علت تلخی دهان چیست و چگونه می توان آن را درمان کرد؟

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید

تلخی دهان یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله مشکلات گوارشی، رفلاکس معده، خشکی دهان، عفونت‌های دهانی، تغییرات هورمونی یا مصرف برخی داروها ایجاد شود. این عارضه معمولاً موقتی است، اما در برخی موارد ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری زمینه‌ای باشد. تشخیص علت تلخی دهان برای درمان صحیح آن ضروری است، زیرا روش‌های درمانی بسته به علت بروز این مشکل متفاوت خواهند بود. در ادامه به بررسی علل تلخی دهان و راه‌های مؤثر برای رفع آن می‌پردازیم.

تلخی دهان چیست؟

تلخی دهان یک احساس ناخوشایند در مزه است که ممکن است به‌صورت موقت یا طولانی‌مدت تجربه شود. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی مانند رفلاکس معده، خشکی دهان، عفونت‌های دهانی، مشکلات کبدی، تغییرات هورمونی، مصرف برخی داروها یا حتی استرس و اضطراب ایجاد شود. در برخی موارد، تلخی دهان نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است که نیاز به بررسی پزشکی دارد. تشخیص علت دقیق این عارضه برای انتخاب روش درمانی مناسب ضروری است و بسته به عامل ایجادکننده، ممکن است تغییر در رژیم غذایی، بهبود بهداشت دهان و دندان یا مصرف داروهای خاص توصیه شود.

متن انگلیسی:
Gastroesophageal reflux disease (GERD) or acid reflux may be the cause of a bitter taste in the mouth. These conditions occur when stomach contents come back up into the esophagus.
ترجمه فارسی:
بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) یا ریفلاکس اسید ممکن است علت طعم تلخ در دهان باشد. این شرایط زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده به مری برمی‌گردد.

به نقل از سایت medicalnewstoday

آیا تلخی دهان خطرناک است؟

تلخی دهان به‌طور کلی خطرناک نیست، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد. اگر این عارضه موقتی و پس از مصرف برخی غذاها، داروها یا به دلیل خشکی دهان باشد، معمولاً جای نگرانی ندارد و با اصلاح سبک زندگی برطرف می‌شود. اما اگر تلخی دهان طولانی‌مدت باشد و همراه با علائمی مانند سوءهاضمه، رفلاکس معده، زردی پوست، کاهش وزن یا تغییر در سلامت عمومی رخ دهد، ممکن است نشانه مشکلاتی مانند بیماری‌های کبدی، دیابت یا اختلالات گوارشی باشد. در این صورت، مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق‌تر ضروری است.

علائم همراه با تلخی دهان (تلخ شدن دهان نشانه چیست)

تلخی دهان ممکن است به‌تنهایی یا همراه با علائم دیگری ظاهر شود که می‌تواند به تشخیص علت آن کمک کند. برخی از مهم‌ترین علائم همراه با تلخی دهان عبارتند از:

• احساس سوزش یا خارش در دهان‌: معمولاً در زبان، اما ممکن است به لب‌ها و سایر قسمت‌های دهان نیز گسترش یابد.
• تلخی یا طعم فلزی در دهان‌: یکی از علائم شایع در سندرم سوزش دهان.
• خشکی دهان‌: کاهش تولید بزاق که می‌تواند باعث تشدید سوزش و تلخی شود.
• تغییر در حس چشایی‌: کاهش یا تغییر در درک مزه‌ها، مانند احساس مزه تلخ یا فلزی.
• درد یا ناراحتی مداوم در دهان‌: بدون علت مشخص و بدون وجود ضایعه فیزیکی.
• بدتر شدن علائم در طول روز‌: معمولاً شدت سوزش و تلخی در ساعات پایانی روز بیشتر می‌شود.
• استرس و اضطراب‌: ممکن است علائم را تشدید کند یا در بروز سندرم نقش داشته باشد.
• سندرم سوزش دهان یا خارش دهان (خصوصا زبان) که گاهی به لب‌ها و سایر قسمت‌های دهان منتشر می‌شود.

آب تلخ دهان نشانه چیست؟

برای تشخیص علت تلخی دهان با متخصص مشورت کن.

دکتر گوش و حلق و بینی

علت تلخی دهان؛ تلخی دهان از چیست؟

علت تلخی دهان می‌تواند به عوامل مختلفی مرتبط باشد که بر حس چشایی و سلامت دهان و دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارند. برخی از شایع‌ترین علت های تلخی دهان عبارتند از:

• رفلاکس معده (GERD): بازگشت اسید معده به مری و دهان که باعث طعم تلخ یا ترش می‌شود.
• خشکی دهان (زروستومیا): کاهش تولید بزاق که می‌تواند حس تلخی و بوی بد دهان را ایجاد کند.
• عفونت‌های دهان و دندان: مشکلاتی مانند التهاب لثه، عفونت‌های دندانی یا برفک دهانی می‌توانند منجر به تلخی دهان شوند.
• مصرف برخی داروها: داروهای آنتی‌بیوتیک، ضدافسردگی، مکمل‌های ویتامین و داروهای فشار خون ممکن است عوارضی مانند تلخی دهان داشته باشند.
• تغییرات هورمونی: در دوران بارداری یا یائسگی، تغییرات هورمونی می‌توانند حس چشایی را تحت تأثیر قرار داده و باعث تلخی دهان شوند.
• بیماری‌های کبدی: مشکلات کبدی مانند کبد چرب یا هپاتیت می‌توانند باعث تجمع سموم در بدن و تلخی دهان شوند.
• کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی: کمبود روی (زینک) و ویتامین‌های گروه B می‌تواند باعث تغییر در حس چشایی و تلخی دهان شود.
• عفونت‌های سینوسی و مشکلات تنفسی: سینوزیت مزمن یا آلرژی‌های شدید می‌توانند طعم تلخی در دهان ایجاد کنند.

دلایل تلخی دهان	توضیحات
عفونت‌های دهان	علت تلخ شدن دهان در صبح، عفونت‌های دهان مانند بیماری لثه یا برفک دهان و بیماریهای دستگاه گوارش است.
داروها	برخی داروها مانند آنتی بیوتیک، آنتی‌هیستامین یا داروهای شیمی درمانی
رفلاکس اسید	هنگامی که اسید معده به مری برمی‌گردد و به دهان می‌رسد، می‌تواند طعم تلخ یا ترش به جای بگذارد و علت ترشی و تلخی دهان باشد.
خشکی دهان	تولید ناکافی بزاق می‌تواند منجر به طعم تلخ شود، زیرا بزاق به پاکسازی دهان و خنثی کردن اسیدها کمک می‌کند.
بهداشت نامناسب دهان	مسواک زدن ناکافی، نخ دندان نکشیدن، یا تمیز نکردن زبان می‌تواند محیط را برای رشد باکتری‌ها آماده کند.

۱. علت تلخی و خشکی دهان

خشکی دهان که گاهی زروستومیا هم نامیده می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که غدد بزاقی، بزاق کافی تولید نمی‌کنند. این امر ممکن است منجر به ایجاد احساس خشکی و چسبندگی درون دهان شود. بزاق، رشد باکتری‌ها در دهان را کاهش می‌دهد و به حذف تکه‌های باقیمانده غذا در دهان کمک می‌کند.

برخی از عوامل متعددی که ممکن است باعث خشکی دهان شوند عبارتند از:

• داروهای بدون نسخه (OTC) و تجویزی
• پیری
• گرفتگی بینی که باعث تنفس از دهان می‌شود.
• آسیب عصبی
• مصرف تنباکو
• اختلالات خودایمنی
• دیابت.

اکثر افراد مبتلا به خشکی دهان، از طریق تغییر در سبک زندگی، تنظیم داروها و استفاده از دهان‌شویه‌های بدون نسخه یا تجویزی بهبود پیدا می‌کنند.

۲. کبد و تلخی دهان (مشکلات گوارشی و تلخی دهان)

کبد نقش کلیدی در سم‌زدایی بدن دارد و هرگونه اختلال در عملکرد آن می‌تواند منجر به تجمع مواد زائد مانند آمونیاک و اسیدهای صفراوی شود که ممکن است باعث تلخی دهان شوند. مشکلاتی مانند کبد چرب، هپاتیت، سیروز و اختلال در ترشح صفرا می‌توانند باعث تغییر در ترکیب بزاق و ایجاد طعم تلخ در دهان شوند. علاوه بر این، بیماری‌های گوارشی مرتبط با کبد، مانند رفلاکس صفراوی، ممکن است صفرا را به معده و مری برگردانده و طعم تلخ ایجاد کنند.

۳. عفونت‌ های تنفسی و علت تلخ شدن دهان

عفونت‌های سیستم تنفسی (خصوصا عفونت‌های ویروسی) می‌توانند بر مزه‌ی دهان تأثیر بگذارند. ورم لوزه، سینوزیت، سرماخوردگی و عفونت گوش میانی اغلب بر حس چشایی و بویایی تأثیر می‌گذارند.

برخی از علائم عفونت سیستم تنفسی عبارتند از:

• احتقان
• گوش درد
• گلودرد

عفونت‌های ویروسی اغلب طی یک الی دو هفته به‌صورت خودبه‌خود از بین می‌روند. پس از برطرف‌شدن عفونت، مزه بد دهان هم باید از بین برود.

۴. بهداشت ضعیف دهان (علت تلخی دهان بعد از خواب)

تلخی دهان در صبح یکی از مشکلات رایجی است که اغلب با بوی بد دهان همراه است و می‌تواند ناشی از بهداشت ضعیف دهان و دندان باشد. در طول خواب، کاهش ترشح بزاق باعث تجمع باکتری‌ها در دهان می‌شود که ترکیبات گوگردی تولید کرده و منجر به بوی نامطبوع و تلخی دهان می‌شوند. باقی‌ماندن ذرات غذا بین دندان‌ها و روی زبان نیز می‌تواند این مشکل را تشدید کند. علاوه بر این، افرادی که دچار خشکی دهان هستند یا شب‌ها از طریق دهان نفس می‌کشند، بیشتر مستعد تلخی دهان در صبح هستند.

