فهرست مطالب
جمجمه مغز را در بر میگیرد و ساختاری بسیار سخت و محکم دارد. هر گونه رشد غیرطبیعی در این فضای محدود میتواند مشکلساز شود. در حقیقت، وقتی توموری درون جمجمه شکل بگیرد، فشار داخل جمجمه افزایش مییابد که این وضعیت میتواند به بافت مغز آسیب برساند و عوارض مهلکی را در پی داشته باشد. بنابراین آشنایی با انواع تومور مغزی اهمیت زیادی دارد تا در صورت بروز علائم، بتوانید به موقع آنها را مدیریت کنید. اگر علائم مغزی غیرطبیعی را تجربه میکنید بهتر است در این باره با متخصص نورولوژی یا جراح مغز و اعصاب مشورت کنید. شما میتوانید از طریق سامانه نوبت دهی و مشاوره آنلاین دکترتو با بهترین متخصصین این حوزه در ارتباط باشید.
تومور مغزی چیست؟
تومور مغزی به مجموعهای از سلولهای غیرطبیعی گفته میشود که به طور افراطی و غیر قابل کنترل رشد و تکثیر پیدا میکنند. تومورها ممکن است در بافت مغز یا در نواحی نزدیک به آن ایجاد شوند. بخشهای اطراف مغز که در معرض تومور قرار دارند شامل عصبها، غده هیپوفیز، غده صنوبری (پینه آل) و پردههایی هستند که سطح مغز را پوشاندهاند.
متن انگلیسی:
my.clevelandclinic
Brain tumors can affect anyone. They’re slightly more common in males.
ترجمه متن:
تومورهای مغزی میتوانند هر فردی را درگیر کنند. با این حال، شیوع آنها در مردان کمی بیشتر است.
عکس ام ار ای تومور مغزی
عکسهای امآرآی یکی از دقیقترین روشهای تصویربرداری برای شناسایی و ارزیابی تومورهای مغزی هستند. این تصاویر میتوانند اندازه، موقعیت و ویژگیهای تومور را بهطور دقیق نشان دهند و کمک میکنند تا نوع تومور، خوشخیم یا بدخیم بودن آن و تاثیر آن بر بافتهای مغزی اطراف مشخص شود. ام آر آی مغز با استفاده از میدانهای مغناطیسی و امواج رادیویی، تصاویری با وضوح بالا از مغز ارائه میدهد که در تشخیص و برنامهریزی درمانی بسیار مؤثر است. این روش غیرتهاجمی و بدون اشعه است که به آن مزیتهای زیادی نسبت به سایر روشهای تصویربرداری میدهد.
رشد تومور مغزی چقدر طول می کشد؟
هرچه تومور فعالتر و پیشروندهتر باشد، سرعت رشد آن نیز بیشتر خواهد بود. بهطورکلی، سرعت رشد تومورهای مغزی با هم متفاوت است، اما در بسیاری از موارد، رشد آنها ممکن است ماهها یا حتی سالها طول بکشد.
علائم تومور مغزی
برخی از افراد مبتلا به تومور مغزی ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند، خصوصا اگر اندازه تومور خیلی کوچک باشد. با این حال بسیاری از بیماران علائمی را تجربه میکنند که بسته به محل، اندازه و نوع تومور متفاوت هستند. علائم تومور مغزی میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- سردردهایی که ممکن است صبحها شدیدتر باشند یا شما را نیمهشب از خواب بیدار کنند.
- تشنج
- مشکل در تفکر، صحبت کردن یا درک گفتار
- تغییرات شخصیتی
- ضعف یا فلج در بخشی از بدن یا یک سمت از بدن
- سرگیجه یا مشکل در تعادل
- اختلالات بینایی
- مشکلات شنوایی
- بیحسی یا گزگز صورت
- حالت تهوع یا استفراغ
- گیجی و سردرگمی
علت تومور مغزی
تومورهای مغزی زمانی ایجاد میشوند که در DNA سلولهای داخل یا اطراف مغز تغییراتی رخ دهد. DNA حاوی دستورالعملهایی است که به سلولها میگوید چه وظایفی دارند، چه زمانی رشد کنند، تقسیم شوند یا بمیرند.
