بارداری خارج از رحم: تمام آنچه درباره حاملگی خارج از رحم باید بدانید

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

بارداری خارج از رحم به معنی لانه‌گزینی جنین در جایی غیر از داخل رحم است. هنگامی‌که فرد به حاملگی خارج رحمی دچار می‌شود، باید سریعا این مسئله تشخیص داده‌شود. زیرا حاملگی خارج از رحم از اورژانس‌های مامایی و زنان است و می‌تواند تهدیدکننده‌ی جان مادر باشد. اگر حاملگی شما خارج از رحم باشد، علائمی را تجربه خواهید‌کرد. در ادامه این مطلب از مجله سلامت دکترتو همراه ما باشید تا به بررسی علائم حاملگی خارج رحم، روش تشخیص و درمان آن بپردازیم. اگر نیاز به ویزیت دکتر زنان یا مامایی دارید در سایت نوبت‌دهی آنلاین پزشکان دکترتو، می‌توانید از زمان‌های نوبت ویزیت حضوری پزشک متخصص مورد نظرتان آگاه شوید و آن را ثبت کنید یا مشاوره تخصصی آنلاین و تلفنی دریافت کنید.

بارداری خارج از رحم چیست؟

لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحمی) وظیفه انتقال تخمک از تخمدان به رحم را بر عهده دارند و پوشیده از مژک‌هایی هستند که این حرکت را تسهیل می‌کنند. آسیب به این مژک‌ها یا خود لوله‌ها می‌تواند باعث توقف تخمک بارور در مسیر و بروز حاملگی خارج از رحم (Ectopic Pregnancy) شود. این نوع بارداری در بیش از ۹۵٪ موارد در لوله فالوپ رخ می‌دهد و امکان رشد طبیعی جنین وجود ندارد، زیرا این لوله نه ظرفیت رشد جنین را دارد و نه منبع خونی مناسب. در موارد نادر، حاملگی خارج رحمی ممکن است در دهانه رحم، تخمدان یا حفره شکمی نیز اتفاق بیفتد. احتمال این وضعیت حدود ۲ در هر ۱۰۰۰ بارداری است و اغلب به مرگ جنین منجر می‌شود. در حدود ۱۵٪ از این موارد، لوله فالوپ پاره می‌شود که با درد شدید، خونریزی داخلی و شوک همراه است و یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود که نیاز به جراحی فوری دارد.

انواع بارداری خارج از رحم

بارداری خارج از رحم معمولا در لوله‌های فالوپ رخ می‌دهد. این نوع بارداری شایع‌ترین نوع خاملگی خارج رحمی است. علاوه بر آن، بارداری خارج‌رحمی می‌تواند در نواحی دیگری از بدن مانند تخمدان‌ها، گردن رحم (سرویکس) یا حتی در حفره شکمی رخ دهد که این‌ها انواع نادرتر بارداری خارج‌رحمی محسوب می‌شوند. در این شرایط، تخمک بارور شده به‌جای اینکه در رحم کاشته شود، در ناحیه‌ای خارج از رحم لانه‌گزینی می‌کند که می‌تواند برای مادر خطرناک باشد و نیاز به درمان فوری دارد:

• لانه‌گزینی جنین در دهانه‌ی رحم یا همان سرویکس
• حاملگی خارج رحمی در لوله‌های فالوپ
• بارداری خارج رحمی در تخمدان‌ها
• حاملگی خارج رحمی در شکم

عکس بارداری خارج از رحم

عکس سونوگرافی بارداری خارج‌رحمی نشان می‌دهد که تخمک بارور شده در جایی خارج از رحم قرار گرفته است. در بیشتر موارد، تصویر سونوگرافی در بارداری به‌صورت یک توده یا کیسه در داخل لوله فالوپ دیده می‌شود که گاهی با تجمع مایعات در اطراف آن همراه است. این عکس به پزشک کمک می‌کند تا محل دقیق حاملگی را شناسایی کرده و مراحل درمان را تعیین کند. در موارد نادر، در سایر انواع بارداری خارج‌رحمی مانند تخمدانی یا سرویکسی، تصاویر متفاوتی از وضعیت حاملگی نشان داده می‌شود.

نشانه های حاملگی خارج از رحم چیست؟

بارداری خارج از رحم می‌تواند ابتدا مانند یک بارداری طبیعی مشخص شود. اما با رشد تخمک بارورشده در مکان نامناسب، علائم و نشانه‌ها بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. علائم حاملگی خارج رحمی می‌تواند علائم سقط جنین یا علائم سایر بیماری‌ها مانند بیماری التهابی لگن (PID) یا آندومتریوز را تقلید‌ کند.

در دوران بارداری دچار خونریزی شدی؟

اگر در کنار خونریزی درد لگن هم داری، حتما با متخصص مشورت کن.

