گواتر یا بزرگی غده تیروئید چیست؟ با انواع گواتر آشنا شویم

آیا شما هم جز افرادی هستید که دچار بیماری گواتر شده است یا شاید هم پزشک احتمال ایجاد این بیماری را گوشزد کرده است؟ اما آیا اطلاعاتی در مورد این بیماری دارید؟ گواتر چیست؟ چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟ اگر درمان نشود، چه عوارضی در پی خواهد داشت؟ چگونه می‌توان از ابتلا به گواتر جلوگیری کرد.

اگر برای تشخیص یا درمان بیماری گواتر می‌خواهید به پزشک مراجعه کنید، دکترتو به شما کمک می‌کند تا بهترین متخصص غدد و متابولیسم را پیدا کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی وجود دارد.

بزرگی غده ی تیروئید یا گواتر چیست؟

گواتر به معنی افزایش غیرطبیعی سایز غده تیروئید است. تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل است که در قاعده گردن بالای سیب آدم قرار دارد. اگرچه گواتر بدون درد است، اما بزرگی بیش از حد تیروئید باعث سرفه و مشکل در بلع و تنفس می شود.

کمبود ید در رژیم غذایی شایع‌ترین علت جهانی گواتر است.در ایالات متحده آمریکا چون نمک‌ها حاوی ید هستند، تعداد افراد مبتلا به این بیماری کمتر از قبل شده است. دلایل ایجاد گواتر متفاوت و شامل کمبود تولید هورمون‌های تیروئیدی و یا گره‌های به وجود آمده در تیروئید است.

انواع بیماری گواتر

گواتر یکی از اختلالات شایع غدد است و افراد زیادی را دچار مشکل می‌کند. اما این بیماری تنها یک نوع نبوده و انواع مختلفی دارد:

1. گواتر منتشر صاف: زمانی که کل تیروئید متورم است، رخ می دهد.
2. گواتر ندولار: زمانی که یک توده در تیروئید رشد کند، که این حالت بسیار رایج است.اگر در تیروئید به جای یک توده، چندین توده رشد کند، به آن گواتر مولتی ندولار می گویند. گواتر مولتی ندولر یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غدد است.
3. گواتر رترواسترنال: این نوع گواتر در پشت استخوان استرنوم به وجود می‌آید.در صورت ایجاد فشار بر نای، مری و عروق گردن باید عمل جراحی شود.

نوع گواتر چگونگی درمان و علائم احتمالی را به ما نشان می دهد.

---

گواتر چه علائمی دارد؟

بعضی از گواترها بی علامتند. علائم گواتر ممکن است موارد زیر باشد:

• تورم قابل توجه در پایین گردن مخصوصا بعد از اصلاح و آرایش
• احساس خفگی در گواتر
• سرفه کردن
• گرفتگی و خشونت صدا
• مشکل در بلع
• مشکل در تنفس

گواترهای کوچک که از نظر زیبایی و جسمی مشکلی ایجاد نمی‌کنند، نگران‌کننده نیستند، اما گواترهای بزرگ باعث مشکل در بلع و تنفس، سرفه و خشونت صدا می‌شوند. احساس خفگی در گواتر از مشکلاتی است که با بزرگ شدن غده تیروئید احتمال ایجاد این عارضه زیاد است.

بزرگ شدن تیروئید ناشی از سایر مشکلات مثل کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، ممکن است با طیف وسیعی از علائم مانند خستگی و افزایش وزن تا کاهش ناخواسته وزن، تحریک پذیری و مشکل خواب همراه باشد.

علائم پرکاری تیروئید شامل:

• عصبی و مضطرب بودن
• تپش قلب
• بیش فعالی
• افزایش تعرق
• عدم تحمل گرما
• خستگی
• افزایش اشتها
• ریزش مو
• کاهش وزن

علائم کم کاری تیروئید :

• عدم تحمل سرما
• یبوست
• فراموشی
• تغییر شخصیت
• ریزش مو
• افزایش وزن

در پایین گردن تورم احساس می‌کنی؟

اگر دچار گرفتگی صدا و خفگی هستی، با متخصص مشورت کن.

