خونریزی مقعدی یکی از علائم هشداردهنده سرطان روده بزرگ (کولورکتال) است، بهویژه اگر تیره، قیری یا همراه با لخته باشد. این خونریزی معمولاً از تومورهای رکتوم یا سیگموئید ناشی میشود و با تغییر عادات روده، درد شکم، کاهش وزن یا کمخونی همراه است. خونریزی مقعدی میتواند دلایل مختلفی مانند بواسیر یا شقاق داشته باشد، اما گاهی نشانهای از سرطان روده است. خونریزی روشن ممکن است از هموروئید یا فیشر باشد، اما هر خونریزی پایدار بیش از ۲ هفته نیاز به کولونوسکوپی دارد. تشخیص زودهنگام علت این خونریزی با آزمایش و کولونوسکوپی، نقش مهمی در درمان مؤثر و پیشگیری از پیشرفت بیماری دارد.
سرطان روده معمولاً در سنین بالای ۵۰ سال شایع است، اما در سالهای اخیر ابتلا در جوانان نیز رو به افزایش است. شناخت سن ابتلا و ریسک در دهههای مختلف زندگی به تشخیص زودهنگام و پیشگیری کمک میکند. علائم هشدار (خونریزی، تغییر عادات روده) در جوانان نباید نادیده گرفته شود. مشاوره ژنتیکی در موارد خانوادگی ضروری است.
تشخیص زودهنگام سرطان روده اهمیت بالایی دارد. آزمایش خون میتواند تغییراتی مانند کمخونی، افزایش CEA، تغییر در پلاکتها و شاخصهای التهابی را نشان دهد که هشداردهنده رشد تومور در روده هستند. اگرچه هیچ یک از این شاخصها به تنهایی تشخیص قطعی نمیدهند، ترکیب آنها با روشهای تصویربرداری و کولونوسکوپی به شناسایی زودهنگام بیماری کمک میکند.
علائم سرطان روده در مردان مشابه زنان است، اما ممکن است دیرتر تشخیص داده شود. سرطان روده در مردان اغلب با تغییرات اجابت مزاج، خون در مدفوع و درد پایین شکم شروع میشود و در مراحل پیشرفته علائم شدیدتری مانند کاهش وزن، خستگی و توده شکمی ظاهر میشوند. مطالعات نشان میدهند مردان ۲۰-۳۰% بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا هستند و تشخیص دیرهنگام شایعتر است. شناسایی زودهنگام این علائم نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.
زمان مرگ در سرطان روده به مرحله تشخیص، پاسخ به درمان و وضعیت سلامتی بیمار بستگی دارد. نرخ بقای ۵ ساله در مرحله ۱ حدود ۹۰%، مرحله ۲ حدود ۷۰-۸۵%، مرحله ۳ حدود ۵۰-۷۰% و مرحله ۴ (متاستاز) حدود ۱۰-۱۵% است. مطالعات نشان میدهند تشخیص زودهنگام با کولونوسکوپی شانس درمان کامل را تا ۹۰% افزایش میدهد. در مرحله ۴، میانگین بقا ۲-۳ سال است، اما درمانهای جدید (ایمونوتراپی، هدفمند) میتواند آن را تا ۵ سال یا بیشتر افزایش دهد. غربالگری منظم از ۴۵ سالگی و درمان ترکیبی (جراحی، شیمیدرمانی) زمان مرگ را به تأخیر میاندازد.
آیا زخم روده سرطان است؟ در بیشتر موارد خیر. زخم روده بهتنهایی سرطان نیست، اما زخمهای مزمن یا مقاوم به درمان میتوانند نشانه سرطان روده بزرگ (کولورکتال) یا آدنوکارسینوما باشند، بهویژه اگر با خونریزی، کاهش وزن یا تغییر عادات روده همراه باشند. مطالعات نشان میدهند ۵-۱۰% زخمهای کولون در کولونوسکوپی به تومور بدخیم تبدیل میشوند. زخمهای ناشی از کولیت اولسراتیو یا کرون نیز خطر سرطان را تا ۸ برابر افزایش میدهند. تشخیص با کولونوسکوپی و بیوپسی ضروری است. علائم هشدار شامل درد مزمن، خون در مدفوع و کاهش وزن است.
