آشنایی با زوال عقل، علائم، علل و راه های مقابله با آن

زوال عقل بیماری جدی بوده و در حال افزایش است. در سال ۲۰۱۴ از بین افراد ۶۵ سال به بالا ۵ میلیون نفر بزرگسال در دنیا به زوال عقل مبتلا بوده‌اند و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۶۰ این تعداد به ۱۴ میلیون نفر برسد. برخی بر این باورند که زوال عقل بخشی از روند طبیعی پیری است. اما این حقیقت ندارد و بسیاری از افراد مسن تمام زندگی خود را بدون ابتلا به زوال عقل سپری می‌کنند. پس چرا برخی از افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند؟ زوال عقل یک بیماری تخریب‌کننده عصبی است که اشکال، علائم و علل مختلفی دارد. در حال حاضر هیچ درمانی وجود ندارد، اما محققان به دنبال درمان‌های موثر و راه‌های پیشگیری از آن هستند. در این مقاله با بررسی جامع زوال عقل و نشانه‌های آن و همچنین با تکنیک‌های کنترل این بیماری بیشتر آشنا می‌شویم. اگر نگران ابتلا به این بیماری هستید می‌توانید همین حالا از طریق سایت دکترتو نوبت آنلاین یا حضوری از متخصص مغز و اعصاب بگیرید.

زوال عقل چیست؟

زوال عقل یا دمانس یک اصطلاح کلی برای از دست دادن حافظه، توانایی‌های زبانی و کلامی، حل مسئله و سایر توانایی‌های فکری است. این علائم به حدی شدید است که در زندگی روزمره افراد تداخل ایجاد می‌کند. آلزایمر شایع‌ترین علت زوال عقل است.

در واقع زوال عقل یک بیماری واحد نیست. این یک اصطلاح کلی برای توصیف مجموعه‌ای از علائمی است که ممکن است فرد در صورت زندگی با انواع بیماری های مغز و اعصاب از جمله بیماری آلزایمر تجربه کند. بیماری‌هایی که تحت عنوان کلی “زوال عقل” گروه‌بندی می‌شوند، در اثر تغییرات غیرطبیعی مغز به وجود می‌آیند.

علائم زوال عقل

علائم بیماری بسته به سن، شرایط بیمار، مرحله بیماری و سایر مشکلات همراه آن می‌تواند متفاوت باشد. در مراحل اولیه بیماری زوال عقل فرد ممکن است علائمی مانند موارد زیر را تجربه کند:

• به خوبی با تغییر کنار نمی‌آیند. ممکن است فردی برای پذیرش تغییرات در برنامه یا محیط مشکل داشته باشد.
• تغییرات ظریف در ساختار حافظه کوتاه‌مدت
• یادآوری یا تداعی کلمات ممکن است دشوارتر باشد.
• تکرار در انجام کارها یا پرسیدن سوالات
• مشکل در یافتن مسیرها و جهت‌گیری، در حالی که تا پیش از این مشکلی وجود نداشته است.
• تغییرات در خلق‌وخو. افسردگی، ناامیدی و عصبانیت برای افراد مبتلا به زوال عقل غیرمعمول نیست.
• از دست دادن علاقه و بی‌تفاوتی ممکن است در افراد مبتلا به زوال عقل رخ دهد. این شامل از دست دادن علاقه به سرگرمی‌ها یا فعالیت‌هایی است که زمانی از آنها لذت می‌بردند.
• گیجی: ممکن است افراد، با برخی از مکان‌ها و رویدادها دیگر احساس آشنایی نداشته باشند یا در به خاطر آوردن افراد آشنا مشکل داشته باشند.
• مشکل در انجام کارهای روزمره. فردی که در مراحل اولیه زوال عقل است ممکن است در به یاد آوردن نحوه انجام وظایفی که برای چندین سال انجام داده است مشکل داشته باشد.

علائم زوال عقل در سالمندان

در سالمندان اکثر نشانه‌های زوال عقل با از دست دادن حافظه، مشکل در تکلم و مختل شدن فعالیت‌های روتین روزمره مشخص می‌شود. مشکل در انجام کارهای پیچیده، تغییرات روانی و خلق‌وخو، اضطراب و افسردگی و تغییرات شناختی از دیگر علائم زوال عقل در سالمندان است.

علائم زوال عقل رو در والدینت مشاهده کردی؟

تا دیر نشده مشاوره بگیر.

