فهرست مطالب
بیشتر ما در طول سال، حداقل چند بار به دلیل مصرف غذای نامناسب، عفونت باکتریایی یا عوامل دیگر دچار اختلالات گوارشی مختلفی می‌شویم که یکی از رایج‌ترین آن‌ها اسهال است. اسهال که با شل و رقیق‌شدن مدفوع همراه است معمولا یک تا دو روز طول می‌کشد، اما می‌تواند در کار و زندگی شما تداخل ایجاد کند. خوشبختانه، انتخاب غذاها و نوشیدنی‌های مناسب می‌تواند به تسکین علائم و بازگشت سریع‌تر به حالت عادی کمک کند. به همین خاطر در این مقاله از دکترتو قصد داریم شما را با بهترین رژیم غذایی برای اسهال آشنا کنیم. اما بهتر است قبل از پیروی کردن از یک رژیم غذایی با متخصص تغذیه یا داخلی در این باره مشورت کنید. شما می‌توانید از سامانه نوبت دهی دکترتو نسبت به دریافت نوبت حضوری و یا مشاوره آنلاین اقدام کنید.
رژیم غذایی برای اسهال چیست؟ (چه غذایی برای اسهال خوبه؟)
اسهال وضعیتی است که در آن مدفوع شل یا آبکی می‌شود و در صورت ادامه‌دار بودن می‌تواند زندگی روزمره را مختل کند. این مشکل رایج معمولا موقتی است، اما مدیریت صحیح آن اهمیت زیادی دارد. جالب است بدانید که رژیم غذایی نقش مهمی در بهبود اسهال دارد. به‌طوری‌که برخی مواد غذایی می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است علائم را تشدید کنند. به‌طورکلی، بیماران می‌توانند با استراحت کافی، حفظ آب و الکترولیت‌های بدن و رعایت رژیم غذایی برای اسهال، علائم این عارضه را کنترل کرده و روند بهبودی را تسریع کنند.
متن انگلیسی:
my.clevelandclinic
Most adults get acute diarrhea once a year, while children tend to get it twice a year.
ترجمه متن:
بیشتر بزرگسالان سالی یک بار درحالی‌که کودکان دو بار در سال به اسهال حاد مبتلا می‌شوند.
غذاهای مفید برای کاهش اسهال
با انتخاب مواد غذایی مناسب، می‌توانید به سفت شدن مدفوع، کاهش دفع مایعات و کاهش تعداد دفعات مراجعه به سرویس بهداشتی کمک کنید. اگر شما هم نمی‌دانید که در این دوران باید چه رژیم غذایی را دنبال کنید، در ادامه به شما گفته‌ایم که چه غذایی برای اسهال خوبه:
۱. رژیم BRAT (موز، برنج، سیب، نان تست)
وقتی اسهال دارید، رعایت رژیم BRAT می‌تواند به تسریع بهبودی کمک کند. این رژیم غذایی برای اسهال شامل چهار ماده غذایی اصلی است:
- موز
- برنج سفید
- سس سیب
- نان تست (تهیه شده از نان سفید)
این مواد غذایی سبک و کم فیبر هستند، بنابراین سیستم گوارشی را تحت فشار قرار نمی‌دهند. آن‌ها همچنین خاصیت چسبندگی بالایی دارند، در نتیجه به سفت شدن مدفوع کمک می‌کنند.
۲. ماست پروبیوتیک و تأثیر آن بر اسهال
مصرف مواد غذایی حاوی پروبیوتیک (مانند ماست پروبیوتیک و کفیر) می‌تواند روده را از عفونت‌هایی که منجر به اسهال می‌شوند، پاک‌سازی کند. باکتری‌های مفید موجود در پروبیوتیک‌ها، نقش مهمی در حفظ میکروبیوم سالم روده دارند. این ترکیبات با تقویت باکتری‌های مفید و کاهش باکتری‌های مضر، نه‌تنها به بهبود هضم کمک می‌کنند، بلکه عملکرد کلی دستگاه گوارش را نیز تقویت می‌کنند.
۳. سوپ سبک (مانند سوپ برنج و مرغ)
سوپ یک گزینه عالی در رژیم غذایی برای اسهال است. این غذا مقدار زیادی آب دارد که برای جبران کم‌آبی بدن ایده‌آل است. علاوه بر این، سوپ سرشار از مواد معدنی است که می‌تواند مواد معدنی از دست رفته در اثر اسهال را جبران کند. اگر سوپ سبزیجات را انتخاب کنید، هضم آن آسان خواهد بود و می‌توانید از ویتامین‌ها و خواص سبزیجات بهره‌مند شوید. در صورتی که سوپ مرغ را ترجیح می‌دهید، پروتئین‌های موجود در آن به تقویت بدن ضعیف و خسته شما کمک خواهند کرد. سوپ برنج نیز به هیدراته نگه داشتن بدن و سفت شدن مدفوع کمک می‌کند و انرژی بدن را تامین می‌کند.