۵. هپاتیت B، علت تلخی ته گلو

هپاتیت B نوعی عفونت ویروسی کبد است. سایر علائم هپاتیت B عبارتند از:

• بوی بد دهان
• ازدست‌دادن اشتها
• تب پایین
• حالت تهوع، استفراغ و اسهال.

هپاتیت B یک عفونت جدی است. اگر علائم مرتبط با هپاتیت را دارید یا اگر فکر می‌کنید که ممکن است در معرض این ویروس قرار گرفته باشید، حتما با پزشکتان تماس بگیرید و در صورت لزوم به متخصص گوارش و کبد مراجعه کنید.

۶. علت تلخی دهان و درد معده چیست؟ (علت سفیدی زبان و تلخی دهان)

تلخی دهان همراه با درد معده می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات گوارشی باشد. یکی از شایع‌ترین علل این وضعیت رفلاکس معده (GERD) است که در آن اسید معده به مری و حتی دهان بازمی‌گردد و باعث تلخی دهان، سوزش سر دل و درد معده می‌شود. سایر مشکلات گوارشی مانند زخم معده، عفونت هلیکوباکتر پیلوری، سوءهاضمه و مشکلات صفراوی نیز می‌توانند در این مسئله نقش داشته باشند.

سفیدی زبان و تلخی دهان معمولاً به دلیل تجمع باکتری‌ها، رشد قارچ (مانند برفک دهانی)، خشکی دهان یا مشکلات گوارشی ایجاد می‌شود. وقتی بزاق کافی در دهان تولید نشود یا تعادل باکتری‌های دهان به هم بخورد، یک لایه سفید روی زبان تشکیل می‌شود که ممکن است با تلخی دهان همراه باشد.

۷. تلخی دهان و صفرا (علت تلخی دهان و سبز شدن زبان)

تلخی دهان می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات صفراوی باشد. صفرا مایعی است که توسط کبد تولید و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود و نقش مهمی در هضم چربی‌ها دارد. اگر ترشح یا دفع صفرا دچار اختلال شود، ممکن است منجر به بازگشت صفرا به معده و مری (رفلاکس صفراوی) شود که باعث تلخی دهان، بوی بد دهان، احساس تهوع و درد معده می‌شود. مشکلاتی مانند سنگ کیسه صفرا، التهاب کیسه صفرا (کوله‌سیستیت) و بیماری‌های کبدی می‌توانند باعث ایجاد تلخی دهان شوند.

۸. تلخی دهان در اثر مصرف زیاد گوشت و احساس طعم فلز در دهان

در فرایند دودی‌کردن گوشت، ماده‌ای به نام کرئوزوت تولید می‌شود که می‌تواند باعث تلخ‌شدن گوشت و ایجاد طعم ناخوشایند شود. کرئوزوت یک لایه چسبناک، روغنی و تیره‌رنگ است که در اثر قرار گرفتن بیش‌ازحد گوشت در معرض دود غلیظ ایجاد می‌شود. این ماده علاوه بر تلخ کردن گوشت، می‌تواند باعث ایجاد احساس سوزن‌سوزن شدن در دهان شود.برای جلوگیری از تلخی گوشت دودی، باید تعادل مناسبی بین میزان دود، گرما و زمان دودی‌کردن برقرار شود. استفاده از چوب مناسب، کنترل جریان هوا و اجتناب از دودی‌کردن بیش‌ازحد، می‌تواند به بهبود طعم گوشت و جلوگیری از تلخی آن کمک کند.

۹. استرس و اضطراب، دلیل تلخی دهان در صبح

استرس و اضطراب مزمن می‌توانند بر عملکرد بدن، از جمله دستگاه گوارش و بزاق تأثیر بگذارند و یکی از دلایل تلخی دهان در صبح باشند. زمانی که بدن تحت استرس قرار می‌گیرد، هورمون کورتیزول افزایش می‌یابد که می‌تواند باعث خشکی دهان، تغییر در حس چشایی و افزایش اسید معده شود. افزایش اسید معده ممکن است به رفلاکس معده (GERD) منجر شود و در طول خواب، اسید به مری و دهان بازگردد، که این امر می‌تواند باعث تلخی دهان هنگام بیدار شدن شود.

۱۰. آسیب عصبی، علت تلخی دهان در مردان و زنان

همچون سایر حواس، جوانه‌های چشایی (پرزهای چشایی) به طور مستقیم با اعصاب مغز در ارتباط هستند. آسیب به اعصاب مغز می‌تواند منجر به تغییر در نحوه درک مزه‌ها شود. آسیب عصبی یکی از علل نادر تلخی دهان است، نه یک علت شایع. آسیب عصبی جوانه‌های چشایی یا مسیر چشایی می‌تواند به علت صدمه به سر یا اختلالاتی نظیر این موارد رخ دهد:

• صرع
• مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS)
• تومورهای مغزی
• فلج بل
• زوال عقل.

