کم خونی در بارداری و راهکارهای درمان آن

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

بارداری با تغییرات گسترده‌ای در بدن همراه است و خون‌رسانی کافی به بافت‌ها برای سلامت مادر و رشد جنین اهمیت حیاتی دارد. وقتی هموگلوبین کاهش می‌یابد، بدن برای جبران کمبود اکسیژن تحت فشار قرار می‌گیرد و علائمی ایجاد می‌شود که گاه با نشانه‌های طبیعی بارداری اشتباه می‌شوند. کم خونی در بارداری یکی از عوارض شایع این دوران است که اغلب به دلیل افزایش نیاز به آهن و ریزمغذی‌ها رخ می‌دهد و در صورت بی‌توجهی می‌تواند خطراتی مانند زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد را افزایش دهد. شناخت علل، نشانه‌ها و پیامدهای این وضعیت، گام مهمی برای مراقبت آگاهانه از بارداری است. در این مطلب از دکترتو، با کم خونی در بارداری آشنا می‌شوید.

کم خونی در بارداری چیست؟

منظور از کم‌خونی در بارداری مقدار هموگلوبین پایین‌تر از آستانه‌های تعریف‌شده در بارداری است. در بارداری به طور طبیعی حجم پلاسما بیشتر از گلبول قرمز افزایش پیدا می‌کند و همین می‌تواند هموگلوبین را رقیق‌تر نشان بدهد، اما اگر هموگلوبین از حد مشخصی پایین‌تر باشد دیگر طبیعی محسوب نمی‌شود و باید پیگیری شود. طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، کم خونی در بارداری معمولا وقتی مطرح می‌شود که هموگلوبین کمتر از ۱۱ گرم در دسی‌لیتر باشد و در برخی راهنماها این آستانه در سه ماهه دوم کمی پایین تر در نظر گرفته می شود.

کم خونی از بیماری های دوران بارداری است. در حاملگی، حجم خون افزایش می‌یابد یعنی در این دوران بدن مادر به آهن و ویتامین بیشتری برای تولید سلول‌های قرمز خونی نیاز دارد. اگر آهن کافی در بدن نباشد، کم خونی به‌وجود می‌آید. کم خونی در بارداری به وضعیتی اشاره دارد که سطح هموگلوبین (ماده‌ای که در سلول‌های قرمز خون وجود دارد و نقش مهمی در حمل اکسیژن به اندام‌ها دارد) در خون مادر به طور غیرطبیعی پایین است.

آیا کم خونی مانع بارداری میشود؟

کم خونی به خودی خود در بیشتر موارد مانع قطعی بارداری نیست، اما می‌تواند نشانه کمبودهای تغذیه‌ای یا بیماری‌های زمینه‌ای باشد که روی انرژی بدن، نظم قاعدگی و آمادگی بارداری اثر می‌گذارد. کمبود آهن و فولات در بعضی افراد با خستگی شدید و کاهش توان بدنی همراه است که می‌تواند کیفیت زندگی و حتی زمان‌بندی رابطه را تحت تاثیر قرار دهد، ضمن اینکه اگر علت کم‌خونی خونریزی شدید یا اختلالات هورمونی باشد، باید همان علت اصلی درمان شود. اگر قصد بارداری دارید و سابقه کم‌خونی دارید، بهترین کار این است که قبل از اقدام، آزمایش خون بدهید و ذخایر آهن و فولات و در صورت نیاز ب ۱۲ بررسی شود تا بارداری با شرایط پایدارتر شروع شود.

متن انگلیسی:
Iron deficiency anemia, in particular, has been linked to infertility, miscarriage and poor pregnancy outcomes. It is essential to see your healthcare provider for a diagnosis and appropriate treatment, as taking care of health and well-being is crucial for fertility
ترجمه متن:
کم خونی و فقر آهن، به ویژه با ناباروری، سقط جنین و پیامدهای بد بارداری مرتبط است. ضروری است که برای تشخیص و درمان مناسب به پزشک خود مراجعه کنید. زیرا مراقبت از سلامت و تندرستی برای باروری بسیار مهم است.

