همه آنچه که باید درباره سندروم دم اسبی بدانید

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

سندروم دم اسبی (Cauda equina syndrome) که به آن سندروم کودا اکوینا می‌گویند، زمانی روی می‌دهد که ریشه‌های عصبی در قسمت انتهای ستون فقرات فشرده می‌شوند، حس آن‌ها از بین رفته و حرکت غیرممکن می‌شود. ریشه‌های عصبی که عملکرد مثانه و روده را کنترل می‌کنند، به‌شدت در معرض آسیب ناشی از سندروم کودا اکوینا قرار دارند. علت نامگذاری این بیماری به سندروم دم اسبی، شباهت ظاهری ریشه‌های اسبی این ناحیه به دم اسب است. از علائم شایع آن می‌توان به درد شدید در پشت، شکم، ساق پاها و عضلات زانو، ضعف عضلانی، فلج، اختلال در کنترل مثانه و روده، از دست دادن احساس جنسی و مشکلات دیگر اشاره کرد. اگر با چنین علائمی مواجه هستید بهتر است به متخصص مغز و اعصاب یا ارتوپدی مراجعه کنید. شما می‌توانید علاوه بر نوبت حضوری از خدمات آنلاین دکترتو نیز کمک بگیرید.

سندروم دم اسبی چیست؟

سندروم کودا اکوینا از بیماری های مغز و اعصاب و بیماری های ستون فقرات بوده و عبارت است از فشردگی ریشه‌های عصبی که به همین نام کودا اکوینا مشهور هستند. کار عصب‌ها ارسال و دریافت سیگنال‌های الکتریکی در کل بدن است. مجموعه‌ای از ریشه‌های عصبی که شبیه دم اسب هستند، در قسمت انتهایی ستون فقرات قرار گرفته‌اند. به‌لطف همین عصب‌های دم اسبی است که می‌توانیم حرکت کنیم و پاها و مثانه‌مان حس دارند.

فشردگی عصب‌های این ناحیه یا سندروم دم اسبی باعث ایجاد درد، ضعف، بی‌اختیاری و سایر علائم می‌شود. عدم درمان این عارضه حتی ممکن است آسیب دایمی ایجاد کرده و باعث از کارافتادگی و فلج شود. درمان سریع و به‌موقع می‌تواند از بروز صدمات جبران‌ناپذیر و دایمی مانند فلج پیشگیری کند.

علائم سندروم دم اسبی

علائمی که می‌توانند نشانه سندروم کودا اکوینا باشند و باید جدی گرفته شوند عبارتند از:

• درد شدید در پاها و پشت ران‌ها که به صورت حاد و ناگهانی شروع شود و ممکن است در حالت خوابیده یا حرکتی بدتر شود. (پا درد نشانه چیست؟)
• کاهش قدرت عضلات پایینی بدن ازجمله کاهش قدرت و عملکرد عضلات پا، پاشنه و انگشتان پا. افراد ممکن است دچار ضعف عضلانی، لرزش و کاهش توانایی حرکتی در پاها شوند.
• کاهش حس در پاها و ناحیه مقعدی
• بی‌حسی یا احساسات مختلف در پشت پاها، باسن، لگن و قسمت داخلی ران (بی حسی بدن نشانه چیست؟)
• احساس درد در کمر یا پاها (بیماری سیاتیک)
• مشکل حین برقراری رابطه جنسی
• بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
• احتباس ادرار
• ضعف یا فلج اندام تحتانی

علاوه بر نشانه‌های بالا، در صورت بروز سندروم دم اسبی، بیمار علائم دیگری هم تجربه می‌کند مانند:

• درد قسمت انتهایی کمر
• سوزش، گزگز یا بی‌حسی در اندام تحتانی (پارستزی)
• مشکلات رفلکس معده

در صورت تجربه هر یک از علائم فوق، بهتر است به سرعت به یک مرکز پزشکی مراجعه کنید، زیرا سندروم دم اسبی یک وضعیت پایانی است و نیاز به درمان فوری دارد تا از عوارض جدی و دائمی جلوگیری شود.

درد کمرت خیلی اذیت می‌کنه؟

برای بررسی علت از متخصص نوبت بگیر.

دکتر مغز و اعصاب آنلاینفوق تخصص مغز اعصاب

علت سندروم دم اسبی

علت فشردگی عصب‌های کودا اکوینا و سندروم دم اسبی عبارتند از:

• ناهنجاری‌های مادرزادی
• تنگی کانال نخاعی کمری (علائم تنگی کانال نخاعی چیست؟)
• آسیب و صدمات قسمت تحتانی کمر ناشی از تصادف رانندگی یا جراحت گلوله
• فتق دیسک در ناحیه کمر (درد دیسک کمر به کجا می زند؟)
• عوارض بعد از عمل جراحی ستون فقرات
• ناهنجاری‌های شریانی وریدی نخاعی
• خونریزی ستون فقرات
• عفونت ستون فقرات مانند مننژیت یا التهاب
• ضایعات یا تومورهای ستون فقرات

شایع ترین علت سندروم دم اسبی

شایع‌ترین علت سندروم دم اسبی، فتق دیسک در ناحیه کمر و فشار قابل توجهی است که بر ریشه‌های عصبی ناحیه کودا اکوینا (پایین ستون فقرات) وارد می‌شود.