۱۱. سایر علل تلخی دهان و علت زردی روی زبان و تلخی دهان

زرد شدن زبان معمولاً ناشی از تجمع باکتری‌ها، رفلاکس صفراوی یا عفونت‌های دهانی است. گاهی این مشکل می‌تواند ناشی از یک بیماری یا اختلال خاص باشد، همچون:

• آلرژی
• گلوسیت (التهاب زبان)
• پولیپ بینی (توده کیسه مانند و ملتهب بافت)
• عفونت غدد بزاقی
• سندرم شوگرن (اختلال خودایمنی که باعث خشکی دهان و چشم می‌شود)
• کمبود ویتامین B12 یا زینک
• دیابت.

متن انگلیسی:
The greatest sensitivity to sweet tasting compounds is on the tip of the tongue, while the greatest sensitivity to bitter-tasting compounds is on the back of the tongue.
ترجمه فارسی:
بیشترین حساسیت به ترکیبات طعم شیرین در نوک زبان است، در حالی که بیشترین حساسیت به ترکیبات تلخ مزه در پشت زبان است.

به نقل از سایت ncbi

۱۲. علت تلخی دهان و زبان در سرماخوردگی

سرماخوردگی می‌تواند به دلایل مختلف باعث تلخی دهان و زبان شود. یکی از مهم‌ترین عوامل این مشکل، عفونت‌های ویروسی است که می‌توانند بر حس چشایی و بویایی تأثیر بگذارند. در هنگام سرماخوردگی، احتقان بینی و کاهش حس بویایی می‌تواند باعث تغییر در درک مزه‌ها شده و حس تلخی را در دهان ایجاد کند.

۱۳. تلخی دهان از چه بیماری‌ هایی خبر می‌ دهد؟

تلخی دهان می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های گوارشی، عفونی، متابولیکی یا عصبی باشد. رفلاکس معده (GERD) یکی از شایع‌ترین علل تلخی دهان است که در آن اسید یا صفرا به مری بازمی‌گردد. بیماری‌های کبدی مانند کبد چرب، هپاتیت و سیروز نیز می‌توانند به دلیل تجمع سموم و اختلال در دفع صفرا باعث تلخی دهان شوند. دیابت به‌ویژه در صورت کنترل‌نشدن قند خون، ممکن است بر حس چشایی تأثیر بگذارد. بیماری‌های عصبی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS) و زوال عقل نیز می‌توانند بر درک طعم‌ها تأثیرگذار باشند. علاوه بر این، عفونت‌های دهانی، خشکی دهان، کمبود ویتامین B12 یا زینک و مصرف برخی داروها نیز از دیگر عوامل تلخی دهان هستند.

دلیل تلخی مداوم و مستمر دهان چیست؟

تغییر مزه دائمی و تلخی در دهان دیسژئوزی نامیده می‌شود. تلخی دائمی دهان ممکن است طعم مواد غذایی دیگر را در هنگام نوشیدن و آشامیدن تحت تاثیر قرار دهد. در حالی که برخی علل تلخی دهان موقتی و بی‌خطر هستند (مانند خشکی دهان یا مصرف برخی داروها)، برخی دیگر می‌توانند نشانه بیماری‌های جدی مانند مشکلات کبدی، دیابت یا اختلالات عصبی باشند. اما به‌طورکلی شرایط زیر می‌توانند باعث تلخی مستمر در دهان شوند.

۱. خشکی دهان و احساس تلخی در دهان

رفلاکس معده به مری و کم آبی از دلایل اصلی ایجاد خشکی دهان هستند. این شرایط زمانی رخ می‌دهد که دهان بزاق کافی تولید نمی‌کند. بزاق نه‌تنها باکتری‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه در تعادل pH دهان، هضم اولیه غذا و جلوگیری از خشکی نقش دارد. این مشکل منجر به ایجاد طعم تلخ در دهان می‌شود.

۲. مشکلات دندان‌ ها، نشانه اصلی تلخی دهان

بیماری‌های دهان و دندان مانند پوسیدگی دندان، التهاب لثه (ژنژیویت) و عفونت‌های دهانی می‌توانند باعث تلخی دهان شوند. این مشکلات اغلب با افزایش باکتری‌های دهانی، تشکیل پلاک و ترشح ترکیبات گوگردی همراه هستند که طعم تلخ و بوی نامطبوع ایجاد می‌کنند. علاوه بر این، خشکی دهان ناشی از مشکلات بزاقی نیز می‌تواند به رشد بیشتر باکتری‌ها و تغییر حس چشایی منجر شود. رعایت بهداشت دهان، مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان و معاینات دندان‌پزشکی دوره‌ای می‌توانند در پیشگیری و درمان تلخی دهان ناشی از مشکلات دندانی مؤثر باشند.

۳. علت تلخی دهان در بارداری

تلخی دهان در بارداری اغلب به دلیل تغییرات هورمونی، به‌ویژه افزایش استروژن و پروژسترون رخ می‌دهد که می‌تواند حس چشایی را تحت تأثیر قرار دهد. علاوه بر این، رفلاکس معده (GERD) که در دوران بارداری شایع است، ممکن است باعث بازگشت اسید معده به دهان و ایجاد طعم تلخ شود. کمبود ویتامین‌ها، تغییرات در بزاق و مصرف مکمل‌های بارداری نیز از دیگر دلایل تلخی دهان هستند. برای کاهش این مشکل، نوشیدن آب کافی، رعایت بهداشت دهان، مصرف غذاهای تازه و مشورت با پزشک برای کنترل رفلاکس معده توصیه می‌شود.

