فهرست مطالب
درمان مبتنی بر شفقت (Compassion-Focused Therapy – CFT) رویکرد جدید و امیدبخشی در زمینه درمان اختلالات شناختی است که بر افزایش توانایی فرد در داشتن شفقت به خود و دیگران تمرکز دارد. یکی از مزایای این درمان در بیماران مبتلا به اختلالات شناختی، کاهش استرس و اضطراب است. CFT به افراد کمک می‌کند تا با مشکلات خود با مهربانی و درک بیشتری برخورد کنند که منجر به بهبود سلامت روان می‌شود. همچنین، تمرکز بر شفقت به خود و پذیرش محدودیت‌ها می‌تواند به افزایش تمرکز، حافظه و سایر توانایی‌های شناختی کمک کند و بهبود کیفیت زندگی بیماران را در پی داشته باشد. در این مقاله از دکترتو شما را به طور کامل با این روش درمانی آشنا خواهیم کرد. با ما همراه باشید. اما اگر علاقمند به این روش درمانی شده‌اید بهتر است از یک روانشناس یا روانپزشک کمک بگیرید. شما می‌توانید از دکترتو برای تعیین وقت حضوری یا مشاوره تلفنی و متنی با پزشکان استفاده کنید.
درمان مبتنی بر شفقت چیست؟
این درمان با ایجاد حس امید و هدفمندی در بیماران، انگیزه آنها را برای همکاری در درمان و انجام فعالیت‌های روزانه افزایش می‌دهد. درمان مبتنی بر شفقت اغلب به‌صورت مکمل سایر رویکردهای درمانی مانند دارو درمانی و درمان‌های شناختی-رفتاری استفاده می‌شود و نتایج امیدوارکننده‌ای در بهبود علائم اختلالات شناختی نشان داده است.
درمان مبتنی بر شفقت یا آموزش ذهن همدلانه (CMF)، مفهوم ادغام تکنیک‌های آموزش همدلی در روان درمانی است تا عادت‌های تفکر مهربان‌تر را ایجاد کند. این نوع درمان بر اهمیت همدلی و شفقت به خود در ارتباط با خود فرد و دنیای پیرامون تاکید دارد و از ارزش‌های بودایی نشات می‌گیرد که بر تاثیر شفقت بر خوشبختی دیگران و خود تاکید می‌کند. در این تکنیک درمانی، بیمار مهارت‌هایی را توسعه می‌دهد که به‌لطف آنها مهربانی نسبت به خود را تجربه کرده و از طریق استراتژی‌های مبتنی بر ذهن آگاهی، برای دیگران ارزش و اهمیت قائل می‌شوند.
درمان مبتنی بر شفقت به‌نوعی شبیه روان درمانی شناختی-رفتاری است اما از تکنیک‌هایی بهره می‌گیرد که خصیصه‌هایی مانند پذیرش و احترام به خود، تقویت عزت نفس و احساسات مثبت را برقرار می‌کنند. این روش بیشتر مناسب افرادی است که با تفکرات مخرب، افسردگی یا اضطراب مبارزه با احساسات ناخوشایند شرم و خودانتقادی دست و پنجه نرم می‌کنند.
مشاوره روانشناسی
با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران
تاریخچه درمان مبتنی بر شفقت
درمان مبتنی بر شفقت رویکرد درمانی نسبتا جدیدی است که در اواخر دهه ۱۹۹۰ توسط روانشناس انگلیسی پروفسور پل گیلبرت ابداع شد. گیلبرت این درمان را به‌عنوان مکملی برای رویکردهای درمانی شناختی-رفتاری توسعه داد.
ریشه‌های نظری CFT به مطالعات روانشناسی تکاملی، روانشناسی شناختی و آموزه‌های بودایی برمی‌گردد. این رویکرد بر این فرض استوار است که ظرفیت انسان برای شفقت و مهربانی یک ویژگی تکاملی مهم است که می‌تواند به بهبود سلامت روان کمک کند.
اوایل دهه ۲۰۰۰، محققان شروع به مطالعه اثربخشی درمان مبتنی بر شقفت برای درمان اختلالات روانی همچون افسردگی، اضطراب و اختلالات شخصیت کردند. نتایج این مطالعات نشان داد که این رویکرد درمانی می‌تواند به کاهش علائم و بهبود عملکرد روانی بیماران کمک کند.
