انواع اختلالات روان تنی و روش درمان آنها

اختلالات روان تنی یا اختلال سایکوسوماتیک (Psychosomatic disorder) نوعی بیماری روانشناختی است که با علائم جسمی همراه است و معمولا هیچ دلیل پزشکی ندارد. افراد مبتلا به این اختلال، افکار، احساسات یا نگرانی‌های بیش از حد درمورد این علائم داشته باشند که روی توانایی‌شان در انجام درست کارها تاثیر می‌گذارد. اگر تا به‌حال چیزی از اختلال سایکوسوماتیک نشنیده‌اید یا در اطرافیان‌تان فرد مبتلا به این اختلال دارید، تا انتهای این مطلب از دکترتو با ما همراه باشید تا با اختلالات روان تنی بیشتر آشنا شوید. اما اگر شرایط روحی و روانی روی سلامت جسمانیتان تاثیر گذاشته بهتر است با یک روانشناس یا روانپزشک در این باره مشورت کنید. شما می‌توانید از خدمات نوبت‌دهی دکترتو برای تعیین وقت ویزیت و از خدمات آنلاین برای مشاوره با پزشکان کمک بگیرید.

اختلالات روان تنی چیست؟

اختلال سایکوسوماتیک نوعی بیماری روانشناختی است که با نشانه‌ها و علائم جسمی همراه است. افراد مبتلا به این اختلال معمولا اشاره‌ای به علائم آشفتگی روانی نمی‌کنند، بلکه برعکس، معتقدند که مشکلات‌شان به‌خاطر بیماری است. آن‌ها مدام برای آزمایش و درمان به پزشک مراجعه می‌کنند، که اغلب هم تشخیصی درپی ندارد و باعث ناامیدی و پریشانی می‌شود. اختلالات روان تنی را گاهی اختلال علائم جسمی، علائم جسمی یا درد جسمی هم می‌گویند.

مشاوره روانشناسی

با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران

مشاوره حضوری و آنلاین۵۰۰+ خدمت

مشاهده همه

انواع اختلالات روان تنی

اختلالات روان تنی انواع متنوعی دارند که علائم آنها ناشی از عوامل روانی و روحی است که عبارتند از:

• اختلال درد
• اختلالات گوارشی
• اختلالات قلبی عروقی
• اختلالات پوستی
• اختلال جنسی

نتایج یکی از پژوهش‌ها نشان می‌دهد که زمانی می‌توان از اصطلاح اختلال روان تنی استفاده کرد که عوامل روانشناختی باعث تسکین یا تشدید هفت بیماری مشخص زیر شوند یعنی:

• زخم معده
• آسم برونش
• آرتریت روماتوئید
• کولیت اولسراتیو
• فشار خون
• درماتیت عصبی
• پرکاری تیروئید

اختلال تبدیلی

اختلال تبدیلی یک اختلال روانی است که در آن علائم جسمی بدون وجود علت جسمی قابل توجیه ظاهر می‌شوند. این اختلال در گذشته به عنوان «هیستری» نیز شناخته می‌شد. در این اختلال، بیمار علائم جسمی مانند فلج، اختلال بینایی، ناتوانی در صحبت کردن و غیره را تجربه می‌کند، اما این علائم نشانه‌ای از آسیب یا بیماری عضوی نیستند و تحت تاثیر عوامل روانی ظاهر می‌شوند و غیرارادی هستند.

اختلال درد

اختلال درد، اختلال روانی است که در آن فرد دچار درد مزمن و شدید می‌شود، اما این درد علت جسمی مشخصی ندارد. در این اختلال، درد به عنوان یک نشانه روانی ظاهر می‌شود و بر زندگی فرد تاثیر منفی می‌گذارد. بیمار ممکن است در نقاط مختلف بدن خود دچار درد باشد، اما آزمایشات پزشکی و معاینات بالینی نتوانند منشا جسمی مشخصی برای این دردها پیدا کنند.

اختلال اضطراب بیماری

اختلال اضطراب بیماری یک اختلال روانی است که در آن فرد دچار نگرانی و اضطراب شدید در مورد داشتن یا ابتلا به یک بیماری جسمی می‌شود. این نگرانی‌ها، غیرواقع‌بینانه و نامتناسب با شواهد پزشکی هستند. بیمار همواره مضطرب است که ممکن است به بیماری مبتلا شود و این اضطراب باعث ایجاد اختلال در عملکرد روزمره او خواهد شد.