در حالت طبیعی، سلولهای سالم بدن در یک چرخه منظم از بین میروند و با سلولهای جدید جایگزین میشوند. اما وقتی DNA دچار تغییر شود، ممکن است سلولها شروع به رشد و تکثیر افراطی و غیر قابل کنند و برخلاف حالت طبیعی، به زندگی خود ادامه دهند. این فرآیند منجر به تجمع سلولهای غیرعادی در مغز میشود که در نهایت تودهای به نام تومور را شکل میدهند.
علت دقیق این تغییرات DNA هنوز به طور کامل مشخص نیست. با این حال تحقیقات نشان دادهاند که در درصد کمی از بیماران، این تغییرات ژنتیکی از طریق وراثت از والدین به فرزندان منتقل میشوند. البته ایجاد تومور مغزی از این طریق خیلی نادر است.
تشخیص تومور مغزی
تشخیص تومور مغزی اغلب پروسه پیچیدهای است و با همکاری چندین متخصص انجام میشود. معمولا زمانی که پزشک به وجود تومور مغزی شک میکند، ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام میدهد. سپس از شما درباره موارد زیر سوال میپرسد:
علائم فعلیتان
- وضعیت فعلی سلامتی و سابقه هر نوع بیماری
- داروهایی که در حال حاضر مصرف میکنید
- جراحیها و درمانهای پزشکی در گذشته
- سابقه هر نوع بیماری خانوادگی
در بسیاری از موارد، پزشک یک آزمون عصبی نیز انجام میدهد که شامل بررسی موارد زیر است:
- بررسی تعادل و هماهنگی حرکات
- وضعیت ذهنی
- شنوایی
- بینایی
- واکنشهای عصبی (رفلکسها)
تغییرات در این موارد میتواند نشان دهد که کدام بخش از مغز ممکن است تحت تاثیر تومور قرار گرفته باشد.
پس از این بررسیها، اگر پزشک شواهدی از وجود تومور را مشاهده کرد، آزمایشهای زیر را توصیه میکند:
۱. آزمایش و تصویربرداری
بسیاری از آزمایشها وجود دارند که به پزشکان کمک میکنند تا نوع، محل دقیق، مرحله و میزان پیشرفت تومور را تشخیص دهند. در ادامه، به برخی از مهمترین و پرکاربردترین این روشهای تشخیصی اشاره کردهایم:
تصویربرداری با اشعه ایکس از جمجمه
تومورهای مغزی ممکن است باعث ایجاد ترک یا شکستگی در استخوانهای جمجمه شوند. برخی از انواع تصویربرداری با اشعه ایکس، قادرند این آسیبها را شناسایی کنند. علاوه بر این، در تومورهایی که رشد کندی دارند یا برای مدت طولانی در بدن باقیماندهاند، احتمال وجود رسوبات کلسیم در بافت تومور وجود دارد. این رسوبات در تصویربرداری بهوضوح قابل مشاهده هستند و به تشخیص نوع و محل تومور کمک میکنند. از این گذشته، در موارد شدید که سرطان به استخوانها گسترش پیدا میکند، این رسوبات کلسیم در آزمایش خون هم دیده میشوند.
سی تی اسکن از سر
سی تی اسکن نسبت به اشعه ایکس، تصاویری دقیقتر از ساختار جمجمه را ارائه میدهد. این اسکن میتواند با ماده کنتراست یا بدون آن انجام شود. در سیتی اسکن سر با ماده کنتراست، نوعی رنگ خاص به بدن تزریق میشود که به پزشکان کمک میکند ساختارهایی مانند رگهای خونی را با وضوح بیشتری مشاهده کنند.
ام آر آی از سر
در MRI نیز میتوان از ماده کنتراست استفاده کرد تا تومورها راحتتر شناسایی شوند. برخلاف سیتی اسکن، MRI از اشعه استفاده نمیکند و معمولا تصاویر بسیار دقیقتری از ساختارهای مغز را ارائه میدهد.
