رتینوبلاستوما، از علائم تا روش های درمان آن

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

رتینوبلاستوما (Rb) شایع‌ترین تومور شبکیه چشم در کودکان زیر ۵ سال محسوب می‌شود که نوزادان و حتی جنین (پیش از تولد) را هم درگیر می‌کند. این بیماری در اثر عوامل ارثی و ژنتیکی ایجاد می‌شود، از این رو انجام آزمایش ژنتیک در صورت وجود این بیماری در خانواده ضروری است. معمولا برای درمان آن از سرما و گرما درمانی و در موارد حاد از شیمی درمانی و پرتو درمانی استفاده می‌شود. اگر فرزندتان به این بیماری مبتلا است، می‌توانید همین حالا از طریق مشاوره آنلاین و تلفنی با چشم پزشک یا متخصص انکولوژی دکترتو مشورت کنید یا از بهترین متخصصان دکترتو نوبت حضوری بگیرید.

رتینوبلاستوما چیست؟

رتینوبلاستوما (retinoblastoma) که به آن گلیومای شبکیه‌ای (Glioma Retinae) هم گفته می‌شود از انواع سرطان چشم است که بیشتر در کودکان زیر ۵ سال دیده می‌شود. در صورتی که این بیماری پیشرفت کند ممکن است هردو چشم هم مبتلا شوند. سفید شدن مردمک چشم نخستین نشانه وجود این نوع سرطان چشم است.

توموری که در شبکیه ایجاد شده‌است باعث می‌شود که چشم این بیماران در نور کم یا در نور فلاش برق بزند و به رنگ صورتی یا سفید دیده شود که به تشخیص این بیماری کمک می‌کند. خوشبختانه این بیماری نرخ بقای ۵ ساله بسیار بالایی دارد و حدود ۹۵٪ از بیماران شانش درمان دارند.

علائم رتینوبلاستوما چیست؟

محسوس‌ترین علامت مبتلا به این نوع بیماری چشم، ایجاد نقطه سفید در مردمک است که به آن «رفلکس چشم گربه» یا لوکوکوریا می‌گویند. چشم کودکان مبتلا به این تومور در عکس‌هایی که با فلاش یا در نور کم گرفته می‌شوند. به رنگ سفید یا صورتی دیده می‌شود. از دیگر علائم این تومور شبکیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد یا قرمزی چشم‌ها
• تنبلی چشم
• انحراف بینایی (لوچ شدن)
• عفونت اطراف چشم
• کاهش دید از علائم رتینوبلاستوما بدخیم
• بزرگ‌تر شدن یکی از چشم‌ها نسبت به دیگری
• تغییر رنگ چشم
• مردمک ابری

۱. رتینوبلاستوما باعث نابینایی میشود؟

بله، این تومور سرطانی شبکیه روی عصب‌های بینایی تأثیر گذاشته و در ۵ درصد مبتلایان احتمال نابینایی وجود دارد.

۲. رتینوبلاستوما میتواند متاستاز کند؟

بله، احتمال متاستاز رتینوبلاستوما مانند هر سرطان دیگری وجود دارد. پیشروی و متاستاز این سرطان چشم در مراحل اولیه رشد تومور شکل می‌گیرد و به غدد لنفی، سایر اندام‌ها مثل استخوان و مغز استخوان و سیستم عصب بینایی متاستاز می‌دهد.

۳. انحراف چشم در کودکان نشانه رتینوبلاستوما است؟

بله، انحراف چشم از علامت شایع رتینوبلاستوما یا در واقع از علائم سرطان در کودکان است که چشم‌ها به جهت‌های مختلف کشیده می‌شوند. در واقع استرابیسم (لوچی) یا انحراف چشم به‌صورت ناگهانی بروز پیدا می‌کند.

فرزندت علائم رتینوبلاستوما داره و نگرانی؟

برای اطمینان با چشم پزشک مشورت کن.

دکتر چشم پزشک آنلاینمتخصص چشم پزشکی

علت بیماری رتینوبلاستوما چیست؟

گلیوما شبکیه‌ای با جهش ژنتیکی سلول‌های عصبی شبکیه ایجاد می‌شود. این جهش‌ها باعث رشد و تکثیر غیرعادی سلول‌های بیمار و مرگ سلول‌های سالم می‌شوند. از تجمع سلول‌های مرده هم تومور شکل می‌گیرد. در بیشتر موارد مبتلایان، علت جهش ژنتیکی که باعث ابتلا به سرطان می‌شود نامعلوم است. دیگر علت ابتلا به این بیماری هم انتقال از طریق وراثت است که کودکان جهش ژنتیکی را از والدینشان به ارث می‌برند.

متن انگلیسی:
When a child is diagnosed with retinoblastoma, an MRI of the eyes, eye sockets, and brain is done to confirm the diagnosis and find out if there are any tumors outside the eye.
ترجمه فارسی:
هنگامی که بیماری کودک مبتلا به رتینوبلاستوما تشخیص داده می‌شود، MRI چشم، حدقه چشم و مغز انجام می‌شود تا مشخص شود که آیا تومور در خارج از چشم وجود دارد یا خیر.

