روان درمانی شناختی (CBT) از تغییر تفکر تا بهبود رفتار

در علم روان‌شناسی متدهای مختلف درمانی که بر اساس نظریه‌ها یا ایده‌های مختلف بنا شده‌اند که برای درمان انواع مختلف مشکلات روحی و روانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر درمان یک سری ویژگی‌ها دارد و تکنیک‌هایی را شامل می‌شود که می‌توان از آن برای رفع برخی علائم و مشکلات خاص استفاده کرد. یکی از این روش های درمانی، روان درمانی شناختی یا درمان شناختی رفتاری و به انگلیسی Cognitive behavioral therapy (CBT) است. درمان شناختی رفتاری نوعی درمان روان‌شناختی است که نشان‌ داده‌ شده برای طیف وسیعی از مشکلات، از جمله افسردگی، اختلالات اضطرابی، مشکلات مصرف الکل و مواد مخدر، مشکلات زناشویی، اختلالات خوردن و بیماری‌های روانی شدید مؤثر است. در این مقاله از دکترتو بیشتر با این روش و کاربردهای آن آشنا می‌شویم. اما چنانچه مشکلات روحی بر زندگیتان مسلط شده بهتر است از یک روانشناس یا روانپزشک کمک بگیرید. شما می‌توانید علاوه بر تعیین نوبت از خدمات آنلاین برای مشاوره استفاده کنید.

روان درمانی شناختی چیست؟

روان درمانی شناختی رفتاری نوعی درمان روان درمانی است که به افراد کمک می‌کند یاد بگیرند که چگونه الگوهای فکری مخرب یا مزاحم را که تأثیر منفی بر رفتار و احساسات آنها دارد، شناسایی و تغییر دهند. درمان شناختی رفتاری با شناسایی الگوهای ناسازگار تفکر، پاسخ‌های هیجانی یا رفتارها و جایگزینی آنها با الگوهای مطلوب‌تر، شناخت درمانی را با رفتار درمانی ترکیب می‌کند.

مطالعات تحقیقاتی متعدد نشان می‌دهد که CBT منجر به بهبود قابل توجهی در عملکرد و کیفیت زندگی می‌شود. در بسیاری از مطالعات نشان داده شده است که CBT به اندازه سایر اشکال روان درمانی یا مصرف داروهای روانپزشکی موثر است. روان درمانی شناختی بر تغییر افکار منفی خودکار تمرکز دارد که می‌توانند مشکلات عاطفی، افسردگی و اضطراب ما را بدتر کنند. این افکار منفی خود به خودی، بر خلق‌وخوی ما نیز تأثیر مضری دارند. به‌نوعی می‌توان گفت که تمرکز این درمان بر نحوه تفکر، رفتار و برقراری ارتباط امروز شماست تا تجربیات اولیه دوران کودکیتان.

مشاوره روانشناسی

با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران

مشاوره حضوری و آنلاین۵۰۰+ خدمت

مشاهده همه

تاریخچه روان درمانی شناختی

درمان شناختی نوعی روان درمانی است که توسط روانپزشک آمریکایی آرون تی بک ایجاد شده است. CT یکی از رویکردهای درمانی در گروه بزرگ‌تر درمان‌های رفتاری شناختی است و اولین‌بار توسط بک در دهه ۱۹۶۰ توضیح داده شد. ایده توسعه این شکل از روان درمانی زمانی ریشه گرفت که آرون بک متوجه شد که بیماران مبتلا به افسردگی او اغلب افکاری را که فاقد اعتبار هستند به زبان می‌آورند و «تحریف‌های شناختی» مشخصی را در تفکر خود مشاهده می‌کنند.

او استدلال کرد که رویاها شناخت بیمار از خود، جهان و آینده را آشکار می‌کند و می‌توان از آنها برای کشف الگوهای شناختی ناسازگار و درمان انواع مختلفی از مشکلات روانی استفاده کرد. به‌نوعی بک را پدر علم روان‌شناسی شناختی در نظر می‌گیرند.

