشویی انتقال یابد. البته این گزینه بسیار نادر و محدود است و در بیشتر موارد، ریسک انتقال هپاتیت از این طریق بسیار پایین است. رعایت بهداشت فردی، مانند شست‌وشوی کامل دست‌ها و ضدعفونی کردن مداوم سرویس بهداشتی می‌تواند ریسک ابتلا از این طریق را به شدت کاهش دهد.
۵. انتقال هپاتیت از طریق بزاق دهان
به ندرت ممکن است ویروس‌های هپاتیت در بزاق دهان دفع شوند و مطالعات کمی در این زمینه انجام شده است. روش انتقال بیماری هپاتیت برای اکثر ویروس‌ها تنها انتقال از طریق خون است. برخی از ویروس‌هایی که از طریق روده‌ای منتقل می‌شوند، تنها نتیجه مصرف آب یا غذای آلوده به مدفوع هستند. اما برخی از داده‌ها از این نظریه پشتیبانی می‌کنند که شاید بزاق دهان فرد آلوده به ویروس هم بتواند عامل انتقال این بیماری در موارد بسیار محدود باشد.
۶. انتقال هپاتیت از طریق خراش پوست
هر نوع خراش یا ساییدگی پوستی می‌تواند باعث سرایت ویروس هپاتیت از فرد آلوده به سایر افراد شود. بریدگی‌های پوستی، تماس با خون فرد آلوده یا حتی تماس ابزارهای آلوده به ویروس با زخم‌های باز پوستی، از دیگر راه های انتقال بیماری هپاتیت است. خالکوبی یا طب سوزنی جزو مواردی هستند که در صورت عدم رعایت مسائل بهداشتی، احتمال ابتلا به این بیماری از این روش‌ها وجود دارد.
| نوع هپاتیت | راه‌های انتقال اصلی |
|---|---|
| هپاتیت A | – مصرف آب یا غذای آلوده – تماس نزدیک با فرد آلوده (مثلاً در خانواده یا مهد کودک) – رعایت نکردن بهداشت فردی (مثلاً دست نشسته پس از دستشویی) |
| هپاتیت B | – تماس با خون آلوده (سوزن، تیغ، ابزار پزشکی یا آرایشی آلوده) – روابط جنسی محافظت‌نشده – انتقال از مادر به نوزاد هنگام زایمان – استفاده مشترک از وسایل شخصی مثل مسواک و تیغ |
| هپاتیت C | – تزریق با سوزن یا سرنگ مشترک (به‌ویژه در معتادان تزریقی) – دریافت خون آلوده (در گذشته یا در مراکز غیراستاندارد) – خالکوبی یا پیرسینگ با وسایل غیراستریل – در موارد کمتر: رابطه جنسی یا از مادر به نوزاد |
| هپاتیت D | – فقط در حضور هپاتیت B منتقل می‌شود. – همان راه‌های انتقال هپاتیت B را دارد: خون، روابط جنسی، زایمان |
| هپاتیت E | – مصرف آب آلوده (در مناطقی با سیستم بهداشتی ضعیف) – تماس با محیط آلوده به مدفوع – در موارد نادر، از حیوانات یا مصرف گوشت نیم‌پز (مخصوصاً در کشورهای خاص) |
۷. انتقال از طریق رابطه جنسی
تماس مستقیم با فرد آلوده به ویروس هپاتیت، یکی دیگر از رایج‌ترین راه های انتقال بیماری هپاتیت بین انسان‌هاست. تماس جنسی، حتی تماس مقعدی یا تماس دهانی با فرد آلوده به ویروس، به شدت ریسک انتقال بیماری را افزایش می‌دهد. با این حال در بیشتر موارد، نحوه انتقال بیماری هپاتیت از این طریق به دلیل داشتن رابطه جنسی محافظت نشده است.
راه انتقال هپاتیت به تفکیک نوع بیماری
روش‌هایی که در بالا به آنها اشاره شد، راه‌های کلی انتقال بیماری هپاتیت هستند. با این حال بسته به نوع ویروس عامل بیماری، نحوه انتقال بیماری هپاتیت هم متفاوت است. همان‌طور که می‌دانید، تا کنون ۵ نوع اصلی از این ویروس شناخته شده که هر کدام از آنها به طریقی می‌توانند باعث ابتلای افراد به این بیماری عفونی شوند. در ادامه راه های انتقال بیماری هپاتیت را به تفکیک ویروس‌های عامل عفونت بررسی می‌کنیم.
۱. راه های انتقال بیماری هپاتیت A
ویروس هپاتیت A (HAV) در مدفوع افراد آلوده وجود دارد و اغلب از طریق مصرف آب یا غذای آلوده منتقل می‌شود. گاهی اوقات برخی از اعمال جنسی، مانند رابطه دهانی می‌تواند باعث انتقال این بیماری شود. مصرف غذاهای خام و نپخته که به این ویروس آلوده‌اند می‌تواند باعث سرایت بیماری به افراد سالم شود. در کشورهای درحال‌توسعه اپیدمی‌های هپاتیت a ناشی از مصرف آب آشامیدنی آلوده به فاضلاب آلوده به این ویروس است.