ndtv

علائم کم خونی در بارداری

نشانه‌های کم خونی در بارداری می تواند با علائم معمول بارداری اشتباه گرفته شود، چون خستگی و خواب آلودگی در هر دو حالت دیده می‌شود. تفاوت اصلی اینجاست که در کم‌خونی، خستگی معمولا غیرعادی‌تر است، با استراحت هم کامل خوب نمی‌شود و ممکن است با تپش قلب، سرگیجه یا رنگ‌پریدگی همراه شود. بعضی مادران می‌گویند با فعالیت‌های سبک مثل راه رفتن کوتاه هم نفس کم می‌آورند یا تمرکزشان افت کرده است. وقتی چند علائم کم خونی با هم وجود داشته باشد، احتمال کم خونی بیشتر می‌شود و بهتر است به جای حدس زدن، آزمایش خون انجام شود. علائم شایع کم خونی در بارداری عبارت است از:

• خستگی و بی‌حالی واضح و طولانی
• رنگ‌پریدگی پوست و داخل پلک
• سرگیجه یا سیاهی رفتن چشم
• تپش قلب و نفس تنگی با فعالیت
• سردی دست و پا
• سردرد یا کاهش تمرکز
• التهاب زبان یا زخم‌های دهانی
• ویارهای عجیب مثل میل به یخ در فقر آهن
• گزگز و بی حسی دست و پا در کمبود ب ۱۲

در بارداری دچار ضعف و سرگیجه شدی؟

برای بررسی علائم نوبت بگیر.

بهترین دکتر متخصص زنان

علت کم‌ خونی در بارداری

کمبود آهن در بدن و اسید فولات شایع‌ترین علل کم خونی در حاملگی هستند. کم خونی ریسک زایمان زودرس و عفونت مادر پس از زایمان را افزایش می‌دهد. عدم دریافت آهن کافی از طریق رژیم غذایی برای افراد مبتلا به کم خونی بارداری علت اصلی آنمی حاملگی است. بیماری‌های گوارشی مانند کرون و سلیاک هم به خاطر کاهش میزان آهنی که روده جذب کرده می‌توانند علت کم خونی در بارداری باشند. دلایل شایع کم خونی در بارداری عبارت است از:

• فقر آهن به دلیل افزایش نیاز و دریافت ناکافی
• کمبود فولات یا ویتامین ب ۱۲
• خونریزی مثل خونریزی گوارشی یا خونریزی‌های بارداری
• اختلال جذب آهن مثل سلیاک یا مشکلات گوارشی
• کم‌خونی‌های ارثی مثل تالاسمی و سیکل سل
• بیماری‌های مزمن یا مشکلات کلیوی در برخی موارد

علت کم خونی در سه ماه سوم بارداری

کم خونی در سه ماه سوم بارداری می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. در این مرحله از بارداری، مصرف آهن برای رشد و توسعه جنین و حجم خون بیشتر مادر افزایش می‌یابد. در صورتی که بدن مادر نتواند مقدار کافی آهن را تولید کند یا آهن مورد نیاز را از رژیم غذایی دریافت نکند، کم خونی در سه ماه سوم بارداری رخ می‌دهد.

کمبود ویتامین B12 و اسید فولیک، خونریزی در سه ماه سوم بارداری مانند خونریزی لثه، خونریزی معده‌ای یا خونریزی زیر پوستی باعث کاهش حجم خون می‌شود. عوامل دیگری مانند عفونت‌، بیماری‌های کلیوی، مصرف برخی داروها و مشکلات تغذیه‌ای می‌توانند به کم خونی در بارداری منجر شوند.

انواع کم‌ خونی در بارداری

رایج ترین نوع، کم خونی فقر آهن در بارداری است، اما کم خونی ناشی از کمبود فولات یا ب ۱۲ هم مهم است چون می تواند علائم عصبی ایجاد کند و نیاز به درمان هدفمند دارد. کم خونی های ارثی مثل تالاسمی و سیکل سل هم در بعضی خانواده ها وجود دارد و بهتر است قبل یا اوایل بارداری شناخته شوند تا مراقبت ها دقیق تر شود. تشخیص نوع کم خونی معمولا با ترکیب CBC و آزمایش های تکمیلی انجام می شود. برخی از انواع کم خونی بارداری عبارت است از:

