فهرست مطالب
روماتیسم زانو (آرتریت زانو) بیماری است که باعث درد، تورم و سفتی مفاصل میشود. این بیماری بزرگترین و قویترین مفاصل بدن را تحت تاثیر قرار میدهد. به طور کلی روماتیسم زانو بیماری یک نسبتا شایع است که میتواند یک بیماری جدی و ناتوان کننده باشد. اگرچه هیچ درمانی برای آرتریت زانو وجود ندارد، اما اقداماتی وجود دارد که میتوان برای کاهش علائم و کند کردن سرعت رشد بیماری انجام داد که بهتر است توسط متخصص ارتوپدی یا روماتولوژی پیگیری شوند. ما در این مقاله از دکترتو ضمن معرفی بیماری روماتیسم زانو، درباره روشهای تشخیص، پیشگیری و درمان این بیماری هم صحبت کردهایم. حتی از نحوه دریافت نوبت ویزیت حضوری یا آنلاین از بهترین پزشکان متخصص در این زمینه یعنی دکترتو گفتهایم. وبسایت دکترتو یک پلتفرم آنلاین نوبتدهی پزشکان است که روند دریافت نوبت ویزیت همه پزشکان در سراسر ایران را آسان کرده است.
روماتیسم زانو چیست؟
روماتیسم مفصلی در ناحیه زانو التهاب و زوال غضروف مفصل زانو است. غضروف پوششی لغزنده روی انتهای استخوانها است که به عنوان یک بالشتک عمل کرده و به زانو اجازه میدهد تا به آرامی خم و صاف شود. غضروف زانو انتهای استخوان ران، بالای استخوان ساق پا (درشت نی) و پشت کاسه زانو (کشکک) را میپوشاند. هنگامی که غضروف از بین میرود، فضای بین استخوانها باریک میشود. در روماتیسم پیشرفته زانو، مالش استخوان روی استخوان و خارهای استخوانی (برجستگی روی استخوان) ایجاد میشود. آسیب به غضروف مفصل در طول زمان ممکن است منجر به ایجاد یا بدتر شدن بدشکلی زانو شود.
علائم روماتیسم زانو
روماتیسم زانو فعالیتهای روزمره از جمله راه رفتن و بالا رفتن از پلهها را بسیار دشوار میکند. علائم آرتریت در زانو ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دردی در زانو که میتواند با حرکات و ورزشهای خاص، از جمله راه رفتن طولانی مدت یا ایستادن، تشدید پیدا کند.
- سفتی مفصل زانو که خم و صاف کردن زانو را دشوار میکند.
- گرفتن و قفل شدن زانو، زمانی اتفاق میافتد که غضروف آسیب دیده و ناهموار حرکت صاف را دشوار میکند.
- کرپیتوس (Crepitus) صدای ترک خوردن، کلیک یا ضربه خوردن که هنگام حرکت دادن مفصل آسیب دیده ایجاد میشود.
- ضعف در زانو، که اغلب در نتیجه کاهش فعالیت و در نتیجه آتروفی (از بین رفتن) عضلات چهارسر ران یا همسترینگ است. آرتریت زانو ممکن است میزان حرکت فرد را کاهش دهد، که باعث ضعیفتر شدن مفصل و بدتر شدن علائم شود.
روماتیسم زانو در کودکان
آرتریت به اندازه بزرگسالان جوانان و کودکان را تحت تاثیر قرار نمیدهد، اما بسیاری از کودکان هم به آن مبتلا میشوند. آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان (JIA) آرتریت التهابی است که کودکان زیر ۱۶ سال را تحت تاثیر قرار میدهد. JIA میتواند خفیف یا شدید باشد و ممکن است ماهها یا سالها طول بکشد. حدود نیمی از همه کودکان مبتلا تا زمان بزرگسالی از این بیماری رهایی مییابند.