کمردرد میتواند نشانه غیرمستقیم سرطان روده بزرگ (کولورکتال) باشد، بهویژه در مراحل پیشرفته که تومور به ستون فقرات، عصبها یا کبد متاستاز میدهد. علائم هشدار شامل کمردرد مزمن، درد شبانه، کاهش وزن بیدلیل، خون در مدفوع و تغییر عادات روده هستند. مطالعات نشان میدهند ۱۰-۱۵% بیماران با متاستاز کولون کمردرد را گزارش میکنند. تشخیص با کولونوسکوپی، سیتی اسکن و بیوپسی انجام میشود. غربالگری منظم از ۴۵-۵۰ سالگی و توجه به علائم ترکیبی شانس تشخیص زودهنگام را تا حد زیادی افزایش میدهد. در صورت کمردرد همراه با علائم گوارشی، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
سندرم روده تحریکپذیر (IBS) بهطور مستقیم باعث سرطان نمیشود. این بیماری عملکردی است و با التهاب یا تغییرات ساختاری همراه نیست. مطالعات نشان میدهند خطر سرطان روده بزرگ در بیماران IBS مشابه جمعیت عمومی است و هیچ ارتباط سرطانزایی تأیید نشده است. با این حال، علائم مشترک مانند درد شکم، اسهال/یبوست یا خونریزی ممکن است با سرطان کولورکتال اشتباه شود. کولیت اولسراتیو یا کرون (بیماریهای التهابی) خطر سرطان را افزایش میدهند، اما IBS نه. تشخیص افتراقی با کولونوسکوپی ضروری است.
شانس زنده ماندن در سرطان روده به مرحله بیماری، نوع تومور و زمان تشخیص بستگی دارد. درمان زودهنگام، شیمی درمانی و سبک زندگی سالم میتواند شانس زنده ماندن در سرطان روده را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. مطالعات نشان میدهند تشخیص زودهنگام با کولونوسکوپی شانس درمان کامل را تا ۹۰% افزایش میدهد. درمان شامل جراحی، شیمیدرمانی، رادیوتراپی و ایمونوتراپی است. عوامل مؤثر در بقا شامل سن، وضعیت سلامتی و پاسخ به درمان هستند. غربالگری منظم از ۴۵-۵۰ سالگی و سبک زندگی سالم (رژیم پر فیبر، ورزش) خطر و مرگومیر را کاهش میدهد.
گاز روده (نفخ، باد شکم) معمولاً ناشی از هضم ناقص یا باکتریهای روده است، اما میتواند نشانه سرطان روده بزرگ (کولورکتال) باشد، بهویژه اگر مزمن و همراه با درد شکم، یبوست یا اسهال متناوب، خون در مدفوع یا کاهش وزن باشد. مطالعات نشان میدهند گاز زیاد ممکن است از انسداد روده توسط تومور یا تجمع باکتریها در پاتوژنز سرطان کولون ناشی شود. تولید غیرطبیعی متان رودهای نیز با سرطان کولون مرتبط است. تشخیص با کولونوسکوپی و بیوپسی انجام میشود. رژیم غذایی کمفیبر و چاقی خطر را افزایش میدهد.
تشخیص سرطان معده با اندوسکوپی (گاستروسکوپی) استاندارد طلایی است. در این روش، لولهای انعطافپذیر با دوربین از دهان وارد معده میشود و امکان مشاهده مستقیم مخاط، شناسایی زخم، توده یا خونریزی را فراهم میکند. بیوپسی از نواحی مشکوک برای تأیید سرطان ضروری است. مطالعات نشان میدهند اندوسکوپی دقت بالای ۹۵% در تشخیص زودهنگام دارد و شانس درمان را افزایش میدهد. علائم هشدار شامل درد مزمن معده، کاهش وزن و خونریزی گوارشی هستند. انجام اندوسکوپی در افراد بالای ۵۰ سال با علائم یا سابقه خانوادگی توصیه میشود.
سرطان معده در صورتی که در مراحل اولیه تشخیص داده شود، قابل درمان است و گزینههای مختلف درمانی شامل جراحی، شیمیدرمانی، پرتو درمانی و درمانهای هدفمند وجود دارد. در مرحله ابتدایی، جراحی برای برداشتن تومور و بافتهای آسیبدیده میتواند درمان مؤثری باشد. در مراحل پیشرفتهتر، اگر سرطان به سایر اندامها گسترش یافته باشد، درمانهای تکمیلی مانند شیمیدرمانی و ایمونوتراپی ممکن است برای کنترل بیماری و کاهش علائم مورد استفاده قرار گیرند. با این حال، درمان سرطان معده بسته به مرحله بیماری، نوع و ویژگیهای تومور و وضعیت کلی بیمار متفاوت است، و در برخی موارد درمان میتواند به افزایش شانس بقا و بهبود کیفیت زندگی کمک کند، اما در مراحل پیشرفته درمان قطعی امکانپذیر نیست.