آزمایش کراتینین خون چه ارتباطی با سلامت کلیه دارد؟

ارتباط بین سطح کراتینین خون و بیماری مزمن کلیه چیست؟ آزمایش کراتینین خون با بررسی میزان کراتین در خون هر فرد نشان می‌دهد که چگونه سطح کراتینین بالا می‌تواند نشانگر اولیه بیماری مزمن کلیوی باشد و در صورت بالا بودن سطوح آن چه اقداماتی باید انجام دهید. در ادامه این مطلب از مجله سلامت دکترتو همراه ما باشید. اگر نیاز به تفسیر آزمایش کراتین دارید، به متخصص اورولوژی یا نفرولوژی مراجعه کنید. در سایت دکترتو امکان دریافت نوبت ویزیت حضوری یا مشاوره متنی و تلفنی نیز برای شما فراهم شده است.

آزمایش کراتینین خون چیست؟

creatinine در آزمایش خون چیست؟ کراتینین (Creatinine) فرآورده جانبی ترکیب شیمیایی به ‌نام کراتین (creatine) است که به عضلات در جذب انرژی مورد نیاز کمک می‌کند. کراتینین به‌عنوان فرآورده زائد توسط کلیه‌ها از جریان خون فیلتر شده و از طریق ادرار از بدن دفع می‌شود. مخفف creatinine در آزمایش خون، نماد cr در آزمایش خون است.

آزمایش کراتینین خون، میزان این ماده شیمیایی در خون یا ادرار را اندازه‌گیری می‌کند و سطح آن نشان‌دهنده‌ کارکرد کلیه‌ها در بدن است. کراتینین را می‌توان به تنهایی یا در مجموعه‌ای از آزمایش‌ها همراه با ترکیبات دیگری که در خون یا ادرار وجود دارند، اندازه گرفت. معمولا همراه با آزمایش کراتینین، تست‌های آزمایشگاهی دیگری مثل پنل متابولیک جامع (CMP)، تست نیتروژن اوره خون (BUN)، متابولیک پایه (BMP) هم تجویز می‌شوند تا مشکلات عملکرد کلیه‌های فرد بررسی گردد.

وقتی میزان کراتینین در جواب آزمایش کراتینین خون در ادرار پایین تخمین زده می‌شود، یعنی میزان آن در خون زیاد است. آزمایش کراتینین خون یکی از آزمایش‌های چکاپ کامل بدن و در واقع بخشی از آزمایش عملکرد کلیه است. این آزامایش همراه با آزمایش‌های دیگر برای بررسی سلامت کلیه‌ها انجام می‌شود.

متن انگلیسی:
High creatinine levels can indicate a range of underlying health conditions, including kidney infection and kidney failure.
ترجمه فارسی:
سطوح بالای کراتینین می‌تواند نشان‌دهنده طیف وسیعی از بیماری‌های زمینه‌ای، از جمله عفونت و نارسایی کلیه باشد.

به نقل از سایت medicalnewstoday

چرا باید میزان کراتینین خون را بررسی نمود؟

میزان نرمال کراتینین خون به جنسیت، سن، توده عضلانی و سایر فاکتورهای سلامتی بستگی دارد. میزان کراتینین در افراد میانسال و جوانانی که ورزش می‌کنند، در مقایسه با سایرین بیشتر است. در افراد مسن شاهد سطح کراتینین پایین‌تری به‌ نسبت سطح نرمال هستیم. چراکه افراد مسن دچار تحلیل عضلانی می‌شوند. در مقابل، ورزشکاران بدن‌ساز به ‌نسبت افراد عادی به‌خاطر داشتن عضلات بیشتر، عمدتا سطح کراتینین بالاتری هم دارند.

در افرادی‌که از بیماری‌های مزمن، کمبود وزن شدید یا سوتغذیه رنج می‌برند، به‌دلیل تحلیل ماهیچه‌ها شاهد سطح کراتینین پایین‌تری نسبت به همسالان‌شان هستیم. به‌طور کلی مقدار نرمال کراتینین ادرار وابسته به کارکرد کلیه‌ها است. اگر کلیه دچار مشکل یا آسیب شود، قادر به دفع کراتینین نخواهد بود. در نتیجه سطح کراتینین بالا می‌رود. سطح کراتینین بالا هم که در آزمایش کراتینین خون مشخص می‌شود، نشان از نارسایی کلیوی است.

