فهرست مطالب
غده تیروئید با ترشح هورمونهای تیروکسین و ترییدوتیرونین، نقشی اساسی در تنظیم متابولیسم، دمای بدن و سلامت عمومی دارد. اختلال در عملکرد این غده میتواند باعث افزایش یا کاهش تولید هورمونها شود که هر دو حالت پیامدهای گستردهای دارند. یکی از این اختلالات، علت بوجود آمدن تیروئید پرکار است که در آن، غده تیروئید به شکل غیرطبیعی فعال شده و هورمونهای تیروئیدی را بیش از حد معمول ترشح میکند. این وضعیت ممکن است به دلایل گوناگونی مانند بیماری گریوز، التهاب، مصرف زیاد ید یا داروهای تیروئیدی ایجاد شود و بر سیستمهای مختلف بدن اثر بگذارد. در این مطلب از دکترتو، با علت بوجود آمدن تیروئید پرکار آشنا میشوید.
علت پرکاری تیروئید چیست؟
تیروئید پرکار زمانی ایجاد میشود که غده تیروئید بیش از اندازه فعال شود و مقدار زیادی از هورمونهای تیروکسین (T4) و ترییدوتیرونین (T3) را وارد خون کند. این وضعیت باعث افزایش سرعت متابولیسم بدن میشود و روی بسیاری از عملکردهای حیاتی مانند ضربان قلب، وزن و دمای بدن اثر میگذارد. اختلال در این تعادل ممکن است بهصورت ناگهانی یا تدریجی ظاهر شود و شدت علائم در هر فرد متفاوت باشد. مهمترین علل پرکاری تیروئید عبارتاند از:
- بیماری گریوز (Graves’ disease)
- ندولهای تیروئیدی
- تیروئیدیت
- مصرف ید زیاد
- تومورهای تخمدان و بیضه
- تومور و ندول های خوش خیم تیروئید
- مصرف بیش از حد مکمل تترایدوتیرونین
۱. بیماری گریوز
در بیماری گریوز، سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله میکند و به آن آسیب میرساند. این کار باعث میشود که غدهی تیروئید مقدار زیای هورمون تولید کند. این بیماری یک بیماری ارثی است و در صورتیکه یکی از اعضای خانواده شما به آن مبتلا باشد، در خطر بالاتری از ابتلا به گریوز قرار دارید. بیماری خودایمنی گریوز در زنان شایعتر از مردان بوده و از شایع ترین علل ایجاد پرکاری تیروئید یا همان هایپرتیروئیدیسم محسوب میشود، حدود ۸۵% بیماران هایپرتیروئیدی از این دسته هستند.
۲. ندول های تیروئیدی
ندول تیروئید یا گره تیروئیدی، دانههای ریزی هستند که از رشد سلولهای غده تیروئید ایجاد میشوند. با این اتفاق، غده تیروئید هورمونهای بیشتری تولید میکند و این مسئله، تعادل هومونی بدن را به هم میزند. بهندرت این ندولها سرطانی هستند.
احساس تپش قلب و عصبی بودن داری؟ ممکنه نشونه تیروئید پرکار باشه
برای بررسی از متخصص نوبت بگیر.
۳. تیروئیدیت
تیروئیدیت نامی است که بهطور کلی بر بیماریهای التهابی غده تیروئید گذاشته میشود. این التهاب ممکن است در اثر عفونت و یا مشکلی در سیستم ایمنی بدن شما ایجاد شده باشد. هنگامی که غده تیروئید ملتهب میشود، هورمونهای بیشتری ترشح میکند. این مسئله موجب به هم خوردن تعادل هورمونی بدن میشود. التهاب غده تیروئید در شرایط مختلفی ممکن است ایجاد شود. یکی از این شرایط، زایمان است. ممکن است زنان بعد از زایمان دچار التهاب غده تیروئید شوند. همچنین یکی از عوارض داروهایی مانند اینترفرونها و آمیورادون (داروی قلبی) هم التهاب تیروئید و در نتیجه پرکاری آن است.
۴. مصرف ید زیاد
مصرف زیاد ید میتواند غده تیروئید را تحریک به ساخت بیش از حد هورمونهای تیروئیدی بکند. ید یک ماده معدنی است که غده تیروئید از آن برای ساختن هورمونهایش استفاده میکند. برخی روشهای تصویربرداری پزشکی مانند گرفتن تصاویر با کنتراست بالا که نیازمند ید رادیواکتیو هستند هم میتواند بیمار را در معرض هایپرتیروئیدیسم قرار دهد.
