خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:
گواتر اصطلاحی برای توصیف بزرگ‌شدن غدهٔ تیروئید است. تصمیم‌گیری درمان گواتر بر مبنای علت (کمبود ید، خودایمنی، ندول‌های فعال)، شدت علائم، الگوی سونوگرافی و نتایج آزمایش‌های تیروئید انجام می‌شود. در رویکرد مدرن، انتخاب‌ها از پایش فعال تا دارودرمانی، ید رادیواکتیو و جراحی شخصی‌سازی می‌شوند تا کارکرد هورمونی به حالت طبیعی بازگردد و فشار موضعی رفع گردد. درمان گواتر زمانی موفق تلقی می‌شود که کنترل علائم، پایداری هورمونی و کاهش احتمال عود به‌طور همزمان محقق شود. در این مطلب از دکترتو، با گزینه‌های مؤثر مدیریت گواتر و شاخص‌های انتخاب هر کدام آشنا می‌شوید.
آیا گواتر قابل درمان است؟
گواتر قابل مدیریت است و درمان آن به شدت و علت گواتر بستگی دارد. اگر بزرگ شدن غده تیروئید شدید نباشد و فشاری به نای و مری وارد نکند و کارکرد هورمونی طبیعی بماند، معمولاً پایش دوره‌ای کافی است. در مقابل، وقتی علائمی مثل مشکل بلع، تنگی نفس، تغییر صدا یا اختلال در آزمایش‌های تیروئید دیده شود، لازم است مداخله درمانی انجام شود. هدف درمان یا برگرداندن کارکرد تیروئید به وضعیت طبیعی است یا برداشتن فشار گردنی و پیشگیری از عوارض. بنابراین پاسخ کوتاه این است که بیشتر موارد گواتر با برنامه‌ای متناسب با علت زمینه‌ای به‌خوبی مدیریت می‌شوند.
در انتخاب روش درمان گواتر، از درمان دارویی برای کم‌کاری یا پرکاری، از ید رادیواکتیو برای پرکاری ناشی از گره‌های فعال یا گواتر مولتی‌ندولر، و از جراحی برای موارد حجیم، علامت‌دار یا مشکوک استفاده می‌شود. نتیجه معمولاً رضایت‌بخش است و بسیاری از بیماران پس از درمان به وضعیت هورمونی پایدار و زندگی عادی برمی‌گردند. البته ممکن است پس از درمان‌های قطعی، کم‌کاری تیروئید رخ دهد که با لووتیروکسین به‌سادگی کنترل می‌شود. در نهایت، بهترین مسیر درمانی با بررسی اندازه تیروئید، علائم، نتایج سونوگرافی و ترجیح بیمار تعیین می‌شود.
دنبال بهترین راه درمان گواتر هستی؟
همین حالا از متخصص نوبت بگیر.
درمان گواتر چیست؟
درمان گواتر سه ستون اصلی دارد: اصلاح و کنترل علت زمینه‌ای (مثلاً کمبود ید، التهاب خودایمنی، پرکاری یا کم‌کاری)، کاهش علائم و برگرداندن عملکرد تیروئید به حالت طبیعی و پیشگیری از عود و عوارض. بیشتر موارد با هورمون درمانی و داروهای ضدالتهابی با کاهش رشد تیروئید و ندول‌ها قابل درمان هستند. دارو درمانی یکی از روشهای شایع درمان گواتر است به خصوص برای کنترل بیماری در مواردی که گواتر ناشی از کم‌کاری تیروئید باشد، داروهای حاوی هورمون‌های تیروئیدی برای بیمار تجویز می‌شوند.
در صورتی که این مشکل ناشی از نقص یا افزایش هورمون‌های تیروئید باشد، پزشک داروهایی مانند لووتیروکسین یا متیمازول را جهت تنظیم سطح هورمون‌های تیروئیدی تجویز می‌کند. در مواردی که اندازه گواتر بزرگ باشد یدتراپی تجویز می‌شود تا بافت‌های غیرطبیعی تیروئید را از بین ببرد. مکمل‌های حاوی ید هم از روشهای درمان گواتر ناشی از کمبود ید هستند. این روش شامل مصرف دوز محاسبه شده‌ای از ید رادیواکتیو است که جذب تیروئید شده و به تخریب بافت‌های غیرسالم یا بزرگ تیروئید کمک می‌کند.