کراتین خون بالا چه خطراتی دارد؟

همین الان از متخصصین مشاوره بگیر!

دکتر کلیه آنلاین (دکتر نفرولوژی آنلاین)دکتر نفرولوژی

سطح نرمال آزمایش کراتینین خون، میزان نرمال کراتینین خون چقدر است؟

یکی از مهمترین سوالات این است که کراتین خون باید چند باشه؟ حد نرمال کراتین خون در زنان بین ۰.۵ تا ۱.۱ میلی‌گرم/دسی‌لیتر است. درحالی‌که در مردان کراتین نرمال در آزمایش خون به ۰.۶ تا ۱.۲ میلی‌گرم/دسی‌لیتر می‌رسد. سطح نرمال در افرادی که با یک کلیه زندگی می‌کنند برابر است با ۱.۸یا ۱.۹.

رنج نرمال کراتینین در بارداری چقدر است؟

کراتین نرمال کلیه چنده و کراتین خون چقدر باشد خطرناک است؟ در بارداری، محدوده طبیعی کراتینین بین ۰.۴ تا ۱ میلی‌گرم در دسی لیتر است. محدوده دقیق ممکن است براساس به آزمایشگاه و سه ماهه بارداری متفاوت باشد. برای بررسی علت پایین بودن کراتین در بارداری نیز بهتر است با متخصص مشورت کنید.

چرا کراتینین بالا می‌ رود و کراتین خون بالا چه خطراتی دارد؟

علت بالا بودن آنزیم کلیه یا دلیل بالا رفتن اوره و کراتین چیست؟ هر عارضه‌ای که در کارکرد کلیه‌ها اختلال ایجاد کند، موجب بالا رفتن سطح کراتینین خون می‌شود. بنابراین، شناسایی به‌موقع فاکتور یا فاکتورهایی که باعث اختلال کلیوی شده‌اند، کمک می‌کند زودتر به راه درمان برسیم.

در آزمایش کراتینین خون بررسی می‌شود که آیا سطح کراتینین بالا به‌دلیل نارسایی کلیه است یا عامل دیگری موجب مختل شدن عملکرد کلیه‌ها شده است. دو عامل اصلی اختلال کلیوی و به‌تبع آن بالا بردن سطح کراتینین، دیابت و فشار خون هستند.

وقتی کلیه به‌دلیل آسیب و بیماری کم‌کار می‌شود، دیگر نمی‌تواند اوره و کراتینین را از بدن دفع کند. نتیجه‌ این معضل بالا رفتن سطح کراتینین و اوره در خون خواهد بود.

علائم بالا رفتن کراتین خون یا علائم کراتینین بالا عبارتند از:

• خستگی و کاهش تولید ادرار
• تورم در پاها و مچ پا
• تنگی نفس و علائم کراتین بالا در کلیه
• تهوع و استفراغ
• گیجی و گرفتگی عضلات

جهت درمان فوری کراتینین بالا حتما به متخصص نفرولوژی یا پزشک عمومی مراجعه کنید.

عوامل مؤثر در افزایش کراتینین خون چیست؟ (علائم بالا بودن کراتین خون)

سایر مواردی که منجر به بالا رفتن کراتینین خون می‌شوند، عبارتند از:

