واقعیت درمانی چیست؟ تکنیک های آن چه کاربردی دارند؟

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

واقعیت درمانی رویکردی روان درمانانه است که همه رفتارها را به عنوان انتخاب می‌بیند. به این معنی که شرایط سلامت روان را در نظر نمی‌گیرد. این صحبت بر اساس مفهومی به نام تئوری انتخاب است که می‌گوید انسان فقط پنج نیاز اساسی دارد که همه آن‌ها ژنتیکی هستند و نمی‌توان آن‌ها را تغییر داد. به همین دلیل، واقعیت درمانی در دنیای درمان کمی بحث‌برانگیز است، زیرا تشخیص شرایط سلامت روان را رد می‌کند. در طول این مقاله بیشتر با این مفهوم آشنا می‌شوید و همچنین روش دریافت نوبت از بهترین پزشکان متخصص روانشناس و روانپزشک را خواهید شناخت. دکترتو به شما امکان دریافت نوبت مشاوره آنلاین و ویزیت حضوری از بهترین پزشکان را خواهد داد. 

نظریه واقعیت درمانی چیست؟

ویلیام گلاسر در سال ۱۹۶۲ واقعیت درمانی را توسعه داد. او تا ۳۴ سال بعد یعنی در سال ۱۹۹۶، نظریه انتخاب را توصیف نکرد. او آن را به‌عنوان به‌روزرسانی مفهوم موجود به نام نظریه کنترل توصیف کرد، زیرا فکر می‌کرد این نام مثبت‌تر به نظر می‌رسد. تئوری انتخاب می‌گوید که افراد می‌توانند با مسئولیت‌پذیری بیشتر در قبال اعمالشان، کنترل زندگیشان را در دست بگیرند.

این نظریه معتقد است که بیشتر ناراحتی‌ها ناشی از روابط ضعیف است، حالا چه در شرایطی که این روابط وجود ندارند چه شرایطی که عموماً رضایت‌بخش نیستند و اعمال و انتخاب‌های منفی افراد ناشی از برخورد است. همچنین اینگونه گفته می‌شود که افراد احساسات منفی را انتخاب می‌کنند که منجر به تصمیم‌گیری منفی آن‌ها می‌شود.

واقعیت درمانی رفتار را به عنوان یک انتخاب می‌بیند و به ما می‌آموزد در حالی که نمی‌توانیم احساس خود را کنترل کنیم، می‌توانیم بر نحوه تفکر و رفتار خود کنترل داشته باشیم. ما تصمیم می‌گیریم به روش‌های خاصی رفتار کنیم و این انتخاب‌ها می‌توانند به توانایی ارضای نیازهای ضروری و رسیدن به اهداف فردی کمک کنند یا مانع از آن شوند.

واقعیت درمانی شکلی از درمان شناختی-رفتاری بوده که بر بهبود روابط و شرایط کنونی با توجه به وقایع گذشته تمرکز دارد. این رویکرد بر این ایده استوار است که مهم‌ترین نیاز ما این است که مورد محبت قرار بگیریم، احساس کنیم که به “ما بودن” تعلق داریم و همه نیازهای اساسی تنها با ایجاد ارتباط قوی با دیگران قابل ارضا شدن هستند. واقعیت درمانی رفتار را به عنوان انتخاب می‌بیند و به ما می‌آموزد در حالی که نمی‌توانیم احساس خود را کنترل کنیم، می‌توانیم نحوه تفکر و رفتار خود را کنترل کنیم.

ما تصمیم می‌گیریم به روش‌های خاصی رفتار کنیم و این انتخاب‌ها می‌توانند به توانایی ارضای نیازهای ضروری و رسیدن به اهداف فردی کمک کنند یا مانع از آن شوند. این درمان همچنین از تئوری انتخاب استفاده می‌کند. این درمان کمتر به تشخیص‌های واقعی سلامت روان می‌پردازد. هدف این نوع درمان کمک به افراد در کنترل بهبود زندگی خود با یادگیری چگونگی انتخاب‌های بهتر است.