۴. سیب زمینی آب پز و هویج پخته
سبزیجات خام هضم سخت‌تری دارند و ممکن است باعث نفخ، تحریک روده و تشدید اسهال شوند. به همین دلیل، در دوران اسهال، مصرف سبزیجات آب‌پز می‌تواند برای دستگاه گوارش راحت‌تر باشد. پزشکان توصیه می‌کنند که در این شرایط، سبزیجاتی مانند لوبیاسبز، سیب‌زمینی و هویج را به صورت پخته شده و آب‌پز مصرف کنید. در واقع، سیب‌زمینی و هویج منابعی غنی از پتاسیم هستند. پتاسیم یک الکترولیت مهم است که به تنظیم تعادل مایعات در بدن کمک می‌کند و در زمان اسهال یا استفراغ، نقش مهمی در جلوگیری از کم‌آبی و ضعیف شدن بدن ایفا می‌کند.
دنبال مواد غذایی مفید برای اسهال هستی؟
از متخصص کمک بگیر.
۵. نان سفید و غلات کم فیبر
زمانی که با اسهال مواجه هستید، مصرف نان سفید و غلات کم فیبر، انتخاب بهتری نسبت به غلات سبوس‌دار (غلات کامل) یا نان قهوه‌ای است. به این خاطر که سیستم گوارشی را تحت فشار قرار نمی‌دهند و هضم آسانی دارند. این امر به روده‌ها فرصت استراحت می‌دهد و به‌مرور باعث افزایش قوام و غلظت مدفوع می‌شود.
نوشیدنی های مناسب برای اسهال
مایعات نقشی حیاتی در بازیابی عملکرد طبیعی دستگاه گوارش و رژیم غذایی اسهال دارند. افراد مبتلا به اسهال باید در طول روز مقدار کافی مایعات بنوشند و پس از هر بار دفع مدفوع نیز یک فنجان آب یا سایر مایعات مناسب مصرف کنند. نوشیدن مایعات زیاد در این دوران به جلوگیری از کم‌آبی بدن و دفع سموم از بدن کمک می‌کند. از آنجایی که بدن در اثر اسهال علاوه بر آب، مقدار قابل توجهی مواد معدنی و الکترولیت‌ها را نیز از دست می‌دهد، انتخاب نوشیدنی‌های مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است.
۱. آب و محلول های جایگزین الکترولیت
اسهال معمولا باعث مراجعات مکرر به سرویس بهداشتی می‌شود. این وضعیت منجر به از دست رفتن مقدار قابل توجه مایعات در طول یک روز می‌شود و می‌تواند به سرعت بدن را دهیدراته کند. برای جلوگیری از کم‌آبی بدن و عوارض آن، تامین مایعات و مواد مغذی کافی، اهمیت زیادی دارد.
یک راه ساده و در عین حال موثر، مصرف مقادیر کافی آب و نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت (مانند گاتورید یا پدیالیت) است. نوشیدنی‌های الکترولیتی علاوه بر تامین مایعات، حاوی سدیم و قند نیز هستند که یک مزیت برای آن‌ها محسوب می‌شود. سدیم به کاهش از دست دادن مایعات و حفظ آب بدن کمک می‌کند. درحالی‌که قند به بدن کمک می‌کند تا سدیم را بهتر جذب کند.