• اختلالات ادراری مثل ادرار خونی که در بلندمدت باعث دفع پروتئین از طریق ادرار شده و کراتینین خون را افزایش می‌دهد.
• عدم مصرف آب کافی یا کمبود آب بدن به‌دلیل تعرق، تب شدید یا پرادراری، غلظت خون را بالا برده و در نتیجه جریان خون در کلیه‌ها کاهش می‌یابد. نهایتا عملکرد کلیه کمتر می‌شود و به‌تبع آن سطح کراتینین بالا می‌رود.
• مسمومیت کلیوی ناشی از مصرف برخی داروها به کلیه آسیب رسانده و عملکردشان را مختل می‌کند. کاهش عملکرد کلیه هم با بالا رفتن سطح کراتینین خون برابر است.
• میزان کراتینین به‌خاطر عفونت‌های روده‌ای، مجاری ادراری، ذات‌الریه و سرماخوردگی در بیمارانی که از نارسایی کلیوی رنج می‌برند، به سرعت افزایش پیدا می‌کند.
• سطح کراتینین خون می‌تواند با افزایش مصرف نمک هم بالا برود. چراکه زیاده‌روی در مصرف نمک، فشار خون را بالا می‌برد و فشار خون بالا هم منجر به بیشتر شدن سطح کراتینین می‌شود. اگر فرد سابقه فشار خون، التهاب و ورم کلیه نداشته باشد، صرفا با کاهش مصرف نمک می‌تواند به پایین آمدن کراتینین کمک کند.  
• مصرف انواع گوشت قرمز و سفید، تخم‌ مرغ و مصرف بیش از اندازه خوراکی‌های حاوی پروتئین در رژیم غذایی باعث می‌شود فراورده‌های زائد حاوی نیتروژن در بدن بیشتر تولید شوند. در نتیجه فشار بیشتری روی کلیه‌ها می‌آید و سطح کراتینین خون بالا می‌رود.

میوه های مفید برای کراتین بالا کدامند؟

میوه خاصی وجود ندارد که به طور مستقیم سطوح بالای کراتینین را کاهش دهد. با این حال، قبل از آزمایش creatinine بهتر است میوه‌هایی مانند انواع توت، مرکبات، هندوانه و سیب را به دلیل خواص آنتی اکسیدانی و آبرسانی مفید آن‌ها مصرف کنید.

نشانه‌ ها و علل پایین بودن کراتینین خون کدامند؟

علت پایین بودن کراتینین در ادرار یا نشانه‌های کراتین پایین در آزمایش خون به شرایط زمینه‌ای فرد بستگی دارد. گاهی سطح کراتینین فرد از حالت طبیعی کمتر می‌شود. معمولا در زنان باردار به‌خصوص سه ماهه دوم و سوم، به‌خاطر پرکاری و بزرگ‌شدن کلیه‌ها، کراتینین بیشتری از بدن دفع می‌شود و این یعنی سطح کراتینین خون پایین می‌آید. عوامل زیر می‌توانند موجب پایین آمدن سطح کراتینین شوند:

• بیماری عضلانی مثل تحلیل عضلانی (دیستروفی عضلانی): نشانه‌های تحلیل عضلانی عبارتند از ضعف عضلات، کشیدگی و درد در عضلات و کاهش تحرک.
• بیماری کبد: کم‌کاری کبد موجب مختل شدن تولید کراتینین و در نتیجه پایین آوردن کراتینین خون می‌شود. نشانه‌های آن عبارتند از: زردی، درد شکمی و تورم، مدفوع بی‌رنگ، خونی یا تیره‌رنگ.
• کمبود آب شدید: بارداری، جذب آب زیاد و برخی داروها باعث این مشکل می‌شوند.

از آنجایی‌که تجزیه بافت عضلانی باعث تولید کراتینین می‌شود، معمولا افرادی که حجم عضلانی کمی دارند، با پایین بودن سطح کراتینین خون مواجه می‌شوند. البته کاهش حجم عضلانی همیشه هم به‌منزله وجود بیماری یا مشکل جدی نیست. مثلا با بالا رفتن سن، حجم عضلانی افراد کمتر می‌شود. یا سوتغذیه، مصرف کم گوشت و پروتئین در رژیم غذایی هم می‌تواند باعث تحلیل جرم عضلانی شود.

روش‌ های طبیعی پایین آوردن سطح کراتینین

در کنار روش‌های معمول علمی، برخی روش‌های طبیعی و خانگی هم می‌توانند در پیشگیری و درمان نارسایی کلیوی و کاهش سطح کراتینین و پایین آوردن اوره موثر باشند. طب سنتی و داروهای گیاهی یکی از شیوه‌های پایین آوردن اوره خون هستند. به‌خصوص برای افرادی‌که میلی به درمان شیمیایی ندارند و طب سنتی را ترجیح می‌دهند، این روش‌ها کارآمدتر خواهد بود.