مشاوره روانشناسی

با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران

مشاوره حضوری و آنلاین۵۰۰+ خدمت

مشاهده همه

نظریه واقعیت درمانی گلاسر

گلاسر معتقد است که هر انتخابی هدفمند است و افراد بهترین تلاش خود را با اطلاعاتی که در اختیار دارند انجام می‌دهند. گفتنی است که در واقعیت درمانی، گلاسر افراد را تشویق می‌کند که به این انتخاب‌ها به طور عینی نگاه کنند تا بتوانند تشخیص دهند که آیا واقعاً آن‌ها را به اهداف خود نزدیک می‌کنند یا خیر.

تاریخچه واقعیت درمانی

واقعیت درمانی در سال ۱۹۶۵ توسط دکتر ویلیام گلاسر ابداع شد. این شیوه درمانی نگرانی‌های مربوط به مسائل خارج از کنترل هر شخص مانند رفتار دیگران، تجربیات منفی یا رویدادهای گذشته را رد می‌کند و در عوض روی مواردی تمرکز دارد که فرد توانایی کنترل آن‌ها را با توجه به توانایی‌های خود دارا است.

هدف از واقعیت درمانی

این روش درمان نوعی روان درمانی است. هدف از واقعیت درمانی انجام رفتاری است که نیازهای فرد را به گونه‌ای که در برآورده کردن نیازهای دیگران تداخل نداشته باشد درست کند. برای درمان مشکلاتی مانند اختلالات خوردن (اختلالات خوردن چیست؟) یا درمان اختلالات اضطرابی از این روش می‌توان استفاده کرد.

متن انگلیسی:
Therapists use this approach for tough problems such as eating disorders, addiction, substance use, anxiety, phobias, and relationship difficulties
ترجمه متن:
درمانگران از این رویکرد برای مشکلات سختی مانند اختلالات خوردن، اعتیاد، مصرف مواد، اضطراب، فوبیا و مشکلات رابطه استفاده می‌کنند.

psychologytoday

واقعیت درمانگر کیست؟ (وظیفه و نقش درمانگر)

هدف یک واقعیت درمانگر این است که به افراد کمک کند مسئولیت رفتارهایشان را بپذیرند و انتخاب‌های بهتری داشته باشند تا بتوانند در برقراری روابط با دیگران موفق باشند. دکتر ویلیام گلاسر این روش را در سال ۱۹۶۵ توسعه داد. او از واقعیت درمانی در بیمارستان‌های روانپزشکی و زندان‌ها استفاده کرد.

همچنین یک واقعیت درمانگر‌ ارتباطی مثبت و قابل اعتماد با بیماران برقرار می‌کند. اختلالات سلامت روان را تشخیص داده و درمان می‌کند. همچنین برنامه‌های درمانی فردی را با توجه به نیازها و شرایط بیمار برنامه‌ریزی می‌کند. این شخص به طور منظم برای ارائه مشاوره، درمان و تنظیم برنامه‌های درمانی با بیماران ملاقات می‌کند.

کاربرد واقعیت درمانی

تئوری واقعیت بر توانایی فرد در تصمیم‌گیری به منظور برآوردن نیازهای خود متمرکز است. این رویکرد تمایلات سرزنش را منع می‌کند.

تکنیک واقعیت درمانی

واقعیت درمانی شامل تکنیک‌های مختلفی برای تغییر رفتار فعلی هر فرد می‌شود که بعضی از نمونه‌های آن را در ادامه نام برده و توضیح داده‌ایم.

۱. کیفیت در مقابل جهان درک شده

طبق نظر گلاسر، هر فردی در ذهن خود دنیایی با کیفیت دارد. این دنیای با کیفیت شامل اهداف و چشم‌اندازها برای زندگی است. برای اینکه ذهن بخشی از دنیای با کیفیت را در نظر بگیرد، باید یک نیاز اساسی را حداقل برآورده کند. طبق نظر گلاسر، این جهان بر اساس تمام تجربیات زندگی و گذشته زندگی است. در این حالت هر تجربه یا فردی که با او روبه‌رو می‌شوید، بر اساس اتفاقات گذشته شما در ذهنتان بایگانی خواهد شد.

۲. روانشناسی کنترل بیرونی در مقابل درونی

به گفته موسسه نظریه انتخاب گلاسر، تئوری انتخاب در زندگی شما شامل تغییر در طرز فکر و رفتار از دید روانشناسی کنترل بیرونی است. همچنین از دید روانشناسی کنترل داخلی شما مسئول انتخاب‌های خود و پیامدهای ناشی از آن هستید.

