علت احتباس ادرار چیست و در چه افرادی رخ میدهد؟

پزشک تاییدکننده:

نویسنده: انتشار: ۱۳۹۸/۰۱/۱۴ بروزرسانی: ۱۴۰۳/۱۰/۱۸

۵۷ نظر

آنچه در این مقاله می‌خوانید

احتباس ادرار ناتوانی در تخلیه کامل مثانه است و به دو نوع حاد (ناگهانی) و مزمن (تدریجی) تقسیم می‌شود. این عارضه بیشتر در مردان مسن و افرادی با بزرگی پروستات، آسیب‌های عصبی، عفونت ادراری یا پس از جراحی‌های لگنی و ستون فقرات رخ می‌دهد. علل شایع شامل انسداد مجاری ادراری، سنگ مثانه و مصرف برخی داروها است. تشخیص و درمان به‌موقع برای جلوگیری از عوارض ضروری است.

تأیید‌‌‌‌‌‌‌ شده توسط پزشکان متخصص دکترتو

محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام، جهت درمان از پزشکان دکترتو مشاوره بگیرید.

زمان مطالعه : ۸ دقیقه

فهرست مطالب

احتباس ادرار (نیامدن ادرار) چیست؟
چه بیماری هایی سبب احتباس ادرار می شوند؟
دلایل احتباس ادرار یا نیامدن ادرار
روش تشخیص احتباس ادرار چگونه است؟
علائم احتباس ادرار چیست؟
بهترین روش درمان نیامدن ادرار یا آنوری چیست؟
قرص درمان احتباس ادرار یا آنوری
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

احتباس ادرار یا نیامدن ادرار یک عارضه دردناک و تا حدی خطرناک است که در سنین مختلف رخ می‌دهد. مهمترین علت این بیماری، انسداد ادراری است که بیشتر به خاطر عبور نکردن سنگ کلیه، تومور مثانه، التهاب پروستات در مردان یا عفونت ادراری رخ می‌دهد. انسداد را می‌توان به طور موقت با نوعی کاتتر تخلیه برطرف کرد، اما برای رفع دائمی آن نیاز به جراحی است. بهترین راه درمان نیامدن ادرار، مراجعه به اورولوژیست یا متخصص نفرولوژی است.

احتباس ادرار (نیامدن ادرار) چیست؟

احتباس ادرار و قطع ادرار دو اختلال متفاوت هستند که هر دو می‌توانند مشکلات جدی ایجاد کنند. احتباس ادرار به عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه اشاره دارد، در حالی که قطع ادرار (آنوری) به وضعیتی گفته می‌شود که کلیه‌ها تولید ادرار را متوقف می‌کنند. این اختلال معمولاً با الیگوری (کاهش تولید ادرار) شروع شده و به توقف کامل تولید ادرار منجر می‌شود. علت این وضعیت می‌تواند آسیب حاد یا مزمن کلیوی باشد. تولید ادرار فرآیندی حیاتی برای دفع مواد زائد، مایعات و الکترولیت‌های اضافی بدن است و توقف آن می‌تواند خطرناک و حتی تهدیدکننده زندگی باشد. تشخیص این شرایط با اندازه‌گیری حجم ادرار روزانه (کمتر از ۵۰۰ میلی‌لیتر) و بررسی عملکرد کلیه‌ها انجام می‌شود. درمان به علت زمینه‌ای بستگی دارد و مراجعه به پزشک برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است.

تفاوت بی‌ادراری و احتباس ادرار

بی‌ادراری (Anuria) به حالتی گفته می‌شود که کلیه‌ها به‌طور کامل یا تقریباً کامل از تولید ادرار بازمی‌مانند (کمتر از ۱۰۰ میلی‌لیتر در روز) و معمولاً نشانه‌ای از نارسایی حاد کلیه است که ممکن است به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشد. در مقابل، احتباس ادرار (Urinary Retention) به ناتوانی در تخلیه ادرار از مثانه اشاره دارد، در حالی که ادرار در مثانه وجود دارد اما به دلیل انسداد، مشکلات عصبی یا اختلال در عملکرد عضلات مثانه امکان خروج آن وجود ندارد. تشخیص صحیح این دو وضعیت بسیار مهم است، زیرا روش‌های درمانی آن‌ها کاملاً متفاوت هستند.