در مواردی که رشد تیروئید زیاد باشد یا علائم گواتر دردناک شوند، به حدی که بیمار درگیر عوارض شدید مانند تنگی نفس، فشار به اندام‌های مجاور، مشکل در بلع و سختی تکلم شود بهترین راه درمان جراحی تیروئیدکتومی خواهد بود که بخش یا تمام غده تیروئید برداشته می‌شود. تصمیم درباره روش درمانی مناسب برای گواتر بستگی به عوامل مختلفی مانند نوع و شدت گواتر، سن، وضعیت عمومی بیمار و ترجیحات شخصی دارد. بهتر است با پزشک درباره تشخیص و درمان گواتر خود مشورت کنید. جدول زیر خلاصه‌ای از روشهای درمان بیماری گواتر را به شما نشان می‌دهد.
| درمان گواتر | توضیحات |
|---|---|
| داروها | برخی گواترها به دلیل نقص یا افزایش هورمون تیروئید رخ می‌دهند. در این صورت، پزشک داروهایی مانند لووتیروکسین (T4) یا متیمازول (anti-thyroid) را برای تنظیم سطح هورمون‌های تیروئید تجویز می‌کند. |
| رادیوایودین تراپی (RAI) | این روش شامل مصرف دوز کوچکی از ید-۱۳۱ است که با جذب تیروئید شدن باعث تخریب بافت‌های بیمار خواهد شد. این روش درمان برای گواترهای بزرگ یا با گسترش زیاد تجویز می‌شود. |
| جراحی | عمل جراحی برای برداشتن بخش یا کل تیروئید است. جراحی بیشتر در مواردی انجام می‌شود که داروها یا RAI موثر نیستند یا علائم جدی و خطرناک باشند و به سایر اندام‌ها فشار بیاید. |
قرص برای درمان گواتر
درمان گواتر با دارو بسته به کارکرد غده متفاوت است. برای قرص گواتر کم کار، داروی انتخابی لووتیروکسین است که جایگزین هورمون تیروئید می‌شود و اندازه‌ی بعضی گواترهای ساده را هم می‌تواند کاهش دهد. مصرف قرص‌های لووتیروکسین باید تحت نظر پزشک و بر اساس نیاز فرد باشد. پزشک با توجه به میزان هورمون‌های تیروئید در آزمایش خون، علائم بالینی و وضعیت سلامتی بیمار، بهترین دوز را تجویز خواهد کرد.
برای قرص گواتر پرکار، تیونامیدها مانند داروی متی مازول یا پروپیل‌تیواوراسیل برای مهار تولید هورمون به‌کار می‌روند. این داروها به کاهش فعالیت تیروئید و مهار تولید هورمون‌های تیروئیدی کمک می‌کنند. درمان گواتر پرکار نیاز به پیگیری مداوم دارد و دوز دارو باید توسط پزشک تنظیم شود. همزمان ممکن است برای کنترل تپش و لرزش از بتابلاکر استفاده شود. طول درمان، پایش آزمایش‌ها و خطرات نادر اما مهم (مانند افت شدید نوتروفیل‌ها یا سمیت کبدی با برخی داروها) باید به بیمار آموزش داده شود.
درمان با عمل گواتر
جراحی گواتر زمانی مطرح است که گواتر بزرگ باعث علائم فشاری یا انسدادی شده، ظن بدخیمی وجود دارد یا پرکاری با دارو و ید رادیواکتیو کنترل‌پذیر نیست. نوع عمل از لوبکتومی تا تیروئیدکتومی کامل متغیر است و در صورت درگیری لنفاوی، برداشت غدد لنفاوی گردن هم انجام می‌شود. اهداف جراحی برداشتن ایمن بافت درگیر با کمترین آسیب به عصب راجعه‌ی حنجره و پاراتیروئیدها است. انتخاب جراح باتجربه و ارزیابی دقیق پیش از عمل، ریسک عوارض را کم می‌کند.
متن انگلیسی:
mayoclinic
Removing all or part of your thyroid gland may be an option for a large goiter. A large goiter may be uncomfortable or make it hard to breathe or swallow. A goiter may also be removed if it’s causing your thyroid to be overactive
ترجمه متن:
برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید ممکن است گزینه‌ای برای درمان گواتر بزرگ باشد. گواتر بزرگ ممکن است ناراحتی ایجاد کند یا نفس کشیدن و قورت دادن را سخت کند. اگر باعث پرکاری تیروئید شما شود، ممکن است گواتر نیز برداشته شود.