۲. دمنوش های گیاهی آرام بخش دستگاه گوارش
برخی از دمنوش‌های گیاهی با تسکین دستگاه گوارش، عملکرد آن را بهبود می‌دهند که به عنوان درمان خانگی اسهال شناخته شده و در اینجا به معرفی برخی از آن‌ها پرداخته‌ایم:
| نوع دمنوش | توضیحات |
|---|---|
| چای بابونه | یکی از بهترین گزینه‌ها برای اسهال است. به این خاطر که سرشار از آپیژنین و کوئرستین، دو ترکیب فنولی با خواص ضدالتهابی و آرام‌بخش است. این مواد به کاهش تحریک دستگاه گوارش، تسکین درد ناشی از عفونت روده و درمان اسهال کمک می‌کنند. |
| چای رازیانه | یک درمان خانگی عالی برای اسهال بوده چرا که حاوی آنتول، اوژنول و لینالول است. این ترکیبات زیست فعال، اثرات ضددرد و ضدالتهاب دارند و به بهبود عملکرد روده، کاهش نفخ و تسکین اسهال کمک می‌کنند. |
| دمنوش نعناع فلفلی | با خواص ضدالتهابی، ضد اسپاسم و بهبوددهنده گوارش، گزینه خوبی برای درمان اسهال است. این دمنوش همچنین می‌تواند انتخابی عالی برای درمان سندرم روده تحریک‌پذیر باشد و به کاهش علائمی مانند نفخ، دل‌درد و دل‌پیچه کمک کند. |
| دمنوش دارچین | حاوی کومارین و سینامیک اسید است. این ترکیبات زیست فعال، عملکرد ضدالتهابی دارند و به تعادل فلور روده کمک می‌کنند. در حقیقت مصرف این دمنوش در زمان اسهال، باکتری‌های مفید را افزایش می‌دهد، باکتری‌های بد روده را کاهش می‌دهد و درمان اسهال را تسریع می‌بخشد. |
۳. آب برنج و آب سیب طبیعی
آب برنج، مایعات کافی را برای بدن فراهم می‌کند تا مانع از دهیدراته شدن بدن شود. نشاسته موجود در آن نیز به سفت شدن مدفوع و کاهش دوره اسهال کمک می‌کند. آب سیب طبیعی و فاقد مواد افزوده نیز حاوی ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که عملکرد دستگاه گوارشی را تقویت می‌کنند و روده را به حالت عادی خود بازمی‌گردانند.
غذاهایی مضر برای اسهال
زمانی که اسهال دارید، مصرف برخی از مواد غذایی ممکن است علائمتان را تشدید کند و روند بهبودی را آهسته کند. در نتیجه بهتر است حداقل تا زمان بهبودی از مصرف این مواد غذایی محرک دوری کنید. در ادامه به معرفی برخی از غذاهایی که مصرف آن‌ها در رژیم غذایی اسهال توصیه نمی‌شود پرداخته‌ایم:
۱. غذاهای پرچرب و سرخ شده
هنگامی که در حال دست‌وپنجه نرم کردن با اسهال هستید، خوردن غذاهای پرچرب یا سرخ شده توصیه نمی‌شود. در حقیقت دستگاه گوارش در این دوران به‌سختی می‌تواند چربی و روغن این غذاها را هضم کند و این موضوع می‌تواند علائم شما را تشدید کند. در عوض سعی کنید در این دوران مواد غذایی آب پز یا بخارپز و پروتئین‌های بدون چربی را مصرف کنید تا روند بهبودی‌تان تسریع شود.
۲. محصولات لبنی (به جز ماست پروبیوتیک)
مصرف محصولات لبنی (به جز ماست پروبیوتیک) می‌تواند سیستم گوارشی را تحریک کند، زیرا هضم لاکتوز موجود در این غذاها برای بدن دشوار است. لاکتوز، قند طبیعی موجود در شیر و بسیاری از فرآورده‌های لبنی است و اگر به درستی هضم نشود می‌تواند علائمی نظیر نفخ، دل‌درد و تشدید اسهال را به همراه داشته باشد. به همین دلیل افرادی که دچار اسهال هستند، برای جلوگیری از تشدید علائم، باید از مصرف شیر، کره، پنیر، خامه و سایر فرآورده‌های لبنی خودداری کنند.
۳. نوشیدنی های کافئین دار و الکلی
وقتی اسهال دارید باید از نوشیدنی‌های کافئین‌دار و الکلی نیز دوری کنید. در حقیقت الکل به عنوان یک دیورتیک (ادرارآور) عمل کرده و باعث کم‌آبی بدن می‌شود، بنابراین مصرف آن به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. علاوه بر این، اگر عادت دارید که صبح‌ها یک فنجان قهوه بنوشید، بهتر است زمانی که اسهال دارید این عادتتان را کنار بگذارید. نوشیدنی‌هایی مانند قهوه، چای و سایر محصولات حاوی کافئین می‌توانند حرکات روده را تحریک کرده، هضم را تسریع بخشند و باعث تخلیه مکرر و سریع‌تر روده شوند. این وضعیت هنگام اسهال می‌تواند بسیار ناخوشایند باشد.
۴. غذاهای ادویه دار و تند
غذاهای تند و ادویه‌دار می‌توانند به عنوان محرک برای سیستم گوارش عمل کنند. در واقع موادی مانند فلفل تند، کاری و بسیاری از ادویه‌های قوی، خصوصا زمانی که بدن به آن‌ها عادت ندارد، سبب بروز یا تشدید اسهال می‌شوند. یکی از ترکیبات اصلی موجود در فلفل تند، کپسایسین است که می‌تواند حرکات روده را تسریع کند. به همین دلیل افرادی که دچار اسهال می‌شوند باید به جای غذاهای تند و ادویه‌دار از غذاهای ملایم استفاده کنند، زیرا این مواد غذایی کمترین خطر را برای دستگاه گوارش دارند.
