فهرست مطالب
سرطان پانکراس یکی از مهمترین علل مرگومیر ناشی از سرطان است و با وجود شیوع نسبتاً پایین، به دلیل رشد آهسته، پیامدهای مختلفی ایجاد میکند. درک علت ابتلا به این بیماری نیازمند بررسی همزمان عوامل ژنتیکی، محیطی و رفتاری است، زیرا مجموعهای از عوامل باعث ایجاد سرطان پانکراس میشوند. عامل اصلی در بروز علت سرطان پانکراس معمولاً ترکیبی از جهشهای سلولی، زمینههای ارثی و محرکهای بیرونی است که احتمال ایجاد تغییرات بدخیم در بافت لوزالمعده را افزایش میدهند. آگاهی از این عوامل به پزشکان کمک میکند درک بهتری از علل بیماری داشته باشند و برنامهریزی بهتری برای درمان انجام دهند. در این مطلب از دکترتو، متوجه میشویم علت سرطان پانکراس چیست تا بتوانیم نسبت به عوامل خطر آن هوشیار باشیم و این بیماری را سریعتر تشخیص بدهیم.
سرطان پانکراس چگونه به وجود می آید؟
سرطان پانکراس نتیجه برهمکنش پیچیده ژنتیک، محیط و سبکزندگی است و معمولاً یک علت واحد ندارد. پزشکان معمولا علت اصلی این بیماری را آسیب یا جهشهای ایجاد شده در DNA بیمار میدانند. این جهش یا آسیب میتواند ناشی از سبک زندگی فرد و محیطی که در آن قرار میگیرد باشد یا این که به صورت ژنتیکی و با زمینههای ارثی رخ دهد. التهاب مزمن، مواجهه با سموم، مقاومت به انسولین و برخی استعدادهای ارثی سرعت این تغییرات را بیشتر میکند. بهطورکلی پزشکان علل ابتلا به سرطان پانکراس را در دو دسته قرار میدهند؛ دستهای از عوامل قابل کنترل نیستند و برخی دیگر را میتوان کنترل کرد.
البته گاهی هم دلیل سرطان پانکراس ناشناخته است و برخی از جهشهای تصادفی موجب بروز این بیماری میشوند. با این حال هنوز پزشکان دقیقا علت سرطان لوزالمعده را نمیدانند و این موارد تنها عوامل احتمالی هستند که میتوانند خطر ابتلا به بیماری را بیشتر کنند. حتی وجود تمام این عوامل خطر هم به این معنی نیست که فرد حتما به سرطان پانکراس مبتلا میشود. با این حال شناخت این موارد و عوامل کمک میکند تا بتوان با تشخیص به موقع بیماری اقدامات لازم را انجام داد تا شانس درمان موفقیتآمیز افزایش یابد. در ادامه به بررسی نقش هر یک از دلایل سرطان پانکراس میپردازیم.
- عوامل ژنتیکی و ارثی
- جهش های سلولی و تغییرات DNA
- سابقه خانوادگی سرطان
- بیماری های مزمن پانکراس
- دیابت نوع ۲
- مصرف دخانیات
- چاقی و اضافه وزن
- رژیم غذایی ناسالم
- تماس با مواد شیمیایی و صنعتی
- سن بالا
متن انگلیسی:
cancerresearchuk
Doctors don’t know what causes most pancreatic cancers. But there are some factors that may increase your risk of developing it. Having any of these risk factors does not mean that you will definitely develop cancer.
ترجمه متن:
پزشکان نمیدانند چه چیزی باعث ابتلا به سرطان های پانکراس میشود. اما عواملی وجود دارند که ممکن است خطر ابتلا به آن را افزایش دهند. داشتن هر یک از این عوامل خطر به این معنی نیست که قطعاً به سرطان مبتلا خواهید شد.