البته پیش از مصرف هرگونه گیاه دارویی حتما با پزشک خود مشورت کنید تا مشکل تداخل دارویی نداشته باشید. از جمله روش‌های طبیعی جهت پیشگیری یا پایین آوردن سطح کراتینین خون و پایین آوردن اوره با طب سنتی عبارتند از:

• مریم گلی (سالویا)
• سرکه سیب
• خربزه تلخ
• دارچین
• گون
• چای برگ گزنه
• چای بابونه
• چای سبز
• جو
• ریواس
• ریشه قاصدک
• سیر
• زنجبیل
• آب نارگیل.

عوارض سطح کراتینین بالا در مقایسه با سطح کراتینین پایین چیست؟

کراتین بالا نشانه چیست؟ علل ایجاد کراتینین بالا و پایین با هم فرق می‌کنند. سطح کراتینین نقش مهمی در ارزیابی عملکرد کلیه‌ها ایفا می‌کند. زمانی‌که سطح کراتینین در بدن بالا می‌رود، پزشک انجام آزمایش کلیوی و انجام آزمایش کراتینین خون را تجویز می‌کند. علل احتمالی سطح کراتینین بالا عبارتند از:

• آسیب یا نارسایی کلیوی
• عفونت کلیه
• کاهش جریان خون در کلیه‌ها
• دی‌هیدراته شدن.

نشانه‌ها و علائم سطح کراتینین بالا به شرح زیر هستند:

• حالت تهوع و استفراغ
• عفونت کلیوی
• خستگی مفرط
• تغییر در ادرار
• فشار خون بالا
• درد قفسه سینه
• کرمپ و گرفتگی عضلانی
• سرگیجه
• خشکی پوست
• نفس تنگی.

تفسیر آزمایش کراتینین خون (خواندن جواب آزمایش creatinine)

میزان کراتینین برحسب میلی‌گرم به دسی‌لیتر محاسبه می‌شود. همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، سطح کراتینین خون در افرادی‌که سطح عضلانی بیشتری دارند، بالاتر است. سن و جنسیت هم روی تفسیر آزمایش urine creatinine تاثیر می‌گذارند. به‌طور معمول، سطح نرمال کراتنین خون در مردان بین ۱۸ تا ۶۰ سال باید بین ۰.۹تا ۱.۳ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و در زنان بین ۰.۶ تا ۱.۱ میلی‌گرم/دسی‌لیتر باشد.

همان‌گونه که پیشتر اشاره شد، میزان کراتینین بالا در خون در تفسیر آزمایش creatinine، نشانه اختلال در عملکرد کلیه است. کم‌آبی بدن، مصرف زیاد گوشت، مکمل‌های خوراکی حاوی کراتین، یا مصرف برخی داروهای خاص باعث می‌شوند که میزان کراتینین خون به‌صورت موقت بالا برود.

مسدود شدن دستگاه ادراری، آسیب یا عفونت کلیوی، کاهش جریان خون ورودی به کلیه‌ها از دیگر دلایل بالا بودن سطح کراتینین سرم خون هستند. اگر این افزایش بیشتر از سطح نرمال آنزیم کلیه در آزمایش خون باشد، متخصص آزمایش خون یا ادرار را برای فرد تجویز می‌کند.

در صورتی‌که سطح کراتینین بالا به‌خاطر آسیب مزمن یا حاد کلیوی باشد، حتما باید مشکل کلیوی حل شود تا سطح کراتینین به حالت نرمال برگردد. اگر علت این افزایش، رژیم غذایی پرپروتئین، مکمل‌های خوراکی کراتین‌دار یا کم آبی باشد، احتمالا در صورت تغییر هرکدام از این موارد شاهد کاهش سطح کراتینین خواهیم بود.

توجه داشته باشید که خواندن نتیجه آزمایش creatinine برعهده پزشک متخصص است. چراکه دامنه‌های نرمال و غیرنرمال ‌بودن در آزمایشگاه‌ها با هم فرق می‌کنند، چون روش‌های اندازه‌گیری‌شان متفاوت است.

