فهرست مطالب
تب روماتیسمی یکی از بیماریهای التهابی نادری است که معمولا پس از گلودرد یا مخملک درماننشده ظاهر میشود و میتواند سلامت قلب، مفاصل و حتی سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری اگر بهموقع تشخیص داده نشود، میتواند آسیبهای دائمی در دریچههای قلب ایجاد کند. اهمیت بررسی و آگاهی از تب روماتیسمی در این است که بیشتر در کودکان و نوجوانان بروز میکند و با درمان ساده عفونت گلو قابل پیشگیری است. در این مقاله از مجله سلامت دکترتو، به علل، علائم، روشهای تشخیص و درمان این بیماری میپردازیم و همچنین درباره راهکارهای پیشگیری و مراقبتهای لازم پس از ابتلا توضیح خواهیم داد. این مطلب دکترتو به شما کمک میکند تا در صورت مشاهده علائم هشداردهنده، بهموقع اقدام کرده و از عوارض طولانیمدت آن جلوگیری کنید.
تب روماتیسمی چیست؟
تب روماتیسمی یک بیماری التهابی است که معمولا ۲ تا ۴ هفته پس از بیماریهای عفونت گلو و در اثر درست درمان نشدن گلودردهای استرپتوکوکی یا مخملک ایجاد میشود. گلودرد استرپتوکوکی و مخملک در اثر عفونت با باکتری استرپتوکوک ایجاد میشود. در تب ناشی از رماتیسم به دلیل درمان نشدن کامل عفونتهای باکتریایی، سیستم ایمنی بدن به بافتهای بدن حمله میکند و میتواند باعث تورم و التهاب شدیدی شود که ممکن است مفاصل و قلب را تحت تاثیر قرار دهد.
سیستم ایمنی که برای مقابله با باکتری فعال شده، در برخی افراد به اشتباه به بافتهای خودی مثل قلب، مفاصل، پوست و سیستم عصبی حمله میکند. این پاسخ غیرطبیعی میتواند باعث درد و تورم مفاصل، تب، راش پوستی و درگیری قلب شود. تب روماتیسمی بیشتر در کودکان ۵ تا ۱۵ سال دیده میشود، اما بزرگسالان هم مصون نیستند. حتی اگر گلودرد اولیه بهبود یافته باشد، باز هم بروز درد مفاصل یا تنگی نفس و ضربان نامنظم باید جدی گرفته شود. اهمیت موضوع در پیامدهای قلبی آن است که در صورت عدم درمان، میتواند به آسیب دریچهها بینجامد.
علائم تب و درد مفاصل داری که خوب نمیشه؟
برای تشخیص از دکتر متخصص نوبت بگیر.
علائم تب روماتیسمی چیست؟
طیف گستردهای از علائم با تب روماتیسمی همراه است. یک فرد مبتلا به این بیماری ممکن است چند مورد از این علائم، برخی یا بیشتر علائم آنها را تجربه کند همه بیماران تمام علائم را ندارند و شدت نشانهها از فردی به فرد دیگر فرق میکند. آرتریت شایعترین نشانه تب روماتیسمی است و درگیری قلبی مهمترین نگرانی بهحساب میآید. دیدن ترکیبی از درد مفاصل، تب و شواهد تماس اخیر با استرپتوکوک سرنخ تشخیص است. هر علامت هشدار قلبی–تنفسی بعد از گلودرد باید جدی گرفته شود. علائم تب روماتیسمی معمولاً دو تا چهار هفته پس از ابتلای فرد به عفونت استرپتوکوکی ظاهر میشود و شامل موارد زیر است:
- درد مفاصل و تورم
- انتقال درد در یک مفصل به مفصل دیگر
- تب و تعریق شبانه
- ضعف بیاشتهایی
- تپش قلب
- نگی نفس، درد قفسه سینه یا سوفل جدید
- راشهای پوستی خاص (اریتم مارژیناتوم) و ندولهای کوچک زیرجلدی
- حرکات تند و غیرقابلکنترل دستها، پاها و صورت (کره سیِدهام)
- تغییرات خلق و تمرکز
نکته مهم این که در زمانی که فرد مبتلا به تب روماتیسمی است، علائم میتوانند مدام بیایند و بروند یا این که تغییر کنند.