• کم خونی شدید در بارداری
• کم خونی تالاسمی در بارداری
• کم‌خونی مینور در بارداری
• کم خونی سیکل سل در بارداری
• کم خونی فقر آهن در بارداری
• کم ‌خونی ناشی از ب ۱۲ و فولات در بارداری
• کم خونی همولیتیک

نوع کم‌خونی در بارداری	علت یا منشأ اصلی	توضیح کوتاه
کم‌خونی فقر آهن	افزایش نیاز به آهن و دریافت ناکافی	شایع‌ترین نوع؛ باعث خستگی، رنگ‌پریدگی و کاهش اکسیژن‌رسانی می‌شود
کم‌خونی ناشی از کمبود فولات	کمبود اسید فولیک یا اختلال جذب	اختلال در ساخت گلبول قرمز؛ در آزمایش خون الگوی متفاوت دارد
کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12	تغذیه ناکافی یا مشکل جذب	علاوه بر کم‌خونی می‌تواند علائم عصبی ایجاد کند
کم‌خونی تالاسمی در بارداری	اختلال ژنتیکی هموگلوبین	شدت آن متغیر است و نیاز به تشخیص دقیق دارد
کم‌خونی مینور (تالاسمی مینور)	نوع خفیف تالاسمی	با فقر آهن متفاوت است و معمولاً درمان خاصی ندارد
کم‌خونی سیکل سل	بیماری ارثی گلبول قرمز	بارداری پرریسک‌تر و نیازمند مراقبت نزدیک‌تر
کم‌خونی همولیتیک	تخریب زودرس گلبول‌های قرمز	ممکن است با زردی و ضعف شدید همراه باشد
کم‌خونی شدید در بارداری	افت شدید هموگلوبین به هر علت	نیازمند درمان سریع و گاهی تزریقی یا انتقال خون

کم خونی شدید در بارداری

در کم خونی شدید، پزشک معمولا علاوه بر بررسی علت، درباره روش درمان تصمیم می‌گیرد و اگر با آهن خوراکی پاسخ کافی دیده نشود یا زمان کم باشد، گزینه آهن تزریقی مطرح می‌شود و در موارد خاص و بسیار شدید ممکن است بحث انتقال خون هم مطرح شود. هدف این است که هم اکسیژن رسانی مادر بهتر شود و هم خطرات بارداری کاهش پیدا کند، پس این وضعیت جای خوددرمانی و تاخیر ندارد.

کم خونی تالاسمی در بارداری

کم خونی تالاسمی در بارداری طیف دارد و از تالاسمی مینور تا انواع شدیدتر را شامل می‌شود و شدت مراقبت بر اساس نوع آن فرق می‌کند. در انواع شدیدتر، مادر ممکن است از قبل کم خونی قابل توجه داشته باشد و در بارداری نیاز به پایش دقیق‌تر، بررسی آهن و گاهی برنامه درمانی ویژه داشته باشد. نکته کلیدی این است که تشخیص دقیق نوع تالاسمی باعث می‌شود هم مراقبت مادر بهتر تنظیم شود و هم خطرات ژنتیکی برای جنین به شکل درست بررسی شود.

کم خونی مینور در بارداری

تالاسمی مینور یا کم خونی مینور با فقر آهن یکی نیست و ممکن است مصرف بی‌دلیل آهن هم کمکی نکند، بنابراین باید با آزمایش‌های تکمیلی مثل بررسی آهن و در صورت نیاز الکتروفورز هموگلوبین تفاوت آنها مشخص شود. اگر تالاسمی مینور تایید شود، مراقبت بارداری معمولا با تمرکز روی پایش و جلوگیری از اشتباه درمانی ادامه پیدا می‌کند و در بعضی موارد بررسی همسر هم اهمیت پیدا می‌کند.

کم خونی سیکل سل در بارداری

کم خونی سیکل سل در بارداری یک بیماری ارثی است که می‌تواند علاوه بر کم خونی، با دردهای حمله ای و مشکلات جریان خون همراه شود و بارداری را پرریسک تر کند. این مادران معمولا نیاز به مراقبت نزدیک تر دارند چون کم آبی، عفونت یا استرس می‌تواند بحران ایجاد کند و علائم بدتر شود. برنامه مراقبت معمولا شامل پیگیری منظم، پیشگیری از کم آبی، توجه به علائم هشدار و هماهنگی بین متخصص زنان و تیم درمانی است تا خطر عوارض کم خونی کاهش پیدا کند.