مشاوره آنلاین دکتر متخصص غدددکتر غدد

---

علائم توده در گواتر

گاهی بزرگ شدن غده تیروئید نشان‌دهنده وجود توده سرطانی در این ناحیه است. به همین دلیل به محض بزرگ شدن غده تیروئید سریعا باید به پزشک مراجعه کرد. علائم سرطان تیروئید می‌تواند شامل موارد زیر باشد.

• ایجاد توده‌ای که روی گردن حس می‌شود.
• تغییر در صدا
• مشکل در بلع
• درد در گلو
• متورم شدن غدد لنفاوی در گردن

---

علل ایجاد گواتر چیست؟

هر فردی در هر بازه از زندگی خود ممکن است دچار این بیماری شود. تیروئید دو هورمون اصلی تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) ترشح می کند که متابولیسم و رشد بدن را تنظیم می کنند. هورمون‌ها مصرف چربی و کربوهیدرات‌ها، دمای بدن، ضربان قلب و میزان تولید پروتئین ها را تنظیم می کنند.

همچنین غده تیروئید هورمون کلسی تونین، هورمون تنظیم کننده میزان کلسیم خون را نیز تولید می‌کند. میزان تولید و آزاد شدن هورمون از تیروئید توسط غده‌های هیپوفیز و هیپوتالاموس کنترل می‌شود.

تحریک غده تیروئید با ارسال سیگنال از غده هیپوتالاموس (‌غده موجود در قاعده مغز که نقش ترموستات و تنظیم دمای بدن را دارد) به غده هیپوفیز جهت ساخت هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) آغاز می‌شود.

میزان ترشح TSH از غده هیپوفیز (در زیر هیپوتالاموس در قاعده مغز قرار دارد) بستگی به میزان هورمون تیروکسین و T3 موجود در خون دارد و از طرفی دیگر میزان ترشح هورمون‌های تیروئیدی وابسته به میزان TSH آزاد شده از هیپوفیز دارد. گواتر به معنی عملکرد غیرطبیعی تیروئید نیست، بلکه با وجود بزرگی تیروئید میزان هورمون‌ها می تواند طبیعی باشد، یا حتی کاهش یا افزایش بیابد.

کمبود ید علت اصلی گواتر

ید، ماده ضروری جهت تولید هورمون‌های تیروئیدی، در درجه اول در آب دریا و خاک مناطق ساحلی یافت می‌شود. معمولا افرادی که در کشورهای توسعه‌یافته یا ارتفاعات زندگی می‌کنند، دچار کمبود ید هستند و افزایش عملکرد تیروئید برای برداشت هر چه بیشتر ید منجر به گواتر می‌شود.کمبود ید اولیه ممکن است ناشی از بعضی رژیم‌های غذایی مهارکننده هورمون تیروئیدی مانند کلم، گل کلم و بروکلی باشد.

از آنجایی که ید در گیاهان کمتر یافت می‌شود، افرادی که رژیم غذایی گیاهخواری دارند باید از نمک‌های یددار استفاده کنند.غذاهای دریایی، گیاهانی که در خاک غنی از ید رشد می‌کنند و شیر گاو سرشار از ید هستند.

اگر چه کمبود ید در رژیم غذایی علت اصلی گواتر است، اما در برخی از کشورها با افزودن ید به نمک و سایر غذاها این مشکل برطرف شده است. افرادی که به مکمل‌های ید دسترسی ندارند هم دچار گواتر می‌شوند. از سوی دیگر مصرف بیش از حد ید نیز منجر به گواتر می‌شود.

