فهرست مطالب
آناتومی مغز شامل دو نیمکره است که به چهار ناحیه یا لوب تقسیم می‌شود. مسئولیت گفتار، تفکر، یادگیری، احساسات و کنترل حرکات بر عهده لوب‌های پیشانی است که در قسمت جلویی مغز قرار دارند. پشت این لوب‌ها، لوب‌های جداری واقع شده‌اند که پردازش اطلاعات حسی از قبیل لمس، دما و درد را انجام می‌دهند. این ساختارها به همکاری با یکدیگر پرداخته و عملکردهای پیچیده مختلفی را در مغز تسهیل می‌کنند. برای آشنایی با عملکرد مغز تا انتهای این مقاله از دکترتو همراه ما باشید. شما می‌توانید از سامانه دکترتو برای یافتن بهترین پزشکان مغز و اعصاب کمک گرفته و یا به صورت متنی و تلفنی با آنها مشورت کنید.
اناتومی مغز چیست؟
آناتومی مغز شامل ساختارهای اساسی است که هر یک وظایف خاصی دارند. مخ، بزرگ‌ترین بخش مغز، شامل دو نیمکره چپ و راست و مسئول تفکر، حافظه، احساسات و حرکات ارادی است. مخچه که پشت مغز قرار گرفته، حرکات و تعادل را تنظیم میکند. ساقه مغز شامل بصل النخاع، پل و میان‌ساقه است و وظایف حیاتی مانند کنترل تنفس و ضربان قلب را بر عهده دارد. تالاموس به عنوان مرکز انتقال اطلاعات حسی به بخش‌های مختلف مغز عمل میکند و هیپوتالاموس در تنظیم دما، خواب و احساس گرسنگی نقش دارد. کار آمیگدالا، پردازش احساسات و هیپوکامپ، حافظه و یادگیری است.
| بخش مغز | عملکرد کلی | ساختارهای مهم |
|---|---|---|
| مخ | مرکز کنترل تفکر، احساسات، حافظه، زبان، حرکت ارادی و ادراک حسی | قشر مغز، لوب‌های پیشانی، آهیانه‌ای، پس‌سری و گیجگاهی، جسم پینه ای |
| مخچه | هماهنگی حرکات، حفظ تعادل، تنظیم تون عضلانی | قشر مخچه، ماده سفید مخچه |
| ساقه مغز | کنترل عملکردهای حیاتی مانند تنفس، ضربان قلب، هضم، همچنین انتقال اطلاعات بین مغز و بدن | بصل‌النخاع، پل مغزی، مغز میانی |
| سیستم لیمبیک | کنترل احساسات، انگیزه، حافظه و رفتارهای مرتبط با بقاء | آمیگدالا، هیپوکامپ، سپتوم |
| تالاموس | ایستگاه رله حسی، انتقال اطلاعات حسی به قشر مغز | هسته‌های تالاموس |
| هیپوتالاموس | تنظیم هموستاز بدن، کنترل غدد درون‌ریز، رفتارهای مرتبط با بقا | هسته‌های هیپوتالاموس |
اناتومی قسمت های مختلف مغز
مغز یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم عصبی مرکزی است و عملکردهای متعددی را مدیریت میکند. ساختار و آناتومی قسمت‌های مختلف مغز عبارتند از:
- نیمکره‌ها: مغز به دو نیمکره راست و چپ تقسیم می‌شود که هر کدام وظایف خاصی را بر عهده دارند. نیمکره چپ بیشتر با عملکردهای تحلیلی و منطقی مرتبط است، در حالی که نیمکره راست به خلاقیت و ادراک بصری مرتبط می‌شود.
- لوب‌ها: مغز به چهار لوب اصلی تقسیم می‌شود:
- لوب پیشانی: مسئول برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و کنترل رفتاری است.
- لوب پارینه‌ای: ادراک حسی و پردازش اطلاعات جسمی را مدیریت میکند.
- لوب گیجگاهی: به شنوایی و پردازش اطلاعات احساسی مربوط است.
- لوب پس‌سری: مسئول بینایی و پردازش تصاوير است.
- هسته‌های قاعده‌ای
این ساختارها در انجام حرکات و یادگیری نقش دارند و اطلاعات حرکتی را پردازش می‌کنند.
- مخچه
مخچه پشت مغز قرار گرفته و وظیفه هماهنگی حرکات عضلانی و حفظ تعادل را برعهده دارد.
- ساقه مغز
ساقه مغز که کارش کنترل تنفس و ضربان قلب است، ارتباط بین مغز و دستگاه عصبی محیطی را برقرار میکند.
- سیستم لیمبیک
این بخش مسئول احساسات و حافظه است و شامل ساختارهایی مانند هیپوکامپ و آمیگدالا می‌شود.