اینفوگرافی بی ادراری — بی ادراری یا قطع ادرار زمانی رخ می‌دهد که کلیه‌ها تولید ادرار را متوقف کنند.

چه بیماری هایی سبب احتباس ادرار می شوند؟

احتباس ادرار یا قطع ادرار نشانه و علامتی از بیماری و نه خود بیماری است. گاهی اوقات فرد ممکن است علائم دیگری از بیماری زمینه‌ای که باعث کاهش تولید ادرار شده است را داشته باشد.

علل	علت‌ها	علائم شایع
علل انسدادی	سنگ مثانه، بزرگ شدن پروستات (BPH)، تومور مجاری ادراری، تنگی مجرای ادرار	دشواری در شروع ادرار، جریان ضعیف یا منقطع ادرار، احساس تخلیه ناقص مثانه، درد در ناحیه تحتانی شکم
علل عصبی (نورولوژیک)	آسیب نخاعی، سکته مغزی، بیماری پارکینسون، ام اس (MS)، نوروپاتی دیابتی	عدم توانایی احساس پر بودن مثانه، ناتوانی در تخلیه مثانه، بی‌اختیاری ادرار، احتباس کامل ادرار
علل دارویی	داروهای آنتی‌کولینرژیک، داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای، داروهای بیهوشی، داروهای آنتی‌هیستامین	کاهش انقباض مثانه، ناتوانی در شروع ادرار، احساس فشار در مثانه، احتباس ادرار پس از مصرف دارو
علل عفونی و التهابی	عفونت‌های مجاری ادراری (UTI)، التهاب پروستات (پروستاتیت)، التهاب مثانه (سیستیت)	درد یا سوزش هنگام ادرار، تکرر ادرار، ادرار همراه با خون، احتباس ناگهانی ادرار
علل ساختاری	افتادگی مثانه (سیستوسل)، جراحی‌های لگنی، زخم‌های مجاری ادرار	انسداد مجاری ادراری، جریان ضعیف ادرار، احساس پر بودن مثانه حتی پس از ادرار
علل عملکردی (غیر انسدادی)	ضعف عضلات مثانه، سندرم مثانه تنبل، استرس شدید	ناتوانی در تخلیه کامل مثانه، تکرر ادرار، جریان ضعیف ادرار، احساس فشار

دلایل احتباس ادرار یا نیامدن ادرار

دلایل احتباس ادرار یا ناتوانی در تخلیه کامل مثانه می‌توانند به عوامل مختلفی مانند مشکلات ساختاری، اختلالات عصبی، عوارض جانبی داروها و شرایط خاص پزشکی مرتبط باشند. این دلایل ممکن است به‌صورت ناگهانی (حاد) یا به‌تدریج (مزمن) بروز کنند و هرکدام نیاز به بررسی و درمان مناسب دارند. در ادامه به بررسی مهم‌ترین علل این مشکل خواهیم پرداخت.

علت نیامدن ادرار در زنان

احتباس ادرار یا ناتوانی در تخلیه کامل مثانه در زنان می‌تواند به دلایل متعددی رخ دهد و تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت جسمی و کیفیت زندگی فرد داشته باشد. در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

عفونت‌های ادراری (UTI) فونت در مجاری ادراری می‌تواند باعث التهاب و انسداد موقت مسیر ادرار شود.
افتادگی مثانه یا رحم تغییر موقعیت مثانه یا رحم می‌تواند به انسداد مجرای ادرار و مشکل در تخلیه مثانه منجر شود.
سنگ مثانه یا کلیه وجود سنگ در مجاری ادراری می‌تواند جریان طبیعی ادرار را مسدود کند.
آسیب‌های عصبی (نوروپاتی): آسیب به اعصاب کنترل‌کننده مثانه، مانند دیابت یا ام‌اس، ممکن است باعث اختلال در تخلیه مثانه شود.
جراحی‌های لگنی یا زنان برخی از جراحی‌ها ممکن است به آسیب اعصاب یا ساختار مثانه منجر شوند.
مصرف داروهای خاص داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضدافسردگی یا بیهوشی ممکن است باعث احتباس ادرار شوند.
انسداد مجرای ادرار تنگی یا انسداد در مجرای ادرار می‌تواند مانع از جریان طبیعی ادرار شود.
اختلالات عضلانی مثانه ضعف یا ناهماهنگی در عضلات مثانه ممکن است توانایی مثانه در تخلیه کامل را مختل کند.