۵. تومورهای تخمدان و بیضه
برخی از تومورهای تخمدان و بیضه میتوانند بهندرت علت پرکاری تیروئید باشند. در زنان، تومورهایی مانند استروما اوواری که نوعی تراتوما محسوب میشود، حاوی بافتهای فعال تیروئیدی هستند و میتوانند بهطور مستقل هورمونهای تیروئیدی تولید کنند. این امر باعث افزایش سطح هورمونهای T4 و T3 در بدن و بروز علائم پرکاری تیروئید میشود. در مردان نیز تومورهای نادر بیضه، مانند تومورهای ژرمسل، ممکن است با تولید هورمونها یا تحریک غیرطبیعی غده تیروئید به افزایش فعالیت آن منجر شوند. این موارد گرچه نادر هستند، اما تشخیص و درمان بهموقع آنها اهمیت زیادی دارد.
۶. تومور و ندول های خوش خیم تیروئید
ندولهای خوشخیم، بهویژه نوعی که به نام آدنوم سمی (Toxic Adenoma) شناخته میشوند، میتوانند بهطور مستقل و بدون کنترل طبیعی بدن، هورمونهای تیروئیدی تولید کنند. در این حالت، تولید بیشازحد هورمونهای T3 و T4 باعث بروز علائم پرکاری تیروئید مانند افزایش ضربان قلب، کاهش وزن غیرطبیعی و تعریق بیشازحد میشود. در برخی موارد، وجود چندین ندول خوشخیم فعال در غده تیروئید به وضعیتی به نام گواتر مولتی ندولر سمی (Toxic Multinodular Goiter) منجر میشود. این حالت نیز باعث افزایش تولید هورمونهای تیروئیدی و ایجاد علائم مشابه میگردد. درمان این ندولها بسته به شدت و علائم بیمار، ممکن است شامل داروهای ضد تیروئید، ید رادیواکتیو یا جراحی باشد.
تیروکسین میخوری و نگران مصرف بیش از حدی؟ مشاوره بگیر.
۷. مصرف بیش از حد مکمل تترایدوتیرونین
مصرف بیش از حد مکملهای هورمونی تترایدوتیرونین (T4) یا تیروکسین میتواند باعث بروز پرکاری تیروئید القاشده (Factitious Hyperthyroidism) شود. این حالت معمولاً در افرادی دیده میشود که برای درمان کمکاری تیروئید، دوز دارو را بیش از مقدار تجویزشده مصرف میکنند یا بهطور خودسرانه از مکملهای تیروئیدی برای کاهش وزن استفاده میکنند. افزایش بیش از حد هورمونهای تیروئیدی در خون، موجب علائمی مانند تپش قلب، تعریق زیاد، کاهش وزن، اضطراب و حتی آریتمیهای قلبی میشود. درمان شامل کاهش یا قطع دارو تحت نظر پزشک و در موارد شدید، تجویز داروهای کنترلکننده عملکرد تیروئید است. پایش منظم آزمایشهای تیروئیدی و رعایت دقیق دوز تجویزشده، از بروز این نوع پرکاری تیروئید جلوگیری میکند.
متن انگلیسی:
به نقل از nhs
An overactive thyroid that’s caused by a medicine will usually improve once you stop taking that medicine, although it may take several months for your thyroid hormone levels to return to normal.
ترجمه متن:
تیروئید پرکار که ناشی از مصرف دارو باشد معمولاً پس از قطع مصرف آن دارو بهبود مییابد، اگرچه ممکن است چندین ماه طول بکشد تا سطوح هورمون تیروئید به حالت نرمال بازگردند.
| دسته علت | نمونهها | توضیح کوتاه و کاربردی |
|---|---|---|
| خودایمنی | بیماری گریوز (Graves) | شایعترین علت؛ سیستم ایمنی باعث تحریک بیشازحد غده تیروئید میشود و اغلب با گواتر و بیرونزدگی چشم همراه است. |
| گواتر سمی چندگرهای | Toxic multinodular goiter | چند گره در غده فعال میشوند و بدون کنترل مغز، هورمون تیروئید ترشح میکنند. بیشتر در سنین بالا دیده میشود. |
| آدنوم سمی | Toxic adenoma | یک گره منفرد در غده بیشفعال میشود و هورمون زیادی میسازد؛ سایر بخشهای غده معمولاً غیرفعال میمانند. |
| تیروئیدیت | تیروئیدیت بیدرد، زیرحاد، پساززایمان | التهاب غده باعث آزاد شدن ناگهانی هورمونهای ذخیرهشده میشود. معمولاً موقتی است. |
| علل دارویی یا یدزا | آمیدارون، لیتیوم، ید زیاد، مواد حاجب | داروها یا مصرف زیاد ید میتواند غده را بیشفعال کند یا بافت آن را تحریک کند. |
| علل نادر | تومور هیپوفیز ترشحکننده TSH، مصرف خودسرانه هورمون تیروئید | موارد کمیاب؛ در تومور هیپوفیز، مغز سیگنال بیش از حد برای ساخت هورمون میفرستد. |
علت پرکاری تیروئید ناگهانی
پرکاری تیروئید ناگهانی میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که منجر به افزایش غیرطبیعی هورمونهای تیروئیدی در بدن میشود. بیماری گریوز، یک اختلال خودایمنی، از شایعترین دلایل این وضعیت است که سیستم ایمنی تیروئید را به تولید بیشاز حد هورمون تحریک میکند. همچنین ندولهای سمی تیروئید که بهصورت خوشخیم در غده تیروئید شکل میگیرند، ممکن است بهطور ناگهانی فعال شده و مقدار زیادی هورمون تولید کنند.