دیگر علل بزرگی غده تیروئید

در زیر تعدادی از دلایل بزرگی غده تیروئید آورده شده است:

• بیماری گریوز: زمانی که غده تیروئید بیش از اندازه هورمون تولید کند (هایپرتیروئیدی یا پرکاری تیروئید) باعث گواتر می‌شود. در بیماری گریوز سیستم ایمنی اشتباها بر علیه تیروئید آنتی‌بادی می‌سازد و آن را مورد حمله قرار می‌دهد و منجر به تولید مقدار زیادی هورمون تیروکسین می‌شود و این تحریک بیش از اندازه باعث متورم شدن تیروئید می‌شود.
• تیروئید هاشیماتو: کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئید) نیز می‌تواند منجر به گواتر شود.بیماری هاشیماتو همانند گریوز یک بیماری خودایمنی است، اما بر‌خلاف آن با تخریب سلول‌های تیروئید باعث کاهش تولید هورمون‌ها می‌شود.کاهش هورمون‌های تیروئیدی تولید TSH را القا می‌کند، که این هورمون باعث تحریک تیروئید در نتیجه افزایش سایز آن می‌شود.
• گواتر چند ندولی (مولتی ندولر): در این حالت چندین توده جامد یا پر شده از مایع به نام ندول در دو طرف تیروئید ایجاد و باعث افزایش سایز تیروئید می‌شود.
• گواتر ناشی از یک ندول: در این مورد،یک ندول در یک طرف غده تیروئید رشد می‌کند و اغلب آن‌ها غیرسرطانی (خوش خیم) هستند و به سرطان منجر نمی‌شوند.
• سرطان غده تیروئید: سرطان تیروئید نسبت به ندول‌های خوش خیم شیوع کمتری دارد.برای تشخیص سرطان باید از ندول بیوپسی گرفته شود.

---

عوامل خطر گواتر

• بارداری و یائسگی: ترشح هورمون کوریونیک گونادوتروفین (HCG) در طول بارداری سبب بزرگ شدن اندک غده تیروئید می‌شود. به دلیل علائم ناشناخته در یائسگی نیز شانس ابتلا به گواتر زیاد است. هرگونه تغییر در هورمون‌های بدن مانند بلوغ می‌تواند به گواتر منجر شود.
• التهاب: التهاب تیروئید همراه با درد و تورم غده تیروئید است که ممکن است باعث کاهش یا افزایش تولید هورمون تیروکسین شود.
• جنسیت مونث: مستعد بودن زنان به ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی، سبب می‌شود که شیوع گواتر در آن‌ها نیز بیشتر باشد.
• سن: گواتر بعد از سن ۴۰ سالگی شایع‌تر است.
• سابقه پزشکی: شانس ابتلا به این بیماری در افرادی که خودشان یا خانواده به بیماری‌های خودایمنی مبتلا شده‌اند، بیشتر است.
• برخی داروها: برخی از داروها از جمله داروهای آمیودارون قلبی (کوردارون، پاسرون و ..)و لیتیوم (لیتومید و…) شانس این بیماری را افزایش می‌دهند.
• اشعه رادیو اکتیو: قرار گرفتن در معرض اشعه رادیواکتیو: تابش اشعه به ناحیه گردن و قفسه سینه جهت درمان یا قرار گرفتن در معرض تابش در یک تاسیسات هسته‌ای خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
• سیگار کشیدن: تیوسیانات موجود در تنباکو باعث تداخل در جذب ید می‌شود.

---

عوارض گواتر

این بیماری گاهی هیچ عوارضی ایجاد نمی‌کند. اما زمانی که بیش از حد بزرگ می‌شود، عوارضی مانند مشکل در بلع یا تنفس را به وجود می‌آورد. همچنین اختلالی که باعث بزرگ شدن تیروئید شده است و تغییرات در هورمون‌های تیروئید در سیستم‌های مختلف بدن اختلال ایجاد می‌کنند. اختلالات شایع غدد می‌توانند در کل سیستم بدن مشکل ایجاد کنند.