به نقل از سایت mskcc

تشخیص رتینوبلاستوما چگونه انجام می شود؟

نخستین راه برای تشخیص، توجه به نشانه‌ها و علائم چشمی است. برای این کار باید به چشم پزشک مراجعه کنید تا معاینه چشمی شوید. سایر روش‌های تشخیص رتینوبلاستوما شامل این موارد می‌شوند:

• آزمایش ژنتیک
• سونوگرافی چشم
• آنژیوگرافی فلورسانسین
• MRI

درمان قطعی رتینوبلاستوما چیست؟

در مواردی که تومورها کوچک باشند، معمولاً درمان موضعی برای از بین بردن تومور توصیه می‌شود که در این شرایط کودک برای درمان موضعی تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد. در مواردی ممکن است بعد از درمان به روش‌های موضعی، شیمی‌درمانی هم تجویز شود. درمان‌های موضعی مورد استفاده برای این بیماری عبارت‌اند از:

• سرما درمانی (کرایوتراپی)
• گرما درمانی (ترموتراپی)
• لیزر درمانی

در مبتلایانی که تومورها بزرگ‌تر هستند روش‌های زیر توصیه می‌شوند:

• پرتو درمانی
• عمل جراحی و برداشتن چشم (البته این درمان بیشتر در بزرگسالان مبتلا به سرطان چشم به کار می‌رود)
• شیمی‌درمانی

شما می‌توانید با دریافت مشاوره آنلاین با متخصصین چشم پزشک و انکولوژی دکترتو و یا مراجعه حضوری، این بیماری را تشخیص دهید و به دنبال بهترین روش درمانی برای آن باشید.

درمان دارویی رتینوبلاستوما

شیمی درمانی رایج‌ترین درمان برای رتینوبلاستوما است که در آن برای درمان این بیماری، در بیشتر موارد ۲ یا ۳ دارو به طور همزمان تجویز می‌شوند. یک ترکیب استاندارد کربوپلاتین، وین کریستین و اتوپوزید است، اگرچه برای تومورهای بسیار کوچک، فقط کربوپلاتین و وین کریستین ممکن است کافی باشد. اگر این داروها مؤثر نباشند، ممکن است از داروهای دیگری مانند داروی سیکلوفسفامید نیز استفاده شود.

برای تشخیص رتینوبلاستوما در کودکان همین امروز اقدام کن.

دکتر سونوگرافی چشم

انواع سرطان رتینوبلاستوما: ارثی و غیر ارثی

این بیماری یکی از سرطان‌هایی است که می‌تواند از والدین به کودک منتقل شود. یک ‌سوم کل رتینوبلاستوم‌ها از طریق ژنتیکی و ارثی منتقل می‌شوند. دو سوم دیگر غیر ارثی هستند و در آنها انتقال ژنتیکی به نسل بعدی وجود ندارد.

شبکیه دارایی سلول‌هایی است که مقابل تومورها می‌ایستند و کارشان محافظت از چشم است، اما جهش در این سلول‌ها این قابلیت محافظتی را سلب می‌کند و باعث می‌شود که سلول‌های از‌بین‌رفته نتوانند دوباره خود را ترمیم کنند.

از تجمع سلول‌های مرده در شبکیه، تومور شبکیه ایجاد می‌شود. گسترش سلول‌های سرطانی چشم به سایر بخش‌های چشم آسیب رسانده و حتی ممکن است مغز یا ستون فقرات را هم درگیر کند. علت این جهش سلولی در چشم، عوامل ژنتیکی و ارثی است.

در بیشتر از ۵۰ درصد مبتلایان به این نوع سرطان چشم، علل غیرارثی یا اسپورادیک باعث ابتلا به این بیماری شده است. در سرطان رتینوبلاستوما غیرارثی معمولاً یک چشم درگیر می‌شود، اما احتمال ابتلای دو چشم هم وجود دارد و ممکن است بعد از پیشروی بیماری غده پینه‌آل هم درگیر سرطان شود.

۱. رتینوبلاستوما در کودکان (تومور چشم در کودکان)

رتینوبلاستوم از سرطان‌های نسبتاً نادر شبکیه چشم است که از هر ۱۵۰۰۰ تا ۱۶۰۰۰ نوزاد متولدشده یک نفر مبتلا به این سرطان چشم است و معمولاً در کودکان زیر ۲ سال تشخیص داده می‌شود. وقتی پدر یا مادر هر دو به این سرطان مبتلا باشند، احتمال ابتلای سرطان چشم در کودکان نزدیک به ۴۵ درصد خواهد بود، البته در مواردی که بیماری پیشروی نکرده باشد و صرفاً در خود چشم باقی مانده باشد تقریباً ۹۵ درصد کودکان مبتلا به رتینوبلاستوما زنده می‌مانند.