کم خونی فقر آهن در بارداری

آنمی فقر آهن در بارداری شایع‌ترین نوع آن است و معمولا با افت انرژی، رنگ‌پریدگی و گاهی ویارهای عجیب مثل میل به یخ همراه می‌شود. دلیلش این است که نیاز روزانه بدن به آهن بالا می‌رود و اگر ذخایر کافی نباشد، هموگلوبین افت می‌کند و اکسیژن رسانی کاهش می‌یابد. درمان اصلی در بیشتر موارد مکمل آهن و اصلاح تغذیه است، اما شرط موفقیت این است که علت کمبود آهن هم مشخص شود، مثلا خونریزی شدید یا دریافت ناکافی.

کم ‌خونی ناشی از ب ۱۲ و فولات در بارداری

این شرایط معمولا با خستگی و رنگ پریدگی همراه است، اما می‌تواند علامت های عصبی مثل گزگز و بی حسی هم بدهد که در فقر آهن کمتر دیده می‌شود. این نوع کم خونی به دلیل اختلال در ساخت طبیعی گلبول قرمز ایجاد می‌شود و در آزمایش خون اغلب الگوی متفاوتی نسبت به فقر آهن دارد. درمان آن با مکمل هدفمند فولات یا ب ۱۲ انجام می‌شود و گاهی لازم است علت کمبود مثل تغذیه ناکافی یا مشکلات جذب هم بررسی شود تا مشکل دوباره برنگردد.

کم خونی همولیتیک در بارداری

کم خونی همولیتیک در بارداری زمانی رخ می‌دهد که گلبول‌های قرمز زودتر از حد طبیعی تخریب می‌شوند و بدن فرصت جبران ندارد. این وضعیت می‌تواند با زردی پوست و چشم، ادرار تیره، ضعف شدید و تپش قلب همراه باشد. شایع‌ترین نوع آن کم‌خونی همولیتیک خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی به سلول‌های خونی حمله می‌کند. تشخیص و درمان باید سریع انجام شود و معمولاً با داروهای کورتونی یا در موارد شدید تزریق خون تحت نظر پزشک انجام می‌گیرد.

راه های تشخیص کم خونی در بارداری

تشخیص کم خونی در بارداری معمولا با آزمایش کم خونی که هموگلوبین، هماتوکری شروع می‌شود و شاخص‌های گلبول قرمز را نشان می‌دهد و به پزشک کمک می‌کند کم‌خونی وجود دارد یا نه و چه الگویی دارد. در بسیاری از راهنماها غربالگری در ابتدای بارداری انجام می‌شود و بسته به نتیجه و شرایط مادر، در ادامه بارداری هم تکرار می‌شود تا افت احتمالی به موقع شناسایی شود. تعریف کم خونی در بارداری معمولا بر اساس آستانه‌های سه‌ماهه انجام می‌شود و برخی منابع برای سه ماهه دوم حد پایین تری نسبت به سه ماهه اول و سوم ذکر می‌کنند.

بعد از اینکه CBC نشان داد کم خونی وجود دارد، مرحله بعد این است که علت مشخص شود، چون درمان به علت وابسته است. برای این کار معمولا آزمایش های ذخایر آهن مثل فریتین، گاهی آهن و ظرفیت اتصال آهن، و در صورت نیاز سطح ب ۱۲ و فولات درخواست می‌شود. اگر احتمال تالاسمی یا کم خونی ارثی مطرح باشد، تست های تکمیلی مثل الکتروفورز هموگلوبین هم ممکن است لازم شود. این مسیر باعث می شود درمان دقیق و ایمن انتخاب شود و هم مادر و هم جنین در وضعیت پایدارتر قرار بگیرند. روش‌های تشخیص آنمی در بارداری عبارت است از:

• بررسی علائم
• آزمایش CBC شامل هموگلوبین و شاخص‌های گلبول قرمز
• تست فریتین برای بررسی ذخایر آهن
• آزمایش ب ۱۲ و فولات در صورت شک به کمبود
• الکتروفورز هموگلوبین در صورت احتمال تالاسمی یا سیکل سل
• بررسی علت خونریزی یا مشکلات گوارشی اگر پزشک لازم بداند
• ارزیابی سابقه پزشکی مادر، سوابق بیماری‌های قبلی، عمل‌های جراحی، مصرف داروها و عادات تغذیه‌ای