روماتیسم زانو در بزرگسالان
آرتروز مفصل زانو یک بیماری جدی و دردناک است که با افزایش سن تشدید میشود. آرتروز ممکن است یک یا هر دو زانو را درگیر خود کند. شایع ترین علائم روماتیسم زانو در بزرگسالان شامل درد، تورم و سفتی مفصل زانو است. البته که درمانهای زیادی هم برای تسکین علائم آن وجود دارد.
علت روماتیسم زانو
شایع ترین علت روماتیسم زانو افزایش سن است. تقریباً همه در نهایت درجاتی از آرتروز را خواهند داشت. اما چندین مورد خطر ابتلا به آرتریت قابل توجه در سنین پایین را افزایش میدهند. به طور کلی علل ابتلا به روماتیسم زانو عبارتند از:
علت | توضیحات |
---|---|
سن | با افزایش سن، توانایی غضروف برای بهبودی کاهش مییابد. |
وزن | وزن باعث افزایش فشار روی تمام مفاصل به خصوص زانوها میشود. هر کیلوگرم وزنی که اضافه میکنید، وزنی اضافی را بر زانوهای شما وارد و اضافه میکند. |
وراثت | وراثت این شامل جهشهای ژنتیکی است که ممکن است احتمال ابتلا به استئوآرتریت زانو را افزایش دهند. همچنین ممکن است به دلیل ناهنجاریهای ارثی در شکل استخوانهایی باشد که مفصل زانو را احاطه کردهاند. |
جنسیت | زنان ۵۵ ساله و بالاتر بیشتر از مردان به آرتروز زانو مبتلا میشوند. |
استرس مکرر | اینها معمولاً نتیجه نوع شغلی است که یک فرد دارد. افرادی که مشاغل خاصی دارند که شامل فعالیتهای زیاد همراه با وارد شدن فشار زیاد به زانو است بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز زانو هستند. |
ورزشکاران | ورزشکارانی که فوتبال، تنیس یا دویدن طولانی مدت انجام میدهند، در معرض خطر ابتلا به آرتروز زانو هستند. اما توجه به این نکته مهم است که ورزش متوسط منظم مفاصل را تقویت کرده و خطر ابتلا به آرتروز را کاهش میدهد. در واقع، ضعف عضلات اطراف زانو میتواند منجر به آرتروز شود. |
ابتلا به برخی بیماریها | افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، دومین نوع رایج آرتریت، نیز بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز هستند. افراد مبتلا به برخی اختلالات متابولیک، مانند هورمون رشد بیش از حد هم در معرض خطر بیشتری در رابطه با ابتلا به روماتیسم زانو هستند. |
راه های تشخیص روماتیسم زانو
آرتریت زانو میتواند فعالیتهای روزمره از جمله راه و بالا رفتن از پلهها را بسیار دشوار کند. علائم آرتریت در زانو ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد زانو که با حرکات و ورزشهای خاص، از جمله راه رفتن طولانی مدت یا ایستادن، بدتر شود.
- سفتی مفصل زانو که خم شدن و صاف کردن زانو را دشوار میکند.
- گرفتن و قفل شدن زانو زمانی که غضروف آسیب دیده و ناهموار، حرکت صاف را دشوار میکند.
- کرپیتوس: صدای ترک خوردگی، کرانچ، کلیک یا ضربه خوردن شنیدنی که هنگام حرکت دادن مفصل آسیب دیده ایجاد میشود.
- ضعف در زانو، که اغلب در نتیجه کاهش فعالیت و در نتیجه آتروفی (از بین رفتن) عضلات چهارسر ران یا همسترینگ است. آرتریت زانو ممکن است میزان حرکت فرد را کاهش دهد که این امر مفصل را ضعیفتر و علائم را تشدید میکند.