---

تشخیص گواتر

برای تشخیص گواتر چندین آزمایش وجود دارد. پزشک باتوجه‌به علائم و شدت گواتر یک تا چند مورد از روش‌ها را توصیه می‌کند.

• معاینه فیزیکی: پزشک با لمس کردن ناحیه جلو گردن، به دنبال ندول و هرگونه برآمدگی می‌گردد و علائم حساسیت گردن را بررسی می‌کند.
• آزمایش تیروئید: با آزمایش خون می‌توان سطح هورمون تیروئید را اندازه گرفت. نتیجه آزمایش نشان می‌دهد که تیروئید به‌خوبی کار می‌کند یا نه.
• آزمایش آنتی‌بادی: در برخی از انواع گواتر آنتی‌بادی‌های خاصی ایجاد می‌شود. با آزمایش خون می‌توان این نوع پروتئین را تشخیص داد.
• سونوگرافی تیروئید: سونوگرافی روشی است که امواج صوتی با فرکانس بالا به بافت بدن ارسال می‌شوند. با سونوگرافی می‌توان اندازه غده تیروئید را تشخیص داد و ندول‌ها را پیدا کرد.
• اسکن تیروئید: با این روش تصویربرداری می‌توان اندازه و عملکرد تیروئید را بررسی کرد. در این روش ماده رادیواکتیو به سیاهرگ تزریق شده تا تصویر تیروئید مشخص شود. به همین دلیل این روش در بیشتر مواقع توصیه نمی‌شود و فقط در شرایط خاصی کاربرد دارد.
• سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی تیروئید: زمانی که گواتر خیلی بزرگ شده یا به قفسه سینه سرایت کرده باشد، از این روش‌ها استفاده می‌شود.

درمان گواتر چیست؟

درمان بزرگ شدن تیروئید بستگی به سایز آن، علائم و علت ایجاد‌کننده دارد.گواترهای کوچک که مشکلی ایجاد نکردند، نیاز به درمان ندارند. در بسیاری از کشورها با اضافه کردن ید به نمک، میزان ابتلا به گواتر کاهش یافته است. طیف وسیعی از مکمل‌های ید در فروشگاه‌ها در دسترس است. درمان این بیماری به نوع و شدت آن بستگی دارد. ممکن است پزشک یکی از روش‌های زیر را توصیه کند.

درمان با داروها

داروها معمولاً شامل موارد زیر هستند:

• دارو برای افزایش تولید هورمون: برای درمان کم‌کاری تیروئید، جایگزینی برای هورمون تجویز می‌شود. زمانی که هورمون تولید هورمون T4 کم شود، داروی لووتیروکسین کاربرد داشته و با کاهش هورمون T3 داروی لیوتیرونین استفاده می‌شود.
• دارو برای کاهش تولید هورمون: پرکاری تیروئید باید با دارویی کنترل شود که تولید هورمون‌ها را کاهش می‌دهد. داروی متی مازول رایج‌ترین دارویی است که اندازه گواتر را کاهش می‌دهد.
• دارو برای مسدودکردن فعالیت هورمونی: برخی داروها به‌عنوان مسدودکننده بتا، علائم پرکاری تیروئید را کاهش می‌دهند. این داروها شامل آتنولول، متوپرولول و سایر داروها می‌شود.
• کنترل درد: اگر به دلیل ایجاد گواتر و التهاب تیروئید شخص دچار درد شود، داروهایی مانند آسپرین، ناپروکسن سدیم، ایبوپروفن یا داروهای دیگر تجویز می‌شوند. اگر درد خیلی شدید باشد، احتمالاً پزشک استروئید را تجویز کند.