افراد مبتلا به این اختلال، به طور مداوم به دنبال نشانه‌هایی از بیماری در بدن خود هستند و مدام به پزشک مراجعه می‌کنند، حتی ممکن است مدام آزمایش پزشکی بدهند تا اطمینان خاطر پیدا کنند که سالم هستند.

اختلال بدشکلی بدن

اختلال بدشکلی بدن نیز شاخه‌ای از اختلالات روان تنی است که در آن فرد به طور مداوم و غیرواقع‌بینانه نسبت به ظاهر جسمی خود دچار نگرانی و نارضایتی می‌شود. این نگرانی‌ها به اندازه‌ای شدید هستند که باعث اختلال در عملکرد روزمره و زندگی اجتماعی فرد می‌گردند.

افراد مبتلا به این اختلال، ممکن است به بخشی از بدن خود مانند بینی، پوست یا اندام‌های خاص به صورت وسواسی توجه داشته باشند و آن را زشت یا نامطلوب بدانند. درنتیجه، فرد دائم به دنبال جراحی زیبایی یا سایر روش‌های اصلاح ظاهر خود خواهد بود، اما هرگز به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.

نوع	توضیحات
اختلال تبدیلی	علائم عصبی (مانند ضعف، فلج، تشنج) که با هیچ شرایط پزشکی قابل توضیح نیستند.
اختلال درد	تمرکز بیش از حد روی دردی که با یافته‌های فیزیکی تناسب ندارد.
اختلال اضطراب بیماری	پیش‌فرض داشتن یک بیماری جدی با وجود اطمینان‌بخشی‌های پزشکی.
اختلال بدشکلی بدن	اشتغال ذهنی بیش از حد با نقص یا ایرادات ظاهری که قابل مشاهده نیستند یا برای دیگران جزئی به نظر می‌رسند.

علائم اختلالات روان تنی

اختلالات روان تنی گروهی از اختلالات روانی هستند که در آن‌ها علائم جسمی یا جسمانی بدون علت پزشکی مشخص ظاهر می‌شوند. برخی از مهم‌ترین علائم این اختلالات عبارتند از:

• درد مزمن در نواحی مختلف بدن مانند سر، کمر، شکم و مفاصل بدون علت پزشکی مشخص
• احساس خستگی و ضعف شدید حتی پس از استراحت کافی
• مشکلات تنفسی بدون وجود بیماری ریوی
• حرکات غیرارادی مانند لرزش، تیک و سایر حرکات کنترل‌ نشده بدن
• اختلال در عملکرد جنسی مانند کاهش میل جنسی یا اختلال در ارگاسم
• مشکلات گوارشی مانند یبوست، اسهال، تهوع و درد شکمی بدون علت
• تپش قلب، احساس خفگی و درد قفسه سینه بدون بیماری قلبی-عروقی

این علائم معمولا باعث ناتوانی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره و اختلال در عملکرد شغلی و اجتماعی می‌شوند. علاوه بر علائم سوماتیک، افراد مبتلا به اختلال سایکوسوماتیک این نشانه‌ها را هم دارند:

• عصبانی و ناراحت می‌شوند چرا که فکر می‌کنند کسی به مشکلات پزشکی و بیماری آن‌ها توجه ندارد.
• مضطرب یا افسرده می‌شوند.
• مدام از این مطب به آن مطب، از این دکتر به آن دکتر می‌روند.
• در انجام کارها، تکالیف مدرسه یا روابط اجتماعی دچار مشکلات می‌شوند.

علائم اختلالات روانی همراه با بیماری جسمی

علائم اختلالات روانی همراه با بیماری جسمی می‌توانند به صورت‌های مختلفی ظاهر شوند:

• علائم افسردگی و اضطراب
• تغییرات شناختی مانند اختلال در حافظه و تمرکز
• تغییرات رفتاری مانند تحریک‌پذیری، تکانشگری و تغییرات خلقی
• درد روانی و اضطراب شدید
• اختلالات خواب (اختلال پاراسومنیا)

علائم جسمی به دلیل اختلالات روانی

علائم جسمی ناشی از اختلالات روانی نیز متنوع هستند و می‌توانند بخش مهمی از تظاهرات یک اختلال روانی باشند. برخی از این علائم جسمی عبارتند از:

• سردرد و دردهای عضلانی-اسکلتی مزمن
• یبوست، اسهال و درد شکم
• افزایش فشار خون و در نتیجه بروز بیماری‌های قلبی-عروقی
• اختلالات خواب
• تغییرات در اشتها و وزن بدن
• خستگی مزمن