آنژیوگرافی
در این پروسه، نوعی رنگ مخصوص به درون یکی از شریانها (معمولا در ناحیه کشاله ران) تزریق میشود. این رنگ به سمت رگهای مغز حرکت میکند و به پزشکان این امکان را میدهد تا منبع خونی تومورها را پیدا کنند. اطلاعاتی که آنژیوگرافی مغز فراهم میکند برای جراحی تومور بسیار مفید هستند.
۲. نمونه برداری (بیوپسی)
پزشکان معمولا برای شناسایی نوع تومور و مشخصشدن سرطانی بودن یا نبودن آن، نیاز به انجام بیوپسی یا نمونهبرداری دارند. این پروسه شامل برداشتن نمونهای از بافت تومور برای بررسی زیر میکروسکوپ است.
در بسیاری از موارد، جراح مغز و اعصاب حین عمل جراحیای که طی آن تمام یا بخشی از تومور برداشته میشود، بیوپسی را انجام میدهد. اما در صورتی که تومور در ناحیهای قرار داشته باشد که دسترسی به آن دشوار است، ممکن است از روش بیوپسی استریوتاکتیک استفاده شود. در بیوپسی استریوتاکتیک، یک سوراخ کوچک در جمجمه ایجاد میشود و سپس با استفاده از سوزن، نمونهای از بافت تومور برداشته میشود.
در مرحله بعدی نمونه خارج شده برای انجام آزمایشهای بیشتر به آزمایشگاه فرستاده میشود. نتیجه این آزمایش مشخص میکند که سلولها سرطانی هستند یا خیر. ظاهر سلولها زیر میکروسکوپ همچنین میتواند به پزشکان نشان دهد که سلولها با چه سرعتی در حال رشد هستند که به آن درجه یا گرید تومور مغزی گفته میشود.
درمان تومور مغزی
بسیاری از تومورهای مغزی، خصوصا در صورت تشخیص زودهنگام، قابل کنترل و درمان هستند. این که پزشک از چه رویکرد درمانی برای تومور مغزی استفاده میکند به محل تومور، اندازه و نوع آن بستگی دارد. در ادامه به برخی از موثرترین رویکردهای درمانی برای کوچک کردن تومور یا از بین بردن آن اشاره کردهایم:
۱. جراحی تومور مغزی
جراحی، اولین گزینه درمان تومور مغزی در نظر گرفته میشود؛ زیرا این امکان را فراهم میکند که بدون آسیب جدی به بخشهای حیاتی مغز، بتوان به تومور دسترسی پیدا کرد. جراحی میتواند به تشخیص دقیق کمک کند، بخش زیادی از تومور را خارج کند و به این ترتیب فشار داخل جمجمه را کاهش دهد. معمولا جراحان مغز و اعصاب با انجام جراحی کرانیوتومی (جمجمه بری) اقدام به برداشتن تومور میکنند.
در صورتی که تومور در نزدیکی نواحی حساس مغز باشد، تنها بخشی از این تومور برداشته میشود. با این حال همین برداشتن جزئی تومور نیز میتواند به طور قابل توجهی علائم بیمار را کاهش دهد. در این شرایط برای از بین بردن سلولهای باقیمانده، ممکن است نیاز باشد پزشکان از پرتودرمانی یا شیمی درمانی استفاده کنند.
خوشبختانه امروزه تکنولوژیهای پیشرفتهای مانند جراحی با هدایت تصویر، MRI یا CT اسکن حین عمل و نقشهبرداری مغز، به جراحان کمک کردهاند که درمان را بهتر پیش ببرند. با کمک این پروسهها شناسایی محل دقیق تومور و مشخص کردن مرزهای آن آسانتر از قبل شده است. با کمک این روشها همچنین میتوان از آسیب به مناطق حیاتی مغز جلوگیری کرد و در حین جراحی، میزان برداشتن تومور را ارزیابی کرد.