درمان کم خونی در بارداری

رفع کم خونی در بارداری برای کم خونی فقر آهن، با مکمل آهن به همراه اصلاح تغذیه امکان‌پذیر است و زمان‌بندی مصرف هم مهم است، چون برخی خوراکی‌ها و مکمل‌ها جذب آهن را کم می‌کنند. در کمبود فولات یا ب ۱۲، درمان باید هدفمند باشد و فقط آهن جواب نمی‌دهد. وقتی صحبت از درمان سریع کم خونی در بارداری می‌شود، منظور این نیست که با یک خوراکی معجزه شود، بلکه یعنی با روش درست و پایش منظم، در کوتاه ترین زمان ممکن بهبود ایجاد کنیم.

اگر مادر با آهن خوراکی دچار تهوع و یبوست شدید شود یا هموگلوبین به اندازه کافی بالا نرود، پزشک ممکن است آهن تزریقی را برای درمان کم خونی بارداری تجویز کند، چون در برخی شرایط اثر سریع تر و قابل پیش بینی تری دارد. در موارد خیلی شدید و علامت دار، یا نزدیک زایمان، تصمیم درمانی حساس تر می شود و ممکن است حتی اقدامات بیمارستانی لازم باشد. روش‌های درمان سریع کم خونی در بارداری عبارت است از:

• مکمل‌های آهن: مصرف مکمل‌های آهن به عنوان درمان اصلی کم خونی در بارداری استفاده می‌شود
• تغذیه مناسب: تغذیه صحیح و متنوع به تقویت سیستم ایمنی و کاهش کم خونی در حاملگی کمک می‌کند. مصرف غذاهای حاوی آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک ازجمله گوشت قرمز، ماهی، مرغ، سبزیجات تیره رنگ، لوبیا، نخود و مغزها توصیه می‌شود. مصرف مواد غذایی که باعث کاهش جذب آهن می‌شوند مانند چای و قهوه باید محدود شود
• مصرف ویتامین C به جذب آهن در بدن کمک می‌کند. خوراکی‌هایی مانند پرتقال، نارنگی، توت‌فرنگی و بروکلی را در رژیم غذایی خود در نظر بگیرید
• در صورتی که کم خونی شدید باشد یا بهبود نیابد، تزریق آهن یا ترانسفوژیون تجویز می‌شود

برای کم خونی در بارداری چه قرصی بخوریم؟

مصرف قرص برای این مشکل باید توسط پزشک تجویز شود. پزشک بر اساس شدت کم خونی، علت و وضعیت مادر، تصمیم می‌گیرد که آیا نیاز به مصرف قرص آهن دارید یا خیر. بهترین قرص کم خونی در بارداری به نوع کم خونی بستگی دارد، اما در بیشتر موارد که فقر آهن مطرح است، مکمل آهن خوراکی گزینه اصلی است و معمولا همراه با مکمل فولات در برنامه مراقبت بارداری قرار می‌گیرد.

برخی توصیه‌ها به مصرف دوزهای پایین‌تر اما منظم مثل حدود ۳۰ میلی گرم آهن المنتال در روز اشاره می‌کنند تا هم نیاز بارداری تامین شود و هم عوارض گوارشی کمتر شود، با این حال دوز دقیق را باید پزشک بر اساس آزمایش شما مشخص کند. اگر کمبود ب ۱۲ یا فولات وجود داشته باشد، مکمل اختصاصی همان مورد هم لازم می شود و صرفا آهن کافی نیست، پس قبل از انتخاب قرص، علت کم خونی باید مشخص شود.