اولین نشانه تب روماتیسمی کودکان و بزرگسالان
در شروع بیماری شایعترین علامت درد و تورم مفصل است که طی چند روز بین مفصلهای بزرگ جابهجا میشود. بیمار معمولاً از گلودرد ۲ تا ۴ هفته قبل میگوید و به لمس مفصل حساسیت دارد. اگر همزمان علائم قلبی اضافه شود، باید سریع ارزیابی شود. بهطور کلی نشانههایی اولیه تب روماتیسمی به شرح زیر است:
- آرتریت، زانو، مچ پا، آرنج و شانه
- درد شدید با پاسخ خوب به ضدالتهابها
- تب و بیحالی همراه با سابقه گلودرد چرکی اخیر
- تپش یا تنگی نفس (نیاز به مراجعه سریع برای جلوگیری از آسیب دریچهای)
علائم تب روماتیسمی در کودکان
تب روماتیسمی بیشتر کودکان ۵ تا ۱۵ ساله را درگیر میکند. یکی از علائم شایع تب روماتیسمی در کودکان، بثورات پوستی است. بثورات ممکن است صاف و قرمز با لبههای نامنظم باشد. تمامی علائم عمومی ممکن است در کودکان دیده شوند. هر علامتی که بعد از گلودرد چرکی ایجاد شود باید جدی گرفته شود، چون درمان زودهنگام از درگیری قلبی پیشگیری میکند. سایر علائم شایع تب روماتیسمی که در کودکان دیده میشود عبارتند از:
- تب، درد و تورم مفصلهای بزرگ با جابهجایی
- حرکات غیرارادی دست و صورت، رها شدن اشیا از دست و تغییر خط هنگام نوشتن
- راشهای حلقوی کمرنگ روی تنه و نزدیک اندامها
- ندولهای کوچک سفت روی سطوح استخوانی
- خستگی زیاد
- تغییرات شدید خلقوخو مانند گریههای مداوم یا خندههای شدید
متن انگلیسی:
mayoclinic
Rheumatic fever can cause long-lasting heart damage, including heart valve problems and heart failure
ترجمه متن:
تب روماتیسمی میتواند باعث آسیب طولانیمدت قلب شود، از جمله مشکلات دریچه قلب و نارسایی قلبی.
علائم تب روماتیسمی در بزرگسالان
بزرگسالان هم میتوانند به بیماری تب روماتیسمی مبتلا شوند اما این بیماری در کودکان شایعتر است. در بزرگسالان، الگوی آرتریت و تب شبیه کودکان است اما شدت درگیری مفاصل و طول دوره میتواند بیشتر آزاردهنده باشد. گاهی درد قفسه سینه، ضربان نامنظم یا تنگی نفس نشانه التهاب قلبی است. خستگی طولانی، کاهش عملکرد روزانه و حساسیت مفاصل دست و زانو شایعاند. هر بزرگسالی که بعد از گلودرد چرکی به این علائم دچار شود، باید با پزشک مشورت کند، چون آسیب دریچهای هم در بزرگسالان ممکن است رخ دهد.
اریتم مارژیناتوم تب روماتیسمی
منظور از اریتم مارژیناتوم تب روماتیسمی، راش پوستی نادر اما نسبتاً اختصاصی است. این علامت پوستی به صورت لکههای صورتی تا قرمز با حاشیه واضح که مرکز روشن دارند و اغلب روی تنه و اندامهای نزدیک به بدن دیده میشوند، ظاهر میشود. این ضایعات خارشدار نیستند و با فشار کمرنگ میشوند و ممکن است ظاهر و ناپدید شوند. حضور این راش همراه با روماتیسم مفصلی یا شواهد عفونت استرپتوکوکی اخیر، امتیاز تشخیصی را بالا میبرد. در صورت مشاهده این علامت باید سریعا ارزیابی پزشکی انجام شود.