راه‌ های تشخیص سندروم دم اسبی

پزشک برای تشخیص سندروم دم اسبی، بیمار را معاینه کرده و درباره علائم او می‌پرسد، وضعیت توانایی جسمی وی را می‌سنجد، آزمایش و عکسبرداری تجویز می‌کند. پزشک برای تشخیص سندروم دم اسبی، از بیمار می‌خواهد که این کارها را انجام دهد:

• ایستادن و بلند شدن
• نشستن
• راه روفتن روی پاشنه پا
• راه رفتن روی انگشتان پا
• خم شدن به جلو
• خم شدن به عقب
• خم شدن به طرفین
• دراز کردن و جمع کردن پاها

پزشک با این تست‌ها می‌تواند ثبات، استقامت، قدرت درک حواس، انعطاف‌پذیری، هم‌ترازی و حرکت و جابجایی بیمار را بسنجد. آزمایش روده برای بررسی عضلات مقعدی هم در برخی موارد از راه‌های تشخیص سندروم دم اسبی است. سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی و میلوگرام از استخوان‌ها، ریشه‌های عصبی و ستون فقرات هم برای تشخیص استفاده می‌شوند.

درمان سندروم دم اسبی

فشردگی عصب‌های ناحیه تحتانی ستون فقرات، حالت اورژانسی است که در صورت تشخیص ابتلا به سندروم کودا اکوینا باید طی ۲۴ ساعت یا ۴۸ ساعت بعد تشخیص حتما عمل شوید. عمل جراحی کمک می‌کند فشردگی و فشار وارده به ریشه‌های عصبی برداشته شود. در برخی بیماران، برای درمان سندروم دم اسبی و بهبود کنترل روده و مثانه، پزشک دارو تجویز می‌کند. از داروهای تجویزی برای درمان سندروم دم اسبی و کنترل و کاهش علائم آن عبارتند از:

• هیوسامین
• اکسی بوتینین
• تولترودین

اما درمان اصلی سندروم فشردگی عصب‌های دم اسبی، عمل جراحی است تا فشار کمتر شود. البته درمان با عمل به پایان نمی‌رسد، بلکه باید مراقبت‌های درمانی، دارویی و دستورات پزشک جدی گرفته شوند. بعد از جراحی، برای ادامه درمان باید به فیزیوتراپ یا کار درمانگر مراجعه کنید تا قدرت از دست رفته بدن بعد جراحی بازگردد و کار درمانگر هم کمک می‌کند تا فرد بتواند کارهای روزمره را انجام بدهد.

۱. جراحی سندروم دم اسبی

هدف اصلی جراحی سندروم دم اسبی، برطرف کردن علت فشار و تسکین ریشه‌های عصبی است. نوع و محدوده جراحی بسته به علت اساسی و شدت فشار متفاوت است. در صورت وجود دیسک برجسته یا گیر کردن عصب در میان دیسک‌ها، جراحی دیسککتومی ممکن است انجام شود. در این روش، بخشی از دیسک آسیب دیده برداشته می‌شود تا فشار از روی ریشه‌های عصبی برداشته شود.

در برخی موارد، فشار روی ریشه‌های عصبی ناشی از بزرگ شدن استخوان‌های عمودی ناحیه کودا اکوینا است که در آن صورت باید جراحی لامینکتومی انجام شود. فشار ناشی از تومورها، باعث خونریزی یا فشار روی ریشه‌های عصبی و نخاع می‌شود. در این صورت، هدف اصلی جراحی، تخلیه فشار است که با برداشتن یا کاهش فشار، علائم سندروم دم اسبی تسکین می‌یابند.

باید برای درمان این بیماری جراحی دیسک کمر داشته باشی؟ همین حالا مشاوره بگیر.

دکتر دیسککتومی

۲. فیزیوتراپی سندروم دم اسبی

هدف از فیزیوتراپی سندروم دم اسبی، بهبود عملکرد عضلات و استحکام ناحیه تحتانی کمر، افزایش انعطاف‌پذیری و حرکت، کاهش التهاب و تسکین علائم مرتبط با سندروم کودا اکوینا است. تمریناتی که فیزیوتراپ برای درمان تجویز می‌کند عبارتند از:

1. تمرینات تقویتی عضلات شکمی، عضلات پشتی ران، عضلات زانو و عضلات پهلویی
2. تمرینات انعطاف‌پذیری برای بهبود انعطاف‌پذیری عضلات و مفاصل ناحیه پایینی بدن
3. تمرینات کاردیوواسکولار برای بهبود قدرت قلب و عروق و بهبود عملکرد سیستم قلبی-عروقی

۳. سندروم دم اسبی در طب سنتی

طب سنتی برای درمان سندرم کودا اکوینا، گیاهان دارویی، تغییر در رژیم غذایی و مکمل‌های غذایی، استفاده از تکنیک‌های تراپی مانند ماساژ و تمرینات تقویتی را تجویز می‌کند. خواص ضد‌التهابی، ضد‌درد و آرامبخشی گیاهان دارویی می‌تواند درد را کاهش داده و حواس از دست رفته را بازیابی کند. ریشه گیاهانی مانند شیرین بیان، زنیان، عرق‌گیری، آویشن و فلفل سیاه همراه روش‌های موضعی مانند ماساژ با روغن‌های گیاهی نیز درد و التهاب ناشی از سندروم کودا اکوینا را کاهش می‌دهند.