۲. پرتو درمانی و شیمی درمانی
دو رویکرد موثر دیگر که جراحان برای بیماران مبتلا به تومور مغزی استفاده میکنند شامل پرتودرمانی و شیمی درمانی هستند. پرتودرمانی شامل استفاده از پرتوهای پرانرژی و کنترل شده برای درمان تومور مغزی است. این پرتوها با تخریب DNA سلولها، باعث میشوند که سلولهای سرطانی دیگر نتوانند تقسیم شوند یا رشد کنند. این درمان تاثیر فوری ندارد و در عوض اثرات آن بهمرورزمان ظاهر میشوند.
برای این که پرتودرمانی فقط تومور را هدف قرار دهد و به بافتهای سالم آسیبی وارد نکند، دقت پزشکان در هدفگیری پرتو بسیار مهم است. پرتودرمانی معمولا به دو روش انجام میشود:
- پرتودرمانی خارجی که طی آن پرتو از دستگاهی خارج از بدن به تومور مغزی تابانده میشود.
- پرتودرمانی داخلی که طی آن مواد رادیواکتیو به صورت مستقیم در نزدیکی یا داخل تومور قرار داده میشوند.
شیمی درمانی نیز نوعی درمان موثر دیگر است که با اختلال در فرایند تقسیم سلولها، باعث مرگ سلولهای غیرطبیعی و در نتیجه کوچک شدن تومور میشود. این درمان ممکن است به سلولهای سالم هم آسیب بزند، اما سلولهای سالم معمولا نسبت به سلولهای ناهنجار بهتر میتوانند خودشان را ترمیم کنند. شیمی درمانی اغلب در فواصل زمانی مشخص انجام میشود تا بدن فرصت بازیابی خود را پیدا کند.
داروهای شیمی درمانی اغلب به سه روش مصرف میشوند:
- به صورت قرص خوراکی
- تزریق درون وریدی
- قرارگیری مستقیم در محل تومور
رایجترین داروهای شیمی درمانی که برای تومور مغزی استفاده میشوند شامل تموزولامید و بواسیزومب هستند.
۳. درمان دارویی
داروها معمولا برای کنترل برخی از عوارض رایج تومورهای مغزی تجویز میشوند. از جمله داروهایی که در این زمینه کاربرد دارند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- استروئیدها مانند دگزامتازون برای کاهش تورم و تجمع مایعات (ادم) در اطراف تومور تجویز میشوند. از آنجایی که استروئیدها میتوانند باعث زخم معده یا رفلاکس اسید معده شوند، داروهایی مانند فاموتیدین یا پنتوپرازول نیز همزمان برای کاهش میزان ترشح اسید معده تجویز میشوند.
- گاهی داروهایی مانند فوروزماید یا مانیتول نیز ممکن است برای کنترل ادم و تورم استفاده شوند.
- داروهای ضدتشنج نیز برای کنترل یا پیشگیری از تشنج در این بیماران به کار میروند. رایجترین داروهای ضدتشنج شامل فنیتوئین، والپروئیک اسید، کاربامازپین و لوتیراستام هستند.
انواع تومور مغزی
تومورهای مغزی از هر نوعی که باشند میتوانند خطرناک و حتی مهلک در نظر گرفته شوند. به این خاطر که مغز درون یک جمجمه استخوانی محصور است و فضای کافی برای رشد یک توده جدید را ندارد. در این شرایط رشد تومور، میتواند باعث فشردگی و جابهجایی بافتهای طبیعی مغز شود. بهطورکلی، بیش از ۱۵۰ نوع تومور مغزی شناخته شده است. با این حال تومورها اغلب از نظر پیدایش در دو دسته اصلی زیر قرار میگیرند:
نوع | شرح |
---|---|
تومورهای اولیه مغز | به طور مستقیم از بافتهای مغز منشأ میگیرند. این تومورها میتوانند از سلولهای مغزی، پردههای محافظ مغز (مننژها)، سلولهای عصبی یا غدههایی مانند هیپوفیز و پینه آل (غده صنوبری) ایجاد شوند. تومورهای اولیه میتوانند خوشخیم یا بدخیم باشند. |
تومورهای ثانویه مغز | بخش قابل توجهی از تومورهای مغزی را تشکیل میدهند. این تومورها در نقطهای دیگر از بدن شروع میشوند و سپس به مغز گسترش پیدا میکنند (فرآیند متاستاز). برخی از سرطانهایی که میتوانند به مغز متاستاز دهند شامل سرطان ریه، سرطان سینه، سرطان کلیه و سرطان پوست هستند. تومورهای ثانویه همیشه بدخیم هستند، زیرا تومورهای خوشخیم به سایر نقاط بدن گسترش پیدا نمیکنند. |
۱. عکس تومور مغزی بدخیم
عکس امآرآی تومور مغزی بدخیم نشاندهنده توموری با حاشیههای نامنظم و نواحی بافتی غیرعادی است که به سرعت رشد کرده و به بافتهای اطراف حمله میکند. این تومورها معمولا مناطق بیشتری از مغز را درگیر کرده و بهطور معمول نشاندهنده تغییرات شدید در ساختار مغز هستند.