۱. عوامل ژنتیکی و ارثی و سرطان پانکراس
درصد کمی از موارد سرطان پانکراس (حدود ۵ تا ۱۰٪) به جهشهای ارثی نسبت داده میشود و بیشتر موارد تحت تأثیر عواملی مثل سن، سیگار، پانکراتیت مزمن، چاقی و دیابت رخ میدهند. سندرمهای ژنتیکی ارثی میتوانند از والدین به فرزندان منتقل شوند و به همین دلیل هم در بسیاری از مواقع، الگوی ابتلا به سرطان ارثی و خانوادگی است. التهاب پانکراس ارثی که معمولاً در اثر جهش در ژن PRSS1 ایجاد میشود، یکی از عوامل مهم ابتلا به سرطان پانکراس است. افراد مبتلا به این نوع پانکراتیت، ریسک بسیار بالاتری برای ابتلا به سرطان پانکراس را دارند و به همین دلیل هم باید بیشتر مراقب سایر فاکتورهای موثر بر این بیماری باشند.
وجود جهش ژنی در ژن ATM یکی دیگر از موارد است.جهشهای ارثی در ژن ATM از جمله علل نادر افزایش خطر سرطان پانکراس هستند و در قالب سندرمهایی مثل آتاکسیتلانژکتازی یا همراه با افزایش خطر سرطانهای دیگر دیده میشوند. سندرم Peutz-Jeghers، ناشی از نقص در ژن STK11 هم یکی دیگر از فاکتورهای ژنتیکی است که احتمالا با افزایش خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده ارتباط دارد. این سندرم همچنین با پولیپ دستگاه گوارش و چندین سرطان دیگر مرتبط است.
۲. جهش های سلولی و تغییرات DNA
سرطانها، از جمله سرطان لوزالمعده میتواند ناشی از تغییرات DNA باشند که انکوژنها را فعال کرده یا ژنهای سرکوب کننده تومور را خاموش میکند. گاهی اوقات جهشهای سلولی به صورت تصادفی ایجاد میشوند و علت دقیق آن مشخص نیست. ژنها ممکن است در طول زمان تغییر کنند و دچار جهش شوند. در نتیجه فرد در دورهای از زندگی تحت تاثیر سرطان لوزالمعده قرار میگیرد. مواد شیمیایی یا برخی عوامل خارجی میتوانند عامل برخی جهشهای سلولی و تغییرات در DNA باشند و میتوان آنها را نیز دلیل سرطان پانکراس در نظر گرفت.
در بافت پانکراس، تجمع تدریجی جهشها در ژنهای کلیدی مانند KRAS، TP53 و CDKN2A باعث میشود سلولها از کنترل خارج شوند. این جهشها یا تصادفی رخ میدهند یا تحت تأثیر التهاب و سموم محیطی تسریع میشوند. هرچه زمان بیشتری بگذرد و التهاب مزمن ادامه یابد، احتمال تجمع جهشها افزایش مییابد. نتیجه این فرآیند، سلولهایی است که توان تهاجم و متاستاز پیدا میکنند. سرطان پانکراس متاستاز به کبد یکی از موارد شایع و خطرناک در این بیماری است.
۳. سابقه خانوادگی سرطان
داشتن یک یا چند خویشاوند درجهیک مبتلا به سرطان پانکراس یا خوشهای از سرطانهای پستان، پروستات و روده در خانواده، ریسک فرد را برای ابتلا به سرطان لوزالمعده بالاتر میبرد. سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان، سندرم لینچ که به عنوان سرطان کولورکتال غیر پولیپ ارثی نیز شناخته میشود و سابقه ابتلا به سرطان ملانوم مولتیپل پوست و چشم نیز از جمله مواردی است که در صورت وجودشان، ریسک ابتلا به سرطان پانکراس افزایش خواهد یافت.
این الگو میتواند ناشی از ژنهای مشترک یا ترکیبی از ژنتیک و عادات خانوادگی باشد. در این شرایط پزشک ممکن است زودتر غربالگری دقیقتر را پیشنهاد کند. این دسته از افراد باید پیگیری منظمتری داشته باشند و سبکزندگی خود را تغییر دهند.