انواع روان درمانی شناختی

روان درمانی شناختی شامل طیف وسیعی از تکنیک‌ها و رویکردهایی است که به افکار، احساسات و رفتارهای ما می‌پردازد. اینها می‌توانند از روان‌درمانی‌های ساختاریافته تا شیوه‌های خودیاری متغیر باشند. برخی از انواع خاص رویکردهای درمانی که شامل درمان شناختی رفتاری می‌شوند عبارت‌اند از:

• نوعی از شناخت درمانی که بر شناسایی و تغییر الگوهای فکری نادرست یا تحریف شده، پاسخ‌های عاطفی و رفتار متمرکز است.
• رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) که به افکار و رفتارهای مخرب یا آزاردهنده می‌پردازد، درحالی‌که استراتژی‌های درمانی مانند تنظیم هیجانی و ذهن‌ آگاهی را در بر می‌گیرد.
• روان درمانی شناختی چندوجهی که نشان می‌دهد مسائل روان‌شناختی باید با پرداختن به هفت روش متفاوت اما مرتبط با هم درمان شوند. این موارد شامل رفتار، عاطفه، احساس، تصویرسازی، شناخت، عوامل بین‌فردی و ملاحظات دارویی/بیولوژیکی می‌شود.
• رفتار درمانی عاطفی منطقی (REBT) که شامل شناسایی باورهای غیرمنطقی، به چالش کشیدن فعالانه این باورها و در نهایت یادگیری شناخت و تغییر این الگوهای فکری است.

درحالی‌که هر نوع از درمان شناختی رفتاری رویکرد متفاوتی دارد، همه برای رسیدگی به الگوهای فکری اساسی که به پریشانی روانی کمک می‌کنند، کار می‌کنند.

کاربرد روان درمانی شناختی

درمان شناختی – رفتاری یک روان درمانی نسبتاً کوتاه‌مدت و متمرکز برای طیف وسیعی از مشکلات روان‌شناختی از جمله افسردگی، اضطراب، خشم، تعارض زناشویی، تنهایی، وحشت، ترس، اختلالات خوردن، سوءمصرف مواد، سوءمصرف الکل و وابستگی و مشکلات شخصیتی است. بیشترین کاربرد این روش درمانی، برای درمان اضطراب و افسردگی شدید است. علاوه بر افسردگی یا اختلالات اضطرابی، روان درمانی شناختی رفتاری همچنین می‌تواند به افراد مبتلا به موارد زیر نیز کمک کند:

• اختلال دوقطبی
• اختلال شخصیت مرزی
• اختلالات خوردن – مانند بی‌اشتهایی و پرخوری
• اختلال وسواس فکری جبری
• اختلال هراس
• فوبیاها
• اختلال استرس پس از سانحه
• روان پریشی
• روان‌گسیختگی
• مشکلات خواب – مانند بی‌خوابی
• مشکلات مربوط به سوءمصرف الکل

CBT همچنین گاهی اوقات برای درمان افراد مبتلا به بیماری‌های طولانی‌مدت استفاده می‌شود، مانند:

• سندرم روده تحریک‌پذیر
• سندرم خستگی مزمن
• فیبرومیالژیا
• درد مزمن

اگرچه CBT نمی‌تواند علائم فیزیکی این شرایط را درمان کند، اما می‌تواند به افراد کمک کند تا بهتر با علائم خود کنار بیایند.

روان درمانی شناختی وسواس

یکی از مواردی که از روش درمانی شناختی از آن استفاده می‌شود، درمان وسواس یا وسواس فکری است. از آن جایی که اساس این نوع اختلال، تفکرات غیرواقعی و غیرمفیدی است که می‌تواند روی شرایط زندگی افراد تاثیر منفی بگذارد، یک درمانگر با کمک روان درمانی شناختی می‌تواند به بیماران کمک کند تا تفکرات غیرواقعی و منفی خود را با افکار درست‌تر جایگزین کنند. به این ترتیب با شکستن زنجیره افکار نادرست و منفی وسواسی، می‌توان این مشکل را برطرف کرد.