آیا بالا بودن کراتین خون نشانه عفونت است؟ با متخصص مشورت کن!

دکتر عفونت کلیه

چه زمانی باید آزمایش کراتینین خون داد؟

افرادی‌که از نارسایی کلیوی رنج می‌برند، در دوره درمان هستند و می‌خواهند پاسخ بدن به روند درمانی را بررسی کنند، یا برای چکاپ کلی می‌توانند آزمایش کراتینین خون را انجام دهند. بسته به شرایط زمینه‌ای و میزان ریسک آسیب کلیوی در فرد، فاصله و دفعات آزمایش تعیین می‌شود:

• بیماران دیابتی نوع ۱ یا ۲ باید حداقل سالی یک‌بار آزمایش کراتینین را تکرار کنند.
• بیماران کلیوی باید در فواصل منظم، آزمایش کراتینین خون و ادرار را انجام بدهند.
• افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت، فشا رخون بالا یا مصرف داروهای اثرگذار روی کلیه باید آزمایش کراتینین ادرار و خون داشته باشند.

آزمایش کراتینین خون و ادرار شرایط و آمادگی خاصی نیاز ندارند، لزومی هم به ناشتا بودن نیست. گاهی پزشک از بیمار می‌خواهد ۲۴ ساعت پیش از آزمایش گوشت مصرف نکند. چراکه مصرف گوشت، میزان کراتینین را به‌صورت موقت بالا می‌برد. در طی انجام تست نمونه‌گیری خون، ادرار و همودیالیز از فرد مورد نظر انجام می‌شود. اگر پزشک آزمایش کراتینین ادرار ۲۴ ساعته تجویز کرده باشد، فرد باید نمونه ادرار را ۲۴ ساعت پس از جمع‌آوری به آزمایشگاه تحویل دهد.

سطح کراتینین با استفاده از روش آنزیماتیک و Kinetic Jaffe اندازه‌گیری می‌شود. از آنجایی‌که ممکن است مصرف برخی داروها باعث بالا رفتن سطح کراتینین خون شده اما تاثیری روی اختلال و نارسایی کلیوی نداشته باشد، بهتر است حتما پزشک را در جریان داروهای مصرفی‌ قرار دهید.

 از جمله داروهایی که ممکن است در نتایج آزمایش اختلال ایجاد کنند، عبارتند از:

• داروهای شیمی درمانی
• آنتی بیوتیک‌های سفالوسپورین، مانند سفالکسین (کفلکس) و سفوروکسیم (سفتین)
• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین (Bayer) یا ایبوپروفن
• سایمتیدین.

آزمایش کراتینین خون ناشتا انجام میشود؟

معمولا پزشک قبل از آزمایش کراتینین خون به شما می‌گوید که حدود ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از تست چیزی نخورید و ناشتا باشید. با این حال ممکن است برخی افراد نیازی به ناشتا بودن نداشته باشند که پزشک حتما خواهد گفت.

آزمایش کراتینین خون قبل از ام آر آی برای چیست؟

هدف از آزمایش کراتینین خون قبل از MRI ​​ارزیابی عملکرد کلیه است. این آزمایش سطح کراتینین خون را اندازه‌گیری می‌کند تا نشان دهد کلیه‌ها چقدر مواد زائد بدن را فیلتر می‌کنند.

روش‌ های پیشگیری و پایین آوردن کراتینین خون کدامند؟

بهتر است درباره روش‌های پیشگیری و درمان سطح کراتینین بالا با پزشک خود مشورت کنید. البته روش‌ها و راهکارهای طبیعی هم وجود دارند که می‌توانید با رعایت آن‌ها میزان کراتینین بالا را پایین بیاورید.

