فهرست مطالب
خونریزی بیش‌ازحد همیشه کشنده است و یکی از فرایندهایی که بدن زا رنده نگه می‌دارد، انعقاد خون است. از آنجایی‌که اتفاقات درون بدن مرموز و گاهی حتی ناشناخته هستند، انجام آزمایشات مختلف با توجه به مشکل موجود می‌تواند تشخیص را برای پزشک ساده‌تر کرده و کمک کند تا روند درمانی با موفقیت بیشتری انجام بگیرد. در آزمایش انعقاد خون که بخشی از آزمایش‌های چکاپ کامل بدن است، سیستم انعقاد خون بررسی می‌شود. هدف از انجام این آزمایش اطمینان از عملکرد صحیحی سیستم انعقاد خون است. آزمایش‌های خون هم به دلیل فاکتورهای مختلف خونی، یکی از تخصصی‌ترین و البته مهمترین آزمایشاتی است که در این باب به انجام می‌رسد. در این مطلب می‌خواهیم نکات مفید و کاربردی در مورد آزمایش انعقاد خون را بررسی کنیم و هرآنچه باید در موردش بدانید را با شما در میان بگذاریم.
انعقاد خون چیست؟
انعقاد یعنی چه؟ انعقاد خون که در انگلیسی با اصطلاح Coagulation مشهور است، به فرایند لخته شدن خون گفته می‌شود. معمولا به تشکیل لخته خونی، هموستاز ثانویه (secondary hemostasis) می‌گویند. چراکه در واقع مرحله دوم در فرایند توقف خونریزی از رگ پاره شده را تشکیل می‌دهد. مرحله نخست که هموستاز اولیه (primary hemostasis) نام دارد، با انقباض عروق خونی (vasoconstriction) و تجمع پلاکت خون در محل پارگی رگ همراه است.
در شرایط غیرعادی، لخته‌ها در رگ‌های پاره نشده هم تشکیل می‌شوند و تشکیل این لخته‌ها موجب بسته شدن رگ‌ها می‌گردد. فرایند انعقاد خون از طریق تماس خون با کلاژن و سلول‌های آسیب‌دیده آندوتلیال، از بین رفتن جداره رگ‌ها یا بافت‌های اطراف آغاز می‌شود. زمانی‌که هرکدام از این موارد پیش می‌آیند، فعال‌کننده پروترومبین تشکیل می‌شود. سپس پروترومبین به ترومبین تبدیل شده و مراحل بعدی لخته شدن خون شکل می‌گیرند.
در حقیقت زمانی‌که قسمتی از بدن بریده می‌شود، فرایند لخته شدن از خونریزی بیش از حد جلوگیری میکند. اما نقص این فرایند در بیماری‌هایی مثل بیماری هموفیلی می‌تواند برای فرد خطرناک و کشنده باشد. به‌علاوه اینکه سکته‌های قلبی، آمبولی ریه، ایسکمی مغزی و حتی مرگ ممکن است از عوارض لخته شدن خون در فرد بیمار باشند.
آزمایش انعقاد خون چگونه است؟
آزمایش انعقاد خون، میزان احتمال ایجاد لختگی و مدت زمان تشکیل لخته خون را اندازه می‌گیرد. در واقع، پزشک با کمک آزمایش انعقاد خون می‌تواند احتمال و خطر خونریزی شدید یا ایجاد لخته‌های خون در حال پیشرفت در رگ و عروق خونی بیمار (که به آن ترومبوز می‌گویند) را ارزیابی نماید. آزمایش انعقاد خون مشابه آزمایش خون است و متخصص نمونه خون فرد را برای بررسی و آزمایش فاکتورهای انعقادی به آزمایشگاه می‌فرستد. معمولا هم آزمایش انعقاد خون ریسک و عوارض جانبی خطرناکی ندارد.
همین الان بهترین دکتر رو برای درمان مشکلات انعقاد خون پیدا کن…
هدف از آزمایش انعقاد خون چیست؟
هرگونه اختلال در فرایند انعقاد خون ممکن است موجب ایجاد لخته در عروق و جریان خون یا حتی خونریزی‌های خطرناک شود. درصورتی‌که پزشک به وجود اختلال انعقادی در بیمار شک کند، بلافاصله دستور آزمایشات انعقادی را تجویز میکند. آزمایش انعقاد خون، پروتئین‌های انعقادی و عملکرد این پروتئین‌ها را می‌سنجد و بیشتر برای افرادی توصیه می‌شود که داروهای تاثیرگذار بر قابلیت انعقاد خون مصرف می‌کنند. گاهی هم پیش از عمل جراحی، آزمایش انعقاد خون انجام می‌گیرد. از جمله بیماری‌هایی که باعث ایجاد مشکلات انعقادی در فرد می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترومبوفیلی، یا لخته شدن بیش از حد
- بیماری کبدی
- هموفیلی یا عدم انعقاد طبیعی.