علت نیامدن ادرار در مردان

احتباس ادرار در مردان می‌تواند به دلایل متعددی رخ دهد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

بزرگ‌شدن پروستات (هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات – BPH): با افزایش سن، پروستات ممکن است بزرگ شده و به مجرای ادرار فشار آورد، که این امر می‌تواند جریان ادرار را مسدود کند.
تنگی مجرای ادرار: باریک شدن یا انسداد مجرای ادرار می‌تواند جریان ادرار را مختل کرده و منجر به احتباس ادرار شود.
سنگ‌های دستگاه ادراری: وجود سنگ در مثانه یا مجرای ادرار می‌تواند مسیر جریان ادرار را مسدود کرده و باعث احتباس ادرار شود.
آسیب‌های عصبی: آسیب به اعصاب کنترل‌کننده مثانه، مانند آسیب‌های نخاعی یا بیماری‌هایی نظیر مولتیپل اسکلروزیس، می‌تواند عملکرد مثانه را مختل کند.
مصرف برخی داروها: داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها، ضدافسردگی‌ها و داروهای ضداحتقان می‌توانند با تأثیر بر عملکرد مثانه، منجر به احتباس ادرار شوند.
عفونت‌های دستگاه ادراری: عفونت‌ها می‌توانند باعث التهاب و تورم مجرای ادرار شده و جریان ادرار را مختل کنند.
یبوست شدید: فشار ناشی از یبوست می‌تواند به مثانه و مجرای ادرار فشار آورده و تخلیه ادرار را دشوار کند.
جراحی‌های اخیر: برخی جراحی‌ها، به‌ویژه در ناحیه لگن یا ستون فقرات، می‌توانند با تأثیر بر اعصاب یا ساختارهای مرتبط با مثانه، منجر به احتباس ادرار شوند.

علت قطع ادرار در سالمندان چیست؟

قطع ادرار یا حتی در مواردی بی اختیاری ادرار یک شکایت شایع و ناراحت کننده در سالمندان است. مهمترین علل آن را در ادامه بررسی می‌کنیم:

تغییرات ساختاری در عضله مثانه: با افزایش سن، عضلات مثانه ضعیف شده و ظرفیت نگهداری ادرار کاهش می‌یابد که می‌تواند منجر به بی‌اختیاری یا احتباس ادرار شود.
عوارض جانبی داروها: برخی داروها مانند دیورتیک‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای ضدافسردگی می‌توانند بر عملکرد مثانه تأثیر منفی بگذارند.
کاهش تحرک و مشکلات حرکتی: ناتوانی در حرکت سریع به سمت سرویس بهداشتی می‌تواند منجر به بی‌اختیاری عملکردی در سالمندان شود.
کاهش سطح استروژن در زنان پس از یائسگی: این کاهش می‌تواند به تضعیف عضلات کف لگن و بی‌اختیاری ادرار منجر شود.
سابقه جراحی‌های لگنی: جراحی‌هایی مانند هیسترکتومی می‌توانند به عضلات و اعصاب مرتبط با مثانه آسیب برسانند.
مصرف ناکافی مایعات: ننوشیدن آب و مایعات کافی می‌تواند به تحریک مثانه و بی‌اختیاری ادرار منجر شود.

روش تشخیص احتباس ادرار چگونه است؟

تشخیص احتباس ادرار فرآیندی است که طی آن پزشک با استفاده از روش‌های مختلف، علت و شدت ناتوانی در تخلیه کامل مثانه را تعیین می‌کند. این روش‌ها عبارت‌اند از:

تصویربرداری (مانند MRI یا CT اسکن): در صورت نیاز، برای بررسی ساختارهای داخلی و شناسایی هرگونه توده یا ناهنجاری که ممکن است باعث احتباس ادرار شده باشد.
گرفتن شرح حال پزشکی: پزشک با پرسش درباره علائم، سابقه بیماری‌ها و داروهای مصرفی، اطلاعات اولیه را جمع‌آوری می‌کند.
معاینه فیزیکی: شامل ارزیابی ناحیه شکم، اندام تناسلی و در مردان، معاینه پروستات از طریق معاینه دیجیتال رکتوم برای بررسی هرگونه انسداد یا ناهنجاری.
آزمایش ادرار (آنالیز ادرار): برای تشخیص عفونت‌های ادراری، وجود خون یا دیگر ناهنجاری‌ها در ادرار.
سونوگرافی مثانه: برای اندازه‌گیری حجم ادرار باقی‌مانده پس از ادرار کردن (PVR) و ارزیابی تخلیه مثانه.
سیستوسکوپی: استفاده از یک لوله نازک مجهز به دوربین برای مشاهده داخل مثانه و مجرای ادرار به‌منظور شناسایی انسدادها یا ناهنجاری‌ها.
تست‌های اورودینامیک: برای ارزیابی عملکرد مثانه و عضلات مرتبط با ادرار، از جمله اندازه‌گیری فشار داخل مثانه و جریان ادرار.

متن انگلیسی:
To diagnose anuria, it is necessary to measure the person’s urine output, which is usually done through a urinary catheter to allow complete bladder emptying.
ترجمه فارسی:
برای تشخیص آنوری (بی‌ادراری)، لازم است میزان خروجی ادرار فرد اندازه‌گیری شود که این کار معمولاً از طریق سوند ادراری انجام می‌شود تا تخلیه کامل مثانه امکان‌پذیر گردد.
به نقل از سایت osmosis

علائم احتباس ادرار چیست؟

علائم احتباس ادرار بسته به شدت و نوع آن (حاد یا مزمن) می‌توانند متفاوت باشند. در حالت حاد، علائم به‌صورت ناگهانی و شدید ظاهر می‌شوند و معمولاً با درد و ناراحتی قابل‌توجهی همراه هستند. در حالت مزمن، علائم ممکن است به‌تدریج و به‌صورت خفیف‌تری بروز کنند و در برخی موارد فرد حتی متوجه احتباس ادرار نمی‌شود. به‌طور کلی، این علائم نشان‌دهنده عدم تخلیه کامل مثانه، فشار بیش‌ازحد در مجاری ادراری و اختلال در جریان طبیعی ادرار هستند. در ادامه، به مهم‌ترین علائم احتباس ادرار اشاره می‌کنیم:

ناتوانی ناگهانی در ادرار کردن: احساس نیاز فوری به دفع ادرار بدون توانایی در انجام آن.
درد شدید در پایین شکم: ناشی از پر شدن بیش‌ازحد مثانه.
احساس پری یا فشار در ناحیه شکم: به دلیل تجمع ادرار در مثانه.
جریان ضعیف یا منقطع ادرار: کاهش شدت جریان ادرار یا قطع و وصل شدن آن.
نیاز مکرر به ادرار کردن: احساس نیاز به دفع ادرار در فواصل کوتاه.
احساس تخلیه ناقص مثانه: احساس باقی ماندن ادرار پس از ادرار کردن.
عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری: به دلیل باقی ماندن ادرار در مثانه و ایجاد محیط مناسب برای رشد باکتری‌ها.

بهترین روش درمان نیامدن ادرار یا آنوری چیست؟

درمان آنوری یا نیامدن ادرار به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد و معمولاً بر مدیریت بیماری‌های کلیوی و درمان عوامل ایجادکننده انسداد یا اختلال در عملکرد کلیه‌ها و مجاری ادراری متمرکز است. در ادامه مهم‌ترین روش‌های درمانی آنوری به‌صورت فهرست ارائه شده است:

۱- مدیریت بیماری‌های کلیوی:

کنترل فشار خون برای جلوگیری از آسیب به کلیه‌ها.
تنظیم قند خون در بیماران دیابتی.
هیدراته نگه‌داشتن بدن برای بهبود عملکرد کلیه‌ها.
مصرف داروهای تجویزشده توسط پزشک.
پرهیز از داروهای مضر برای کلیه‌ها.

۲- کنترل و مدیریت دیابت:

رعایت رژیم غذایی مناسب.
انجام فعالیت‌های ورزشی منظم.
مصرف منظم داروهای کاهنده قند خون طبق دستور پزشک.

۳- تغییر سبک زندگی:

کاهش مصرف نمک و چربی در رژیم غذایی.
ورزش منظم برای بهبود عملکرد کلیوی و کنترل فشار خون.
ترک مصرف الکل و دخانیات.

۴- رفع انسداد مجاری ادراری

درمان سنگ کلیه از طریق جراحی یا روش‌های غیرتهاجمی.
حذف تومورها از طریق جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی.