کاربرد درمان مبتنی بر شفقت
درمان مبتنی بر شفقت کاربردهای گسترده‌ای در حوزه سلامت روان و درمان اختلالات مختلف دارد که در ادامه برخی از متداول‌ترین کاربردهای این تکنیک را آورده‌ایم:
- درمان اختلالات روانی: به خصوص برای درمان اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال مرزی و احساسات شدید شرم و خود-انتقادی مفید است. این درمان به افراد کمک می‌کند تا رابطه سازنده‌تری با خود و دیگران برقرار کنند.
- بهبود خود-شفقتی: یکی از اهداف اصلی CFT تقویت خود-شفقتی در افراد است که باعث بهبود سلامت روان و کاهش استرس و افسردگی در افراد می‌شود.
- افزایش تاب‌آوری: تمرینات شفقت محور در تکنیک درمان مبتنی بر شفقت به افزایش انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری افراد در برابر چالش‌های زندگی کمک می‌کند.
- بهبود روابط بین‌فردی: این تکنیک به افراد کمک می‌کند تا همدلی و توجه بیشتری به دیگران داشته باشند و روابط سالم‌تری برقرار کنند.
- کاهش خشونت و پرخاشگری: تمرکز CFT بر پرورش شفقت و توجه به خود و دیگران است که می‌تواند به کاهش رفتارهای پرخاشگرانه و خشونت‌آمیز نیز کمک کند.
در مجموع، درمان مبتنی بر شفقت، رویکرد جامع و موثری برای بهبود سلامت روان و عملکرد فردی و اجتماعی افراد به‌شمار می‌آید که باعث بهبود و درمان اختلالات شناختی مانند زوال عقل و آلزایمر، ارتقای سطح کیفی زندگی بیمار و درمان اختلالات خوردن، اعتیاد و مشکلات جسمی مزمن می‌شود.
انعطاف پذیری در برابر مشکلات نداری؟
از متخصص مشورت بگیر.
محدودیت های موجود در درمان مبتنی بر شفقت
همانند سایر رویکردهای درمانی، درمان مبتنی بر شفقت نیز با محدودیت‌ها و چالش‌هایی همراه است:
- برخی افراد ممکن است با مفهوم شفقت به خود و دیگران ارتباط برقرار نکنند و آن را دشوار بیابند. این امر نیاز به صبر و مراحل آمادگی سازی بیشتری دارد.
- رویکرد درمانی نسبتا پیچیده است که آموزش و مهارت‌های ویژه‌ای را از سوی درمانگران می‌طلبد.
- در برخی فرهنگ‌ها، مفاهیم شفقت و خودمهربانی با باورهای رایج تناقض دارد.
- علی‌رغم توسعه روزافزون CFT، هنوز نیاز به انجام مطالعات بیشتر برای تایید اثربخشی آن در طیف گسترده‌ای از اختلالات وجود دارد.
- اجرای کامل برنامه CFT نیازمند تعداد جلسات درمانی زیادی است که ممکن است برای بعضی بیماران و نظام‌های درمانی چالش‌برانگیز باشد.
میزان اثر بخشی درمان مبتنی بر شفقت نسبت به سایر روش های درمانی
در مقایسه با سایر روش‌های درمانی، میزان اثربخشی این تکنیک برای اختلال و مشکلات مختلف به‌شرح زیر است:
- افسردگی و اضطراب به نظر می‌رسد در درمان افسردگی بدون دارو و اضطراب موثرتر از درمان‌های شناختی-رفتاری (CBT) باشد و می‌تواند علائم این اختلالات را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
- به عنوان یک رویکرد مکمل در درمان اختلالات خوردن موثر است و باعث بهبود علائم و کاهش سرزنش خود در این بیماران می‌شود.
- برای درمان برخی اختلالات شخصیتی مانند مرزی، اثربخش‌تر از سایر رویکردها است و به بهبود تنظیم هیجان، کاهش خودسرزنشگری و افزایش خودمهربانی در این بیماران کمک می‌کند.