۲. راه های انتقال بیماری هپاتیت B
ویروس هپاتیت ب از طریق خون و مایعات جنسی منتقل می‌شود. این ویروس معمولا از طریق تماس مستقیم با خون یا فراورده‌های خونی آلوده به ویروس، انتقال از مادر به نوزاد و تماس جنسی محافظت نشده انتقال می‌یابد. انتقال همچنین ممکن است از طریق انتقال خون و فرآورده‌های خونی آلوده به HBV، تزریق‌های آلوده در طی اقدامات پزشکی و از طریق مصرف داروی تزریقی رخ دهد. خالکوبی، سوراخ کردن گوش یا پیرسینگ، طب سوزنی و سالن‌های ناخن از دیگر راه‌های بالقوه انتقال بیماری هپاتیت نوع B هستند. ویروس هپاتیت B به دنبال استفاده مشترک از وسایل تیز و برنده مانند تیغ یا گردن‌بند و گوشواره هم ممکن است انتقال یابد. هپاتیت B به طور اتفاقی منتقل نمی‌شود. صندلی توالت، دستگیره در، عطسه، سرفه، در آغوش گرفتن یا خوردن غذا با فردی که به هپاتیت B آلوده است، جزو راه‌های انتقال هپاتیت نیستند.
۳. راه های انتقال بیماری هپاتیت C
ویروس هپاتیت C (HCV) بیشتر از طریق قرار گرفتن در معرض خون عفونی و آلوده به ویروس منتقل می‌شود. به این معنی که اگر خون فردی که حامل ویروس است وارد جریان خون فرد دیگری شود، ممکن است فرد به بیماری مبتلا شود؛ بنابراین اصلی‌ترین راه انتقال بیماری هپاتیت سی، انتقال از طریق خون است. این ممکن است از طریق انتقال خون و فرآورده‌های خونی آلوده به HCV، تزریق‌های آلوده در طی اقدامات پزشکی و از طریق استفاده از داروی تزریقی اتفاق بیفتد. احتمال انتقال عفونت از طریق رابطه جنسی هم وجود دارد، اما احتمال آن بسیار کمتر است.
۴. راه های انتقال بیماری هپاتیت D
ویروس هپاتیت d به همان روش هپاتیت B منتقل می‌شود. عفونت ویروس هپاتیت D (HDV) فقط در افرادی که به HBV آلوده هستند رخ می‌دهد. عفونت دوگانه HDV و HBV می‌تواند منجر به بیماری جدی‌تر و پیامد بدتر شود.
۵. راه های انتقال بیماری هپاتیت E
هپاتیت E که هپاتیت روده‌ای نیز نامیده می‌شود، تقریبا مشابه هپاتیت A بین افراد انتقال می‌یابد. راه های انتقال بیماری هپاتیت E مصرف آب یا غذای آلوده است. HEV یکی از علل شایع شیوع هپاتیت در مناطق درحال‌توسعه جهان است و به طور فزاینده‌ای به عنوان یک عامل مهم بیماری در کشورهای توسعه‌یافته شناخته می‌شود. در نتیجه، برخی از مناطق جهان، مانند هند، بنگلادش، و آمریکای مرکزی و جنوبی، بیشتر در معرض ابتلا به ویروس هپاتیت E هستند.
مبتلا به هپاتیت هستی و نگرانی به دیگران منتقل کنی؟ مشاوره بگیر.
نحوه پیشگیری از انتقال بیماری هپاتیت
در بسیاری از موارد می‌توان از انتقال بیماری هپاتیت جلوگیری کرد و درصد شیوع این عفونت ویروسی را کاهش داد. بهترین شیوه پیشگیری از انتقال ویروس هپاتیت، رعایت بهداشت فردی است. رعایت بهداشت و اجتناب از تماس با اشیای آلوده به ویروس، می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. در محیط‌های پزشکی، خصوصا دندانپزشکی، مطمئن شوید که حتما تمامی وسایل و تجهیزات قبل از استفاده استریل شده باشند. از طرفی سعی کنید همیشه وسایل شخصی خود را به همراه داشته باشید و از وسایل دیگران استفاده نکنید. در صورتی که به تازگی در معرض مایعات یا خون‌آلوده به ویروس بوده‌اید، حتما قبل از تماس دست با دهان یا صورت، دست‌ها را با آب و صابون شسته و کاملا ضدعفونی کنید. خودداری از مصرف غذاهای خام و نپخته یا آب آشامیدنی آلوده، از دیگر روش‌هایی است که می‌تواند جلوی ابتلا به این بیماری را بگیرد. در نهایت بهترین راه پیشگیری از انتقال بیماری، واکسینه شدن در برابر سویه‌های مختلف است. در حال حاضر برای بسیاری از ویروس‌های هپاتیت، از جمله هپاتیت A و هپاتیت B، واکسن موثر و مناسب وجود دارد و می‌توان با واکسینه شدن در برابر این ویروس‌ها، راه های انتقال بیماری هپاتیت را کاهش داد.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
راه های انتقال بیماری هپاتیت بسته به نوع ویروس متفاوت است. دو روش اصلی انتقال بیماری، انتقال از طریق خون یا انتقال روده‌ای است. با رعایت بهداشت فردی و واکسینه شدن می‌توان از ابتلا به این بیماری عفونی مصون ماند. در صورتی که اخیرا در معرض ابتلا به این بیماری بوده‌اید یا این که جزو افراد پرریسک هستید، حتما در خصوص راه‌های پیشگیری از انتقال این بیماری با یک متخصص کبد یا عفونی مشورت کنید. خوشبختانه شما می‌توانید از طریق سامانه نوبت دهی و مشاوره آنلاین دکترتو با بهترین پزشکان این حوزه مشورت کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!