۴. یائسگی و احساس تلخی در دهان

تلخی دهان در دوران یائسگی معمولاً به دلیل کاهش سطح استروژن رخ می‌دهد که می‌تواند بر ترشح بزاق و عملکرد گیرنده‌های چشایی تأثیر بگذارد. خشکی دهان (زروستومیا) در این دوره شایع است و می‌تواند باعث رشد بیش‌ازحد باکتری‌ها و تغییر حس چشایی شود. علاوه بر این، برخی زنان دچار سندرم سوزش دهان (BMS) می‌شوند که ممکن است با تلخی یا طعم فلزی در دهان همراه باشد. برای کاهش این مشکل، مصرف آب کافی، رعایت بهداشت دهان توصیه می‌شود.

آیا علت تلخی دهان بعد از خوردن غذا رفلاکس معده است؟

دکتر رفلاکس معده

چه داروهایی باعث تلخی دهان می‌ شوند؟

بیش از ۲۵۰ دارو ممکن است باعث ایجاد تلخی دهان شوند که این اثر می‌تواند ناشی از ترشح دارو در بزاق، تأثیر بر گیرنده‌های چشایی یا کاهش بزاق باشد. برخی از مهم‌ترین گروه‌های دارویی که می‌توانند این عارضه را ایجاد کنند عبارتند از:

۱. آنتی‌بیوتیک‌ها

برخی آنتی‌بیوتیک‌ها پس از متابولیسم در بدن، در بزاق ترشح می‌شوند و می‌توانند باعث تلخی دهان شوند، از جمله:

• آمپی‌سیلین
• ماکرولیدها (مانند آزیترومایسین)
• کینولون‌ها (مانند سیپروفلوکساسین)
• سولفامتوکسازول/تری‌متوپریم
• تتراسایکلین‌ها

۲. داروهای قلب و عروق

برخی داروهای قلبی ممکن است با کاهش بزاق یا تغییر حس چشایی باعث تلخی دهان شوند:

• داروهای فشار خون بالا مانند کاپتوپریل
• دیورتیک‌ها (ادرارآورها) که باعث کم‌آبی بدن و خشکی دهان می‌شوند
• استاتین‌ها مانند آتورواستاتین برای کاهش کلسترول
• داروهای ضدآریتمی مانند آمیودارون

۳. داروهای شیمی‌درمانی

برخی داروهای مورد استفاده در درمان سرطان می‌توانند حس چشایی را تغییر داده و باعث تلخی دهان شوند، از جمله:

• سیس‌پلاتین
• سیکلوفسفامید
• اتوپوساید

۴. داروهای نورولوژیک و روان‌پزشکی

برخی از داروهای مؤثر بر سیستم عصبی ممکن است بر گیرنده‌های چشایی اثر بگذارند یا باعث خشکی دهان شوند:

• داروهای ضدپارکینسون مانند لوودوپا
• داروهای میگرن مانند توپیرامات
• شل‌کننده‌های عضلات مانند باکلوفن
• ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای مانند آمی‌تریپتیلین
• برخی داروهای ضداضطراب و خواب‌آور

۵. داروهای مرتبط با بیماری‌های تنفسی

برخی داروهای مورد استفاده برای آسم و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) ممکن است باعث تلخی دهان شوند:

• برونکودیلاتورها مانند سالبوتامول و ایپراتروپیوم بروماید

۶. سایر داروهای رایج که ممکن است تلخی دهان ایجاد کنند:

• مهارکننده‌های استیل‌کولین‌استراز برای بیماری آلزایمر (مانند دونپزیل)
• پنی‌سیلامین برای آرتریت روماتوئید و بیماری ویلسون
• ریفامپین برای درمان سل یا پیشگیری از مننژیت باکتریایی
• داروهای تیروئید مانند لووتیروکسین
• آنتی‌هیستامین‌ها که باعث کاهش بزاق و تغییر طعم می‌شوند

احساس تلخی در دهان به دلیل مصرف امپرازول

امپرازول (Prilosec) و سایر داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPIs) مانند لانزوپرازول (Prevacid) برای کاهش تولید اسید معده و درمان ریفلاکس معده (GERD) و زخم‌های گوارشی استفاده می‌شوند. بااین‌حال، برخی افراد هنگام مصرف این داروها ممکن است احساس تلخی در دهان را تجربه کنند. این موضوع ممکن است به دلیل:

تأثیر امپرازول بر فلور طبیعی دهان و دستگاه گوارش باشد که می‌تواند باعث تغییر در حس چشایی شود. خشکی دهان ناشی از مصرف این دارو، که می‌تواند باعث تجمع باکتری‌ها و احساس طعم تلخ شود. ادامه یافتن رگورژیتاسیون حتی در زمان مصرف امپرازول، زیرا این دارو از بازگشت محتویات معده به مری جلوگیری نمی‌کند.