- در درمان اختلال استرس پس از سانحه و اختلالات مرتبط با تروما نسبت به سایر روش‌های درمانی موثرتر است.
درمان مبتنی بر شفقت چه زمانی انجام می شود؟
درمان مبتنی بر شفقت به‌خصوص در افراد با شرایط زیر اثربخش است و باید انجام شود:
- افراد با احساس گناه یا شرم عمیق
- سابقه زورگویی و قلدری
- سابقه سواستفاده احساسی یا جسمی
- منتقد و سرزنشگر درون بی‌امان
- سخت به دیگران اعتماد می‌کنند.
- به‌سختی نسبت به خودشان مهربان هستند یا اصلا توانایی مهربانی به خود را ندارند.
- افراد مبتلا به اختلال خوردن
- درد مزمن
- استرس بعد از سانحه
متن انگلیسی:
psychologytoday
CFT can be used to help manage many long-term emotional problems related to persistent shame, self-criticism, and an inability to view one’s self and one’s behaviors kindly and compassionately
ترجمه متن:
CFT می‌تواند برای کمک به مدیریت بسیاری از مشکلات عاطفی طولانی‌مدت مربوط به شرم مداوم، انتقاد از خود و ناتوانی در نگاه مهربانانه و دلسوزانه به خود و رفتارهای خود استفاده شود.
اضطراب زندگیت رو فلج کرده و می‌خوای ازش خلاص بشی؟ پس مشاوره بگیر.
چگونگی روش درمان مبتنی بر شفقت
درمانگر ابتدا با ایجاد رابطه درمانی مبتنی بر اعتماد و پذیرش، زمینه را برای حضور و مشارکت بیمار فراهم می‌کند و در مورد مفهوم شفقت، اهمیت آن و چگونگی تقویت آن در زندگی بحث و گفتگو می‌کنند. سپس درمانگر به همراه بیمار الگوهای فکری منفی مانند خودانتقادی و خودسرزنشگری را شناسایی کرده و بازسازی می‌کنند. بیمار به تمرینات متعددی از جمله تصویرسازی، نوشتن نامه به خود، مراقبه و غیره برای افزایش شفقت به خود و دیگران تشویق می‌شود.
درمانگر بیمار را ترغیب نموده تا این تمرینات را در زندگی روزمره خود پیاده سازد و به صورت عملی شفقت را در رفتار و تعاملات خود اعمال کند. در طول جلسات درمان، درمانگر به صورت مداوم به بازخورد و پیشرفت بیمار توجه می‌کند و تمرینات شفقت به‌تدریج پیچیده‌تر و عمیق‌تر می‌شوند. این رویکرد درمانی با هدف افزایش خودمهربانی، کاهش خودانتقادی و بهبود تنظیم هیجان در بیمار اجرا می‌گردد.
| مولفه | شرح |
|---|---|
| آگاهی از خود | تمرین توجه به افکار، احساسات و رفتارهای خود بدون قضاوت. |
| پذیرش خود | قبول خود به عنوان یک انسان با نقاط قوت و ضعف. |
| خود دلسوزی | رفتار مهربان و درک کننده با خود، به ویژه در زمان‌های سخت. |
| ذهن آگاهی | تمرین تمرکز بر لحظه حال و بدون قضاوت مشاهده افکار و احساسات. |
| مدیریت افکار | شناسایی و به چالش کشیدن افکار منفی و جایگزینی آنها با افکار مثبت تر. |
| ارتباطات | برقراری ارتباط موثر با دیگران به شیوه‌ای سالم و قاطع. |
جلسات درمان مبتنی بر شفقت
درمان مبتنی بر شفقت در قالب جلسات منظم و مکرر اجرا می‌شود که عبارتند از:
- جلسات ابتدایی جهت آشنایی اولیه بیمار و درمانگر، طرح اهداف و فرایند درمان و شناسایی علائم و مشکلات
- در جلسات آموزشی، درمانگر مفاهیم کلیدی چون شفقت، خود-مهربانی و حساسیت هیجانی را آموزش می‌دهد و تمرینات عملی برای تقویت این مفاهیم در زندگی روزمره بیمار ارائه می‌شوند.