عمل گواتر چگونه است؟
جراحی گواتر با بیهوشی انجام می‌شود. پس از بیهوشی عمومی، جراحی برش ظریفی در چین گردن ایجاد کرده و بافت تیروئید را مطابق برنامه‌ی از پیش تعیین‌شده برمی‌دارد. در طی عمل، مراقبت ویژه برای شناسایی و حفظ عصب راجعه‌ی حنجره و پاراتیروئیدها به‌کار می‌رود تا خطر گرفتگی صدا و افت کلسیم خون کاهش یابد. در پایان، خون‌گیری کنترل می‌شود و در صورت نیاز درن موقت گذاشته می‌شود. بیشتر بیماران یک شب بستری می‌مانند و طی روزهای بعدی با راهنمایی درباره‌ی زخم، صدا و علائم کم‌کلسیمی مرخص می‌شوند.
عمل گواتر چند ساعت طول می کشد؟
مدت جراحی به وسعت عمل و پیچیدگی آن بستگی دارد و از حدود ۱ تا ۲ ساعت برای لوبکتومی تا ۲ تا ۳ ساعت یا بیشتر برای تیروئیدکتومی کامل همراه با برداشت لنفاوی متغیر است. عوامل مؤثر شامل اندازه‌ی غده، وجود اسکار قبلی، تعداد ندول‌ها و نیاز به اعمال تکمیلی است. پس از عمل، ممکن است برای چند هفته خشونت صدا یا بی‌حسی خفیف وجود داشته باشد که اغلب گذراست. با رعایت دستورهای پس از عمل، بازگشت به فعالیت‌های معمول طی چند روز تا چند هفته رخ می‌دهد.
درمان گواتر با ید رادیواکتیو
ید رادیواکتیو یکی از روشهای درمانی برای گواتر پرکار (هیپرتیروئیدیسم) است. در این روش ید-۱۳۱ که نوعی اشعه رادیواکتیو است برای بیمار به صورت خوراکی تجویز می‌شود. اشعه رادیواکتیو جذب بافت‌های تیروئیدی شده و بافت‌های غیرطبیعی تیروئید را تخریب می‌کند. در نتیجه تولید هورمون‌های تیروئید کمتر می‌شود. ید رادیواکتیو برای درمان گواترهای بزرگ و گواترهایی که به داروهای ضدتیروئید پاسخ نمی‌دهند، کاربرد دارد یا در مواردی استفاده می‌شود که جراحی مناسب نباشد.
درمان گواتر در خانه
درمان خانگی گواتر جایگزین درمان پزشکی نیست، اما می‌تواند از درمان تخصصی حمایت کنند. تغذیه‌ی متعادل با ید کافی ولی نه زیاد، دریافت سلنیوم و روی از غذاهای معمول، ترک سیگار و مدیریت وزن به کارکرد بهتر غده تیروئید کمک می‌کند. زمان‌بندی مصرف قرص لووتیروکسین اهمیت دارد. دارو را باید ناشتا با آب خورد و از مصرف لبنیات، آهن، کلسیم و فیبر زیاد تا چند ساعت پس از مصرف دارو برای جلوگیری از اختلال جذب پرهیز کرد. اگر علائم فشاری یا تغییر صدا دارید یا گواتر بزرگ‌تر می‌شود، باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
درمان انواع گواتر
انتخاب روش درمانی با نوع گواتر تغییر می‌کند. در هر نوع بیماری گواتر، هدف بازگرداندن کارکرد طبیعی، رفع علائم و پیشگیری از عوارض است. تصمیم‌گیری باید مبتنی بر شدت علائم، اندازه و الگوی سونوگرافی، نتایج آزمایش‌ها و ترجیح بیمار باشد. در گواترهای پرکار مولتی‌ندولر، احتمال عود با صرف دارو بیشتر است و ید رادیواکتیو یا جراحی اغلب قطعی‌تر عمل می‌کنند. برخلاف گذشته، درمان سرکوب‌کننده‌ی هورمونی برای کوچک کردن گواتر خوش‌خیم به‌طور روتین توصیه نمی‌شود، چون خطرات قلبی و استخوانی دارد و سود آن محدود است. در ادامه روشهای مختلف درمان بیماری گواتر را معرفی می‌کنیم.