۳. عادت های رابطه

تاکید به عادات مثبت و مرتبط مانند مراقبت، مشارکت، دوستی، گوش دادن، تشویق، اعتماد و حمایت دارد و در عین حال به دانش آموزان آموزش می‌دهد که از عادات مضر مانند قضاوت، نق زدن، پاداش دادن به کنترل، انتقاد کردن و سرزنش کردن، شکایت و مجازات اجتناب کنند. 

۴. مقایسه مکان

این تئوری به فرآیند ذهنی تضاد بین آنچه می‌خواهید (دنیای ایده‌آل شما) با آنچه واقعا دارید (جهان درک شده شما) اشاره دارد. به گفته گلاسر، رابطه هماهنگ‌تر بین این دو منجر به افزایش رفاه عاطفی می‌شود.

۵. تئوری انتخاب در واقعیت درمانی

تئوری انتخاب نشان می‌دهد که یک فرد تنها توسط خودش کنترل می‌شود. همچنین بیان می‌کند که ایده کنترل شدن توسط عوامل خارجی برای ایجاد تغییر بی‌تاثیر است.

۶. WDEP در واقعیت درمانی

واقعیت درمانی حول سیستم WDEP (خواسته‌ها، انجام دادن، ارزیابی و برنامه‌ریزی) ساختار یافته است. واقعیت درمانگر با مراجعان کار می‌کند تا خواسته‌های آن‌ها و کارهایی که برای رسیدن به آن خواسته‌ها انجام‌ می‌دهند بررسی و ارزیابی کند. این ارزیابی به این منظور است که تشخیص دهند آیا کاری که انجام می‌دهند برای آن‌ها مفید است یا مضر.

۷. دنیای با کیفیت در مقابل دنیای درک شده در واقعیت درمانی

اگر دنیای درک شده نمایانگر چیزی است که ما فکر می‌کنیم داریم، دنیای با کیفیت نشان‌دهنده چیزی است که ما می‌خواهیم. دنیای با کیفیت آلبومی شخصی از همه افراد، چیزها، ایده‌ها و ایده‌آل‌هایی است که ما کشف کرده‌ایم که کیفیت زندگی ما را بهبود می‌بخشند.

متن انگلیسی:
The principles and techniques of reality therapy guide you toward self-evaluation. It may help you reframe thoughts as plans, and the expected end result may motivate you to follow through
ترجمه متن:
اصول و تکنیک‌های واقعیت درمانی شما را به سمت ارزیابی خود راهنمایی می‌کند. ممکن است به شما کمک کند تا افکار را به عنوان برنامه تغییر دهید و نتیجه نهایی مورد انتظار ممکن است به شما انگیزه دنبال کردن بدهد.

psychcentral

اصلی ترین ایده های واقعیت درمانی

از جمله اصلی ترین و مهم‌ترین ایده‌های واقعیت درمانی می‌توان موارد نام برده‌ شده در ادامه را ذکر کرد:

باید با یک متخصص صحبت کنی؟

به دنبال یک واقعیت درمانگر هستی؟ مشاوره بگیر.

دکتر روانشناس آنلایندکتر متخصص روانشناسی

کنترل

واقعیت درمانی بر کنترل درونی تمرکز دارد، با این باور که عوامل و تاثیرات بیرونی منجر به تغییر رفتار نمی‌شود. تئوری کنترل معتقد است که وقتی نیازهای اساسی ما برآورده نشده یا از تعادل خارج می‌شوند، رفتار ما بهترین تلاشمان در هر لحظه خاص برای برآوردن یک نیاز خاص و ذاتی است. در واقعیت درمانی، کنترل ارتباط تنگاتنگی با مسئولیت دارد. به گفته دکتر گلاسر، زمانی که افراد انتخاب‌های ضعیفی انجام می‌دهند، به طور غیرمسئولانه در تلاش برای برآوردن نیازهای خود هستند. بر اساس این مفهوم، واقعیت درمانی با هدف افزایش مسئولیت‌پذیری نسبت به رفتارتان است.