مشکل وسواس خستت کرده و میخوای ازش خلاص بشی؟

برای رفع مشکلت همین حالا اقدام کن.

دکتر روانشناس آنلاینبهترین روانشناس

محدودیت های موجود در روان درمانی شناختی

در کنار تمامی مزیت‌ها و فوایدی که این روش درمانی دارد، می‌توان یک سری محدودیت‌ها و ایرادها را هم در خصوص آن مطرح کرد. این روش تا حدود زیادی وابسته به عملکرد خود فرد است. یعنی میزان تعهدی که بیمار به روند درمان دارد و رعایت مواردی که درمانگر به او می‌گوید، تعیین می کند که چقدر این روش درمانی می‌تواند موثر باشد.

شرکت در جلسات منظم CBT و انجام هر کار اضافی بین جلسات می‌تواند زمان زیادی را از فرد بگیرد. این امر می‌تواند روند درمان را برای برخی از افراد خسته‌کننده و طولانی کند. از طرفی روش درمانی شناختی ممکن است برای افرادی که نیازهای پیچیده‌تری به سلامت روان دارند یا مشکلات یادگیری دارند مناسب نباشد.

این روش درمانی نمی‌تواند مشکلات گسترده‌تر در سیستم‌ها یا خانواده‌ها را بررسی کند، درحالی‌که شاید تاثیر زیادی روی سلامت روان افراد داشته باشد. برخی از منتقدان همچنین استدلال می‌کنند که درحالی‌که CBT به مشکلات فعلی می‌پردازد و بر مسائل خاص تمرکز می کند، به دلایل زمینه‌ای احتمالی شرایط سلامت روان، مانند دوران کودکی ناخوشایند، نمی‌پردازد. درحالی‌که شاید بخش عمده‌ای از مشکلات فعلی، به دلیل مشکلاتی در گذشته باشد.

میزان اثر بخشی روان درمانی شناختی نسبت به سایر روش های درمانی

پیشرفت‌ها در روش روان درمانی شناختی بر اساس تحقیقات و عملکرد بالینی انجام شده است. در واقع، روان درمانی شناختی رفتاری رویکردی است که شواهد علمی فراوانی برای آن وجود دارد و این بدان معناست که روش‌های توسعه‌یافته مورد استفاده در این روش می‌توانند واقعاً تغییرات قابل توجهی را در افراد ایجاد کنند. به این ترتیب این روش درمانی با سایر روش‌ها متفاوت است، اما می‌توان گفت که به همان اندازه می‌تواند بسیار موثر و کارآمد باشد.

چگونگی روش درمان روان‌شناختی

روان درمانی شناختی بر این مفهوم استوار است که افکار، احساسات و اعمال فیزیکی شما به هم مرتبط هستند و افکار و احساسات منفی می‌توانند شما را در یک‌چرخه منفی به دام بیندازند. هدف این روش درمانی این است که به شما کمک کند تا بتوانید با مشکلات طاقت‌فرسا به روشی مثبت‌تر مواجه شوید. در این روش درمانی از تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌شود. در طول جلسات روان درمانی، شما با درمانگر خود کار خواهید کرد تا مشکلات خود را به بخش‌های جداگانه، مانند افکار، احساسات و اعمال فیزیکی تقسیم کنید. سپس شما به همراه درمانگر خود این حوزه‌های مختلف و مجزا را تجزیه و تحلیل خواهید کرد تا در صورت غیرواقعی یا غیرمفید بودنشان آنها را به جهتی مثبت‌تر تغییر دهید. با بررسی هر یک از این حوزه‌ها و تاثیری که بر بخش دیگر دارد، درمانگر شما می‌تواند به شما کمک کند تا این افکار و رفتارهای غیرمفید را تغییر دهید.