‏دردهای روان تنی

دردهای روان تنی یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین علائم اختلالات روان تنی هستند:

• درد سر در قسمت‌های مختلف سر مانند پیشانی، شقیقه‌ها و پس سر احساس می‌شود و به صورت میگرنی یا تنشی بروز می‌کند.
• درد در قسمت کمر و ستون فقرات
• درد در مفاصل مختلف بدن مانند زانو، شانه و مچ دست که با آزمایشات پزشکی قابل توضیح نیست.
• درد مزمن و متناوب در ناحیه شکم که به صورت سوزش، تیر کشیدن یا احساس فشار بروز می‌کند.
• احساس درد و سفتی در قسمت گردن و شانه‌ها بدون علت مشخص
• درد یا فشار در قفسه سینه بدون وجود بیماری قلبی

دردهای عجیبی داری که هیچ علتی ندارند؟

همین حالا با متخصص مشورت کن.

دکتر روانشناس آنلاینمتخصص روانشناسی

‏علت اختلالات روان تنی

اختلالات روان تنی معمولا ناشی از تعامل پیچیده بین عوامل جسمی، روانی، اجتماعی و رفتاری هستند. این اختلالات غالبا در پی یک استرس یا رویداد دشوار زندگی، مانند از دست دادن شغل، جدایی از همسر یا بیماری خانوادگی ایجاد می‌شوند. علت بروز اختلالات سایکوسوماتیک عبارتند از:

• عوامل روانشناختی
• جسمی
• ژنتیک
• اجتماعی و فرهنگی

متن انگلیسی:
Some scientists believe that stress releases hormones and chemicals in the body that cause damage or dysfunction
ترجمه متن:
برخی از محققین معتقدند که استرس هورمون و مواد شیمیایی را در بدن آزاد می‌کند که موجب آسیب یا اختلال در عملکرد می‌شود.

my.clevelandclinic

اختلالات روان تنی در کودکان

در کودکان خردسال، اختلالات روان تنی اغلب به صورت علائم جسمانی مبهم و غیراختصاصی مانند درد شکم، سردرد، مشکلات خواب و اشتها ظاهر می‌شوند و معمولا با استرس‌های کودکی مانند جدایی از والدین، مشکلات در مهدکودک یا مدرسه و تغییرات زندگی تشدید می‌گردند.

در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان، اختلالات سایکوسوماتیک ممکن است به صورت درد مزمن در قسمت‌های مختلف بدن، اختلال در عملکرد اندام‌ها، مشکلات گوارشی و تنفسی بروز کنند. این علائم جسمی عمدتا با استرس‌های مربوط به مدرسه، روابط همسالان، هویت و استقلال در این دوره سنی مرتبط هستند.

ریسک خطر اختلالات روان تنی

برخی از ریسک فاکتورهای خطر اختلالات روان تنی عبارتند از:

• استرس طولانی‌مدت و مزمن می‌تواند ناشی از مشکلات شغلی، مالی، خانوادگی
• افرادی که در خانواده‌شان سابقه ابتلا به اختلالات روان تنی وجود دارد.
• ضعف سیستم ایمنی
• عادات نامناسب مانند عدم تحرک، سیگار کشیدن، مصرف الکل و رژیم غذایی نامناسب
• ابتلا به اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب

تشخیص اختلالات روان تنی

تشخیص اختلالات روان تنی به دلیل ارتباط نزدیک بین ذهن و بدن، مستلزم بررسی دقیق عوامل جسمی و روانی است. برخی روش‌های شایع تشخیص اختلالات روان تنی عبارتند از:

• مصاحبه و معاینه بالینی و بررسی علائم جسمی و روانی و ریشه‌های احتمالی
• بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار
• ارزیابی روان‌شناختی با انجام آزمون‌های روان‌شناختی
• آزمایش‌های پزشکی
• ارزیابی عملکرد روزمره بیمار و چگونگی تاثیرپذیری آن از عوامل روان‌شناختی

علائم اختلال روان تنی داری و نگرانی؟ همین حالا توسط متخصص ارزیابی شو.