عوارض کراتینین خون بالا	عوارض کراتینین خون پایین
بیماری مزمن کلیوی یا نارسایی کلیه	سوءتغذیه یا تحلیل عضلانی
عدم تعادل الکترولیت و کم آبی بدن	اختلال عملکرد کبد
بیماری قلبی و فشار خون بالا	کاهش توده عضلانی
ناتوانی در حذف سموم دارویی	هیپوناترمی یا افزایش سدیم خون

۱. از انجام حرکات ورزشی شدید پرهیز کنید

وقتی ورزش شدید انجام می‌دهید، از عضلات‌تان زیاد کار می‌کشید، سطح کراتینین بالا می‌رود و بدن در واکنش به این افزایش دچار ضعف عضلانی می‌شود. بهتر است ورزش‌های سبک، پیاده‌روی آرام و یوگا را امتحان کنید.

۲. مصرف مکمل‌ های حاوی کراتین ممنوع

کبد به‌صورت طبیعی کراتین تولید می‌کند و آن را برای تولید انرژی به عضلات می‌فرستد. کراتینی که برای تولید انرژی مصرف نشود، به کراتینین تبدیل می‌شود. مصرف مکمل‌های حاوی کراتین هم باعث شده که میزان کراتینین تولیدشده دو برابر شود. اگر میزان کراتینین بالا است، باید مصرف این مکمل‌ها را قطع کنید.

۳. مصرف پروتئین را کاهش دهید

رژیم غذایی پرپروتئین باعث بالا رفتن سطح کراتینین خون می‌شود. در چنین مواردی با مشورت پزشک می‌توانید لبنیات و پروتئین‌ها را کنترل‌شده مصرف کنید. در صورت لزوم به‌ جای مصرف گوشت، رژیم گیاه‌خواری را دنبال کنید.

۴. مصرف فیبر در رژیم غذایی را بیشتر کنید

نتایج برخی از مطالعات نشان می‌دهد مصرف فیبر می‌تواند به‌عنوان درمان فوری کراتینین بالا در بیماران کلیوی استفاده شود. سبزیجات، غلات کامل و حبوبات از جمله غذاهای حاوی فیبر هستند. به‌علاوه اینکه انتخاب رژیم غذایی حاوی فیبر می‌تواند از بالا رفتن سطح کراتینین خون هم پیشگیری کند.

۵. مصرف میوه‌ های حاوی پتاسیم ممنوع

بیمارانی که دچار نارسایی کلیوی هستند، بهتر است میوه‌های کم‌پتاسیم مصرف کنند. از جکله میوه‌های مفید برای کراتینین بالا می‌توان به سیب، هندوانه، لیمو، نارنگی، گریپ‌فروت، توت‌فرنگی، هلو، آناناس، گیلاس، تمشک و ذغال‌اخته اشاره کرد. مصرف میوه‌هایی مثل موز، کیوی، طالبی، زردآلو، گلابی و خربزه به‌خاطر پتاسیم بالایی که دارند، توصیه نمی‌شوند. مصرف سبزیجات هم برای این بیماران مفید است. 

۶. آب کافی بنوشید و مصرف نمک را کاهش دهید

از دست دادن آب بدن نیز سطح کراتینین را بالا می‌برد. بهتر است درباره میزان و زمان مصرف مایعات با پزشک خود مشورت کنید. همه می‌دانیم که مصرف زیاد نمک باعث اختلال در کارکرد کلیه‌ها می‌شود. با کنترل میزان نمک مصرفی می‌توانید از بروز این مشکل پیشگیری کنید.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

آزمایش کراتینین خون یکی از آزمایش‌های چکاپ کامل بدن است و توسط بسیاری از پزشکان با اهداف مختلف بررسی سلامت کلیه، کبد و سطح عمومی بدن درخواست می‌شود. با این وجود این ازمایش سلامت کلیه را بررسی می‌کند و برای تفسیر آن درمان بیماری‌های کلیوی باید به بهترین دکتر اورولوژی یا دكتر فوق تخصص كليه مراجعه کنید.

برای دریافت نوبت دکتر در شهر محل سکونت خود می‌توانید از دکترتو کمک بگیرید. همچنین می‌توانید سوالات خود را از دکتر اورولوژی آنلاین یا دکتر کلیه آنلاین (دکتر نفرولوژی آنلاین) بپرسید و بهترین پاسخ را برای آنها پیدا کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!