مسئوليت

مسئولیت‌پذیری در قبال اعمالتان یک عامل کلیدی در واقعیت درمانی است. پذیرش مسئولیت انتخاب‌های گذشته به شما کمک می‌کند به ایجاد رفتارهای جدید و موثرتر متعهد باشید.

رفتار – اخلاق

رفتارها به دو دسته سازماندهی شده یا سازماندهی مجدد طبقه‌بندی می‌شوند. رفتارهای سازمان‌یافته، اقدامات غیرمفیدی‌ در گذشته‌ هستند که شخص برای ارضای نیازهای خود ایجاد کرده است. یک واقعیت درمانگر می‌تواند به سازماندهی مجدد این رفتارها به رفتارهای جدید کمک کند. رفتارهایی که ممکن است مفیدتر باشند. واقعیت درمانی رفتار را به عنوان یک انتخاب می‌بیند. این بر اساس مسئولیت این انتخاب‌ها و انتخاب اقدامات موثرتر است. گفته می‌شود این درمان به بهبود علائم روانی و شرایط سلامت روان کمک می‌کند.

لحظه حال

طرفداران واقعیت درمانی بر این باورند که تمرکز بر لحظه حال برای پرورش اعمال و رفتارهای جدید در جهت ارضای نیازهای برآورده نشده سودمندتر از تجزیه و تحلیل گذشته و محدودیت‌های آن است. واقعیت درمانی بیان می‌کند که رفتار و اعمال کنونی تحت تأثیر گذشته نیست. در عوض، ادعا می‌کند که رفتار فعلی توسط نیازهای برآورده نشده فعلی تعیین می‌شود.

عمل

برنامه‌ریزی و انجام کارهای جدید برای ارضای نیازهایتان همراه با کمک‌های درمانگر، می‌تواند برای رفتار کلی شما مفید باشد.

فواید واقعیت درمانی

واقعیت درمانی برای کمک به فرد در تشخیص تأثیر انتخاب‌ها بر رفاه استفاده می‌شود. درمانگر و بیمار برای تعیین اهداف واقع‌بینانه به منظور حفظ هوشیاری، شناسایی عوامل محرک و توسعه راهبردهای مقابله‌ای برای جلوگیری از عود مجدد یک مشکل با یکدیگر همکاری می‌کنند.

فنون واقعیت درمانی

در اینجا به فنون مختلف واقعیت درمانی و توضیح دقیقی درباره هر یک پرداخته‌ایم. این فنون عبارتند از: 

سوال پرسیدن

واقعیت‌ درمانگر با پرسیدن سوالات مکرر به مراجعان کمک می‌کند تا بفهمند واقعا چه می‌خواهند. همچنین این فرد در مورد آنچه انجام می‌دهد و حتی برنامه‌های مختلفی که دارد سوال می‌پرسد. این سوالات به کشف دنیای درونی بیمار اعم‌ از خواسته‌ها، نیازها و ادراکشان کمک می‌کند.

سوالات، نقش مهمی در کشف اکتشاف رفتار، ارزیابی رفتار‌ و اعمال و همچنین تدوین برنامه‌های خاص، ایفا می‌کنند. به‌ صورت کلی سوالات به چهار شیوه به یک فرد متخصص (واقعیت‌ درمانگر) کمک می‌کنند:

• ورود به دنیای مراجعه‌کنندگان
• دریافت اطلاعات
• ارائه اطلاعات مفید
• کمک به مراجعان برای کنترل و بهبود زندگی فردی و اجتماعیشان

فکر می‌کنی با تکنیک واقعیت درمانی مشکلت حل میشه؟ با متخصص مشورت کن.