برای کاهش تلخی دهان ناشی از امپرازول، توصیه می‌شود:

• اصلاح رژیم غذایی و پرهیز از غذاهای تحریک‌کننده ریفلاکس
• نوشیدن آب کافی برای کاهش خشکی دهان
• عدم دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا

کلاریترومایسین و تلخی دهان

برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است باعث تغییر در حس چشایی و ایجاد طعم تلخ یا فلزی در دهان شوند. این اثر ممکن است به دلیل:

• ترشح دارو در بزاق، که مستقیماً طعم تلخ ایجاد می‌کند.
• تأثیر بر گیرنده‌های چشایی در مغز که ممکن است باعث تغییر در درک طعم شود.
• تداخل با سطوح زینک در بدن، اگرچه این مورد هنوز به‌طور قطعی اثبات نشده است.

برخی از مهم‌ترین آنتی‌بیوتیک‌هایی که ممکن است باعث این عارضه شوند عبارتند از:

• کلاریترومایسین (Biaxin)
• مترونیدازول (Flagyl)
• تتراسایکلین

در بیشتر موارد، تلخی دهان پس از قطع مصرف دارو از بین می‌رود، اما در صورت تداوم این مشکل، مشورت با پزشک ضروری است.

بهترین روش تشخیص علت تلخی دهان چیست؟

تشخیص دقیق علت تلخی دهان نیاز به ارزیابی پزشکی چندمرحله‌ای دارد که شامل بررسی سوابق بیمار، آزمایش‌های بالینی و در برخی موارد، تست‌های تخصصی می‌شود.

مراحل تشخیصی:

1. بررسی سابقه پزشکی بیمار: پزشک اطلاعاتی درباره مدت‌زمان تلخی دهان، شرایط مرتبط مانند رفلاکس معده، خشکی دهان یا بیماری‌های متابولیکی، و رژیم غذایی بیمار جمع‌آوری می‌کند.
2. بررسی داروهای مصرفی: برخی داروها (مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، مهارکننده‌های پمپ پروتون و داروهای شیمی‌درمانی) می‌توانند باعث تلخی دهان شوند.
3. معاینه بالینی سر، گردن و حفره دهان: بررسی علائم عفونت‌های دهانی، التهاب لثه، خشکی دهان و مشکلات دندانی انجام می‌شود.

آزمایش‌های تشخیصی:

• تست‌های چشایی: در برخی موارد، پزشک محلول‌های شیرین، شور، ترش و تلخ را برای ارزیابی عملکرد گیرنده‌های چشایی استفاده می‌کند، به‌ویژه در بیماران با آسیب عصبی یا تغییرات مداوم در حس چشایی.
• تست سواب دهانی: اگر پزشک به عفونت قارچی (مانند برفک دهانی) یا عفونت‌های باکتریایی مشکوک باشد، نمونه‌ای از دهان برای آزمایش برداشته می‌شود.
• تصویربرداری پزشکی: در مواردی که احتمال آسیب عصبی، تومور یا سکته مغزی مطرح باشد، سی‌تی‌اسکن (CT) یا ام‌آر‌آی (MRI) برای بررسی ساختارهای مغزی و عصبی انجام می‌شود.
• آزمایش خون و ادرار: این آزمایش‌ها برای تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، مشکلات کبدی، نارسایی کلیوی، کمبود ویتامین‌های B12 و زینک، یا عفونت‌های سیستمیک انجام می‌شوند.

درمان تلخی دهان (چگونه تلخی دهان را از بین ببریم؟)

درمان تلخی دهان بستگی به علت آن دارد. برای تشخیص دقیق، مراجعه به متخصص مربوطه (متخصص گوارش، گوش و حلق و بینی، دندان‌پزشک یا پزشک داخلی) توصیه می‌شود.

۱. درمان تلخی دهان ناشی از مصرف داروها

• بررسی سابقه دارویی بیمار: اگر دارو عامل تلخی دهان باشد، پزشک ممکن است دوز دارو را تغییر دهد یا داروی جایگزین تجویز کند.
• نوشیدن آب کافی و جویدن آدامس بدون قند می‌تواند به کاهش تلخی ناشی از داروها کمک کند.

۲. درمان تلخی دهان ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای

• اگر تلخی دهان ناشی از ریفلاکس معده (GERD) باشد، مصرف مهارکننده‌های پمپ پروتون مانند امپرازول و اصلاح رژیم غذایی توصیه می‌شود.
• دیابت کنترل‌نشده ممکن است باعث تغییر حس چشایی شود، بنابراین تنظیم سطح قند خون ضروری است.
• بیماری‌های کبدی و مشکلات صفراوی می‌توانند تلخی دهان ایجاد کنند که درمان آن‌ها نیاز به بررسی عملکرد کبد دارد.