انواع بیماری های تیروئید
درمان گواتر ساده
گواتر ساده که به گواتر غیرتوکسیک نیز شناخته می‌شود، معمولا با روشهای غیرجراحی درمان می‌شود. پزشک با مشاهده علائم و بررسی سابقه بالینی بیمار مدتی بیمار را تحت نظر می‌گیرد تا روند پیشروی بیماری مشخص شود. در برخی موارد، گواتر ساده بدون نیاز به درمان خاصی خود بخود بهبود می‌یابد و تغییرات تیروئید راهی برای تنظیم خود پیدا می‌کنند. در صورت نیاز پزشک برای درمان گواتر ساده روشهای زیر را تجویز می‌کند:
- تغییر در رژیم غذایی و مصرف غذاهای حاوی مواد غذایی مفید برای تیروئید
- پایش منظم و کنترل سطح هورمون‌های تیروئید و اندازه غده
درمان گواتر عصبی
گواتر عصبی یا گواتر توکسیک نوعی از گواتر است که با افزایش فعالیت غده تیروئید و افزایش سطح هورمون‌های تیروئید در بدن همراه است. درمان گواتر عصبی شامل مداخلات غیرجراحی مانند درمان دارویی با متیمازول یا پروپیولیوراکیل، درمان با رادیواکتیو و جراحی می‌شود. خوددرمانی با مکمل‌های ید یا گیاهان بدون تشخیص پزشک برای درمان گواتر توصیه نمی‌شود.
درمان گواتر گلو
منظور از گواتر گلو معمولاً برجستگی جلوی گردن و علائم فشاری مانند دشواری بلع یا سرفه خشک است. اگر علائم پیشرونده باشد یا گواتر بزرگ باشد، درمان از پایش و اصلاح عملکرد غده تیروئید تا جراحی برای رفع فشار متغیر است. حضور تغییر صدا یا تنگی‌نفس نشانه‌ی هشدار و نیازمند اقدام سریع‌تر است.
درمان گواتر سمی
گواتر سمی یا هیپرتیروئیدی یک بیماری تیروئیدی است که با افزایش فعالیت غده تیروئید و افزایش سطح هورمون‌های تیروئید در بدن همراه است. درمان دارویی در ۱۲–۱۸ ماه برای گریوز مطرح است. احتمال کم‌کاری پس از درمان قطعی وجود دارد که با لووتیروکسین به‌خوبی مدیریت می‌شود. روش دیگر درمان گواتر سمی با استفاده از ماده رادیواکتیو است که دوز مشخصی از ماده به صورت خوراکی تجویز می‌شود.
گواتر سمی داری و می‌خوای درمانش کنی؟ همین حالا از دکتر غدد مشاوره بگیر.
درمان گواتر ندولر
در گواتر ندولر، تصمیم‌گیری بر اساس الگوی سونوگرافی و نتیجه‌ی نمونه‌برداری ظریف از ندول‌های مشکوک انجام می‌شود. ندول‌های خوش‌خیم کوچک معمولاً پیگیری می‌شوند اما ندول‌های بزرگ علامت‌دار یا با رشد سریع کاندید درمان هستند. اگر ندول فعال و پرکار باشد، ید رادیواکتیو گزینه‌ی مؤثر است و در ندول‌های مشکوک به بدخیمی، جراحی توصیه می‌شود.
درمان گواتر مولتی ندولر
گواتر مولتی ندولر یا چند گره حالتی است که در آن غده تیروئید گره‌های بیشتری حاوی کیست یا گره تشکیل می‌دهد. درمان گواتر مولتی ندولر بستگی به علت، اندازه و عوارض مربوطه دارد. در برخی موارد که گواتر مولتی ندولر کوچک و بی‌علامت باشد، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد تا فقط وضعیت بیمار را پایش کند. گاهی موارد، برای کنترل فعالیت بیش از حد غده تیروئید و کاهش سطح هورمون‌های تیروئید داروهای متیمازول یا پروپیولیوراکیل تجویز می‌گردد. در موارد شدید که اندازه گواتر بسیار بزرگ باشد باید جراحی برداشتن غده انجام شود.