۲. بدترین نوع تومور مغزی
گلیوبلاستوما نوعی تومور اولیه مغزی است که از رشد سلولها در مغز یا نخاع آغاز میشود. این تومور خطرناکترین نوع تومور مغزی در نظر گرفته میشود؛ زیرا به سرعت رشد میکند و میتواند با حمله به بافتهای سالم، آنها را تخریب کند. گلیوبلاستوما از سلولهایی به نام آستروسیت (سلولهای ستارهای شکل) تشکیل میشود که وظیفه پشتیبانی از سلولهای عصبی را بر عهده دارند.
این نوع تومور حتی در صورت درمان هم احتمال عود بالایی دارد و به علت تهاجمی بودن، خطرناکترین نوع تومور محسوب میشود.
۳. تفاوت تومور مغزی خوش خیم و بدخیم
تومورهای خوشخیم و بدخیم تفاوتهای متعددی با هم دارند. برای مثال تومورهای خوشخیم مغزی رشد آهستهای دارند، مرزهای مشخصی دارند و به ندرت به بافتهای اطراف گسترش پیدا میکند. با این که سلولهای این نوع تومورها بدخیم در نظر گرفته نمیشوند، اما اگر تومور خوشخیم در ناحیهای حیاتی از مغز قرار داشته باشد، میتواند مهلک و خطرناک باشد.
در مقابل، تومورهای بدخیم مغزی رشد سریعی دارند، مرزهای آنها نامنظم است و احتمال این که به بخشهای مجاور مغز گسترش پیدا کنند بالا است. اگر چه اغلب تومور بدخیم را با عنوان «سرطان مغز» میشناسند، اما حقیقت این است که این نوع تومورها با تعریف سرطان مطابقت ندارند. به این خاطر که به اندامهای خارج از مغز و نخاع گسترش پیدا نمیکنند.
عوارض تومور مغزی
تومور مغزی، خصوصا اگر به موقع تشخیص داده نشود یا تحت درمان قرار نگیرد، میتواند عوارض متعددی به همراه داشته باشد. شدت این عوارض بسته به این که تومور در کجای مغز قرار گرفته و با چه سرعتی در حال رشد است، متفاوت خواهد بود. در ادامه به برخی از شایعترین عوارض تومور مغزی اشاره میکنیم:
عوارض تومور مغزی بدخیم
تومورهای مغزی بدخیم میتوانند عوارض متعددی را ایجاد کنند که به طور مستقیم روی کیفیت زندگی فرد تاثیر میگذارند. بسته به بخشی از مغز که درگیر شده، عملکردهای مختلفی ممکن است دچار اختلال شوند. از جمله عوارض شایع تومور مغزی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییرات شخصیتی مانند اضطراب، تغییر در رفتار و سردرگمی
- اختلال در حافظه و کاهش توانایی به خاطر سپردن یا به یاد آوردن اطلاعات
- مشکلات گفتاری نظیر دشواری در درک صحبتهای دیگران یا بیان صحیح کلمات
- خستگی مفرط که یکی از رایجترین پیامدهای تومور و درمانهای آن است.