۴. بیماری های مزمن پانکراس
پانکراتیت مزمن با التهاب طولانیمدت، بافت پانکراس را مستعد تغییرات پیشسرطانی میکند. التهاب مزمن پانکراس که معمولا به دنبال مصرف طولانی مدت الکل و سیگار ایجاد میشود، خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهد. بین ابتلا به پانکراتیت مزمن و ابتلا به سرطان پانکراس ارتباط وجود دارد؛ بنابراین، با قطع مصرف الکل و سیگار میتوان ریسک ابتلا به سرطان پانکراس ناشی از پانکراتیت مزمن را کاهش داد. برخی کیستهای پانکراسی پرخطر نیز در گذر زمان میتوانند به بدخیمی تبدیل شوند. کنترل علت التهاب و پیگیری تصویربرداری طبق پروتکل، برای کاهش ریسک ضروری است.
آیا میدانید علائم سرطان پانکراس پیشرفته چیست؟
۵. دیابت نوع ۲
سرطان پانکراس در افراد مبتلا به دیابت شایع تر است و به همین دلیل میتوان دیابت را یکی از انواع علت سرطان لوزالمعده در نظر گرفت. دلیل این امر مشخص نیست. بیشترین خطر در افراد مبتلا به دیابت نوع دو دیده میشود. این نوع دیابت در کودکان و نوجوانان با افزایش چاقی روبهافزایش است. دیابت نوع ۲ در بزرگسالان نیز اغلب با اضافه وزن یا چاقی مرتبط است. تمام این عوامل در کنار هم میتوانند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند. کنترل دقیق قند خون، کاهش وزن و تحرک بدنی میتواند اثر این عامل خطر را کاهش دهد.
مبتلا به دیابت هستی و نگران عوارض بعدشی؟
از متخصص راهنمایی بگیر.
۶. مصرف دخانیات
سیگار و مصرف دخانیات از جمله فاکتورهایی است که احتمال ابتلا به بیماری سرطان لوزالمعده را افزایش میدهد. گزارشات نشان میدهد که حدود ۲۰ مورد از ۱۰۰ مورد سرطان پانکراس در بریتانیا، ناشی از سیگار است. سیگار، سیگار برگ، پیپ و تنباکوی جویدنی همگی با افزایش ریسک ابتلا به سرطان پانکراس مرتبطاند. تصور میشود که حدود ۲۵ درصد از سرطانهای پانکراس در سراسر دنیا، ناشی از مصرف سیگار است. در تیجه سیگار یکی از مهمترین عوامل خطرِ قابلتغییر در سرطان پانکراس است.
متن انگلیسی:
cancer
Smoking is one of the most important risk factors for pancreatic cancer. The risk of getting pancreatic cancer is about twice as high among people who smoke compared to those who have never smoked.
ترجمه متن:
سیگار کشیدن یکی از مهمترین عوامل خطر سرطان لوزالمعده است. خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده در بین افرادی که سیگار میکشند در مقایسه با افرادی که هرگز سیگار نکشیدهاند حدود دو برابر بیشتر است.
۷. چاقی و اضافه وزن
اضافه وزن و چاقی هم دلیل سرطان پانکراس هستند و میتوانند ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. هنوز ارتباط دقیق بین چاقی و ابتلا به سرطان پانکراس مشخص نیست، اما برخی از محققان میگویند در افراد چاق، پانکراس باید انسولین بیشتری تولید کند و همین ممکن است ریسک ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
در معرض سرطان پانکراس هستی و میخوای چکاپ بشی؟ مشاوره بگیر.
۸. رژیم غذایی ناسالم
رژیم غذایی ناسالم جزو مواردی است که میتواند خطر ابتلا به انواع سرطانهای دستگاه گوارش، از جمله سرطان پانکراس را افزایش دهد. بااینوجود هنوز ارتباط دقیق بین رژیم غذایی ناسالم و ابتلا به این بیماری مشخص نیست. برخی از مطالعات نشان میدهد که رژیمهای غذایی حاوی گوشت قرمز و فراوری شده مانند سوسیس و چربیهای اشباع ممکن است خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند. مصرف فستفودها یا نوشیدنیهای قندی نیز میتوانند این خطر را بیشتر کنند.