شناسایی و غربالگری زودهنگام کودکانی که سابقه ارثی و ژنتیکی این بیماری را دارند احتمال درمان را افزایش می‌دهد. به‌طورکلی، این بیماری به ‌نسبت سایر سرطان‌های شایع در کودکان احتمال مرگ‌ومیر پایینی دارد. بر اساس آماری در انگلستان حدود ۹۸ درصد کودکان مبتلا به گلیومای شبکیه‌ای زنده می‌مانند، البته که تشخیص زود هنگام بیماری بی‌تأثیر نیست.

۲. رتینوبلاستوما در بزرگسالان

رتینوبلاستوما نوعی از سرطان‌ چشم است که بیشتر کودکان زیر پنج سال را درگیر می‌کند، اما گاهی هم در بزرگسالان مشاهده می‌شود. ایجاد لکه‌های تیره‌رنگ در میدان دید بزرگسالان و کاهش دید از علائم شایع تومور چشم در بزرگسالان هستند که در مواردی با دیگر یماری های چشم مانند آب مروارید و درد در کره چشم همراه می‌شوند.

۳. رتینوبلاستوما یک طرفه و دوطرفه

زمانی که تومورها فقط یک چشم را مبتلا می‌کنند به آن رتینوبلاستوما یک‌طرفه (unilateral retinoblastoma) می‌گویند و در مواردی که هردو چشم درگیر تومور شوند، با رتینوبلاستوما دوطرفه (bilateral retinoblastoma) سروکار داریم. در ۶۰ درصد مبتلایان شاهد تومور یک‌طرفه هستیم.

نکته مهم در رابطه با نوع ارثی این بیماری ابتلای هر دو چشم به سرطان است. در موارد غیر ارثی معمولا فقط یک چشم درگیر بیماری می‌شود.

۴. رتینوبلاستوما ارثی

جهش‌های ژنی که ریسک رتینوبلاستوم و سایر سرطان‌ها را چند برابر می‌‌کنند از والدین به کودکان منتقل می‌شوند. تومور شبکیه ارثی با الگوی اتوزومال غالب از والد به فرزند می‌رسد، یعنی فقط اگر یکی از والدین هم این ژن جهش‌یافته را به کودک انتقال دهد هم کافی است تا ریسک ابتلا در کودکان چند برابر شود.

اگر یکی از والدین ناقل یک ژن جهش‌یافته باشد، هر کدام از کودکان ۵۰ درصد شانس به ارث بردن آن ژن را دارند. کودکانی که رتینوبلاستوم ارثی دارند معمولاً در سنین پایین‌تر علائم را بروز می‌دهند.

راهی برای پیشگیری از رتینوبلاستوما وجود دارد؟

رتینوبلاستوم غیروراثتی قابل پیشگیری نیست. با این حال پرهیز از عوامل ریسک مثل سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خطرناک در محیط کار می‌تواند ریسک ابتلا به انواع سرطان را کاهش دهد. از آنجایی که علت ابتلا به این تومور چشم مشخص نیست، عوامل خطر آن هم نامعلوم است.

علائم بیماری	نحوه تشخیص	درمان بیماری
رفلکس مردمک سفید (لکوکوریا)	معاینه جامع چشم	انوکلیشن (تخلیه چشم آسیب‌دیده با جراحی)
استرابیسم (چشم‌های ضربدری)	معاینه شبکیه با استفاده از مردمک گشاد شده	شیمی درمانی (سیستمیک یا داخل شریانی)
چشم‌های قرمز یا ملتهب	تست‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی	پرتو درمانی
مشکلات بینایی یا بینایی ضعیف	اسکن MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی)	کرایوتراپی (انجماد سلول‌های سرطانی)
درد یا ناراحتی چشم	آزمایش ژنتیک برای موارد ارثی	لیزر درمانی برای تخریب تومور

طول عمر بیماران سرطان چشم رتینوبلاستوما چقدر است؟

میزان بقای کلی برای رتینوبلاستوما کودکان ۹۵ درصد است. البته برای شانس ابتلا به عوارض کمتر، بهتر است این بیماری قبل از ۲ سالگی تشخیص داده شود. افرادی که رتینوبلاستوما را پشت سر می‌گذارند، برای جلوگیری از ابتلا به سرطان‌های جدید به مراقبت مادام‌العمر نیاز دارند.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

اگر رتینوبلاستوما یا تومور شبکیه درمان نشود، پیشرفت می‌کند و ممکن است قسمت بزرگی از چشم را درگیر کند و به سایر قسمت‌ها متاستاز بدهد. بزرگ شدن تومور باعث بالا رفتن فشار داخل چشم و ایجاد گلوکوم می‌شود که با درد و از‌دست‌دادن بینایی همراه خواهد بود.

بنابراین بهتر است با مشاهده نخستین علائم بلافاصله به دکتر چشم پزشک مراجعه کنید. انجام معاینات منظم چشمی هم قدم مؤثری در پیشگیری از این سرطان نادر خواهد بود. در سایت دکترتو امکان مشاوره با دکتر چشم پزشک آنلاین نیز برای شما وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!