پزشک شما ممکن است از برخی از آزمایشها و روشهای تشخیصی زیر برای تعیین اینکه آیا مبتلا به آرتریت زانو هستید یا خیر استفاده کند:
- سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی
- آزمایش خون برای نشانگرهای ژنتیکی یا آنتی بادیهای RA
- اشعه ایکس برای تعیین از دست دادن غضروف در زانو
- آسپیراسیون مفصل شامل بیرون کشیدن و آزمایش مایع سینوویال داخل مفصل زانو
نکته: غضروف در اشعه ایکس دیده نمیشود، اما باریک شدن فضای مفصل بین استخوانها نشان دهنده از دست رفتن غضروف است. اشعه ایکس خار استخوان و کیست را که میتواند ناشی از آرتروز باشد را نشان میدهد. تستهای دیگری مانند ام آر آی یا سی تی اسکن هم به ندرت برای تشخیص روماتیسم زانو مورد نیاز هستند.
درمان روماتیسم زانو
برنامههای درمانی بسته به نوع و مرحله آرتریت، سن شما، شدت درد و عوامل دیگر متفاوت است. درمان قطعی روماتیسم مفصلی امکانپذیر نیست. از دست دادن غضروف قابل برگشت نیست، اما راههایی برای کاهش درد و جلوگیری از آسیب بیشتر وجود دارد. در ادامه درباره انواع روش درمان روماتیسم زانو از جمله استفاده از وسایل کمکی مانند عصا برای پشتیبانی بهتر، دارو درمانی، فیزیوتراپی و عمل جراحی صحبت کردهایم.
۱. درمان دارویی رماتیسم زانو
اگر شما مبتلا به رماتیسم زانو تشخیص داده شدهاید، معمولاً ترکیبی از قرصهای DMARD به عنوان بخشی از درمان اولیه به شما پیشنهاد میشود. این داروها علائم بیماری و پیشرفت آن را کاهش میدهند. داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری با مسدود کردن اثرات مواد شیمیایی آزاد شده در هنگام حمله سیستم ایمنی بدن به مفاصل عمل میکنند، که در غیر این صورت باعث آسیب بیشتر به استخوانها، تاندونها، رباطها و غضروف اطراف میشود. داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری که ممکن است توسط پزشک برای بیمار مبتلا به رماتیسم زانو تجویز شود عبارتند از:
- متوترکسات
- لفلونوماید
- هیدروکسی کلروکین
- سولفاسالازین
متوترکسات معمولاً اولین دارویی است که برای آرتریت روماتوئید تجویز میشود. این دارو اغلب با یک داروی DMARD دیگر و یک دوره کوتاه استروئیدی (کورتیکواستروئیدها) برای تسکین هر درد مصرف خواهد شد. اینها ممکن است با درمانهای بیولوژیکی ترکیب شوند. البته که این دارو با عوارض جدی همراه است که باید حتما تحت نظر یک پزشک بررسی شوند.
۲. درمان روماتیسم زانو با ورزش
انجام منظم تمرینات قدرتی و حرکتی میتواند تنها پس از چند هفته درد را تسکین دهد و عملکرد مفصل را بهبود بخشد. برای شروع، تمرین به مدت سی دقیقه در روز انتخاب خوبی است. البته میتوانید از زمان کمتر یعنی ۱۰ دقیقه و به صورت یک روز در میان هم شروع کنید. اگر درد ندارید، برای رسیدن به هدف میتوانید این زمان را افزایش دهید. مقداری درد خفیف عضلانی در ابتدا طبیعی است. اگر میخواهید از مسکنهای بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش درد استفاده کنید، با پزشک خود مشورت کنید. یخ هم کمک کننده خواهد بود. با این حال، درد مفاصل خود را نادیده نگیرید. در صورت داشتن درد به پزشک خود اطلاع دهید. در زیر تعدادی از حرکت های ورزشی مفید توضیح داده شده است:
- کشش همسترینگ: این حرکت کششی بدن را انعطاف پذیر نگه میدارد و دامنه حرکتی شما را بهبود میبخشد. همچنین به شما کمک میکند تا احتمال درد و آسیب را کاهش دهید. همیشه ابتدا با ۵ دقیقه پیادهروی بدن خود را گرم کنید. زمانی که برای کشش همسترینگ آماده شدید، دراز بکشید و تمرین را شروع کنید. این تمرین را برای هر دو پای خود به صورت نوبتی تکرار کنید.