از سوی دیگر، الگوی غذایی مدیترانهای سرشار از سبزی، میوه، حبوبات، غلات کامل و چربیهای مفید با کاهش خطر ابتلا به بیماری سرطان پانکراس همراه است. جایگزینهای سالم و کاهش نمک و قند افزودنی، بخشی از استراتژی پیشگیری است. با این حال تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است تا دقیقا مشخص شود که ارتباط رژیم غذایی ناسالم و علت سرطان پانکراس چیست.
۹. تماس با مواد شیمیایی و صنعتی
گاهی اوقات علت سرطان پانکراس، تماس طولانی مدت با برخی مواد شیمیایی و صنعتی است. متخصصان بر این باورند که شیوع این بیماری در بین برخی مشاغل شیوع بیشتری دارد. قرار گرفتن طولانی مدت در محل کار با مواد شیمیایی خاص که جزو مواد سرطانزا هستند، ممکن است ریسک ابتلا را افزایش دهد. برای مثال مواد شوینده و پاککنندهای که در خشکشوییها استفاده میشود یا مواد شیمیایی و صنعتی مورد استفاده در صنایع فلزکاری و آفتکشهایی که در کشاورزی استفاده میشوند، همگی ممکن است خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهد.
۱۰. سن بالا
یکی از عواملی که میتواند با افزایش ریسک ابتلا به سرطان پانکراس مرتبط باشد، افزایش سن است. سرطان پانکراس در افراد مسن شایع تر است. تقریبا نیمی از موارد جدید ابتلا به این بیماری در افراد ۷۵ساله به بالا تشخیص داده میشود. سرطان پانکراس در افراد زیر ۴۰ سال کمتر دیده میشود. شاید یکی از دلایل آن افزایش احتمال آسیبهای سلولی در سنین بالاتر است.
البته سبک زندگی و افزایش ابتلا به سایر بیماریهای زمینه ای در سنین بالا مانند دیابت هم در افزایش احتمال ابتلا به سرطان پانکراس بی تاثیر نیست؛ بنابراین نمیتوان سن بالا را الزاما علت سرطان پانکراس در نظر گرفت، اما میتوان گفت که این شرایط خطر ابتلا را افزایش میدهد. سن بالا جزو عواملی است که نمیتوان آن را تغییر داد. این واقعیت اهمیت غربالگری هدفمند در افراد پرخطر را برجسته میکند.
| عامل خطر | توضیح مختصر |
|---|---|
| عوامل ژنتیکی و ارثی | جهشهای ژنی (PRSS1، ATM، STK11) و سابقه خانوادگی سرطان پانکراس یا سرطانهای مشابه |
| جهشهای سلولی و DNA | آسیبهای DNA و جهشهای تصادفی یا ناشی از عوامل محیطی که منجر به فعال شدن انکوژنها یا خاموشی ژنهای سرکوبگر تومور میشوند. |
| سابقه خانوادگی سرطان | وجود سرطان پانکراس یا سرطانهای مرتبط در خانواده |
| بیماریهای مزمن پانکراس | التهاب مزمن پانکراس ناشی از مصرف طولانی الکل و سیگار |
| دیابت نوع ۲ | افزایش ریسک ابتلا به سرطان پانکراس در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ |
| مصرف دخانیات | سیگار و دیگر دخانیات که خطر ابتلا را حدود دو برابر افزایش میدهند. |
| چاقی و اضافه وزن | بیش از ۱۰ درصد موارد در افراد چاق دیده شده است؛ احتمال افزایش نیاز پانکراس به انسولین |
| رژیم غذایی ناسالم | مصرف زیاد گوشت قرمز و فرآوری شده، چربیهای اشباع، فستفود و نوشیدنیهای قندی |
| تماس با مواد شیمیایی و صنعتی | تماس طولانی با مواد سرطانزا در برخی مشاغل مثل خشکشویی، فلزکاری، و کشاورزی |
| سن بالا | بیشتر موارد در افراد بالای ۷۵ سال؛ افزایش احتمال آسیب سلولی و بیماریهای زمینهای |