دکتر روانسنجی

درمان سایکوسوماتیک

درمان اختلالات روان تنی به دلیل ارتباط تنگاتنگ جسم و روان، نیازمند رویکرد چند جانبه و همکاری نزدیک تیم درمانی است. برخی از رویکردهای درمانی عبارتند از:

• درمان دارویی و استفاده از داروهای ضدافسردگی، آرام‌بخش و ضداضطراب
• روان درمانی شناختی رفتاری و درمان روان‌‌ پویشی
• یوگا، مدیتیشن و تکنیک‌های تنفسی
• ماساژ درمانی و طب سوزنی برا
• آموزش مدیریت استرس، خواب، تغذیه و فعالیت بدنی مناسب
• درگیر کردن بیمار در برنامه‌ریزی و اجرای درمان به منظور افزایش مشارکت و پایبندی

درمان اختلالات روان تنی چقدر طول میکشد؟

درمان اختلالات روان تنی فرآیند طولانی‌مدتی است و طول آن به عوامل متعددی بستگی دارد:

• شدت و پیچیدگی علائم
• علت زمینه‌ای
• وجود اختلالات همزمان روان‌پزشکی یا جسمی دیگر
• مشارکت فعال بیمار در فرآیند درمان و پایبندی به آن
• نوع درمان،

به طور کلی، درمان اختلالات روان تنی می‌تواند از چند ماه تا چند سال به طول بیانجامد. بسیاری از بیماران پس از ۶ تا ۱۲ ماه درمان شروع به بهبود می‌کنند، اما در موارد پیچیده‌تر، دوره‌های درمانی طولانی‌تر مورد نیاز است. پیگیری طولانی‌مدت نیز برای پیشگیری از عود ضروری است.

عوارض اختلالات روان تنی

اختلالات روان تنی یا سایکوسوماتیک می‌توانند عوارض مختلفی را در پی داشته باشند. برخی از این عوارض عبارتند از:

• عوارض جسمی، درد مزمن یا ناتوان‌کننده در اندام‌ها یا سایر نقاط بدن
• خستگی مفرط و کاهش انرژی
• اختلال در خواب
• مشکلات گوارشی مانند یبوست، اسهال مزمن، درد شکم
• سردردهای میگرنی یا تنشی
• مشکلات تنفسی
• اضطراب و افسردگی
• کاهش عملکرد و عزت نفس
• اختلال در روابط اجتماعی و خانوادگی
• ناتوانی در مدیریت استرس و هیجانات
• پرخاشگری و رفتارهای مخاطره‌آمیز
• افت تحصیلی و شکست در محیط‌های آموزشی
• محدودیت در فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی

از دیگر عوارض اختلالات روان تنی می‌توان به سردرد و میگرن، اختلال نعوظ، راش‌های پوستی (درماتیت) و زخم معده اشاره کرد. این عوارض می‌توانند به تدریج شدت پیدا کرده و چرخه‌ای معیوب ایجاد کنند. درمان به‌موقع و جامع این اختلالات می‌تواند از بروز این عوارض پیشگیری کرده و کیفیت زندگی را بهبود ببخشند.

پیشگیری از اختلالات روان تنی

راهکارهای ساده پیشگیری از اختلال سایکوسوماتیک عبارتند از:

• واقع‌بینی درباره امور ارادی و غیر ارادی
• ورزش منظم
• خواب کافی
• مطالعه برای افزایش آگاهی
• کاهش مصرف نوشیدنی‌های الکلی و دخانیات
• رژیم غذایی سالم و حفظ وزن متعادل
• حمایت و همراهی خانواده
• تعیین حد و مرز برای کاهش فشار بر فرد

‏نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

اختلالات روان تنی نوعی شرایط و بیماری روانشناختی هستند که باعث ایجاد علائم جسمی در فرد شده بدون آنکه هیچ دلیل پزشکی دال بر وجود بیماری باشد. این اختلال می‌تواند روی هر جایی از بدن تاثیر بگذارد. افراد مبتلا به اختلال سایکوسوماتیک مدام برای آزمایش و درمان به پزشک مراجعه می‌کنند که نتیجه‌ای دربر ندارد و به‌همین خاطر بیشتر مضطرب یا نگران می‌شوند.

البته این را بدانید که اختلال علائم سوماتیک با علائم اغراق در بیماری یا خود را به دروغ به بیماری زدن فرق می‌کند. اگر مدت طولانی است که علائم بدون دلیل دارید، حتما به دکتر روانشناس یا متخصص اعصاب و روان مراجعه کنید. رفتار درمانی و تغییر در سبک زندگی می‌تواند راهگشا باشد و دیگر لازم نباشد مدام از این مطب به آن مطب بروید. اما اگر تمایلی به حضور در مطب ندارید می‌توانید از خدمات غیرحضوری دکترتو برای مشاوره آنلاین روانشناسی یا ویزیت آنلاین روانپزشک کمک بگیرید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!