دکتر متخصص زنان

علت بارداری خارج از رحم چیست؟

یکی از شایع‌ترین دلایلی که باعث ایجاد حاملگی خارج از رحم می‌شود،‌ گیر‌کردن تخمک در لوله‌ی فالوپ است. معمولا بیشتر حاملگی‌های خارج رحمی در این نقطه ایجاد می‌شوند. اما چرا تخمک در لوله گیر می‌کنند؟ دلایل زیر ممکن است باعث بارداری خارج رحمی شوند:

• عفونت لوله‌های فالوپ
• التهاب در لوله‌های فالوپ
• شکل نامتناسب رحم و لوله‌ها
• عدم تعادل هورمونی یا اشکال در تخمک

عوامل خطر حاملگی خارج رحمی

حاملگی خارج از رحم به دلیل عدم توانایی حرکت تخمک بارور در طول لوله‌ی رحمی ایجاد می‌شود. این اتفاق می‌تواند در اثر انسداد لوله فالوپ یا به دلیل اینکه موهای ریز داخل لوله‌ی رحمی قادر به حرکت‌دادن تخمک بارورشده به سمت رحم نیستند، ایجاد شود. اما اسپرم و عوامل مرتبط با آن، هیچ نقشی در ایجاد یک حاملگی خارج از رحمی ندارد. عواملی که می‌توانند خطر بارداری خارج رحمی در زنان را افزایش دهند عبارت‌اند از:

• التهاب و جای زخم در لوله‌های رحمی ناشی از بیماری قبلی، عفونت یا جراحی
• بیماری‌های پزشکی که بر شکل و وضعیت لوله‌های رحمی و اندام‌های تولید مثل تاثیر می‌گذارند
• داشتن چند شریک جنسی
• ابتلا به عفونت‌های لگنی در زنان
• سابقه‌‌ی ناباروری به مدت ۲ یا چند سال
• سن مادر ۳۵ سال یا بالاتر باشد
• عوامل هورمونی
• ناهنجاری‌های ژنتیکی
• نقایص هنگام تولد
• بستن لوله های رحمی به صورت ناموفق
• آی یو دی رحمی (IUD)
• نقایص لوله‌ی رحمی که حرکت تخمک را سخت می‌کند
• استفاده از فناوری‌های کمک‌باروری مانند IVF
• سابقه‌ی علایم حاملگی خارج از رحم در گذشته
• سیگار کشیدن
• سابقه‌ی بیماری‌های مقاربتی (STD) مانند سوزاک، کلامیدیا و گونوره

تشخیص حاملگی خارج رحمی؛ از کجا بفهمیم حاملگی خارج از رحم است؟

حدود ۱۵٪ از موارد حاملگی خارج رحمی پس از پاره‌شدن لوله‌ی ‌رحمی، در اورژانس تشخیص داده‌می‌شوند. در بیشتر موارد، با کمک‌گرفتن از طیف وسیعی از آزمایشات، حاملگی خارج رحمی قابل‌تشخیص است اما بارداری خارج از رحم از طریق معاینه‌ی فیزیکی قابل‌تشخیص نیست. برخی از روش‌های استاندارد پزشکی که در همه‌ی زنان باردار استفاده‌می‌شوند، عبارتند از:

• آزمایش خون (بتا hCG)
• سونوگرافی ترانس‌واژینال
• سونوگرافی شکمی
• معاینه بالینی
• آزمایش خون برای بررسی سطح پروژسترون

۱. آزمایش خون برای بارداری خارج رحمی

از آزمایش خون برای تعیین سطح اچ سی جی یا بتا (hCG) و پروژسترون استفاده می‌شود. این دو، هورمون‌هایی هستند که در دوران بارداری در بدن تولید‌شده و افزایش می‌یابند و اگر تست بارداری بدهید، نتیجه مثبت خواهد‌بود. اما حاملگی خارج رحمی نمی‌تواند به صورت طبیعی ادامه‌یابد. اگر طی چند روز سطح این هورمون‌ها ثابت بماند یا شروع به کم‌شدن کند و کیسه‌ی حاملگی در سونوگرافی وجود نداشته‌باشد، بارداری احتمالا خارج از رحمی است.

۲. عکس سونوگرافی بارداری خارج از رحم

سونوگرافی یک ابزار اصلی برای تشخیص بارداری خارج‌رحمی است. در سونوگرافی، پزشک می‌تواند بررسی کند که آیا تخمک بارور شده در داخل رحم لانه‌گزینی کرده است یا در محلی خارج از آن قرار دارد. سونوگرافی ترانس‌واژینال شامل قرار‌دادن پروب سونوگرافی در درون واژن است که به وسیله‌ی آن پزشک وجود کیسه‌ی حاملگی در رحم را تایید می‌کند.