| آزمایش‌های انعقادی | هدف از انجام آنها |
|---|---|
| شمارش کامل خون (CBC) | نتیجه این تست، کم‌خونی یا کم بودن تعداد پلاکت‌های خون را نشان می‌دهد. |
| سنجش فاکتور V | فاکتور V، یک ماده تأثیرگذار در انعقاد خون است که با تست فاکتور V محاسبه می‌شود. |
| سطح فیبرینوژن | نتیجه غیرطبیعی این آزمایش نشانه فیبرینولیز یا جداشدن جفت از دیواره رحم و خونریزی بیش‌ازحد است. |
| آزمایش زمان پروترومبینن (PT) | در آزمایش PT، کیفیت و مدت زمان انعقاد خون محاسبه می‌شود که در حالت معمول بین ۲۵ تا ۳۰ ثانیه طول می‌کشد. |
| تعداد پلاکت ها | شیمی‌درمانی، مصرف برخی داروهای خاص، انتقال خون، کمبود ویتامین K، لوکمی و بیماری سلیاک از جمله مواردی هستند که منجر به کاهش غیرطبیعی تعداد پلاکت‌های خون می‌شوند. |
| زمان پروترومبوپلاستین نسبی (PTT) | آزمایش PTT معمولا جهت بررسی اختلالات خونریزی مثل بیماری فون دیلدرباند یا هموفیلی تجویز می‌شود. |
| زمان ترومبین | اختلالات ارثی فیبرینوژن، برخی سرطان‌ها، بیماری‌های کبدی و مصرف برخی داروهای خاص بر فرایند انعقاد خون تاثیر می‌گذارند و باعث غیرطبیعی‌شدن نتیجه این تست می‌شوند. |
| زمان خونریزی (BT) | تست انعقاد خون از گوش هم روش دیگری برای انجام آزمایش انعقاد خون محسوب می‌شود. |
انواع آزمایش انعقاد خون
تست‌های انعقادی خون انواع مختلفی دارند که عبارت‌اند از:
۱. شمارش کامل خون (CBC)
معمولا پزشک تست CBC را برای چکاپ کامل بدن تجویز میکند. نتیجه این تست، کم‌خونی یا کم بودن تعداد پلاکت‌های خون را نشان می‌دهد که می‌تواند منجر به ایجاد اختلال در روند انعقاد خون گردد.
۲. سنجش فاکتور V
فاکتور V، یک ماده تأثیرگذار در انعقاد خون است که با تست فاکتور V محاسبه می‌شود. اگر میزان این فاکتور در خون پایین‌تر از حد معمول و غیرطبیعی باشد، احتمال وجود بیماری کبدی، انعقاد داخل عروقی (DIC) و فیبرینولیز اولیه (تجزیه لخته‌ها) در فرد بیمار وجود دارد.
۳. سطح فیبرینوژن
این آزمایش که تست فاکتور I یا تست هیپوفیبرینوژنمی نام دارد، سطح فیبرینوژن موجود در خون را می‌سنجد. این ماده در واقع پروتئینی است که کبد تولید میکند. نتیجه غیرطبیعی این آزمایش نشانه فیبرینولیز یا جداشدن جفت از دیواره رحم و خونریزی بیش‌ازحد است.
۴. آزمایش زمان پروترومبینن (PT)
پروترومبین یکی‌دیگر از پروتئین‌های کبد به شمار می‌رود. در آزمایش PT، کیفیت و مدت زمان انعقاد خون محاسبه می‌شود که در حالت معمول بین ۲۵ تا ۳۰ ثانیه طول می‌کشد. مدت زمان انعقاد خون در صورت مصرف داروهای رقیق‌کننده خون بیشتر خواهد بود. زمان ترومبوپلاستین نسبی فعال (آزمایش aPTT) آزمایش دیگری است که معمولا پزشک انجام آن را همراه این تست تجویز میکند.
۵. تعداد پلاکت ها
پلاکت خون چیست؟ پلاکت‌های خون سلول‌هایی هستند که به انعقاد خون کمک می‌کنند. شیمی‌درمانی، مصرف برخی داروهای خاص، انتقال خون، کمبود ویتامین K، لوکمی و بیماری سلیاک از جمله مواردی هستند که منجر به کاهش غیرطبیعی تعداد پلاکت‌های خون می‌شوند.
۶. زمان پروترومبوپلاستین نسبی (PTT)
آزمایش PTT، توانایی خون در ایجاد لخته را ارزیابی میکند. زمان غیرطبیعی جهت لخته شدن خون، نشانه وجود اختلال در فرد است و این اختلال می‌تواند به دلیل بیماری کبدی، کمبود فاکتورهای انعقاد خون یا مصرف قرص رقیق‌کننده خون مانند هپارین رخ داده باشد. آزمایش PTT معمولا جهت بررسی اختلالات خونریزی مثل بیماری فون دیلدرباند یا هموفیلی تجویز می‌شود.