| ویژگی | توضیح |
|---|---|
| علت | پاسخ ایمنی بدن به عفونت استرپتوکوک گروه A (معمولاً پس از گلودرد چرکی) |
| علائم شایع | درد مفاصل، تب، قرمزی و تورم مفاصل، خستگی، کاهش وزن، درد قفسه سینه، تنگی نفس، حرکات غیرارادی، راش پوستی، ندولهای زیر پوستی |
| عوارض | آسیب دائمی به دریچههای قلب، نارسایی قلبی، التهاب عضله قلب، مشکلات عصبی، روماتیسم مفصلی |
| گروههای پرخطر | کودکان و نوجوانان، افرادی با سابقه خانوادگی، افراد با سیستم ایمنی ضعیف |
| تشخیص | معاینه فیزیکی، آزمایش خون (ASO)، الکتروکاردیوگرام (ECG)، اکوکاردیوگرافی |
| درمان | آنتیبیوتیکها (برای درمان عفونت استرپتوکوک)، داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAID)، کورتیکواستروئیدها |
| پیشگیری | درمان سریع و کامل عفونتهای استرپتوکوکی با آنتیبیوتیک، واکسن (در دست بررسی) |
علت تب روماتیسمی چیست؟
تب روماتیسمی توسط باکتری به نام استرپتوکوک گروه A ایجاد میشود. این باکتری باعث گلودرد استرپتوکوکی یا در درصد کمی از افراد مخملک میشود. اگر عفونتهای اشی از باکتری استرپتوکوک درمان نشود، تب روماتیسمی ایجاد میشود. تب روماتیسمی باعث میشود بدن به بافتهای خود حمله کند. این واکنش باعث التهاب گسترده در سراسر بدن میشود که اساس همه علائم تب روماتیسمی است.
در واقع علت ابتلا خود باکتریها نیستند، بلکه سیستم ایمنی بدن که در حال مبارزه با عفونت است به اشتباه به بافتهای سالم حملهور میشود. معلوم نیست چرا سیستم ایمنی بدن به صورت ناگهانی عملکرد درست خود را از دست میدهد و به بافتهای خود بدن بیمار حمله میکند، اما ژنها ممکن است احتمال ابتلا به تب روماتیسمی را افزایش دهد. درمان کامل عفونت حلقی با آنتیبیوتیک مناسب، خطر تب روماتیسمی را بهشدت کاهش میدهد.
متن انگلیسی:
my.clevelandclinic
Rheumatic fever is a very rare complication of scarlet fever and strep throat. It can happen when one of these infections goes untreated
ترجمه متن:
تب روماتیسمی یکی از عوارض بسیار نادر مخملک و گلودرد استرپتوکوکی است. زمانی که یکی از این عفونتها درمان نشود ممکن است اتفاق بیفتد.
انواع تب روماتیسمی
از نظر زمانبندی و بروز علائم، تب روماتیسمی به دو شکل عمده مطرح میشود: تب روماتیسمی حاد که با شروع نسبتاً سریع علائم التهابی (آرتریت، تب، درگیری قلب و راش پوستی) همراه است و نوع مزمن آن که عمدتاً به شکل بیماری دریچهای قلبی پایدار و عودهای التهابی دیده میشود. در عمل پزشکان بین فاز حاد، عودهای بعدی و عوارض مزمن قلبی تمایز میگذارند. از منظر اندام درگیر، میتوان به تب روماتیسمی با غالبیت مفصلی، قلبی، عصبی و پوستی اشاره کرد. الگو در کودکان و نوجوانان کمی متفاوت از بزرگسالان است. در ادامه انواع تب روماتیسمی را معرفی میکنیم.
تب روماتیسمی حاد
تب روماتیسمی حاد یک بیماری خودایمنی نادر است که باعث التهاب بافتها و اندامهای کودک میشود. در این وضعیت سیستم ایمنی کودک نسبت به گلودرد استرپتوکوکی یا تب مخملک درمان نشده واکنش نشان میدهد. آزمایشها معمولاً افزایش نشانگرهای التهاب و شواهد عفونت اخیر استرپتوکوکی را نشان میدهند. درمان سریع با آنتیبیوتیک برای ریشهکنکردن استرپتوکوک و داروهای ضدالتهابی برای کنترل علائم، محور مدیریت است. پس از ترخیص، برنامه پیشگیری از عود باید بلافاصله آغاز شود.