التهاب تیروئید بهویژه پس از عفونتهای ویروسی، میتواند موجب آزاد شدن ناگهانی هورمونهای ذخیرهشده در غده شود. علاوه بر این، مصرف بیشازحد ید یا داروهای هورمونی تیروئید بدون تجویز پزشک از دیگر عوامل مؤثر در ایجاد این وضعیت هستند. در موارد نادر، تومورهای تخمدان، بیضه یا هیپوفیز نیز ممکن است با تحریک غیرطبیعی تیروئید، به پرکاری ناگهانی آن منجر شوند.
علت پرکاری تیروئید در زنان
پرکاری تیروئید در زنان میتواند به دلایل مختلفی بروز کند که اغلب با عوامل هورمونی و ایمنی مرتبط هستند. بیماری گریوز، که یک اختلال خودایمنی است، از شایع ترین علل پرکاری تیروئید در زنان محسوب میشود. در این بیماری، سیستم ایمنی بهاشتباه به غده تیروئید حمله کرده و باعث تولید بیشازحد هورمونهای تیروئیدی میشود. همچنین، تغییرات هورمونی مرتبط با بارداری یا یائسگی میتوانند احتمال بروز اختلالات تیروئیدی را افزایش دهند.
التهاب تیروئید پس از زایمان نیز یک عامل شایع در زنان است که میتواند منجر به پرکاری موقتی تیروئید شود. استفاده نادرست از مکملهای ید یا داروهای تیروئیدی و وجود ندولهای سمی در غده تیروئید نیز از دیگر عوامل مهم در زنان هستند. به دلیل تأثیر پرکاری تیروئید بر سیستمهای مختلف بدن، از جمله متابولیسم و باروری، شناسایی و درمان بهموقع این اختلال اهمیت زیادی دارد.
علت تیروئید پرکار در بارداری
تیروئید پرکار در بارداری معمولاً به دو علت اصلی رخ میدهد: بیماری گریوز و تیروتوکسیکوز گذرای بارداری. بیماری گریوز، که شایعترین علت پرکاری تیروئید در دوران بارداری است، یک اختلال خودایمنی محسوب میشود که در آن سیستم ایمنی بدن آنتیبادیهایی تولید میکند که غده تیروئید را تحریک کرده و موجب ترشح بیشازحد هورمونهای تیروئیدی میشود. این وضعیت ممکن است پیش از بارداری وجود داشته باشد یا در طول بارداری تشدید شود. علت دوم، تیروتوکسیکوز گذرای بارداری است که ناشی از افزایش سطح هورمون بارداری β-hCG در ماههای ابتدایی است. این هورمون میتواند فعالیت غده تیروئید را موقتاً افزایش دهد و منجر به پرکاری خفیف و گذرا شود که معمولاً در نیمه دوم بارداری برطرف میشود. تشخیص و کنترل دقیق این وضعیت اهمیت زیادی دارد، زیرا پرکاری تیروئید درماننشده در بارداری میتواند خطراتی مانند پرهاکلامپسی، زایمان زودرس و اختلال رشد جنین را به همراه داشته باشد.
علت پرکاری تیروئید در نوزادان
پرکاری تیروئید در کودکان و نوزادان ممکن است علائمی مانند تحریکپذیری، افزایش ضربان قلب، ضعف عضلانی، کاهش وزن و مشکلات تغذیه را به همراه داشته باشد. بنابراین، تشخیص و درمان سریع این وضعیت برای جلوگیری از عوارض جدی بسیار مهم است. مهمترین علتها عبارتند از:
- بیماری گریوز مادر: اگر مادر در دوران بارداری مبتلا به بیماری گریوز باشد، آنتیبادیهایی به نام آنتیبادیهای تحریککننده تیروئید (TRAb) در بدن او تولید میشود. این آنتیبادیها میتوانند از جفت عبور کرده و به غده تیروئید نوزاد برسند، باعث تحریک غده تیروئید و افزایش تولید هورمونهای تیروئیدی در نوزاد شوند. این وضعیت به نام پرکاری تیروئید گذرای نوزادی شناخته میشود و معمولاً چند ماه بعد از تولد بهبود مییابد.