جراحی گواتر مولتی ندولر چگونه است؟
بسته به وسعت درگیری، جراحی گواتر مولتی ندولر به صورت تیروئیدکتومی کامل یا تقریباً کامل و گاهی همراه با برداشت غدد لنفاوی مرکزی انجام می‌گیرد. طی جراحی، جراح از برش کوتاه در چین گردن وارد می‌شود، تیروئید را آزاد می‌کند و با حفظ عصب راجعه حنجره و غدد پاراتیروئید، بافت درگیر را برمی‌دارد؛ این کار خطر گرفتگی صدا و افت کلسیم را کاهش می‌دهد. مدت عمل معمولاً ۲ تا ۳ ساعت است و اغلب یک شب بستری کافی است. پس از عمل، بیشتر بیماران برای حفظ تعادل هورمونی به لووتیروکسین نیاز دارند.
درمان گواتر کم کار
درمان این بیماری که به آن هیپوتیروئید هم می‌گویند بستگی به علت و شدت کاهش فعالیت تیروئید در غده تیروئید دارد. در بیشتر موارد، درمان اولیه گواتر کم کار شامل تجویز داروهای هورمون تیروئید مصنوعی مانند لووتیروکسین می‌شود که با جبران کاهش تولید هورمون تیروئید طبیعی توسط غده تیروئید، سطح هورمون تیروئید را متعادل کرده و علائم گواتر کم کار را کاهش می‌دهد.
برخی مواد غذایی می‌توانند جذب هورمون تیروئید را مختل کنند. در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که مواردی مانند مصرف مقدار کافی آهن، جود، سلنیوم و غذاهای حاوی ید را در رژیم غذایی خود در نظر بگیرید. در صورت وجود علائم خاص مانند خستگی، افزایش وزن، افسردگی و سایر علائم مربوط به گواتر کم کار، پزشک داروها یا روشهای درمانی دیگری را جهت کاهش علائم تجویز می‌کند.
درمان گواتر پرکار
پرکاری ناشی از گره سمی یا مولتی‌ندولر سمی با تیونامیدها کنترل می‌شود، اما احتمال عود با قطع دارو بالاتر از گریوز است؛ به همین دلیل، ید رادیواکتیو یا جراحی در بسیاری از بیماران قطعی‌تر است. انتخاب روش به اندازه‌ی غده، سن، ترجیح بیمار و وجود بیماری‌های همراه بستگی دارد. پس از درمان قطعی، کم‌کاری قابل‌پیش‌بینی است و با لووتیروکسین جبران می‌شود و کیفیت زندگی اغلب بهبود می‌یابد.
درمان گواتر آدنوماتوز
گواتر آدنوماتوز رشد ندولی غده است و می‌تواند منفرد یا چندگانه باشد. اداره‌ی این وضعیت بر اساس ریسک سونوگرافیک، نتیجه‌ی نمونه‌برداری و وجود علائم فشاری انجام می‌شود. در ندول‌های خوش‌خیم بدون علامت، پیگیری کافی است. در ندول‌های بزرگ، فعال یا مشکوک، ید رادیواکتیو (در پرکاری) یا جراحی راهکار اصلی است. تصمیم باید پس از مرور مزایا و معایب هر گزینه با بیمار اتخاذ شود.
۴.۶ (۱۷۲۸ نظر)۴.۶ (۱۰۱۳ نظر)۴.۷ (۷۵۷ نظر)۴.۸ (۶۴۹ نظر)۴.۶ (۶۴۷ نظر)۴.۸ (۴۶۰ نظر)نتیجه گیری
درمان گواتر به نوع و شدت بیماری و میزان بزرگ شدن غده تیروئید بستگی دارد. برای گواتر کم کار، استفاده از داروهای هورمون تیروئید، تغییرات در رژیم غذایی و درمان علائم مرتبط می‌تواند مفید باشد. اما برای گواتر پرکار، داروهای ضدتیروئید، بتابلوکرها، رادیواکتیو ایودین و در برخی موارد، جراحی اثربخش هستند. بیشتر موارد گواتر با ارزیابی نظام‌مند و انتخاب درمان متناسب با علت و شدت، به‌خوبی قابل مدیریت‌اند. ید رادیواکتیو در گره‌های فعال یا گواتر مولتی‌ندولرِ پرکار موثر است و جراحی برای موارد حجیم، علامت‌دار یا مشکوک، رویکرد قطعی‌تری فراهم می‌کند. با این حال، احتمال کم‌کاری پس از درمان‌های قطعی وجود دارد که با لووتیروکسین پایدار می‌شود. پیگیری دوره‌ای با معاینه، سونوگرافی و تنظیم دوز دارو، کلید حفظ یوتیروئیدی و کیفیت زندگی مطلوب پس از درمان است.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!