دکتر مغز و اعصاب آنلایندکتر مغز و اعصاب خوب

مراحل زوال عقل

در بسیاری از مواقع انواع زوال عقل با نشانه‌های خفیف‌تری شروع می‌شوند و به‌تدریج با پیشرفت علائم، مشکلات بیماران نیز بیشتر می‌شود. به این نوع از زوال عقل، زوال عقل پیشرونده می‌گویند. به مراحل مختلف زوال عقل، مرحله اولیه یا خفیف، مرحله میانی یا متوسط و مرحله نهایی یا شدید گفته می‌شود که در هر مرحله طیف علائمی که مشاهده می‌شود و شدت آنها با هم متفاوت است.

طول عمر بیماران زوال عقل

طول عمر بیماران زوال عقل بسته به نوع بیماری، سایر مشکلات زمینه‌ای، سابقه پزشکی، علت ابتلا به زوال عقل و سن بیمار متفاوت است. همچنین درمان‌هایی که هر بیمار دریافت می‌کند هم روی طول عمر بیماران تاثیر می‌گذارد. به صورت میانگین طول عمر بیماران بین ۸ تا ۱۰ سال متغیر است. برخی نیز ممکن است تا ۲۰ سال بعد از تشخیص زوال عقل عمر کنند.

در یک مطالعه در سال ۲۰۱۵، زنانی که مبتلا به آلزایمر تشخیص داده شدند به طور متوسط ۵.۷ سال پس از تشخیص زندگی کردند. مردان ۴.۲ سال عمر کردند. این مطالعه نشان داد که امید به زندگی برای افراد مبتلا به انواع دیگر زوال عقل ممکن است کوتاه‌تر باشد.

علت زوال عقل

زوال عقل دلایل زیادی دارد. به طور کلی، این بیماری ناشی از تحلیل رفتن نورون‌ها (سلول‌های مغز) یا اختلال در سایر سیستم‌های بدن است که بر عملکرد نورون‌ها تأثیر می‌گذارد. شرایط متعددی از جمله بیماری‌های مغزی می‌توانند باعث زوال عقل شوند. زوال عقل زمانی ایجاد می‌شود که بخش‌هایی از مغز که با یادگیری، حافظه، تصمیم‌گیری یا زبان درگیر هستند تحت‌تأثیر عفونت‌ها یا بیماری‌ها قرار می‌گیرند. شایع‌ترین علل بیماری آلزایمر و زوال عقل عروقی است. اما سایر علل شناخته شده زوال عقل عبارتند از:

• زوال عقل عروقی
• زوال عقل با بدن‌های لوی
• فراموشی پیشانی گیجگاهی
• زوال عقل مختلط
• زوال عقل ناشی از بیماری پارکینسون
• شرایط شبه زوال عقل ناشی از علل برگشت‌پذیر، مانند عوارض جانبی دارو یا مشکلات تیروئید
• تومورهای مغزی
• عوارض جانبی برخی از داروها
• عفونت‌ها مانند سیفلیس و ایدز
• کمبود ویتامین‌ها مانند ویتامین E و B12
• مصرف الکل

زوال عقل در جوانان (علت زوال عقل در جوانی)

با وجودی که زوال عقل یک بیماری است که بیشتر در سنین بالا رخ می‌دهد، اما گاهی ممکن است در جوانان هم دیده شود که به آن زوال عقل زودرس می‌گویند. رایج‌ترین نشانه‌ها از دست دادن حافظه و مشکل در انجام کارهای روزمره و تصمیم‌گیری و حل مسائله است. رایج‌ترین دلایل زوال عقل در جوانی مشکلات ژنتیکی و اختلال در بیان یک سری ژن‌هاست. برخی محققان هم معتقدند که آسیب‌های مغزی در جوانی یا یک سری مشکلات ذهنی و افسردگی می‌تواند دلیل بروز زوال عقل در جوانان باشد.

زوال عقل در پارکینسون

بسیاری از افراد در مراحل بعدی بیماری پارکینسون دچار زوال عقل می‌شوند. علائم شامل مشکل در تفکر و حافظه، توهم و هذیان، افسردگی و مشکل در گفتار است.