- تومورهای تیروئید: در موارد نادر، نوزادان ممکن است به ندولها یا تومورهای خوشخیم تیروئید دچار شوند که موجب تولید بیش از حد هورمون تیروئید میشود. این تومورها معمولاً بهصورت خوشخیم هستند و میتوانند باعث پرکاری تیروئید در نوزاد شوند.
- اختلالات ژنتیکی و ارثی: در برخی موارد، اختلالات ژنتیکی میتوانند به تولید بیش از حد هورمونهای تیروئید منجر شوند. این وضعیتها اغلب نادر هستند، اما در صورت وجود، ممکن است پرکاری تیروئید را در نوزادان ایجاد کنند.
علت پرکاری تیروئید در مردان
یکی از شایع ترین علل تیروئید در مردان، بیماری گریوز، یک اختلال خودایمنی است و باعث تحریک غده تیروئید به تولید بیش از حد هورمونهای تیروئید میشود. علاوه بر این، تومورهای خوشخیم یا ندولهای تیروئید نیز میتوانند منجر به پرکاری تیروئید شوند، زیرا این ندولها هورمونهای تیروئید را در مقادیر زیاد تولید میکنند. التهاب تیروئید نیز که به دلیل عفونت یا بیماریهای خودایمنی ممکن است رخ دهد، میتواند باعث آزاد شدن ناگهانی هورمونهای تیروئید و در نتیجه پرکاری آن شود. همچنین، مصرف بیش از حد مکملهای ید یا داروهای تیروئیدی، یا تومورهای هیپوفیز که هورمون تحریککننده تیروئید (TSH) را زیاد میکنند، از دیگر علل پرکاری تیروئید در مردان به شمار میآید. در برخی موارد، استرس یا بیماریهای خاص نیز میتوانند بر عملکرد تیروئید تأثیر گذاشته و به پرکاری آن منجر شوند.
متن انگلیسی:
به نقل از mayoclinic
Some people with hyperthyroidism develop a problem called thyroid eye disease. It’s more common in people who smoke.
ترجمه متن:
برخی از افرادی که به پرکاری تیروئید مبتلا هستند، مشکلی به نام بیماری چشمی تیروئید پیدا میکنند. این مشکل در افرادی که سیگار میکشند رایجتر است.
۴.۶ (۱۸۰۸ نظر)۴.۶ (۱۰۶۳ نظر)۴.۷ (۸۱۵ نظر)۴.۸ (۶۷۰ نظر)۴.۶ (۶۷۸ نظر)۴.۸ (۵۰۳ نظر)مراجعه به بهترین دکتر غدد برای علت پرکاری تیروئید
وقتی علت بوجود آمدن تیروئید پرکار میتواند از گریوز و گرههای سمی تا مصرف خودسرانه داروهای تیروئیدی و ید زیاد متفاوت باشد، خوددرمانی یا بیتوجهی به علائم تپش قلب، لاغری شدید، اضطراب و تعریق مداوم میتواند شما را در معرض عوارض جدی قلبی، استخوانی و چشمی قرار دهد. اگر در آزمایشهای تیروئید شما اختلال دیده شده یا علائم پرکاری تیروئید دارید، بهتر است قبل از هر تصمیمی، وضعیتتان توسط بهترین دکتر غدد ایران ارزیابی شود تا بر اساس علت دقیق (گریوز، ندول، التهاب، دارویی و…) برای شما بهترین روش درمان (دارو، ید رادیواکتیو یا جراحی) انتخاب شود و متابولیسم بدن به تعادل برگردد.
در ادامه لیستی از برجسته ترین پزشکان غدد در شهرهای مختلف ایران را مشاهده میکنید.
نتیجه گیری
پرکاری تیروئید نتیجه فعالیت بیشازحد غده تیروئید و ترشح زیاد هورمونهای تیروئیدی است که تعادل متابولیک بدن را برهم میزند. مهمترین علت آن بیماری گریوز است، اما التهاب غده تیروئید، وجود ندولهای سمی، مصرف زیاد ید و داروهای تیروئیدی نیز از دیگر عوامل مؤثرند. در برخی موارد، تغییرات هورمونی دوران بارداری یا تومورهای خاص نیز میتوانند در بروز این وضعیت نقش داشته باشند. تشخیص دقیق علت زمینهای، برای کنترل علائم و جلوگیری از عوارض ضروری است. آگاهی از منشأ پرکاری تیروئید کمک میکند تا درمان مناسبتر و روند بهبود سریعتری حاصل شود.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!