آمپول کم خونی در بارداری

در موارد شدید آنمی بارداری، آمپول‌های آهن و خون مصنوعی (ترانسفوژیون) تجویز می‌شوند. آمپول‌های آهن حاوی مقادیر بالایی از آهن هستند که به سرعت سطح آهن در بدن را افزایش می‌دهند. این آمپول‌ها می‌توانند در کوتاه‌مدت سطح آهن را ترمیم کرده و علائم کم خونی را کاهش دهند. در مواردی که کم خونی شدید در بارداری با مصرف مکمل‌های آهن و قرص‌های آهن قابل درمان نباشد، پزشک ممکن است ترانسفوژیون را تجویز کند. در این روش، خون مصنوعی به شما تزریق می‌شود تا سطح خون و آهن در بدنتان افزایش یابد.

در بارداری دچار کم خونی شدی و نگرانی؟ برای تجویز دارو با متخصص مشورت کن.

دکتر کم خونی

 درمان خانگی کم خونی در بارداری

منظور از درمان خانگی کم خونی در بارداری کارهایی است که کنار درمان اصلی کمک می‌کند ذخایر آهن بهتر تامین شود، نه اینکه جایگزین تشخیص و دارو شود. مهم ترین بخش درمان خانگی، اصلاح تغذیه، رعایت زمان مصرف آهن و جلوگیری از عوامل کاهش جذب است، مثلا بهتر است آهن را با چای و قهوه یا همزمان با لبنیات مصرف نکنید و در عوض همراه با منابع ویتامین سی استفاده کنید. اگر علائم شدید دارید یا هموگلوبین پایین است، درمان خانگی به تنهایی کافی نیست و باید زیر نظر پزشک مکمل مناسب و پیگیری آزمایش انجام شود.

برای کم خونی در بارداری چه بخوریم؟

برای کم‌خونی در بارداری بهتر است تمرکز روی منابع آهن با جذب خوب و ترکیب هوشمندانه غذاها باشد، چون همه آهن‌ها یکسان جذب نمی‌شوند. گوشت قرمز کم چرب، مرغ و ماهی از منابع آهن هم ویتامین‌دار هستند و آهن آنها بهتر جذب می‌شود، و در کنار آنها می‌توانید از حبوبات، عدس، اسفناج و مغزها هم استفاده کنید. اگر این خوراکی ها را همراه با منابع ویتامین سی مثل فلفل دلمه ای یا مرکبات بخورید، جذب آهن بیشتر می‌شود و اگر همزمان چای و قهوه مصرف کنید، جذب کمتر می‌شود. برخی از غذاهای خون ساز در بارداری عبارتند از:

• مواد غذایی حاوی آهن
• خوراکی‌های سرشار از آهن و امگا-۳
• تخم مرغ
• مواد غذایی حاوی ویتامین ث
• مواد غذایی حاوی فولات
• مواد غذایی حاوی ویتامین B12
• خوراکی‌های حاوی مس

چه میوه هایی برای کم خونی در بارداری مفید است؟

میوه ها به تنهایی درمان کم خونی نیستند، اما چون ویتامین سی و آنتی اکسیدان دارند می‌توانند جذب آهن را بهتر کنند و به رژیم بارداری کیفیت بدهند. پرتقال، کیوی، توت فرنگی و انار از گزینه‌هایی هستند که به دلیل ویتامین سی می‌توانند کنار وعده‌های آهن‌دار مفید باشند، و خشکبارهایی مثل کشمش و توت خشک هم می‌توانند به تامین انرژی و برخی ریزمغذی‌ها کمک کنند. نکته مهم این است که اگر دیابت بارداری یا محدودیت قندی دارید، باید انتخاب و مقدار میوه با نظر پزشک تنظیم شود. برخی از میوه‌های مفید عبارتند از:

• زردآلو
• هلو
• توت‌فرنگی
• پرتقال
• آناناس
• خرما
• انگور

درمان کم خونی در بارداری طب سنتی

در طب سنتی، برخی روش‌ها و توصیه‌ها برای این مشکل وجود دارد. اما قبل از هر چیز، مهم است که با پزشک متخصص مشورت کنید. برخی از راهکارهای درمان کم خونی در حاملگی در طب سنتی را آورده‌ایم:

• مصرف مواد غذایی خاص به عنوان مکمل‌های خون ساز مانند زرشک کوهی، اسفناج، آلوئه ورا، نبات، خاکشیر و همچنین میوه‌هایی مانند انگور، سیب و زردآلو
• استفاده از گیاهان دارویی برای افزایش سطح آهن در بدن و کمک به کم خونی مانند شیرین‌بیان، شاه‌تره، زعفران، خاکشیر، زنجبیل و زعفران
• برخی تکنیک‌های ماساژ در طب سنتی برای تحریک نقاط خاص در بدن و بهبود جریان خون استفاده می‌شوند. ماساژ پاها، به ویژه در ناحیه قسمت بالایی پا و پاشنه، ممکن است برای بهبود کم خونی مفید باشد.
• دمنوش و چای گیاهی مانند چای نعناع، زنجبیل و آویشن

درمان کم خونی شدید در بارداری

در صورتی که کم خونی شما در حاملگی به حدی شدید است که نیاز به درمان فوری دارد، پزشک ممکن است راهکارهای زیر را برای درمان پیشنهاد کند:

• تزریق آهن: در صورتی که سطح آهن در بدن به حد زیادی پایین رسیده است، پزشک ممکن است تزریق آهن را تجویز کند. این روش بهبود سریع تر سطح آهن در بدن شما را فراهم می‌کند
• تزریق اپو: اپو یا اریتروپوئیتین، هورمونی است که تولید سلول‌های قرمز خون را تحریک می‌کند
• کنترل خونریزی از طریق تزریقات مخصوص یا در بیمارستان
• تغذیه و رژیم غذایی خاص
• پیگیری مداوم با پزشک

عوارض کم خونی در بارداری

آنمی از عوارض بارداری جدی و خطرناک برای مادر و جنین است که ریسک زایمان زودرس را بالاتر می‌برد تا جایی که زایمان پیش از پایان هفته ۳۷ بارداری اتفاق می‌افتد. از دیگر عوارض کم خونی در حاملگی می‌توان به وزن کم نوزاد حین تولد و افسردگی بعد زایمان اشاره کرد. همچنین کم‌خونی می‌تواند بدن را در زمان زایمان آسیب‌پذیرتر کند، چون ذخیره هموگلوبین پایین‌تر است و جبران خون از دست‌رفته سخت‌تر می‌شود. شدت عوارض کم خونی بارداری به علت کم‌خونی، میزان افت هموگلوبین و زمان شروع درمان بستگی دارد و همین باعث می‌شود پیگیری منظم و درمان دقیق اهمیت زیادی داشته باشد. دیگر عوارض این بیماری برای مادر و جنین عبارتند از:

• خونریزی
• مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی
• عفونت
• سقط جنین بدون دلیل
• مرده‌زایی
• فشار خون بالا
• مشکلات عصبی

عوارض کم خونی در بارداری بر روی جنین

کم خونی مادر در این دوران برای جنین هم خطرناک است و مانع رشد جنین شده تا جایی که جنین به اندازه کافی وزن نمی‌گیرد، موقع تولد وزن مناسب نداشته و از کمبود وزن رنج می‌برد. به‌علاوه اینکه احتمال زودتر به دنیا آمدن جنین هم با کم خونی مادر تشدید می‌شود. شدت این اثر به این بستگی دارد که کم‌خونی چقدر شدید است، از چه زمانی شروع شده و درمان از چه زمانی آغاز شده است. خبر خوب این است که در بسیاری از موارد با درمان و پایش درست می‌توان ریسک را کاهش داد و بارداری را به سمت وضعیت ایمن‌تر هدایت کرد.

کم خونی شدید در بارداری چه عوارضی دارد؟

کم خونی شدید در حاملگی ریسک عوارض زیر را تشدید می‌کند:

• زایمان زودرس
• احتمال مرگ و میر نوزاد
• رشد ناقص جنین
• وزن کم حین تولد
• احتمال مرگ مادر در اثر خونریزی
• افسردگی بعد زایمان

پزشکان پیشنهادی

۴.۶ (۱۳۰۸ نظر)

دکتر نیلوفر قدرتی

تخصص داخلی

نوبت بگیرید

۵ (۹۹۲ نظر)

فریبا یوسفی

تخصص تغذیه

نوبت بگیرید

۴.۷ (۵۱۷ نظر)

دکتر سید فرشاد سید طاهر

تخصص داخلی

نوبت بگیرید

۵ (۳۴۶ نظر)

دکتر مینا خانحسینی

تخصص داخلی

نوبت بگیرید

۴.۹ (۳۲۲ نظر)