راه های تشخیص زوال عقل

برای تشخیص دمانس پزشک بر اساس مرحله بیماری و سایر علائم از گزینه‌های مختلفی برای تشخیص قطعی استفاده می‌کند. پزشک می‌تواند آزمایش‌هایی را روی توجه، حافظه، حل مسئله و سایر توانایی‌های شناختی انجام دهد تا ببیند آیا دلیلی برای نگرانی وجود دارد یا خیر. معاینه فیزیکی، آزمایش‌های خون و اسکن‌های مغزی مانند CT یا MRI می‌تواند به تعیین علت زمینه‌ای کمک کند. با این حال هیچ آزمایشی به‌صورت قطعی نمی‌تواند زوال عقل را تشخیص دهد.

تست زوال عقل

پزشک ممکن است از یک سری تست‌ها برای تشخیص دادن زوال عقل استفاده کند. یکی از این تست‌ها، تست وضعیت ذهنی نام دارد که یک آزمون غربالگری رایج است که عملکردهای شناختی را ارزیابی می‌کند. این تست شامل نمونه سوالاتی است که حافظه، مهارت‌های محاسبه و جهت‌گیری زمانی را در میان عوامل دیگر ارزیابی می‌کند.

تست زوال عقل دایره

یکی از انواع تست‌های زوال عقل رایجی که پزشکان انجام می‌دهند، تست زوال عقل دایره است. در این تست از بیمار خواسته می‌شود با نگاه کردن به تصاویری که در داخل دایره‌ها وجود دارد، اشکالی که می‌بینند را بیان کنند. برخی از افراد مبتلا به زوال عقل نمی‌توانند برخی از اشکالی که به‌صورت واضح در این دایره‌ها وجود دارد را ببینند و تشخیص دهند.

آیا زوال عقل درمان دارد؟

درمان زوال عقل بستگی به علت زمینه‌ای دارد. زوال عقل های عصبی، مانند بیماری آلزایمر، هیچ درمانی ندارند، اگرچه داروهایی وجود دارند که می‌توانند به محافظت از مغز یا مدیریت علائمی مانند اضطراب یا تغییرات رفتاری کمک کنند. تحقیقات برای ایجاد گزینه‌های درمانی بیشتر در حال انجام است.

راه های درمان زوال عقل

درمان زوال عقل بستگی به علت آن دارد. در مورد اکثر زوال عقل‌های پیشرونده، از جمله بیماری آلزایمر، هیچ درمانی وجود ندارد. درمان‌های دارویی می‌توانند علائم بیماری را کاهش دهند یا از بدتر شدن علائم بکاهند تا کیفیت زندگی افراد بهتر شود. درمان‌های غیردارویی نیز می‌توانند برخی از علائم زوال عقل را کاهش دهند.

فعال بودن هم می‌تواند کیفیت زندگی افراد مبتلا به دمانس را بهبود ببخشد. شرکت در فعالیت‌ها و تعاملات اجتماعی که مغز را تحریک می‌کند و عملکرد روزانه را حفظ می‌کند، تاثیر چشمگیری روی روند بیماری دارد.

۱. درمان دارویی زوال عقل

داروهایی که برای درمان آلزایمر استفاده می‌شوند از جمله داروهایی هستند که گاهی برای کمک به علائم سایر انواع زوال عقل هم تجویز می‌شوند. برای مثال مهارکننده‌های کولین استراز مانند دونپزیل که برای درمان بیماری آلزایمر استفاده می‌شود، می‌تواند در درمان دمانس هم کاربرد داشته باشد.

آنتاگونیست‌های گیرنده NMDA مانند ممانتین برای بیماری آلزایمر شدید و زوال عقل عروقی استفاده می‌شود. داروهای کنترل فشارخون و کلسترول می‌توانند از آسیب اضافی به مغز به دلیل زوال عقل عروقی جلوگیری کنند.

مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)  می‌توانند به علائم شدید افسردگی در افراد مبتلا به زوال عقل کمک کنند. در نهایت اگر افراد مبتلا به زوال عقل در خطر آسیب رساندن به خود یا دیگران هستند، داروهایی مانند هالوپریدول و ریسپریدون می‌توانند کمک کنند، اما هرگز نباید به‌عنوان اولین درمان استفاده شوند.

۲. درمان زوال عقل در طب سنتی

در طب سنتی یک سری داروهای گیاهی برای درمان دمانس تجویز می‌شود. دم‌نوش‌هایی مانند دم‌نوش جینکو، دم‌نوش جینسینگ، دم‌نوش بادرنجبویه و دم‌نوش باکوپا در طب سنتی برای درمان آلزایمر و بهبود عملکرد مغز توصیه می‌شوند. علاوه بر این در طب سنتی از روش‌های طب سوزنی، درمان با ماساژ، نوردرمانی و عطر درمانی هم برای درمان زوال عقل استفاده می‌شود.