۷. زمان ترومبین
در این تست کیفیت عملکرد فیبرینوژن سنجیده می‌شود. اختلالات ارثی فیبرینوژن، برخی سرطان‌ها، بیماری‌های کبدی و مصرف برخی داروهای خاص بر فرایند انعقاد خون تاثیر می‌گذارند و باعث غیرطبیعی‌شدن نتیجه این تست می‌شوند.
۸. زمان خونریزی (BT)
تست زمان خونریزی با آزمایش خون متفاوت است. برای انجام این تست، دست‌بند فشار خون روی بازوی فرد بسته و باد می‌شود. سپس پزشک یا پرستار، دو شکاف کوچک خراش‌مانند در قسمت تحتانی بازوی فرد ایجاد میکند. بعد دست‌بند را برداشته و هر ۳۰ ثانیه، کاغذ بلات را سریع روی بریدگی‌ها قرار می‌دهد تا زمانی‌که خونریزی کاملا بند بیاید. این آزمایش، سرعت بسته‌شدن رگ‌های خونی و توقف خونریزی را محاسبه میکند. در حالت طبیعی خونریزی باید بین یک تا ۹ دقیقه طول بکشد.
تست انعقاد خون از گوش هم روش دیگری برای انجام آزمایش انعقاد خون محسوب می‌شود. در این روش بریدگی کوچکی روی لاله گوش ایجاد می‌شود و سپس فرد متخصص زمان انعقاد خون را ثبت میکند.
آزمایش انعقاد خون چگونه انجام می‌شود؟
تست‌های انعقادی خون تفاوت چندانی با سایر آزمایش‌های مثل آزمایش خون کامل ندارد و برای انجام آن هم نیاز به آمادگی خاصی نیست. فقط شاید گاهی لازم باشد که مصرف برخی داروها را پیش از آزمایش انعقاد خون قطع کنید. البته در این صورت پزشک توصیه‌های لازم را به شما گوشزد خواهد کرد.
نمونه‌گیری خون از طریق سوزنی انجام می‌گیرد که از طریق پشت دست یا قسمت داخل آرنج وارد رگ می‌شود. این آزمایش عوارض جانبی زیادی ندارد و نهایتا ممکن است احساس سوزش یا درد در محل نمونه‌گیری ایجاد شود. درد، عفونت و حالت گیجی و منگی از جمله عوارض جدی محسوب می‌گردند که ممکن است پس از آزمایش فاکتورهای انعقادی خون در فرد بیمار ایجاد شوند.
نتایج آزمایش انعقاد خون
بعد از انجام آزمایشات، معمولا آزمایشگاه نتایج تست‌های انعقادی خون را برای پزشک ارسال میکند. از آنجایی‌که گاهی مقادیر گزارش‌شده در آزمایشگاه‌های مختلف با هم تفاوت دارند، بهتر است برای تفسیر آزمایش انعقاد خون، صرفا به پزشک متخصص مراجعه کنید. درصورتی که مشکل انعقادی داشته باشید، پزشک بسته به شرایط موجود، روش درمانی موثری را تجویز میکند.
هزینه آزمایش انعقاد خون در سال ۱۴۰۳
متاسفانه مشکلات اقتصادی و نگرانی بابت هزینه‌ها در سال‌های اخیر باعث شده اکثر مردم آزمایش خون کامل را جدی نگیرند. اما از آنجایی‌که سلامتی نعمتی تکرار نشدنی است، هرگونه کوتاهی در مورد سلامتی می‌تواند به قیمت جانتان تمام شود. پس بهتر است پیش از هر اقدامی کمی پرس‌وجو کنید و تعرفه‌های آزمایشگاه‌ها را بررسی نمایید. قیمت آزمایش خون بسته به تعداد و نوع آزمایشات انعقادی که باید انجام شود بین۷۰ هزار تومان (pt) با بیمه و تا ۳ میلیون تومان (اندازه گیری کمی پروتئین‌های انعقادی) به صورت آزاد متغیر است. شایان ذکر است که هزینه آزمایش‌های تخصصی بیشتر خواهد بود و با تعرفه طرف قرارداد بیمه یا بیمه تکمیلی، این عدد کمتر می‌شود.