دکتر مشاوره روانشناختی

مثبت اندیشی

واقعیت‌ درمانگرها برنامه‌هایی برای ارائه رفتارهای مثبت و سازنده ارائه می‌کنند. این افراد توجه و تمرکز خود را روی تقویت رفتارها و بهبود ذهنیت خود می‌گذارند. یک واقعیت درمانگر مناسب، باید راهبردهای تسهیل‌‌کننده‌ به‌ کار گیرد و ضمن پذیرش این موضوع که مددجو درگیر احساسات منفی همچون افسردگی، مغلوب‌شدگی، ناامیدی و درماندگی است، او را تشویق به جایگزین کردن افکار مثبت نسبت به افکار منفی سازد. مراجعه‌کننده در یک جلسه واقعیت درمانی احتمالاً تشویق می‌‎شود تا موارد زیر را انجام دهد:

• به جای گذشته روی زمان حال تمرکز کند.
• از بحث در مورد علائم اتفاقات گذشته خودداری کند.
• انرژی خود را بر تغییر افکار و رفتار خود متمرکز کند.
• از انتقاد، سرزنش یا مقایسه خود با دیگران بپرهیزد.
• برنامه‌ریزی‌های مشخص و اهداف هوشمندانه داشته باشد.

شوخی

در طول جلسات واقعیت درمانی، گاهی اوقات واقعیت درمانگر به شوخی کردن هم متوسل می‌شود. این کار به مراجعین فرصت خندیدن و رهایی از ناراحتی و ناامیدی را می‌دهد. ارتباط دوستانه بین واقعیت‌ درمانگر و مراجعین باعث احساسی خوشایند و راحتی می‌شود. از طرفی توازن بین رفتار و وارد کردن شوخی و خنده به روند درمانی اثرات بسیار خوبی خواهد داشت.

فنون تناقضی

در فنون تناقض، دستورالعمل‌هایی متناقض به مراجعه کننده ارائه می‌شود. به این صورت که هر یک از راه‌هایی که درمانگر پیشنهاد می‌کند، نتیجه مثبتی به بار می‌آورند. مثلا به مراجعینی که وسواس اشتباه نکردن در کار دارند، یاد داده می‌شود که در این موارد خاص اشتباه کنند. اگر مراجع آن‌ گونه که درمانگر آموزش داده در چنین شرایطی اشتباه کند، کنترل بیشتری روی مشکل پیدا کرده است. اگر هم در برابر این پیشنهاد مقاومت کند، مقاومتش کنترل و رفع خواهد شد.

مواجه سازی

در به‌ کارگیری ترفند مواجه‌ سازی مقاومت درمانی، هر چند درمانگر توجه خود را معطوف تواناتر ساختن مددجو برای انتخاب و عمل منطقی می‌سازد، اما در این موقع رفتار مددجو موضوعی است که به جای خودمختاری، تمامیت یا ارزش شخصی مورد خطاب درمانگر قرار می‌گیرد. مورد بعدی هم اینکه احتمال اینکه مددجو احساس بدی پیدا کند و توجهش جلب رفتارهای غیرمنطقی خود نشود، در چنین شرایطی زیاد است.

انتقادات و محدودیت ‌های واقعیت درمانی

انتقادهای اصلی واقعیت درمانی استدلال می‌کند که درمان ممکن است محدود یا بی‌اثر باشد. این موضوع عمدتاً به این دلیل است که این روش به رفتارهای گذشته توجه نمی‌کند یا شرایط سلامت روان را تشخیص نمی‌دهد. حامیان واقعیت درمانی اغلب استدلال می‌کنند که تمرکز بر نیازها و رفتارهای فعلی فرد برای پرورش اهداف و اقدامات مورد نیاز برای رسیدن به تحقق و بهبودی مناسب‌تر است. همه متخصصان واقعیت درمانی را نمی‌پذیرند. برخی از آنها به دلایل زیر به آن انتقاد می‌کنند:

• دکتر گلاسر ادعا کرد که بیماری روانی وجود ندارد که این نظریه با فشار جامعه روانپزشکی مواجه شده است.
• موضع ضددارو دکتر گلاسر اظهار داشت که برای درمان بیماری‌های روانی هرگز نیازی به دارو نیست. منتقدان می‌گویند که او می‌توانست به جای رد کردن کامل آن‌ها، به مزایای درمان مرسوم نسبت به داروها اشاره کند.
• برخی از مردم می‌گویند واقعیت درمانی قادر به تشخیص قدرت ناخودآگاه ما نیست.
• محدودیت‌هایی برای زمان حال دارد. هدف از واقعیت درمانی بر خلاف اشکال سنتی درمان، درک تعارضات گذشته نیست.