تب روماتیسمی قلب
گاهی اوقات تب روماتیسمی عضلات و ماهیچههای قلب را به شکل کاردیت، هدف قرار میدهد و با آسیبی به که دریچه قلب میرساند، موجب بروز تب روماتیسم قلبی میشود. در این شرایط بیمار با التهاب قلب (کاردیت) در اثر واکنش ایمنی درگیر میشود و عوارض و مشکلات قلبی را تجربه میکند. در برخی موارد ممکن است بیماران آسیبهای بسیار جدی و طولانیمدت را تجربه کنند. با این حال ممکن است علائم و نشانههای تب روماتیسم قلبی در کودکان با بزرگسالان متفاوت باشد.
علائم بسته به این که چه قسمتی از قلب آسیب دیده متفاوت است. معمولا درد قفسه سینه و تنگی نفس از عوارض و نشانههای رایج تب روماتیسمی قلبی هستند. تشخیص زودهنگام و درمان ضدالتهابی مناسب، همراه با استراحت قلبی و پیگیری اکوکاردیوگرافی، از پیامدها و عوارض بیماری کم میکند.
روش های تشخیص تب روماتیسمی
تشخیص تب روماتیسمی بر اساس ترکیب روشهای بالینی» و نتایج آزمایشگاهی است. دکتر متخصص با تکیه بر معیارهای جونز، علائم اصلی مثل آرتریت چند مفصلی، بثورات پوستی و ندولهای زیرجلدی در کنار علائم فرعی مانند تب، درد مفاصل، افزایش ضربان و مارکرهای التهاب میسنجد. همزمان باید شواهد عفونت اخیر استرپتوکوکی مثل کشت مثبت گلو، تست آنتیژن سریع یا بالا بودن تیتر ASO وجود داشته باشد. در کل پزشک از چندین معیار اصلی و فرعی برای تشخیص قطعی بیماری کمک میگیرد که شامل موارد زیر میشود:
- آرتریت چند مفصل
- التهاب قلب (کاردیت)
- برجستگی (ندول) زیر پوست
- حرکات تند و سریع
- بثورات پوستی
- تب
- افزایش نرخ رسوب گلبول قرمز (ESR) یا افزایش سطح CRP
- سابقه تب روماتیسمی قبلی یا بیماری روماتیسمی قلبی
آزمایش تب روماتیسمی
مهمترین آزمایشها شامل تیتر ASO و Anti-DNase B برای اثبات تماس اخیر با استرپتوکوک، CRP/ESR برای ارزیابی شدت التهاب و CBC برای شمارش سلولهای خونی است. کشت یا تست سریع استرپتوکوک از حلق در صورت باقیبودن علائم گلودرد انجام میشود. یک تست سریع استرپتوکوکی میتواند در عرض ۱۰ دقیقه نتیجه را مشخص کند. کشت گلو چند روز طول میکشد. با این حال، آزمایشهای سریع استرپتوکوکی گاهی اوقات نتایج منفی کاذب میدهند. در صورت شک به کاردیت، اکوکاردیوگرافی حساسترین ابزار برای بررسی دریچههاست و ECG میتواند بلوکهای هدایتی را نشان دهد. تفسیر نتایج آزمایش روماتیسم باید در زمینهٔ بالینی انجام شود و یک تست بهتنهایی تشخیص را تأیید یا رد نمیکند.
علائم قلبی خاصی بعد از تب تجربه کردی؟ از متخصص راهنمایی بگیر.
