هشتم نوامبر، روز جهانی رادیولوژی است. در چنین روزی در سال ۱۸۹۵، ویلهلم کنراد رونتگن وجود اشعه اکس را کشف کرد. با مشاهده ساطع شدن نور از یک ورق فلورسنت (جسمی که بر اثر تابشی خاص، مانند اشعه اکس، از خود نور می‌دهد) که در نزدیکی یک لامپ اشعه کاتودی قرار گرفته بود، رونتگن برای اولین بار به وجود اشعه اکس پی برد. طی آزمایش‌های بعدی، او متوجه شد که اشیاء مختلف، اثر متفاوتی بر اشعه عبوری دارند. رونتگن با ثابت نگه‌داشتن دست همسرش در جلوی یک فیلم فلورسنت، اولین عکس رادیولوژی تاریخ را ثبت کرد.
سی‌تی‌اسکن، رادیولوژی، ام‌آر‌آی…
بهترین دکتر برای خدمات تصویربرداری پزشکی رو توی دکترتو پیدا کن.
اولین استفاده پزشکی از تصویر رادیولوژی
اولین استفاده پزشکی از تصویر رادیولوژی توسط دکتر جان هال-ادواردز در سال ۱۸۹۶ انجام شد که ثبت عکس یک سوزن فرورفته در دست یکی از همکارانش بود. به دلیل اینکه مضرات اشعه اکس در ابتدا شناخته‌شده نبود، بسیاری از پزشکانی که با این روش تصویربرداری سر و کار داشتند دچار مشکلاتی مانند ریزش مو، مصمومیت پرتوی و سرطان شدند. برای مثال دکتر هال-ادواردز در سال ۱۹۰۸ به دلیل «سرطان پوست ایجاد شده بر اثر اشعه اکس»، دست چپش را از دست داد. مقالات او باعث شفاف‌سازی و حرکت به سوی ایمنی وسایل عکس‌برداری برای پزشکان و بیماران شد. در یک مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۶، مشخص شد که رادیولوژیست‌ها در مقایسه با روان‌شناسان (که به هیچ وجه با دستگاه‌های پرتوزا سر و کار ندارند)، شانس برابری برای جان باختن به بیماری‌های ناشی از پرتوهای رادیواکتیو دارند.
روش‌های تصویربرداری
روش‌های تصویربرداری طی ۱۲۰ سال اخیر پیشرفت بسیاری کرده‌اند. هر چند تصاویر اشعه اکس هنوز هم کاربرد تشخیصی دارند، اما روش‌های دیگری نیز به آن‌ها اضافه شده‌اند:
- CT-Scan: در سی تی-اسکن یا پرتونگاری مقطعی به کمک کامپیوتر، کامپیوتر با تلفیق چندین تصویر اشعه اکس، تصویر بدن را بازسازی می‌کند و به پزشک نشان می‌دهد.
- MRI: ام آر آی یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی، با استفاده از میدان مغناطیسی تصویری از داخل بدن ایجاد می‌کند.
- تصویربرداری هسته‌ای: در این روش، با تزریق، استنشاق یا بلعیدن میزان کمی از داروی رادیواکتیو و استفاده از دوربینی خاص، تصویر بیمار ثبت می‌شود.
- سونوگرافی: با استفاده از امواج فراصوت، تصویر درون بدن انسان نشان داده می‌شود.
از میان این روش‌ها، ام آر آی تنها در صورت وجود فلز (مانند پلاتین، تنظیم کننده ضربان قلب و…) در بدن خطرناک است؛ سونوگرافی خطر مشاهده شده‌ای ندارد و روش‌های دیگر هم طوری طراحی شده‌اند که حداقل آسیب را به بیمار بزنند.
متخصص رادیولوژی
پزشکان متخصص رادیولوژی یا رادیولوژیست‌ها، پزشکان متخصصی هستند که پس از گذراندن پزشکی عمومی، دوره تخصص رادیولوژی را گذرانده‌اند و قسمت اصلی کار آن‌ها، تشخیص وضعیت بیماران از طریق تصاویر اعضای داخلی آن‌ها است. در بخش رادیولوژی معمولا افراد دیگری، از جمله تکنسین رادیولوژی (یا تکنولوژیست رادیولوژی) فعالیت می‌کنند که ظهور تصاویر رادیولوژی بر عهده آن‌ها است.
برای گرفتن نوبت و تفسیر رادیولوژی به متخصص رادیولوژی مراجعه کن.
نقش رادیولوژی در پزشکی ورزشی
امروزه انواع روش‌های تصویربرداری، روش‌های تشخیصی معمولی برای پزشکان هستند؛ برای مثال پزشکی ورزشی در سال‌های اخیر بسیار از روش‌های مختلف تصویربرداری استفاده کرده‌است. امسال روز جهانی رادیولوژی به نقش رادیولوژی در پزشکی ورزشی اختصاص دارد. در ورزشهایی مانند فوتبال، که دویدن، پریدن، تکل زدن و شروع به و توقف سریع از حرکت به کرات اتفاق می‌افتد، کشیدگی عضلات پا بسیار شایع است. برای تشخیص این کشیدگی‌ها، علاوه بر معاینه از روش‌های تصویربرداری مانند MRI و سونوگرافی استفاده می‌شود.
یکی دیگر از مصدومیت‌های شایع در فوتبال، شکستگی استخوان‌های پا است. تصویر اشعه اکس و CT-Scan، نه تنها برای ارزیابی شکستگی، بلکه برای اطلاع از روند درمان استفاده می‌شوند.
در باشگاه‌های حرفه‌ای ورزشی، ورزشکاران در صورت مصدومیت بلافاصله با دستگاه‌های قابل حمل اسکن شده و برای درمان به مراکز درمانی اعزام می‌شوند. هر چند روش‌های تصویربرداری پزشکی برای تمام جامعه در دسترس است و افراد می‌توانند در صورت تشخیص پزشک از آن استفاده کنند.