۱. لوب های مغز
هر نیمکره مغز چهار لوب دارد که لوب‌های مغزی شامل لوب فرونتال، پریتال، اکسیپیتال و تمپورال می‌شوند. لوب پیشانی، عملکردهای شناختی و کنترل حرکات ارادی را انجام می‌دهد. لوب پریتال اطلاعات مربوط به دما، چشایی، لمس و حرکت را پردازش میکند. لوب آکسیپیتال نیز عمدتا مسئول پردازش بینایی است.
نیمکره راست مغز
کنترل عملکردها و مهارت‌های خاص بر عهده نیمکره راسته مغز است. وظایف این بخش از مغز شامل موارد زیر می‌شود:
- خلاقیت و تفکر تخیلی: نیمکره راست به فعالیت‌هایی مانند هنر، موسیقی و حل مسائل غیرخطی کمک میکند.
- شناسایی الگوها: این قسمت در تشخیص الگوها و درک مفاهیم کلی نقش دارد.
- فهم احساسات: نیمکره راست در پردازش احساسات و ارتباطات غیرکلامی اهمیت دارد.
- فضاسازی: این نیمکره در درک و تعامل با محیط سه‌بعدی موثر است.
نیمکره چپ مغز
نیمکره چپ مغز مسئول پردازش زبان، صحبت کردن و نوشتن، تحلیل منطقی، حل مسئله و تفکر، محاسبات ریاضی و کار با داده‌های عددی و تمرکز بر جزئیات و اطلاعات دقیق است.
تفکر حل مسئله ضعیفی داری و ناراحتی؟
همین حالا از متخصص کمک بگیر.
۲. اناتومی ساقه مغز
ساقه مغز، بخش حیاتی سیستم عصبی مرکزی است که بین مغز و نخاع قرار دارد و شامل سه بخش اصلی زیر می‌شود:
- مغز میانی یا میان مغز (Midbrain) مسئول پردازش اطلاعات حسی و حرکتی که نقش مهمی در خواب و بیداری دارد.
- پل (Pons) که ارتباط بین دو نیمکره مغز و نخاع را فراهم میکند و کارش تنظیم خواب و فعالیت‌های حرکتی است.
- پیاز مغز، بصل‌النخاع، نخاع مستطیل یا مدولا (Medulla Oblongata) عملکرد خودکار و غیرارادی بدن مانند تنفس، ضربان قلب و فشار خون را کنترل میکند و نقش حیاتی در زندگی مغز دارد.
۳. اناتومی عروق مغز
عروق مغز به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند؛ عروق کاروتید و سرخرگ مهره‌ای. هر کدام از این بخش‌ها وظایفی برعهده دارند که عبارتند از:
- عروق (شریان) کاروتید (Carotid Arterie) شامل دو شاه‌رگ داخلی و خارجی کاروتید شده که خون غنی از اکسیژن مورد نیاز برای مغز را تامین میکند. شاه‌رگ‌های داخلی کاروتید به ناحیه‌های مختلف مغز از جمله لوب پیشانی، تمپورال و پاریتال می‌روند.
- سرخرگ مهره‌ای یا شریان ورتبرال (Vertebral Arteries) خون را از شریان‌های زیرین گردن تامین کرده و به سمت مغز می‌فرستند. و به سمت مغز حرکت می‌کنند.
۴. اناتومی مقطعی مغز
آناتومی مقطعی مغز، ساختارهای مختلف مغز در مقطع‌های عمودی یا افقی را بررسی و بخش‌های اصلی مغز را شناسایی میکند:
- لوب‌های مغزی ازجمله لوب پیشانی، لوب پاریتال، لوب تمپورال و لوب اکسیپیتال
- ساختارهای عمیق ازجمله تالاموس، هیپوتالاموس (Hypothalamus):، آمیگدالا و هیپوکامپ
- ساقه مغز شامل میان مغز، پل و مدولا
- مخچه
- سیستم عروقی و شریانی
- الیاف عصبی و مسیرهای انتقال سیگنال
۵. اناتومی فیزیولوژی مغز
از نظر فیزیولوژیک، مغز مسئول چند عملکرد کلیدی است. یکی از این عملکردها، فعالیت‌های شناختی است که شامل تفکر، یادگیری و حافظه می‌شود. این فرآیندها از طریق تعامل بین بخش‌های مختلف مغز انجام شده و به پردازش و ذخیره‌سازی اطلاعات کمک می‌کنند. همچنین، حرکات ارادی نیز تحت کنترل مغز قرار دارند. سیگنال‌ها از نواحی خاص مغز به عضلات ارسال شده که موجب انجام حرکات دقیق و هماهنگ می‌گردند.