۳. مصرف زینک و تأثیر آن بر حس چشایی

• کمبود زینک یکی از دلایل تغییر حس چشایی است و در این شرایط، مکمل زینک ممکن است تجویز شود.
• برخی مطالعات نشان داده‌اند که زینک ممکن است به بهبود حس چشایی در بیماران تحت شیمی‌درمانی کمک کند، اما این تأثیر در همه بیماران ثابت نشده است.
• مصرف خودسرانه زینک توصیه نمی‌شود، زیرا دوزهای بالای آن می‌تواند باعث عوارض جانبی شود.

۴. تلخی دهان پس از درمان‌های دندانپزشکی و مسواک زدن

• برخی خمیردندان‌ها و دهان‌شویه‌ها (مانند کلرهگزیدین و فلوراید) ممکن است طعم تلخ موقتی ایجاد کنند.
• پس از درمان‌های دندانپزشکی (مانند کشیدن دندان یا درمان عفونت‌های لثه)، تغییرات در حس چشایی ممکن است تا چند روز ادامه داشته باشد.
• استفاده از دهان‌شویه‌های ضدباکتری و رعایت بهداشت دهان می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند.

۵. راهکارهای عمومی برای کاهش تلخی دهان

• نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از خشکی دهان
• مسواک زدن زبان و استفاده از نخ دندان برای کاهش باکتری‌های دهانی
• جویدن آدامس بدون قند برای تحریک ترشح بزاق
• پرهیز از غذاهای پرادویه، چرب و محرک که ممکن است باعث ریفلاکس شوند
• کنترل استرس و اضطراب، زیرا استرس می‌تواند بر حس چشایی تأثیر بگذارد

۱. قرص برای رفع تلخی دهان

درمان دارویی تلخی دهان بستگی به علت آن دارد. اگر ریفلاکس معده (GERD) عامل این مشکل باشد، پزشک ممکن است مهارکننده‌های پمپ پروتون مانند امپرازول، آنتی‌اسیدها یا مسدودکننده‌های گیرنده H2 مانند فاموتیدین را تجویز کند. در صورت دیابت کنترل‌نشده، تنظیم قند خون با داروهایی مانند متفورمین ضروری است. اگر عفونت‌های دهانی یا قارچی عامل تلخی دهان باشند، آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضدقارچ ممکن است توصیه شوند.

۲. درمان تلخی دهان با طب سنتی

برخی درمان‌های طبیعی ممکن است به کاهش تلخی دهان کمک کنند، اما تأثیر آن‌ها به‌طور کامل در مطالعات علمی ثابت نشده است. بااین‌حال، برای درمان قطعی، تشخیص علت تلخی دهان و مشورت با پزشک ضروری است.

درمان‌های طب سنتی زیر به رفع تلخی دهان کمک می‌کنند:

• آب آلوئه‌ورا: آلوئه‌ورا به دلیل داشتن ترکیبات ضدالتهابی و ضدباکتریایی ممکن است در کاهش التهاب دهان و بهبود سلامت دهان مؤثر باشد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که غرغره کردن آب آلوئه‌ورا می‌تواند به کاهش رشد باکتری‌های دهانی کمک کند. برای این منظور، یک قاشق چای‌خوری آب آلوئه‌ورای تازه را به مدت ۳۰ ثانیه در دهان غرغره کرده و سپس تف کنید. این کار را یک تا دو بار در روز انجام دهید.
• زردچوبه: زردچوبه حاوی کورکومین است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارد. بااین‌حال، تأثیر مستقیم آن بر کاهش تلخی دهان هنوز کاملاً ثابت نشده است. در برخی منابع پیشنهاد شده است که مخلوطی از نصف قاشق چای‌خوری زردچوبه با چند قطره آب‌لیمو روی زبان قرار گیرد و پس از چند دقیقه با آب ولرم شسته شود، اما استفاده مداوم از آن ممکن است در برخی افراد باعث تحریک مخاط دهان شود.
• چای سبز: چای سبز به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند کاتچین‌ها می‌تواند به کاهش التهاب دهانی و بهبود بوی بد دهان کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که نوشیدن روزانه چای سبز ممکن است به کاهش رشد باکتری‌های دهانی کمک کند. برای استفاده، یک قاشق چای‌خوری چای سبز را در آب جوش دم کرده و پس از خنک شدن، بدون افزودن شیر یا شکر، مصرف کنید. مصرف یک تا دو فنجان در روز ممکن است مفید باشد.

درمان خانگی مؤثر برای رفع تلخی دهان (برای تلخی دهان چی بخوریم؟)

علاوه بر درمان‌های دارویی و طب سنتی، برخی روش‌های خانگی ممکن است به کاهش تلخی دهان کمک کنند. در ادامه چند مورد از روش‌های خانگی که می‌توانند در بهبود این مشکل مؤثر باشند آورده شده است.