عوامل خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده یا پانکراس
عامل خطر یا ریسک ابتلا به سرطان چیزی است که شانس ابتلا به آن را افزایش میدهد. ریسک کلی هر فرد حاصل جمع عوامل قابلتغییر و غیرقابلتغییر است. پزشکان سعی میکنند بر مدیریت عوامل قابلتغییر تمرکز کنند و برای عوامل غیرقابلتغییر ارزیابی دقیق انجام دهند. زمانی که چند عامل در کنار هم قرار میگیرند، خطر چندبرابر میشود و مداخله زودهنگام اهمیت بیشتری خواهد داشت. در مورد علت سرطان پانکراس هم برخی از عوامل میتوانند ریسک ابتلا را بیشتر کنند. افرادی با شرایط زیر بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پانکراس هستند:
- افراد سیگاری یا افرادی که انواع دخانیات را مصرف میکنند
- افراد چاقی که اضافه وزن دارند، خصوصا کسانی که در اطراف کمر و شکمشان چربی اضافه جمع شده است
- ابتلا به دیابت نوع ۲ همراه با چاقی
- افرادی که به دلیل موقعیت شغلیشان به صورت مدام با مواد شیمیایی سرطانزا، مانند آفتکشها یا مواد پتروشیمی در تماس هستند
- کسانی که به پانکراتیت مزمن برای مدت زمانی طولانی مبتلا هستند
- افرادی با سندرمهای ارثی با تغییراتی در ژنها
- سنگهای کیسه صفر میتوانند باعث پانکراتیت شوند و خطر سرطان پانکراس را بیشتر کنند
- مصرف طولانی مدت الکل
- افراد مسن بالای ۷۵ سال
- افراد سیاهپوست
شما با شناخت عوامل خطر و دانستن این که علت سرطان پانکراس چیست، این فرصت را دارید تا بتوانید هر چه سریعتر برای تشخیص سرطان پانکراس، به پزشک مراجعه کنید. افراد پرریسک، مانند کسانی که به بیماریهای مزمن پانکراس مبتلا هستند یا سابقه خانوادگی دارند، بهتر است با انجام چکاپهای دورهای، ریسک ابتلا به انواع پیشرفته سرطان پانکراس را کاهش دهند.
۴.۶ (۱۳۰۵ نظر)۴.۸ (۸۳۹ نظر)۴.۷ (۵۱۶ نظر)۴.۷ (۴۶۳ نظر)۴.۷ (۳۷۱ نظر)۴.۸ (۳۲۴ نظر)اهمیت رفع علل سرطان پانکراس برای درمان
درمان سرطان پانکراس فقط به دارو محدود نمیشود و با اصلاح علتهای زمینهای کاملتر میشود. ترک سیگار، کاهش وزن، کنترل دقیق دیابت و کاهش التهاب میتواند پاسخ به درمان را بهتر و عوارض را کمتر کند. شناسایی جهشهای ژنتیکی، به پزشکان کمک میکند درمان هدفمندتری داشته باشند و با شانس بیشتری بتوانند بیماری را کنترل کنند. وقتی بیمار و تیم درمان بهصورت فعال عوامل خطر را مدیریت میکنند، کیفیت زندگی بهتر و طول عمر بیماران سرطان پانکراس بیشتر میشود.
همه چیز در مورد جراحی سرطان پانکراس
نتیجه گیری
علت سرطان پانکراس نتیجه تعامل پیچیده میان عوامل ژنتیکی، محیطی و سبکزندگی است و نمیتوان یک دلیل قطعی برای آن معرفی کرد. با این حال شناخت این عوامل به ما کمک میکند درک دقیقتری از روند ایجاد بیماری داشته باشیم و اقدامهای پیشگیرانه مؤثرتری انجام دهیم. کنترل مواردی مانند ترک سیگار، مدیریت دیابت، کاهش وزن و توجه به سابقه خانوادگی میتواند احتمال بروز این سرطان را کاهش دهد. اگر در معرض این عوامل هستید یا علائمی نگرانکننده دارید، مراجعه به متخصص گوارش و کبد میتواند به تشخیص زودتر و انتخاب مناسبترین روش درمان کمک کند. تشخیص بهموقع همچنان یکی از مهمترین راهها برای بهبود روند درمان این سرطان است.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!