- در جلسات تمرین و پیاده‌سازی، بیمار تمرینات شفقت را تحت نظارت درمانگر انجام می‌دهد. درمانگر به بیمار بازخورد داده و او را در پیاده‌سازی این تمرینات در زندگی روزمره راهنمایی می‌کند.
- در طول درمان، جلسات پیگیری برگزار می‌شود که درمانگر پیشرفت بیمار را ارزیابی کرده و برنامه‌ریزی برای ادامه درمان را انجام می‌دهد.
- در پایان دوره درمان، جلسات پایانی برگزار می‌شوند که مرور تجربیات بیمار و برنامه ریزی برای ادامه مسیر است.
وجه تمایز درمان مبتنی بر شفقت و روانکاوی
درمان مبتنی بر شفقت (CFT) و روانکاوی دو رویکرد درمانی متفاوت هستند که هر یک بر جنبه‌های خاصی از تجربه انسانی تمرکز دارند. هدف اصلی CFT، تقویت شفقت، خود-مهربانی و پرورش هیجانات مثبت در فرد است. این رویکرد، انسان را موجودی ذاتا خوب و دارای پتانسیل شفقت می‌داند و درمانگر در آن نقش مربی و راهنما را ایفا می‌کند. مداخلات آن بر تمرینات عملی و تجربی متمرکز هستند و در طول مدت کوتاه‌تری انجام می‌شود.
در مقابل، روانکاوی بر کاوش ناخودآگاه و ریشه‌یابی مشکلات فرد تمرکز دارد. این رویکرد، انسان را موجودی درگیر تعارضات ناخودآگاه می‌بیند و درمانگر در آن نقش تحلیل‌گر و مفسر را بر عهده دارد. مداخلات روانکاوی بر مداخلات کلامی و تفسیری استوار است و ممکن است به مدت طولانی‌تری ادامه پیدا کند.
وجه تمایز درمان مبتنی بر شفقت و دارو درمانی
درمان مبتنی بر شفقت بر تقویت و پرورش شفقت، خود-مهربانی و هیجانات مثبت در فرد تمرکز دارد. در مقابل، دارو درمانی بر استفاده از داروهای روان‌پزشکی برای کاهش علائم اختلالات روانی تمرکز دارد. این رویکرد بر پایه فرض تاثیر مستقیم مواد شیمیایی مغز بر تنظیم خلق و رفتار است. در دارو درمانی، پزشک یا روانپزشک نقش تجویزکننده دارو را بر عهده دارد و درمان معمولا به صورت بلندمدت ادامه می‌یابد.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
درمان مبتنی بر شفقت، رویکرد درمانی است که بر تقویت شفقت، خود-مهربانی و پرورش هیجانات مثبت در فرد متمرکز است. این رویکرد انسان را ذاتا موجودی خوب و با پتانسیل شفقت می‌داند که درمانگر در آن نقش راهنما و مربی را ایفا می‌کند. برخلاف رویکردهایی مانند روانکاوی که بر کاوش ناخودآگاه و ریشه‌یابی مشکلات تاکید دارند، CFT بر تمرینات عملی و تجربی متمرکز است و در مدت زمان کوتاه‌تری انجام می‌شود.
این رویکرد به افراد کمک می‌کند تا شفقت و مهربانی را در خود پرورش دهند و به این ترتیب، سلامت روان و کیفیت زندگی آنها بهبود یابد. در مجموع، درمان مبتنی بر شفقت، رویکرد درمانی ارزشمند و مکمل سایر رویکردهای درمانی است که می‌تواند به بهبود وضعیت افراد مبتلا به اختلالات روانی کمک قابل توجهی کند. این رویکرد به طور فزاینده‌ای در حال گسترش و جایگاه‌یابی در حوزه سلامت روان است.
اما چنان چه تمایل به استفاده از این روش در درمان مشکلات خود را دارید بهتر است با یک دکتر متخصص روانشناسی یا متخصص روانپزشک در این باره مشورت نمایید. شما می‌توانید از خدمات غیرحضوری دکترتو برای مشاوره روانشناسی آنلاین یا ویزیت آنلاین روانپزشک استفاده کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!