حسین فزونی

تخصص تغذیه

نوبت بگیرید

۴.۹ (۲۹۰ نظر)

دکتر هادی طاهری

تخصص داخلی

نوبت بگیرید

راه های پیشگیری از کم‌ خونی بارداری

پیشگیری از کم‌خونی بارداری از قبل از بارداری شروع می‌شود، یعنی بهتر است اگر سابقه کم‌خونی یا رژیم محدود دارید، قبل از اقدام یک بار CBC و در صورت نیاز ذخایر آهن بررسی شود. در طول بارداری هم مصرف منظم مکمل‌های توصیه‌شده و پیگیری آزمایش‌های کنترل، پایه پیشگیری است و اجازه نمی‌دهد کمبودها پنهان بمانند و شدید شوند. بسیاری از راهنماها روی مکمل آهن روزانه برای پیشگیری در بارداری تأکید دارند، اما مقدار دقیق باید با توجه به وضعیت شما تنظیم شود.

از نظر تغذیه، پیشگیری یعنی منابع آهن را در برنامه روزانه داشته باشید و کاری کنید جذب آهن بهتر شود. خوردن مواد حاوی ویتامین‌سی کنار وعده‌های آهن‌دار و فاصله دادن چای و قهوه از غذا یا از زمان مصرف آهن می‌تواند اثر زیادی روی جذب داشته باشد. اگر تهوع بارداری، سوزش معده یا یبوست باعث شده آهن را نامنظم مصرف کنید، همان را با پزشک مطرح کنید تا راهکار عملی و قابل تحمل پیدا شود. برخی از رها‌های پیشگیری از آنمی بارداری را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

راه‌های پیشگیری	توضیحات
مصرف رژیم غذایی سالم و متنوع	شامل مواد غذایی غنی از آهن (مانند گوشت قرمز، حبوبات و سبزیجات برگ سبز تیره)، فولات (مانند سبزیجات برگ سبز، آجیل و حبوبات)، ویتامین B12 (مانند گوشت، تخم مرغ و لبنیات) و سایر مواد مغذی ضروری برای جلوگیری از کم خونی.
مصرف مکمل‌های معدنی و ویتامین‌ها	استفاده از مکمل‌های آهن، فولات و ویتامین B12 به توصیه پزشک برای اطمینان از دریافت مقدار کافی این مواد مغذی و پیشگیری از کم خونی.
استفاده از روش‌های ایمن برای کنترل خونریزی دندانی و جلوگیری از مدفوع خونی	اقداماتی مانند مراقبت دندانی منظم و استفاده از روش‌های مناسب برای جلوگیری از خونریزی‌های احتمالی که می‌تواند به کاهش سطح آهن بدن منجر شود.
استراحت کافی و مدیریت استرس	استراحت کافی و روش‌های مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق برای حفظ سطح انرژی بدن و پیشگیری از شرایطی که می‌تواند به کم خونی منجر شود.
مراجعه منظم به پزشک و انجام آزمایشات خون	انجام دادن چکاپ‌های منظم و آزمایشات خون برای بررسی سطح آهن و سایر نشانگرهای خونی مهم، به منظور تشخیص به موقع کم خونی و شروع درمان اگر لازم باشد.

نتیجه گیری

کم خونی در بارداری نوعی اختلال شایع در زنان است که در حاملگی روی می‌دهد. بدن مادر در این دوره خون بیشتری تولید کرده و به آهن بیشتری نیاز دارد. در صورتی که میزان آهن دریافتی کم باشد، اکسیژن کافی به اندام‌های بدن نرسیده و احساس ضعف و خستگی عمومی در مادر ایجاد می‌شود و عوارض جدی نه فقط برای مادر که برای جنین نیز به دنبال دارد از جمله زایمان زودرس، وزن کم حین تولد یا افسردگی پس از زایمان. کم‌خونی در بارداری شایع است، اما قابل پیشگیری و قابل درمان هم هست، به شرطی که آن را طبیعی فرض نکنید و دنبال علتش بروید. از این نقطه به بعد، مهم‌ترین کار این است که درمان را دقیق و منظم ادامه دهید و همزمان عادت‌های غذایی را طوری تنظیم کنید که جذب آهن بهتر شود.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!