- کشش ساق پا: پای راست خود را خم کنید. با پای چپ خود به عقب برگردید و به آرامی آن را در پشت خود صاف کنید. پاشنه چپ خود را به سمت زمین فشار دهید. شما باید کشش را در ساق پای پشت خود احساس کنید. ۲۰ ثانیه نگه دارید. دو بار تکرار کنید، سپس پاها را عوض کنید. برای کشش بیشتر، به جلو خم شوید و زانوی راست را عمیقتر خم کنید اما اجازه ندهید از انگشتان پا عبور کند.
- بلند کردن صاف پا: روی زمین دراز بکشید، قسمت بالایی بدن را با آرنج خود نگه دارید. زانوی چپ خود را خم کنید، پا را روی زمین قرار دهید. پای راست را صاف نگه دارید، انگشتان پا به سمت بالا باشد. ماهیچههای ران خود را سفت کنید و پای راست خود را بالا بیاورید. همانطور که نشان داده شده است، ۳ ثانیه مکث کنید. عضلات ران خود را سفت نگه دارید و به آرامی پای خود را روی زمین بیاورید. لمس کنید و دوباره بلند کنید. دو ست ۱۰ تکراری انجام دهید. بعد از هر ست پاها را عوض کنید.
- با دراز کشیدن روی زمین شروع کنید. هر دو پا را روی زمین، آرام نگه دارید. خم کنید و پای چپ را به مدت ۵ ثانیه در حالت کشش نگه دارید. دو ست ۱۰ تکراری انجام دهید و بعد از هر ست پاها را عوض کنید.
۳. فیزیوتراپی روماتیسم زانو
فیزیوتراپی بخش مهمی از مدیریت و درمان روماتیسم زانو است. فیزیوتراپیستها درمانهایی را ارائه میکنند که در مواقعی که درد زانو باعث میشود حرکت و انجام کارهای روزمره سخت شود، به آنها نیاز خواهید داشت. این درمانها ممکن است به حرکت بهتر و تسکین درد کمک کند.
۴. عمل روماتیسم زانو
جراحی روماتیسم زانو رمانی به عنوان یک روش درمانی در نظر گرفته میشود که سایر درمانهای دیگر موثر نبوده باشند. برحسب شرایط هر بیمار و تشخیص پزشک جراحیهای مختلفی در نظر گرفته میشود که در ادامه هرکدام را توضیح دادهایم.
- جراحی آرتروسکوپی: در این نوع جراحی، جراح یک لوله نازک با یک دوربین کوچک در انتهای آن از طریق سوراخ کوچکی در پوست شما وارد کرده تا داخل زانوی شما را مشاهده کند. در این مرحله، جراح غضروف آسیب دیده را برمیدارد. همچنین میتوان زانو را تمیز کرد یا شستوشو داد تا تکهای سست استخوان یا غضروف که ممکن است باعث درد شوند، جدا گردند. بیشتر افراد چند روز بعد از این عمل به فعالیتهای معمول خود باز خواهند گشت. روند بهبودی هم معمولاً دردناک نخواهد بود.
- جراحی تعویض مفصل زانو: اگر تمام گزینههای دیگر درمان آرتروز را امتحان کردهاید و همچنان زانو درد دارید، پزشک ممکن است جایگزینی زانو را پیشنهاد دهد. جایگزینی مفصل زانو میتواند به کاهش درد و بهبود توانایی بیمار در حرکت کمک کند. جراحی تعویض مفصل زانو شامل برداشتن تمام یا بخشی از مفصل زانو و جایگزینی قسمتهای آسیب دیده با مفصل مصنوعی است. در برخی موارد، جراحی را به صورت رباتیک انجام میدهند. پس از این عمل ممکن است ماهها طول بکشد تا بیمار به طور کامل بهبود یابد.