علاوه بر این، مغز وظیفه پردازش اطلاعات حسی را بر عهده دارد ازجمله ورودی‌های حواس مختلف مانند بینایی، شنوایی، لمس، دما و درد که مغز آنها را پردازش و تفسیر میکند. این پردازش به ما کمک میکند تا به طور صحیح به محیط اطراف پاسخ دهیم. همچنین، تنظیم خواب و بیداری از وظایف دیگری است که مغز به عهده دارد.
فعالیت‌های مغزی در دوره‌های خواب و بیداری به شدت متفاوت است و مغز از طریق نواحی خاصی، الگوهای خواب را تنظیم و بر چرخه‌های خواب و بیداری نظارت میکند. بدین ترتیب، ساختار و عملکرد مغز به آن امکان می‌دهد تا به عنوان مرکزی برای کنترل و هماهنگی تمام فعالیت‌های بدن عمل کند و تاثیرات عاطفی و شناختی را نیز مدیریت نماید.
۶. اناتومی مغز میانی
مغز میانی شامل یک سطح جلویی، یک سطح عقبی و دو سطح کناری است. در قسمت پشتی آن چهار هسته وجود دارد؛ دو هسته در بالا که به نام برجستگی‌های دوقلوی فوقانی شناخته می‌شوند و دو هسته در پایین که به برجستگی‌های دوقلوی تحتانی معروف هستند. برجستگی‌های فوقانی با سیستم بینایی و برجستگی‌های تحتانی با سیستم شنوایی مرتبط‌اند.
عملکرد مغز (مغز انسان چگونه کار میکند؟)
عملکرد مغز انسان به عنوان مرکز پردازش اطلاعات و کنترل بدن، شامل فرایندهای پیچیده و مختلفی است که عبارتند از:
- پردازش اطلاعات حسی
مغز اطلاعات دریافتی از حواس پنج‌گانه (بینایی، شنوایی، لامسه، چشایی و بویایی) را پردازش کرده و تفسیر میکند تا درک دقیقی از محیط اطراف داشته باشد.
- کنترل حرکات
مغز مسئول هماهنگی و کنترل حرکات ارادی و غیرارادی است. نواحی خاصی از مغز مانند لوب پیشانی و مخچه به هماهنگی حرکات پیچیده کمک می‌کنند.
- عملکردهای شناختی
مغز در انجام وظایف شناختی مختلف مانند تفکر، یادگیری، حافظه و برنامه‌ریزی نقش دارد. نواحی مانند قشر پیشانی به انجام این وظایف کمک می‌کنند.
- تنظیم هیجانات
مغز به پردازش و تنظیم احساسات کمک میکند.
- تنظیم خواب و بیداری
نواحی خاصی از مغز، مانند ساقه مغز، مسئول تنظیم چرخه خواب هستند.
- تولید زبان
زبان و گفتار به‌طور عمده در نیمکره چپ مغز پردازش می‌شود. نواحی برکا و ورنیکه به تولید و درک زبان مربوط هستند.
متن انگلیسی:
hopkinsmedicine
The brain sends and receives chemical and electrical signals throughout the body. Different signals control different processes, and your brain interprets each. Some make you feel tired, for example, while others make you feel pain
ترجمه متن:
مغز سیگنال‌های الکتریکی و شیمیایی را دریافت کرده و آن را به کل بدن می‌فرستد. سیگنال‌های مختلف، فرایندهای مختلف را کنترل کرده و مغز هر کدام از آنها را تفسیر میکند که برخی از آنها باعث ایجاد حس خستگی و برخی باعث ایجاد حس درد می‌شوند.
بیماری های مغز
بیماری های مغزی می‌توانند تاثیرات جدی بر عملکرد شناختی، حرکتی و احساسی فرد بگذارند. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:
- زوال عقل: کاهش تدریجی عملکردهای شناختی، حافظه و قدرت تصمیم‌گیری. بیماری آلزایمر رایج‌ترین نوع زوال عقل است.
- پارکینسون: اختلال حرکتی که با لرزش، سفتی عضلات و اختلال در تعادل و هماهنگی همراه است.
- اوتیسم: اختلالی که روی تعاملات اجتماعی و رفتار تاثیر می‌گذارد.
- اختلال نقص توجه (ADHD): مشکل در تمرکز و کنترل رفتار که بر یادگیری و عملکرد فرد تاثیر می‌گذارد.
- سکته مغزی: اختلال در خونرسانی به مغز که منجر به از دست‌دادن عملکردهای حرکتی یا شناختی می‌شود.
- آسیب‌دیدگی مغزی در اثر ایجاد زخم در دیواره رگ‌های خونی و خونریزی مغزی
- ام‌اس: اختلال خود ایمنی که به پوشش حفاظتی عصب‌ها آسیب می‌زند و منجر به مشکلات حرکتی و حسی می‌شود.