درمان بارداری خارج از رحم چیست؟

درمان حاملگی خارج از رحم بسته به محل بارداری، اندازه توده و وضعیت بالینی فرد متفاوت است. در موارد پایدار و غیراورژانسی، داروی متوترکسات (Methotrexate) به‌صورت تزریقی تجویز می‌شود. این دارو با توقف رشد سلول‌های تقسیم‌شونده، بارداری خارج رحمی را خاتمه می‌دهد. پس از مصرف آن، بیمار باید به‌طور منظم آزمایش خون (بتا hCG) بدهد تا اطمینان حاصل شود که سطح هورمون بارداری به‌طور کامل کاهش یافته است. علائمی مانند خونریزی واژینال، درد شکمی یا دفع بافت ممکن است رخ دهد. درمان دارویی معمولاً مؤثر است، اما در برخی موارد ممکن است به جراحی نیاز باشد. اگر توده پاره شود یا بیمار علائم شوک یا خونریزی داخلی داشته باشد، مداخله جراحی فوری ضروری است. مصرف متوترکسات نیاز به پرهیز از بارداری به مدت حداقل سه ماه دارد. همچنین باید توجه داشت که کورتاژ (D&C) برای درمان حاملگی خارج رحمی کاربرد ندارد، زیرا محل لانه‌گزینی خارج از رحم است. درمان سریع و مناسب این وضعیت خطرناک، می‌تواند احتمال بارداری سالم در آینده را افزایش دهد.

روش تشخیص	روش درمان	عوارض
آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح hCG	جراحی برای برداشتن یا ترمیم لوله فالوپ	خونریزی داخلی و خطر پارگی لوله فالوپ
سونوگرافی ترانس‌واژینال یا شکمی	مصرف داروهایی مانند متوترکسات	ناباروری
معاینه بالینی توسط پزشک	نظارت پزشکی بعد از درمان برای پیشگیری از عوارض آن	عفونت در ناحیه لگن یا شکم
سونوگرافی برای شناسایی محل دقیق حاملگی	درمان حمایتی برای کاهش درد و خونریزی	آسیب به اندام‌های دیگر مانند تخمدان‌ها یا گردن رحم
آزمایش‌های اضافی مانند پروژسترون خون	مراقبت‌های پزشکی برای پیگیری وضعیت بیمار	مشکلات روحی و روانی به‌دلیل از دست دادن حاملگی

۱. عمل حاملگی خارج از رحم

در صورتی که حاملگی خارج‌رحمی تشخیص داده شود، به درمان فوری نیاز دارید. در حاملگی خارج‌رحمی به‌ویژه در لوله فالوپ، نیاز به جراحی است. در این عمل، پزشک ممکن است لوله فالوپ را بردارد یا آن را ترمیم کند تا از پاره شدن آن جلوگیری شود. در موارد نادر، ممکن است از داروهای خاصی مانند متوترکسات برای از بین بردن بافت حاملگی یا توده جنینی استفاده شود.

مراقبت بعد از عمل حاملگی خارج از رحم چگونه است؟

بعد از عمل حاملگی خارج از رحم، باید هرروز محل برش‌های جراحی را از نظر علائم عفونت بررسی کنید و آن‌ها را تمیز و خشک نگه‌دارید. علائم عفونت محل برش جراحی می‌تواند شامل متوقف‌نشدن خونریزی و خونریزی بیش‌از‌حد، احساس بوی بد از محل جراحی، گرم بودن و سرخی و تورم در محل جراحی باشد.

بعد از جراحی، ممکن است کمی خونریزی از واژن و دفع لخته‌های خون کوچک را مشاهده کنید که می‌تواند طبیعی باشد. این موضوع ممکن است تا ۶ هفته پس از عمل ادامه داشته‌باشد. همچنین بهتر است از بلند‌کردن وسایل سنگین‌،‌ خودداری کنید، برای جلوگیری از یبوست، مایعات زیادی بنوشید و برای استراحت دادن به لگن، از مقاربت جنسی، استفاده از تامپون و دوش گرفتن حداقل تا چند هفته خودداری کنید.

۲. لاپاراسکوپی در حاملگی خارج رحمی

سالپنگوستومی و سالپنژکتومی، ۲ عمل جراحی لاپاراسکوپی هستند که برای درمان برخی از حاملگی‌های خارج رحمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این روش، یک شکاف کوچک در شکم، نزدیک به ناف ایجاد می‌شود. در مرحله‌ی بعد، پزشک از یک لوله‌ی نازک مجهز به دوربین و نور (لاپاراسکوپ) برای مشاهده‌ی لوله‌های فالوپ استفاده می‌کند.