• ترب سیاه: برخی منابع طب سنتی معتقدند که ترب سیاه ممکن است به بهبود عملکرد صفرا و هضم چربی‌ها کمک کند، اما تأثیر آن بر تلخی دهان به مطالعات علمی بیشتری نیاز دارد. برای استفاده از آن، یک عدد ترب سیاه را پوست گرفته، رنده کنید و آب آن را با پارچه تمیز بگیرید. نوشیدن یک قاشق غذاخوری از این آب با معده خالی ممکن است در بهبود عملکرد گوارش مؤثر باشد. مصرف بیش از حد ترب سیاه ممکن است باعث تحریک معده شود، بنابراین استفاده از آن باید با احتیاط صورت گیرد.
• مرکبات: مصرف پرتقال، لیموترش و گریپ‌فروت می‌تواند به تحریک ترشح بزاق کمک کرده و تلخی دهان را کاهش دهد. بزاق نقش مهمی در پاک‌سازی ترکیبات تلخ و باقی‌مانده‌های غذا از سطح زبان دارد. می‌توان چند قطره آب لیموترش را به آب اضافه کرده و در طول روز مصرف کرد یا از مرکبات تازه در رژیم غذایی روزانه استفاده کرد.
• لیمو برای شستشوی دهان: لیمو به دلیل داشتن ویتامین C و خاصیت ضدباکتریایی ممکن است در کاهش رشد باکتری‌های دهانی و تنظیم pH بزاق مفید باشد. برای این منظور، آب نصف یک لیموترش را در یک لیوان آب گرم حل کنید و روزانه یک‌بار از آن برای شستشوی دهان استفاده کنید. این روش ممکن است در کاهش تلخی موقت دهان مفید باشد، اما در صورت داشتن ریفلاکس معده، زخم‌های دهانی یا حساسیت به اسیدهای مرکباتی، باید با احتیاط مصرف شود.

جویدن سقز یا آدامس می‌ تواند تلخی دهان را رفع کند؟

جویدن سقز یا آدامس بدون قند می‌تواند به تحریک ترشح بزاق کمک کند که نقش مهمی در پاک‌سازی ترکیبات تلخ و کاهش خشکی دهان دارد. بزاق به شست‌وشوی دهان، تنظیم pH محیط دهان و کاهش رشد باکتری‌های مولد بوی بد و طعم نامطبوع کمک می‌کند. سقز طبیعی همچنین دارای ترکیبات آنتی‌باکتریال است که ممکن است در بهبود سلامت دهان مؤثر باشد. بااین‌حال، جویدن طولانی‌مدت آدامس یا سقز می‌تواند باعث فشار به مفصل فک (TMJ) شود، بنابراین باید در حد اعتدال مصرف شود.

پیشگیری از ایجاد تلخی دهان چگونه است؟

برای کاهش و پیشگیری از تلخی دهان، رعایت برخی اقدامات بهداشتی و تغییر در سبک زندگی می‌تواند مؤثر باشد. این مشکل ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود، اما با انجام اقدامات زیر می‌توان علائم آن را کاهش داد:

• رعایت بهداشت دهان و دندان: مسواک زدن حداقل دو بار در روز، به‌ویژه پس از غذا، و تمیز کردن زبان با مسواک نرم یا زبان‌شویه می‌تواند به کاهش تلخی دهان کمک کند. استفاده از نخ دندان روزانه و دهان‌شویه آنتی‌باکتریال نیز در پیشگیری از رشد باکتری‌های مولد طعم ناخوشایند مؤثر است.
• نوشیدن آب کافی و حفظ رطوبت دهان: کم‌آبی بدن می‌تواند تولید بزاق را کاهش داده و منجر به خشکی و تلخی دهان شود. نوشیدن آب کافی در طول روز و جویدن آدامس بدون قند می‌تواند به تحریک ترشح بزاق و کاهش تلخی دهان کمک کند.
• پرهیز از سیگار و غذاهای تند: ترک سیگار و کاهش مصرف الکل می‌تواند عملکرد گیرنده‌های چشایی را بهبود بخشد. همچنین، برخی غذاهای تند، اسیدی یا چرب ممکن است باعث تحریک رفلاکس معده شده و تلخی دهان را تشدید کنند.
• استفاده از ظروف غیرفلزی: در برخی موارد، استفاده از ظروف استیل یا آلومینیومی ممکن است تغییراتی در حس چشایی ایجاد کند. استفاده از ظروف شیشه‌ای، چینی یا سرامیکی ممکن است این اثر را کاهش دهد

نتیجه‌ گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

تلخی دهان یک اختلال رایج است که معمولا قابل‌درمان است. این شکل دلایل زیادی دارد و می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات متنوعی باشد. یکی از دلایل تلخی مداوم و مستمر دهان مشکل رفلاکس معده است که با مراجعه به متخصص گوارش و درمان آن می‌تواند مشکل تلخی را هم حل کنید. رعایت بهداشت دهان و دندان، رژیم غذایی مغذی و نوشیدن آب زیاد، از رایج‌ترین راه‌حل‌های توصیه‌شده هستند. این طعم بد دهان یکی از علائم کرونا هم هست.

همان‌طور که گفتیم این مشکل علل مختلفی دارد و برای درمان آن عموما باید مشکل زمینه‌ای خود را برطرف کنید. برای پیداکردن بهترین دکتر گوش و حلق و بینی و پزشک عمومی می‌توانید به پنل پزشکان دکترتو مراجعه کنید. در دکترتو امکان تعیین وقت حضوری از بهترین متخصصین وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!