درمان با عمل جراحی

در مواقعی پزشک تشخیص می‌دهد که برداشتن یک قسمت کوچک یا برداشتن کل غده تیروئید بهترین روش است. به این روش تیروئیدکتومی کامل یا جزئی گفته می‌شود. در بیشتر مواقع زمانی که گواتر عوارض زیر را ایجاد کند، جراحی پیشنهاد می‌شود.

• مشکل در تنفس یا بلع
• ندول‌ تیروئید که باعث پرکاری تیروئید می‌شود.
• سرطان تیروئید

اگر میزان حذف بافت غده تیروئید زیاد باشد، پزشک پس از جراحی داروهای جایگزین هورمون‌های تیروئید را تجویز می‌کند.

برای درمان گواتر دارو بهتره یا جراحی؟ هر سوالی داری از متخصص بپرس.

دکتر گواتر

درمان با ید رادیواکتیو

زمانی که غده تیروئید پرکار باشد، درمان با ید رادیواکتیو کاربرد دارد. ید رادیواکتیو به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود. این دارو سلول‌های تیروئید را از بین می‌برد و باعث کاهش اندازه گواتر می‌شود.

درمان خانگی گواتر

بدن به‌صورت روزانه به ید نیاز دارد. برای جلوگیری از رشد گواتر باید هر روز حدود ۱۵۰ میکروگرم ید مصرف کرد. غذاهایی که می‌توان با مصرف آن‌ها میزان دریافت ید را افزایش داد، عبارتند از:

• ماهی آب شور
• محصولات لبنی
• محصولات سویا

درمان گواتر با داروی گیاهی

برخی از بیماری‌های خوش‌خیم و بدخیم تیروئید را می‌توان با داروهای گیاهی تا حدی کنترل کرد. بابون، مریم گلی و چای کوهی ازاین‌دست گیاهان هستند. قوی‌ترین تأثیر مربوط به گیاه بابونه است. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف ۲ تا ۶ فنجان چای بابونه در هفته باعث کاهش بروز بیماری‌های تیروئید می‌شود.

عوارض قرص گواتر چیست؟

داروهای گواتر باتوجه‌به علت ایجاد آن متفاوت است. یکی از داروهایی که در این شرایط ممکن است تجویز شود، داروی لووکسیل است. از عوارض رایج آن ریزش مو در چند ماه اول است. این عارضه معمولاً موقتی است و پس از مدتی بدن با آن سازگار می‌شود. اما اگر عوارض زیر را داشتید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

• سردرد
• مشکلات خواب
• عصبی بودن
• تحریک‌پذیری
• تب
• گرگرفتگی
• تعریق
• ضربان قلب شدید
• تغییرات دوره قاعدگی
• تغییر اشتها و تغییر وزن

---

گواتر و بارداری

معمولاً خانم‌هایی با شرایط زیر در دوران بارداری بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری یا سایر بیماری های غده تیروئید هستند.

• پیش از بارداری درگیر بیماری‌های تیروئید بوده‌اید.
• در گذشته (از جمله بعد از زایمان) بیماری تیروئید داشته یا نوزاد مبتلا به بیماری تیروئید داشته‌اید.
• اختلال خودایمنی یا سابقه خانوادگی خودایمنی تیروئید مانند گریوز یا هاشیموتو دارید.
• اگر مبتلا به دیابت نوع ۱ هستید.

---

برای درمان گواتر به کدام پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم گواتر در بدن شما ایجاد شده است یا سابقه خانوادگی این بیماری را دارید، حتماً باید برای چکاپ و بررسی دقیق غده تیروئید به متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید. متخصص آزمایش‌های لازم را تجویز کرده و در صورت نیاز به درمان از داروهای مختلف استفاده می‌کند. دکتر غدد در مواردی که گواتر سبب ایجاد علائم می شود، دیگر درمان ها را شروع می کند.در صورت کوچک بودن گواتر و عملکرد طبیعی تیروئید، نیازی به درمان نیست.

برای پیداکردن بهترین متخصص غدد و متابولیسم می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!