۵. شیرینی ها و مواد غذایی قندی
شیرینی‌ها، مواد غذایی قندی و خوراکی‌های حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی (نظیر سوربیتول) اثر ملین بر روی سیستم گوارش دارند؛ بنابراین اگر به اسهال مبتلا شده‌اید، بهتر است از مصرف انواع کیک و شیرینی، آب‌نبات، آدامس، نوشابه رژیمی و سایر خوراکی‌های مشابه دوری کنید. در حقیقت قندهایی که وارد روده بزرگ می‌شوند ممکن است باکتری‌های حساس موجود در آنجا را تحریک کنند و شدت اسهال را افزایش دهند.
وقتی شیرینی می‌خوری علائم اسهالت شدید میشه؟ مشاوره بگیر.
۶. سبزیجات خام و فیبردار (مانند کلم و کرفس)
درحالی‌که فیبر نقش مهمی در حفظ سلامت دستگاه گوارش دارد و معمولا یک ماده مغذی ضروری محسوب می‌شود، مصرف بیش از حد آن در دوران بهبودی از اسهال می‌تواند علائم شما را تشدید کند. در حقیقت فیبر نامحلول بیشترین تاثیر را در تحریک فعالیت روده دارد و بیشتر در مواد غذایی زیر یافت می‌شود:
- سبزیجات خام و پر فیبر (مانند کلم و کرفس)
- غلات کامل (مانند گندم، برنج قهوه‌ای و جو)
- غلات صبحانه
- دانه‌ها و مغزیجات
نکات مهم برای تغذیه سالم در دوران اسهال
اگر یک رژیم غذایی برای اسهال را دنبال می‌کنید، رعایت نکات زیر می‌تواند به بهبود سریع‌تر شما کمک کند:
- واکنش هر فرد به غذاهای مختلف متفاوت است؛ بنابراین، اگر متوجه شدید که مصرف یک ماده غذایی باعث دل‌درد، نفخ یا تشدید اسهال می‌شود، تا زمان بهبودی از خوردن آن خودداری کنید.
- در این دوره، مصرف مواد غذایی در دمای محیط ممکن است برای دستگاه گوارش راحت‌تر و قابل‌تحمل‌تر از غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد باشد.
- پتاسیم یکی از مواد معدنی ضروری بدن است که ممکن است در اثر اسهال، مقدار آن در بدن کاهش یابد. کمبود پتاسیم می‌تواند باعث احساس ضعف شود؛ بنابراین بهتر است خوراکی‌های سرشار از پتاسیم مانند موز، سیب‌زمینی، ماهی و گوشت را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- در طول روز و بین وعده‌های غذایی، مقدار زیادی مایعات بنوشید تا آب بدن تامین شود.
- وعده‌های غذایی سبک مصرف کنید؛ اما تعداد دفعات مصرف آن‌ها را افزایش دهید.
- از خوردن غذاها یا نوشیدنی‌هایی با خاصیت ملین، مانند آب آلو، بپرهیزید.
متن انگلیسی:
hopkinsmedicine
If your diarrhea is not treated you are at risk for dehydration. Severe dehydration can lead to organ damage, shock, and fainting (loss of consciousness) or coma.
ترجمه متن:
اگر اسهال شما درمان نشود، در معرض خطر کم‌آبی هستید. کم‌آبی شدید می‌تواند منجر به آسیب به اندام‌ها، شوک، غش کردن (از دست دادن هوشیاری) یا کما شود.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
اسهال یک عارضه شایع است که در بسیاری از موارد می‌توان آن را در خانه مدیریت کرد. رعایت یک رژیم غذایی برای اسهال، مصرف برخی مواد غذایی و پرهیز از برخی دیگر، نقش مهمی در کنترل این عارضه دارد. با این حال، اگر اسهال طولانی‌مدت شود یا با علائم شدیدی همراه آن باشد، لازم است به دکتر داخلی یا پزشک تغذیه مراجعه کنید. به‌طورکلی، اگر علائمی مانند مدفوع سیاه یا خونی، درد شدید شکم، تب ۳۹ درجه سانتی‌گراد (۱۰۲ درجه فارنهایت) یا بالاتر، و نشانه‌های کم آبی مانند خشکی دهان یا زبان را تجربه کردید، حتما دراسرع‌وقت به دنبال درمان پزشکی باشید. شما می‌توانید از سامانه مشاوره آنلاین دکترتو بدین منظور کمک بگیرید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!