۵- درمان عفونت‌های کلیوی:

مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی.
پیگیری درمان برای جلوگیری از عود عفونت.

۶- دیالیز (Hemodialysis یا Peritoneal Dialysis)

در مواردی که کلیه‌ها به‌شدت آسیب دیده‌اند و قادر به دفع مواد زائد نیستند، از دیالیز برای تصفیه خون استفاده می‌شود.

ممکن است تا زمانی که عملکرد کلیه فرد به حالت اولیه باز گردد یا علت قطع ادرار مشخص شود، بیمار بستری شود.

قرص درمان احتباس ادرار یا آنوری

درمان احتباس ادرار بستگی به علت زمینه‌ای دارد و ممکن است شامل استفاده از داروهای خاصی باشد که به بهبود جریان ادرار کمک می‌کنند. در ادامه، به برخی از این داروها اشاره می‌کنیم:

۱- درمان احتباس ادرارد با داروهای مهارکننده‌ های ۵-آلفا ردوکتاز

این داروها با کاهش اندازه پروستات، به بهبود جریان ادرار کمک می‌کنند و معمولاً در مواردی که پروستات بزرگ شده است، مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این داروها عبارت‌اند از:

فیناستراید (Finasteride): با نام تجاری Proscar، که به کاهش اندازه پروستات و بهبود علائم ادراری کمک می‌کند.
دوتاستراید (Dutasteride): با نام تجاری Avodart، که برای درمان هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات و کاهش علائم ادراری مرتبط با آن استفاده می‌شود.

۲- دیورتیک‌ ها برای احتباس ادرار

در مواردی که احتباس ادرار به دلیل نارسایی قلبی یا مشکلات کلیوی باشد، دیورتیک‌ها با افزایش تولید ادرار می‌توانند مفید باشند. با این حال، استفاده از آن‌ها باید تحت نظر پزشک صورت گیرد.

۳- درمان احتباس ادرار با آنتی‌ بیوتیک‌ ها

اگر احتباس ادرار به دلیل عفونت‌های دستگاه ادراری باشد، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت و کاهش التهاب می‌تواند به بهبود جریان ادرار کمک کند.

۴- داروهای آلفا بلاکر برای احتباس ادرار

این داروها با شل کردن عضلات پروستات و گردن مثانه، به بهبود جریان ادرار کمک می‌کنند و معمولاً برای مردانی که دچار بزرگ‌شدن پروستات هستند، تجویز می‌شوند. برخی از این داروها عبارت‌اند از:

تامسولوسین (Tamsulosin): با نام تجاری Flomax، که به‌طور خاص برای درمان علائم ادراری مرتبط با بزرگ‌شدن پروستات استفاده می‌شود.
آلفوزوسین (Alfuzosin): با نام تجاری Uroxatral، که به بهبود جریان ادرار در مردان مبتلا به هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات کمک می‌کند.
سیلودوسین (Silodosin): با نام تجاری Rapaflo، که برای تسکین علائم ادراری مرتبط با بزرگ‌شدن پروستات تجویز می‌شود.

درمان خانگی نیامدن ادرار

درمان خانگی احتباس ادرار می‌تواند به کاهش علائم و بهبود تخلیه مثانه کمک کند، اما این روش‌ها نباید جایگزین درمان پزشکی شوند. برخی از مؤثرترین روش‌های خانگی شامل موارد زیر هستند:

مصرف دمنوش‌هایی مانند جعفری یا بابونه: که خاصیت ادرارآور دارند و به بهبود جریان ادرار کمک می‌کنند
مصرف آب تربچه: دارای خواص پاک‌کنندگی و ضدالتهابی برای بهبود جریان ادرار.
مصرف انگور: به دلیل پتاسیم بالا به آرامش عضلات مجاری ادراری کمک می‌کند.
گرم نگه‌داشتن شکم و پایین‌تنه: استفاده از کیسه آب گرم می‌تواند به کاهش اسپاسم مثانه کمک کند.
تمرینات کگل: تقویت عضلات کف لگن برای بهبود کنترل مثانه.
افزایش مصرف آب: هیدراته ماندن بدن برای کاهش غلظت ادرار و بهبود عملکرد کلیه‌ها.

پزشکان پیشنهادی