- مننژیت: التهاب غشاهای محافظ مغز و نخاع که ناشی از عفونت یا بیماری خودایمنی است.
- افسردگی: اختلالی که با احساس ناامیدی، خستگی و عدم انگیزه همراه است.
- اختلال دوقطبی: حرکات شدید خلقی بین حالاتی از افسردگی و نشاط شدید
- تومورهای مغزی که می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند و ممکن است روی عملکرد مغز تاثیر بگذارند.
علائم خاص مغزی داری که نگرانت کرده؟ همین حالا از پزشک راهنمایی بگیر.
۱. سرطان مغز (تومور مغزی)
سرطان مغز یا تومور مغزی، به رشد غیرعادی سلول‌ها داخل مغز یا اطراف آن اطلاق می‌شود. تومورهای مغزی می‌توانند به دو دسته عمده تقسیم شوند: تومورهای اولیه که در خود مغز شکل می‌گیرند و تومورهای ثانویه که از نقاط دیگر بدن به مغز متاستاز می‌زنند. علائم تومور مغزی شامل سردردهای شدید و مکرر، تهوع، استفراغ، تغییرات بینایی، مشکلات تعادل و اختلالات گفتاری شده و از طریق MRI یا CT اسكن تشخیص داده می‌شوند. درمان سرطان مغز بسته به نوع و مرحله تومور با جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی انجام می‌گیرد که به حذف یا کنترل تومور و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کنند.
۲. خشکی مغز
خشکی مغز چیست؟ کاهش آب و رطوبت در بافت مغز می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و به عنوان نوعی آسیب به بافت مغزی یا عوارض بیماری‌های خاص تعبیر می‌شود. این وضعیت ممکن است به کاهش عملکرد مغز و بروز علائمی مانند سردرگمی، مشکلات حافظه و اختلالات شناختی منجر گردد. علل خشکی مغز عبارتند از کم‌آبی شدید، آسیب‌های مغزی یا بیماری‌های خاص مثل زوال عقل یا ضربه مغزی. تشخیص و بررسی دقیق برای شناسایی علت اصلی و درمان مناسب ضروری است.
۳. کوچک شدن مغز
کوچک شدن مغز که به آن آتروفی مغزی نیز می‌گویند به کاهش حجم و توده بافت مغز اطلاق می‌شود. آتروفی مغز در اثر دلایل مختلفی از جمله زوال عقل، بیماری‌های عصبی مانند بیماری ام اس، ضربه مغزی، یا آسیب‌های ناشی از مصرف مواد به‌وجود می‌آید. کوچک شدن مغز می‌تواند منجر به اختلالات شناختی، کاهش حافظه، مشکلات تعادلی و تغییرات رفتاری شود. تشخیص معمولا از طریق تصویر‌برداری مغزی مانند MRI یا سی‌تی‌اسکن انجام می‌گیرد. با دارو، فیزیوتراپی و اقدامات توانبخشی، تغییرات در سبک زندگی مانند تغذیه سالم، ورزش، و تمرینات مغزی می‌توان این عارضه را کنترل و درمان نمود.
متن انگلیسی:
baptisthealth
Short of death, it can also rob a person of his or her ability to manage daily affairs, resulting in social withdrawal, isolation, and depression. There is currently no cure for cerebral atrophy, but hope remains that medical research will discover a way to more effectively address this condition
ترجمه متن:
به جز مرگ، آتروفی مغزی می‌تواند فرد را از توانایی مدیریت امور روزمره خود محروم کرده و در نتیجه منجر به کناره‌گیری اجتماعی، انزوا و افسردگی شود. در حال حاضر درمانی برای آتروفی مغزی وجود ندارد، اما امید است که تحقیقات پزشکی راهی برای مقابله موثرتر با این وضعیت پیدا کنند.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
عملکرد مغز به شدت پیچیده است و محققان هنوز در حال کشف بسیاری از رازهای عملکرد ذهن هستند. با درک بهتر از چگونگی فعالیت بخش‌های مختلف و آناتومی مغز، می‌توان تاثیر بیماری یا آسیب بر عملکرد مغز را نیز بهتر درک کرد. اگر احساس می‌کنید علائم بیماری مغزی را تجربه می‌کنید، برای بررسی و ارزیابی بیشتر می‌توانید به متخصص مغزواعصاب مراجعه کنید. در صورت عدم نیاز به حضور در مطب می‌توانید از طریق مشاوره آنلاین مغز و اعصاب در وب‌سایت دکترتو به صورت متنی یا تلفنی با پزشک مورد نظرتان مشورت کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!