می‌خوای نتیجه آزمایش رو بدونی؟ همین حالا با متخصصین ارتباط بگیر
اختلالات سیستم انعقادی و عوارض لخته شدن خون
سیستم انعقاد خون از پروتئین‌ها و سلول‌های خونی تشکیل شده و وظیفه‌ای که برعهده دارد، ایجاد لخته‌های خون است. در صورتی‌که سیستم انعقاد خون فعالیت خود را به‌درستی انجام ندهد، لخته خون در زمان نامناسب ایجاد می‌شود. در نتیجه تشکیل این لخته، مانع از رسیدن جریان خون به اندام‌های حیاتی بدن از جمله مغز، شکم، پاها و بازوها می‌گردد. ایجاد لخته خون یا خونریزی غیرطبیعی از شایع‌ترین نشانه‌های وجود اختلالات سیستم انعقادی هستند.
مهمترین اختلالات انعقادی به‌شرح زیر هستند:
- فقر ویتامین K: موجب کبودی سریع‌تر از حالت طبیعی و خونریزی می‌شود.
- بیماری‌های کبدی: باعث زرد شدن پوست، حالت تهوع، استفراغ، گیجی و خواب‌آلودگی، تورم و درد شکم می‌شوند.
- ایجاد لخته درون عروقی: در صورتی‌که پروتئین‌ها خود بیش از حد فعال شوند، لخته غیرضروری به‌وجود می‌آید که مسیر عبور جریان خون را مسدود میکند. سکته‌های قلبی و مغزی از عوارض ایجاد لخته‌های درون عروقی هستند. کبودی، افت فشار خون، خونریزی و ایجاد لخته‌های خون دائمی از نشانه‌های ایجاد لخته درون عروقی به شمار می‌روند.
- افراط در مصرف داروهای ضد انعقادی: زیاده‌روی در این داروها در فرد اثر سوء گذاشته و باعث ایجاد بیماری هموفیلی می‌شوند.
در آزمایش خون چه چیزهایی مشخص می‌شود؟
آزمایش خون کامل یکی از شیوه‌های پیگیری و چکاپ وضعیت جسمی و پیشگیری از بروز بیماری‌های مزمن به شمار می‌آید. پاسخ این پرسش که در آزمایش خون چه چیزهایی مشخص می‌شود، فقط یک کلمه نیست. چراکه انواع آزمایش خون با توجه به وضعیت سلامتی فرد و تشخیص پزشک، فاکتورهای بسیار متعددی را شامل می‌شود که هرکدام جنبه‌های مختلف سلامتی را می‌سنجند. اما به‌طور کلی و در شرایط معمولی نتیجه آزمایش خون، تعداد گلبول‌های قرمز خون را نشان می‌دهد که کمتر یا بیشتر بودن تعداد آنها می‌تواند نشان‌دهنده کم‌خونی، فقر آهن، یا ابتلا به سرطان باشد.
تعداد گلبول‌های سفید خون هم از دیگر مواردی است که در نتایج آزمایش خون مشخص می‌شود. گلبول سفید زیاد نشانه وجود عفونت یا ویروس در بدن است. کمتر بودن تعداد گلبول‌های سفید هم نشان‌دهنده وجود بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس یا HIV خواهد بود.
از دیگر مواردی تست شده در آزمایش خون، میزان هموگلوبین در فرد است. هموگلوبین کم منجر به فقر آهن، کم‌کاری تیروئید و کاهش ویتامین B12 می‌شود.
از دیگر مواردی که معمولا در نتایج آزمایش خون مشخص می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بررسی حاملگی
- بررسی میزان املاح معدنی مانند کلسیم و پتاسیم
- بررسی مقدار ویتامین‌های مهم در بدن
- بررسی مقدار پروتئین، چربی و قند
- بررسی عملکرد اندام‌هایی مانند کلیه، مثانه، ریه‌ها، کبد و غیره
- بررسی ابتلا به بیماری سرطان پروستات و سپسیس.
راهنمای مراجعه به پزشک
آزمایش خون بررسی وضعیت کلی سلامت بدن است که با مشاهده نتایج آن، می‌توان به تشخیص زودهنگام بیماری رسید یا از ابتلا به آن جلوگیری کرد. یکی از انواع آزمایش خون، آزمایش انعقادی خون است که در آن فاکتورهایی که منجر به لخته‌شدن خون می‌شوند را مورد بررسی قرار می‌دهند. شاید اطلاعات مختلفی در مورد راهنمای خواندن انعقاد خون وجود داشته باشد، ولی بهترین گزینه برای تفسیر آزمایش انعقاد خون این است که به پزشک متخصص خون شناسی مراجعه کنید. پزشک پس از مشاهده نشانه‌های اختلال انعقادی در بیمار، درمان مناسب را تجویز میکند.
برای پیدا کردن بهترین متخصص خون می‌توانید به وب‌سایت دکترتو مراجعه کنید. در دکترتو علاوه بر آشنایی با بهترین پزشکان می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی و سیستم نوبت‌دهی اینترنتی استفاده کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!