جلسات واقعیت درمانی

در جلسات واقعیت درمانی، درمانگر با پرسیدن سوالاتی در مورد اثربخشی رفتار فعلی فرد برای برآوردن نیازهایش، فرد را ارزیابی می‌کند. همانطور که رفتارهای ناکارآمد شناسایی می‌شوند، درمانگر فرد را راهنمایی کرده تا اقدامات و رفتارهای جدید خاص و ساده‌ای را برنامه‌ریزی و انتخاب‌های جدید را با عبارات مثبت چارچوب‌بندی کند. درمانگر همچنین ممکن است به راهنمایی افراد از طریق تمرین انتخاب‌های رفتاری جدید کمک کند.

مدت زمان و طول دوره جلسات واقعیت درمانی

جلسات واقعیت درمانی به طور تقریبی چیزی حدود ۵۰ تا ۵۵ دقیقه طول خواهند کشید. این مدت زمان ۵۵-۵۰ دقیقه‌ای به عنوان ساعت درمانی شناخته می‌شود. اگر چه برخی از پزشکان جلسات ۴۵ دقیقه‌ای یا ۶۰ دقیقه‌ای ارائه می‌دهند اما مدت زمان ۵۰ تا ۵۵ دقیقه‌ای ساعتی استاندار برای واقعیت درمانی است. در برخی شرایط، ممکن است واقعیت درمانگر یک جلسه طولانی‌تر مثلا ۸۵-۸۰ دقیقه‌ای را توصیه کند. اما به طور کلی تحت هیچ شرایطی جلسات کمتر از ۴۵ تا ۵۵ دقیقه برگزار نمی‌شوند. چرا که انجام کار درمانی در زمانی کمتر دشوار و غیر ممکن است. طول دوره جلسات واقعیت درمانی هم بسته به شرایط بیمار متفاوت بوده اما به طور معمول ۲ ماهه است.

واقعیت درمانی کتاب دارد؟

بله کتاب‌های زیادی در رابطه با واقعیت درمانی و اصول آن نوشته شده و حتی به زبان فارسی ترجمه شده‌اند. این کتاب‌ها را می‌توانید از فروشگاه‌های کتاب یا نمایندگی‌های انتشارات مربوطه خریداری کنید.

کتاب های واقعیت درمانی	شرح کتاب
کتاب واقعیت درمانی گلاسر	کتاب واقعیت درمانی گلاسر یکی از شناخته‌شده‌ترین کتاب‌ها در این زمینه است. این کتاب توسط نظرهای زیادی ترجمه و چاپ شده که دو نمونه نسبتا رایج‌تر آن عبارتند از: کتاب واقعیت درمانی نوشته ویلیام گلاسر انتشارات سایه سخن کتاب واقعیت درمانی نوشته ویلیام گلاسر انتشارات خجسته
کتاب واقعیت درمانی برای قرن بیست و یکم	واقعیت درمانی برای قرن ۲۱ انتشارات سایه سخن یکی دیگر از انواع کتب واقعیت درمانی ترجمه شده موجود در بازار است.
کتاب واقعیت درمانی دکتر صاحبی	کتاب واقعیت درمانی نوشته ویلیام گلاسر انتشارات سایه سخن، ترجمه دکتر علی صاحبی است.

‏هزینه واقعیت درمانی

هزینه واقعیت درمانی بسته به عوامل مختلفی چون میزان سابقه واقعیت درمانگر و موقعیت مکانی متفاوت است. به همین منظور اگر تمایل به دریافت اطلاعات بیشتر درباره هزینه‌های مرتبط با واقعیت درمانی دارید، کافیست از وبسایت دکترتو کمک بگیرید. 

‏نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

در این مقاله با واقعیت درمانی آشنا شدید و اطلاعات کامل و جامعی در اینباره کسب کردید. اما شاید باز هم نیاز به مشاوره گرفتن و بررسی شرایط خود به طور ویژه توسط یک فرد متخصص در این زمینه داشته باشید. قطعا که پیدا کردن متخصصان واقعی کار آسانی نیست. به خصوص در شرایطی که با کوهی از فیلترهای مهم روبه‌رو هستید. در این شرایط می‌توانید بهترین روانشناس یا فوق تخصص اعصاب و روان را در وبسایت دکترتو پیدا کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره روانشناس آنلاین و همچنین مشاوره آنلاین روانپزشک وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!