ایا تب روماتیسمی درمان میشود؟
درمان تب روماتیسمی بسته به سن بیمار و شرایط و علائمی که دارد متفاوت است. در درجه اول درمان شامل رهایی از شر باکتریهای باقی مانده گروه A استرپتوکوکی و کنترل علائم است. درمان روماتیسم با دارو میتواند به از بین بردن باکتریها و کنترل علائم کمک کند. در کنار درمانهای دارویی، بخش مهمی از درمان تب روماتیسمی در بزرگسالان شامل استراحت مطلق تا بهبود علائم است.
آنتیبیوتیکها اولین داروهایی هستند که برای تب روماتیسمی تجویز میشوند. دسته دوم داروها، درمانهای ضدالتهابی است که شامل داروهای ضددرد و ضدالتهاب میشوند. کورتیکواستروئیدها میتوانند برای کاهش التهاب تجویز شوند. داروهایی مانند آسپرین یا ناپروکسن میتوانند به کاهش درد ناشی از تب روماتیسمی کمک کنند. دسته بعدی داروهای ضدتشنج هستند. اگر بیماران حرکات غیرارادی بیش از حد شدید داشته باشند، پزشک ممکن است از یک داروی ضدتشنج هم برای درمان کمک بگیرد.
درمان تب روماتیسمی کودکان
در کودکان، پس از تأیید تشخیص، تجویز آنتیبیوتیک برای ریشهکنی استرپتوکوک و سپس برنامهٔ پیشگیری ثانویه با پنیسیلین طولانیاثر بهطور منظم آغاز میشود. برای درد و التهاب مفاصل از سالیسیلاتها یا NSAIDها استفاده میشود و در کاردیتهای قابلتوجه، کورتون طبق نظر متخصص قلب کودکان اضافه میشود. استراحت و بازگشت تدریجی به فعالیت، با نظارت پزشک تنظیم میگردد. آموزش والدین درباره اهمیت تزریقهای منظم و مراجعهٔ پیگیرانه، از عود و آسیب دریچهای جلوگیری میکند.
درمان تب روماتیسمی بزرگسالان
درمان در بزرگسالان شامل همان درمان آنتیبیوتیکی و درمانهای ضدالتهابی میشود. کورتیکواستروئیدها و ناپروکسن میتوانند به کاهش درد و التهاب ناشی از بیماری کمک کنند. در مواردی که تب روماتیسمی موجب بروز مشکلات و ناراحتیهای قلبی عروقی شده باشد، احتمال این که به درمانهای بیشتر مانند مصرف داروهای قلب هم احتیاج باشد، وجود دارد. برای مثال ممکن است پزشک از داروهایی مانند پردنیزولون برای کاهش التهاب قلب کمک بگیرد.
درمان تب روماتیسمی در طب سنتی
از توصیه درمانهای گیاهی برای تب روماتیسمی خودداری کنید. درمان استاندارد استفاده از آنتیبیوتیک و ضدالتهاب است. در طب سنتی از یک سری گیاهان و درمان های گیاهی برای درمان تب روماتیسمی استفاده میشود. برای مثال در طب سنتی از سرکه سیب طبیعی یا مارچوبه و شنبلیله برای کاهش التهاب و ناراحتیهای بیماری استفاده میشود. دمنوشهای گیاهی مانند دمنوش قاصدک یا دمنوش زنجبیل هم میتواند به عنوان درمان گیاهی در نظر گرفته شود. برخی متخصصان طب سنتی یک رژیم غذایی خاص را به بیماران مبتلا به تب روماتیسمی توصیه میکنند که در آن مواد غذایی مانند گردو، کرفس، سیر، هندوانه، ماست و بادام قرار دارد. قبل از مصرف هر کدام از این مواد غذایی ابتدا با پزشک مشورت کنید.