- تشخیص تومور، روند درمان یا محدودیتهای زندگی روزمره نیز میتوانند باعث ایجاد افسردگی شوند.
- کاهش تواناییهای ذهنی و شناختی که میتواند انجام کارهای روزمره را دشوار کند.
- تشنج که حدود ۶۰٪ از این بیماران حداقل یک بار آن را تجربه میکنند.
- مشکلات یادگیری که بیش از نیمی از کودکان مبتلا به تومورهای مغزی، آن را تجربه میکنند.
متن انگلیسی:
tischbraintumorcenter
A brain tumor can make everyday tasks more challenging by affecting memory, concentration, mood, and coordination.
ترجمه متن:
تومور مغزی میتواند انجام کارهای روزمره را چالش برانگیزتر کند، زیرا ممکن است روی حافظه، تمرکز، خلقوخو و هماهنگی تاثیر بگذارد.
نابینایی در اثر تومور مغزی
لوب پسسری (لوب اکسیپیتال) بخشی از مغز است که وظیفه پردازش تصاویر دریافتی از چشم را بر عهده دارد. وجود تومور در این ناحیه ممکن است روی بینایی شما اثرات منفی بگذارد. تاری دید، دوبینی، دیدن لکههای شناور و حتی نابینایی (موقت و دائمی) از عوارض احتمالی تومور مغزی هستند.
بسیاری از این بیماران گزارش دادهاند که هنگام ایستادن یا تغییر سریع وضعیت بدن، دید آنها به طور ناگهانی خاکستری یا تار میشود. خوشبختانه جراحی یا سایر درمانهایی که اندازه تومور را کاهش میدهند، میتوانند به بهبود یا کنترل مشکلات بینایی کمک کنند.
پیشگیری از تومور مغزی
متاسفانه در حال حاضر، هیچ راه حل قطعی برای پیشگیری از تومورهای اولیه مغزی شناخته نشده است. با این حال، با پرهیز از عوامل خطر مانند مصرف دخانیات و قرار گرفتن در معرض اشعههای مضر میتوان تا حدی خطر ابتلا به این تومورها را کاهش داد.
اگر یکی از بستگان درجه یک شما (مانند والدین یا خواهر و برادر) سابقه ابتلا به تومور مغزی را داشته باشد، حتما این موضوع را با پزشکتان مطرح کنید. در این شرایط، پزشکان شما را زیر نظر خواهند داشت و آزمایشهای منظم یا مشاوره ژنتیکی را توصیه میکنند تا در صورت بروز مشکل بتوانند زودتر آن را کنترل کنند.
البته تومورهای ثانویه مغزی که منشأ آنها اندامهای دیگر بدن هستند، بیشتر از تومورهای اولیه قابل پیشگیری هستند. بهعنوانمثال ترک سیگار میتواند خطر ابتلا به سرطان ریه را کاهش دهد و در نتیجه احتمال گسترش سلولهای سرطانی به مغز را نیز پایین بیاورد.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
فهمیدن این که یک تومور در مغز وجود دارد میتواند تجربهای ترسناک و استرسزا باشد. البته همه تومورهای مغزی خطرناک و مهلک نیستند؛ در واقع، حدود دو سوم آنها خوشخیم هستند. با این حال حتی تومورهای خوشخیم هم میتوانند مشکلاتی برای مغز ایجاد کنند و در زندگی روزمره تداخل ایجاد کنند. به همین خاطر بهمحض تجربه علائمی نظیر سردردهای ادامهدار و شدید، تشنج، اختلال در گفتار، مشکلات تعادل و غیره باید هر چه سریعتر به یک پزشک مغز و اعصاب یا دکتر جراح مغز و اعصاب مراجعه کرد. این متخصصان ابتدا با آزمایشهای تشخیصی، محل تومور مغزی و اندازه آن را مشخص میکنند. سپس برنامه درمانی مناسبی را برای خارج کردن تومور در نظر میگیرند. خبر خوب اینکه شما میتوانید از سامانه مشاوره آنلاین دکترتو بدین منظور کمک بگیرید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!