طول درمان سندروم دم اسبی

افراد مبتلا به سندروم کودا اکوینا برای درمان تنها باید عمل جراحی انجام دهند. از نظر پزشکان، بهبودی و طول درمان سندروم دم اسبی، تدریجی است و بعد از عمل حدود دو سال طول می‌کشد. بعد دو سال معمولا دیگر بهبودی بیشتری حاصل نمی‌شود. بیمارانی که دچار آسیب عصبی مزمن هستند و از مشکل روده و مثانه شدید رنج می‌برند باید برای کنترل مشکلات روده، سوندگذاری را یاد بگیرند، چرا که فرایند بهبودی و طول درمان سندروم دم اسبی بین ۱۸ ماه تا دو سال و چه بسا بیشتر طول می‌کشد.

انواع سندروم دم اسبی

سندروم دم اسبی دو نوع مزمن و حاد دارد و به دو دسته کامل یا ناقص تقسیم می‌شود:

عوارض سندروم دم اسبی

سندروم دم اسبی، بیماری جدی است که ممکن است عوارض جدی و مزمنی در پی داشته باشد. برخی از عوارض مرتبط با این سندروم عبارتند از:

1. ناتوانی حرکتی در پاها و ناحیه تحتانی بدن
2. بی‌اختیاری ادرار و مدفوع
3. نقص حس در ناحیه تحتانی بدن و کاهش حس تماس، درد، لمس
4. درد شدید در ناحیه پایینی بدن، از جمله کمر و پاها
5. عوارض نورولوژیک و اختلالات عملکرد جنسی و ناتوانی در کنترل مثانه

راه‌ های پیشگیری از سندروم دم اسبی

نمی‌توان از تمام علل سندروم دم اسبی پیشگیری کرد، اما می‌توان ریسک شایع‌ترین علت سندروم دم اسبی یعنی فتق دیسک را کاهش داد. با انجام برخی حرکات و اصلاح سبک زندگی می‌توانید ریسک آسیب دیدگی کمر را کاهش دهید. از راه‌های پیشگیری از سندروم دم اسبی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند پرهیز کنید باعث انحراف ستون فقرات می‌شود.
• سیگار نکشید. مصرف دخانیات باعث ضعیف شدن دیسک‌های کمر می‌شود.
• ورزش کنید و تمرینات تقویت عضلات شکم و کمر انجام دهید. تمریناتی مانند پیلاتس باعث تقویت عضلات اصلی نگهدارنده ستون فقرات می‌شوند.
• اجسام سنگین را با احتیاط و درست بلند کنید. در واقع موقع بلند کردن اجسام از پاها کمک بگیرید نه کمر. شی سنگین را نزدیک بدنتان نگه دارید و حین بلند کردن اجسام، بالاتنه را نچرخانید.
• وزن سالم داشته باشید. اضافه وزن و چاقی باعث فشار به ستون فقرات، مهره‌ها و قسمت انتهایی کمر می‌شود.
• بعد از نشستن طولانی، حرکات کششی انجام دهید.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

سندروم دم اسبی عارضه‌ای است که به قسمت پایینی نخاع و عصب‌های ریشه‌ای شبیه دم اسب در آن ناحیه فشار می‌آورد و عوارض جدی و دائمی مانند ناتوانی حرکتی، ناتوانی در دفع ادرار و مدفوع، نقص حس و درد شدید در ناحیه تحتانی ستون فقرات وارد می‌کند. درمان سندروم دم اسبی بستگی به علت و شدت حالت دارد. در برخی موارد، درمان اولیه شامل استراحت، مصرف داروها و فیزیوتراپی می‌شود. در موارد جدی‌تر و فوری، جراحی تنها راه ممکن برای رفع فشار روی نخاع است.

در صورت مشاهده درد و علائم بلافاصله به نورولوژیست یا دکتر ارتوپد مراجعه کنید. تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند عوارض جدی و دائمی را کاهش دهد و بهبودی را تسریع کند. اگر علائم شدید و بیماری از نوع حاد باشد، بلافاصله طی ۲۴ ساعت تا ۴۸ ساعت بعد تشخیص باید عمل جراحی انجام شود. در انتخاب جراح، دقت لازم داشته باشید، چرا که عمل جراحی در ناحیه حساسی است و انتخاب نامناسب پزشک ممکن است عوارض جانبی جدی ایجاد کند. در این باره می توانید با متخصص مغز و اعصاب آنلاین یا دکتر آنلاین ارتوپدی دکترتو مشورت نمایید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!