۳. درمان قطعی زوال عقل

هیچ درمان قطعی برای زوال عقل وجود ندارد و تمامی درمان‌ها تا کنون تنها در جهت کنترل بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن تجویز شده‌اند. با این حال تحقیقات زیادی در این زمینه در حال انجام است تا بتوان یک درمان موثر و قطعی‌تر برای زوال عقل پیدا کرد.

بهترین راه درمان زوال عقل چیه؟ همین الان از متخصص سوال کن.

دکتر زوال عقل عروقی

انواع زوال عقل

بیشتر موارد زوال عقل نشانه یک بیماری خاص است. بیماری‌های مختلف باعث ایجاد انواع مختلفی از زوال عقل می‌شود. شایع‌ترین انواع زوال عقل عبارتند از:

علاوه بر این زوال عقل را می‌توان به سه نوع اولیه، ثانویه و برگشت‌پذیر هم دسته‌بندی کرد.

عوارض زوال عقل

عوارض احتمالی زوال عقل، صرف‌نظر از علت آن، شامل موارد زیر است:

• از دست دادن توانایی قبلی برای عملکرد یا مراقبت از خود
• از دست دادن توانایی قبلی برای تعامل با دیگران
• کاهش طول عمر
• افزایش عفونت در بدن

با پیشرفت بیماری، عوارض اضافی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• فراموش کردن رویدادها یا مکالمات اخیر
• مشکل در انجام بیش از یک کار در یک زمان
• مشکل در حل مسائل
• زمان بیشتری برای انجام فعالیت‌های دشوارتر نیاز است.
• مشکلات زبان، مانند مشکل در یافتن نام اشیاء آشنا
• قرار دادن اقلام اشتباه
• گم شدن در مسیرهای آشنا
• تغییرات شخصیتی و از دست دادن مهارت‌های اجتماعی
• از دست دادن علاقه به چیزهایی که قبلاً از آنها لذت می‌بردند.
• مشکل در انجام وظایفی که قبلاً آسان بودند.
• مشکل در یادگیری اطلاعات یا روال‌های جدید
• فراموش کردن جزئیات در مورد رویدادهای جاری
• فراموش کردن وقایع در تاریخ زندگی خود، از دست دادن آگاهی از اینکه چه کسی هستند.
• تغییر در الگوهای خواب، اغلب بیدار شدن در شب
• مشکل در خواندن یا نوشتن
• قضاوت ضعیف و از دست دادن توانایی تشخیص خطر
• توهمات، مشاجرات، رفتارهای خشن
• هذیان، افسردگی، بی‌قراری
• مشکل در بلع غذا و مایعات
• بی‌اختیاری ادرار

زوال عقل و مرگ

با وجودی که در وهله نخست زوال عقل را یک بیماری کشنده در نظر نمی‌گیرند، اما این بیماری در مراحل نهایی خود می‌تواند موجب مرگ شود. برخی عوامل خطر احتمال مرگ را در افراد مبتلا به زوال عقل افزایش می‌دهد. این عوامل عبارتند از:

• افزایش سن
• مرد بودن
• کاهش قابلیت‌ها و عملکرد
• شرایط پزشکی و سایر بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا سرطان

جلوگیری از زوال عقل

داشتن یک سبک زندگی سالم، از جمله ورزش منظم، تغذیه سالم، و حفظ ارتباطات اجتماعی، احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن را کاهش می‌دهد و ممکن است تعداد افراد مبتلا به زوال عقل را کم کند. کاهش مصرف الکل، جلوگیری از بروز برخی صدمات مغزی و عفونت‌ها و مواردی از این دست همگی می‌تواند در پیشگیری از بیماری دمانس موثر باشد.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

تشخیص به‌موقع دمانس یا زوال عقل می‌تواند از بروز علائم شدیدتر بکاهد و شرایط زندگی را برای خود بیمار و اطرافیان او راحت‌تر کند. یک متخصص مغز و اعصاب می‌تواند در زمینه تشخیص بیماری و کنترل آن به بیماران مشکوک به زوال عقل کمک کند. این بیماری در صورت شدت یافتن می‌تواند به میزان قابل‌توجهی کیفیت زندگی افراد را کاهش دهد و حتی تهدیدکننده زندگی باشد.

شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره دکتر مغز و اعصاب آنلاین وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!