در سالپنگوستومی، توده‌ی‌ حاملگی خارج رحمی برداشته‌می‌شود و لوله خود‌به‌خود بهبود می‌یابد. در سالپنژکتومی، توده‌ی حاملگی خارج رحمی و لوله‌ی فالوپ کاملا برداشته‌می‌شوند. اینکه پزشک چه روشی را انجام می‌دهد به میزان خونریزی، شدت آسیب، پارگی لوله، اینکه لوله‌ی رحمی دیگر چقدر طبیعی است یا دچار آسیب قبلی شده‌است یا خیر، بستگی دارد.

اگر حاملگی خارج رحمی باعث خونریزی شدید شود، ممکن است جراحی لاپاراتومی انجام شود که شامل باز‌کردن کامل شکم است.

۳. سقط جنین در حاملگی خارج از رحم

در حاملگی خارج‌رحمی، جنین نمی‌تواند در خارج از رحم به رشد طبیعی خود ادامه دهد. بنابراین در نهایت جنین از بین می‌رود. این وضعیت معمولا به سقط جنین منجر می‌شود اما به دلیل اینکه جنین در خارج از رحم قرار دارد، سقط به‌طور معمول از طریق خونریزی و درد شدید شبیه به سقط طبیعی رخ می‌دهد. این فرایند نیاز به مداخله پزشکی و مدیریت دقیق دارد تا از عوارض بیشتر آن جلوگیری شود.

آیا به حاملگی خارج رحمی مشکوک هستید؟ مشاوره بگیرید!

دکتر سونوگرافی بارداری

عوارض بارداری خارج از رحم – حاملگی خارج از رحم خطرناک است؟

اصلی‌ترین عارضه‌ای که حاملگی خارج از رحمی برای فرد دارد، پارگی محلی است که جنین در آنجا لانه گزینی کرده است. یکی از اصلی‌ترین محل‌ها، لوله‌ی فالوپ است. هنگامی که جنین در این لوله رشد می‌کند و بزرگ می‌شود، احتمال اینکه باعث پارگی لوله شود، زیاد است. هنگامی که لوله فالوپ پاره می‌شود، فرد خونریزی شدید می‌کند و حتی خطر مرگ هم وجود دارد. بنابراین این عارضه می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

یکی دیگر از عوارض حاملگی خارج رحمی، عفونت محل جراحی است. همچنین فردی که حاملگی اکتوپیک یا خارج از رحم دارد، ممکن است به نازایی دچار شود:

• پارگی محل لانه گزینی جنین
• خونریزی شدید و خطر مرگ
• عفونت محل جراحی
• احتمال نازایی

پیشگیری از بارداری خارج رحمی ممکن است؟

بیشتر زنانی که بارداری خارج رحمی داشته‌اند، می‌توانند دوباره باردار شوند، اما به دلیل اینکه خطر بارداری خارج رحمی در این افراد افزایش می‌یابد، به پیگیری دقیق نیاز دارند. در نتیجه، غربالگری به موقع برای حاملگی خارج رحم بسیار ضروری است.

غربالگری در اوایل بارداری، میزان مرگ‌و‌میر ناشی از حاملگی خارج رحمی را کاهش می‌دهد.  زنانی که در معرض خطر بالای بارداری خارج رحمی هستند، باید در اوایل بارداری از طریق آزمایش خون و سونوگرافی تحت نظارت دقیق قرار‌ بگیرند.

بسیاری از موارد حاملگی خارج رحمی، به علت آسیب‌دیدن لوله‌های رحمی رخ می‌دهند. برای کاهش خطر آسیب به لوله‌های فالوپ موارد زیر را رعایت کنید:

• درمان سریع هرگونه عفونت لگنی
• درمان سریع عفونت مقاربتی یا قابل انتقال از راه جنسی (STI)
• استفاده از کاندوم و روش‌های پیشگیری امن برای رابطه جنسی
• ترک مصرف سیگار

داده‌ای یافت نشد.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

بارداری خارج‌ از رحم یک وضعیت خطرناک است که در آن تخمک بارور شده در خارج از رحم لانه‌گزینی می‌کند. این وضعیت می‌تواند باعث خونریزی شدید، پارگی لوله‌های فالوپ و ناباروری شود. تشخیص به‌موقع و درمان فوری این عارضه ضروری است تا از عوارض جدی آن جلوگیری شود.

برای تشخیص بارداری خارج رحمی به دکتر زنان و متخصص مامایی و برای انجام سونوگرافی به دکتر سونوگرافی مراجعه کنید. شما در سایت نوبت‌دهی آنلاین پزشکان دکترتو می‌توانید از زمان‌های نوبت ویزیت حضوری پزشک متخصص مورد نظرتان آگاه شوید و آن را ثبت کنید یا مشاوره تخصصی آنلاین و تلفنی دریافت کنید.

دکترتو مراقب سلامت شماست!