عوارض تب روماتیسمی
تب روماتیسمی اگر دیر تشخیص داده شود میتواند عوارض زیادی برای قلب ایجاد کند. مهمترین نگرانی، درگیری دریچههاست که معمولاً دریچه میترال را گرفتار میکند و در گذر زمان به نارسایی یا تنگی منجر میشود. این عوارض خود را با تنگی نفس، تپش و آریتمی نشان میدهد و در موارد شدید تا نارسایی قلبی پیش میرود. دریچه بین دو حفره چپ قلب یا دریچه میترال بیشتر تحت تأثیر قرار میگیرد. اما سایر دریچههای قلب نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند. از سوی دیگر، حرکات غیرارادی و تغییرات خلقی میتواند عملکرد تحصیلی یا کاری کودک و نوجوان را موقتا مختل کند. در کل عوارض تب روماتیسمی برای قلب به شرح زیر است:
- باریک شدن دریچه قلب (تنگی دریچه)
- جریان معکوس خون در دریچه قلب (نارسایی دریچه)
- آسیب به ماهیچه قلب (کاهش توانایی قلب برای پمپاژ)
- نارسایی قلبی
- ضربان قلب نامنظم
- علائم پوستی و زیرجلدی
- پیامدهای روانی اجتماعی محدودیت فعالیت افت عملکرد تحصیلی یا شغلی
۴.۹ (۲۸۴۲ نظر)۵ (۱۵۶۱ نظر)۴.۷ (۱۲۳۲ نظر)۵ (۹۵۲ نظر)۵ (۸۵۶ نظر)۴.۹ (۸۳۶ نظر)پیشگیری از تب روماتیسمی
اگرچه همه موارد گلودرد استرپتوکوکی منجر به تب روماتیسمی نمیشود، اما میتوان با تشخیص و درمان گلودرد استرپتوکوکی توسط پزشک از این عارضه جدی جلوگیری کرد. زمانی که گلودرد استرپتوکوکی بلافاصله با آنتیبیوتیک درمان شود، احتمال کمی برای ابتلا به تب روماتیسمی وجود دارد. یکی از مهمترین نکات، مصرف کامل داروها و تکمیل دوره درمان است. در صورتی که افراد دوره درمان خود را کامل نکنند، احتمال این که بیماری به صورت کامل درمان نشود و در ادامه فرد به تب روماتیسمی مبتلا شود بالاست. بهطورکلی برای پیشگیری از تب روماتیسمی در نظر گرفتن نکات زیر ضروری است:
- درمان کامل گلودرد چرکی با آنتیبیوتیک و تکمیل دوره
- آموزش خانواده و مدارس درباره علائم گلودرد استرپتوکوکی و مراجعه بهموقع
- کاهش ازدحام تهویه مناسب بهداشت دست برای کاهش انتقال
- پیشگیری ثانویه با پنیسیلین طولانیاثر بهصورت منظم و طولانیمدت
- پیگیری قلبی دورهای اکو و ویزیت منظم برای رصد دریچهها
- یادآوری و پایبندی به برنامه تزریقها مراجعه فوری در گلودردهای جدید
- دسترسی آسان به مراقبت و دارو افزایش آگاهی و حذف خوددرمانی ناقص
برای تب روماتیسمی به کدام دکتر مراجعه کنیم؟
برای اطلاع بیشتر درباره تب روماتیسمی می توانید از بهترین دکتر روماتولوژی ایران نوبت بگیرید.
در ادامه لیستی از برجسته ترین پزشکان روماتولوژی در شهرهای مختلف ایران را مشاهده میکنید.
نتیجه گیری
تب روماتیسمی نوعی التهاب است که بعد از عفونت گلو با باکتری استرپتوکوک ایجاد میشود و بیشتر روی مفاصل و قلب تأثیر میگذارد. این بیماری بهدلیل واکنش اشتباه سیستم ایمنی بدن به وجود میآید. علائم مهم آن شامل درد و ورم مفاصل که از جایی به جای دیگر منتقل میشود، جوشهای پوستی خاص، برجستگیهای کوچک زیر پوست و حرکات غیرارادی است. برای تشخیص، پزشک به وجود التهاب در بدن و سابقه عفونت اخیر گلو توجه میکند. مهمترین پیامد بیماری، آسیب به دریچههای قلب است که ممکن است در آینده مشکلات جدی ایجاد کند. بنابراین، پیگیری وضعیت قلب و تشخیص زودهنگام نقش مهمی در جلوگیری از عوارض طولانیمدت تب روماتیسمی دارد.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!