پس از بررسی این که چه چیزی را می‌توانید تغییر دهید، درمانگر از شما می‌خواهد که این تغییرات را در زندگی روزمره خود تمرین کنید و در جلسه بعدی درباره نحوه پیشرفت خود صحبت خواهید کرد. هدف نهایی درمان این است که به شما بیاموزد مهارت‌هایی که در طول درمان آموخته‌اید را در زندگی روزمره خود به کار ببرید.

در روان درمانی شناختی رفتاری از انواع تکنیک‌ها برای رفع مشکلات کمک گرفته می‌شود. روان‌درمانگر ابتدا افکار منفی را شناسایی می‌کند تا بدانید چه رفتارها و احساساتی می‌توانند موجب رفتارهای ناسازگار باشند. سپس نوبت به یادگیری و تمرین مهارت‌های جدید می‌رسد. در درمان شناختی رفتاری، اغلب به افراد مهارت‌های جدیدی آموزش داده می‌شود که می‌توان از آنها در موقعیت‌های واقعی استفاده کرد. گام بعدی درمان، تعیین هدف است. هدف‌گذاری می‌تواند گام مهمی در بهبود بیماری روانی باشد و به فرد کمک کند تا تغییراتی برای بهبود سلامت و زندگی خود ایجاد کند. در نهایت هم نوبت به حل مسئله می‌رسد تا با این قابلیت افراد بتوانند در موقعیت‌های استرس‌زا، راحت‌تر مشکلات خود را حل کنند.

جلسات روان درمانی شناختی

دوره درمان معمولا بین ۶ تا ۲۰ جلسه ادامه دارد و هر جلسه ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. به صورت معمول این درمان به صورت یک جلسه در هفته یا هر دو هفته یک بار با یک درمانگر مجرب برگزار می‌شود.

وجه تمایز روان درمانی شناختی و روانکاوی

با وجودی که روان درمانی شناختی و هم روانکاوی برای حل مشکلات مختلف روحی روانی کاربرد دارد، اما اساس کاری آنها، تکنیک‌هایی که استفاده می‌کنند و حتی مشکلاتی که می‌توانند برطرف کنند با هم متفاوت است. روان درمانی شناختی بیشتر سعی می‌کند افکار و رفتارهای اشتباه فرد را تغییر دهد و تکنیک‌های خاص خود را دارد. در مقابل روانکاوی بیشتر روی خصوصیات درونی فرد و ضمیر ناخودآگاه او کار می‌کند و سعی دارد از این طریق به رفع مشکلات مختلفی مانند افسردگی یا اضطراب کمک کند.

می‌خوای بدونی برای حل مشکل اضطرابت کدوم روش بهتره؟ همین حالا مشاوره بگیر.

دکتر درمان شناختی رفتاری

وجه تمایز روان درمانی شناختی و دارو درمانی

در روش‌های درمانی مبتنی بر درمان شناختی رفتاری، از داروها استفاده نمی‌شود. با این حال دارو درمانی در برخی از مواقع و برای برخی از اختلالات به عنوان درمان مکمل کاربرد دارد. در واقع بسته به نوع اختلالی که یک فرد دارد، ممکن است از دارو درمانی و روان درمانی شناختی در کنار هم استفاده شود.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

روان درمانی شناختی می‌تواند ابزار بسیار مفیدی– چه به‌تنهایی و چه در ترکیب با سایر درمان‌ها – در درمان اختلالات سلامت روان، مانند افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یا اختلال خوردن باشد. اما همه کسانی که از CBT سود می‌برند، شرایط سلامت روانی ندارند.

CBT می‌تواند ابزار موثری برای کمک به هر کسی باشد که می‌خواهد یاد بگیرد چگونه موقعیت‌های استرس‌زا زندگی را بهتر مدیریت کند؛ بنابراین می‌توان با مراجعه به یک متخصص روانشناسی در زمینه بررسی سلامت روان یا یک روانپزشک، از این روش درمانی برای رفع مشکلات مختلف کمک گرفت. اما تراپیست آنلاین و دکتر اعصاب و روان آنلاین دکترتو می‌توانند به شما در پیشبرد سریع‌تر این فرآیند کمک کنند.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!