۵. درمان روماتیسم زانو در طب سنتی
بسیاری از مطالعات نشان دادهاند که طب سوزنی همراه با داروهای گیاهی به طور موثر آرتروز زانو را با عوارض جانبی کمی درمان میکند. امروز، بیش از هر زمان دیگری، مهم است که به دنبال راه حلهای فراتر از داروهای برطرف کننده درد مزمن به ویژه مواد افیونی باشیم. طب سوزنی برای کاهش درد، التهاب و سفتی و افزایش دامنه حرکتی زانو گزینه خوبی است. این درمان کیفیت زندگی را بهبود بخشیده و باعث افزایش کیفیت فعالیتهای روزانه میشود. در کنار طب سوزنی، مصرف موارد زیر هم به مبتلایان روماتیسم مفصلی توصیه میشود:
- زنجبیل
- زردچوبه
- چای سبز
- سرکه سیب
- فلفل هندی
- سیر
- لیمو
- انواع روغن شامل روغن اکالیپتوس، خردل، روغن نعناع و زیتون
عوارض روماتیسم زانو
ابتلا به روماتیسم زانو با عوارضی همراه است و در برخی موارد میتواند بیشتر جنبههای زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از رایجترین عوارض روماتیسم زانو عبارتند از:
- تجزیه سریع و کامل غضروف که منجر به شل شدن مواد بافتی در مفصل میشود. (کندرولیز)
- مرگ استخوان (استئونکروز)
- شکستگیهای استرسی (ترک مویی در استخوان که به تدریج در پاسخ به آسیب یا استرس مکرر ایجاد میشود.)
- خونریزی داخل مفصل
- عفونی شدن مفصل که بسیار نادر است.
- نازک شدن یا پارگی تاندونها و رباطهای اطراف مفصل که میتواند باعث ناپایداری مفصل شود.
- کیستهای بیکر (تودههای نرم پر از مایع در پشت زانو) که عمدتاً بدون درد هستند، اما میتوانند به رگهای خونی فشار وارد کنند و باعث تورم پا شوند یا ترکیده و درد ایجاد کنند.
پیشگیری از روماتیسم زانو
اگر با روشهای پیشگیری از روماتیسم زانو آشنا باشید میتوانید به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کنید. ما در این قسمت به معرفی این روشها به شما پرداختهایم. برخی از روشهای جلوگیری از روماتیسم زانو عبارتند از:
- مراقب بدن بودن برای جلوگیری از آسیب دیدگی
- مدیریت و در صورت لزوم کاهش وزن
- انجام ورزش
- محافظت از مفاصل
- کنترل قند خون
- نوشیدن آب به مقدار کافی
- مصرف مواد غذایی سالم
- توجه به درد
- ترک سیگار
- استفاده از کفش مناسب و راحت
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
روماتیسم زانو یکی از شایعترین مشکلات اسکلتی عضلانی بدن بوده که یک یا هر دو زانو را درگیر میکند. زانو درد که یکی از علائم این بیماری است ممکن است در مراحل اولیه ابتلا ظاهر شود. اگر زانو درد یا مشکلات حرکتی دارید، به یک متخصص ارتوپدی یا دکتر روماتولوژی مراجعه کنید. پزشک به شما کمک میکند تا بهترین راه درمانی را بیابید و مانع از تشدید عوارض احتمالی ابتلا به این بیماری شوید.
اگر برای پیدا کردن پزشک با چالش مواجه هستید، وبسایت دکترتو یک پلتفرم جامع نوبتدهی آنلاین تمامی پزشکان در سراسر ایران است که به شما کمک میکند. شما میتوانید به راحتی و در زمانی کوتاه نوبت ویزیت حضوری یا ویزیت آنلاین دکتر ارتوپد و مشاوره آنلاین متخصص روماتولوژی از هر پزشکی که میخواهید را از طریق این سایت دریافت کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!