فهرست مطالب
یکی از درمان‌های رایج برای اکثر سرطان‌ها، از جمله تومورهای مغزی، شیمی درمانی است. در مورد تومورهای مغزی، معمولا شیمی درمانی بعد از جراحی برداشتن تومور، با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده انجام می‌شود. این درمان می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی شود که بسته به تعداد جلسات و شرایط سلامتی بیماران متفاوت است. در این مقاله از دکترتو با ما همراه باشید تا به صورت کامل با عوارض شیمی درمانی تومور مغزی و مشکلاتی که ایجاد می‌کند آشنا شویم.
عوارض شیمی درمانی تومور مغزی چیست؟
چندین روش برای شیمی درمانی تومور مغزی وجود دارد و از داروهای متفاوتی برای درمان تومور مغزی استفاده می‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت که عوارض شیمی درمانی تومور مغزی، در هر بیمار متفاوت است. برخی از بیماران عوارض جانبی زیادی را تجربه می‌کنند، درحالی‌که برخی دیگر عوارض جانبی کمتری دارند. برخی از عوارض جانبی رایج داروهای شیمی درمانی مورد استفاده برای تومورهای مغز و نخاع عبارت‌اند از:
- خستگی
- کاهش تعداد سلول‌های خون (به نام سرکوب مغز استخوان)
- از دست دادن اشتها و تغییرات چشایی
- واکنش به غذاها
- تهوع و استفراغ
- زخم دهان و گلو
- اسهال
- یبوست
- ریزش مو
- مشکلات پوستی
- کاهش ایمنی
دسته دیگر خطرات شیمی درمانی تومور مغزی، کمتر رایج‌اند. این عوارض ممکن است بر سایر اندام‌ها مانند ریه‌ها، کبد یا کلیه‌ها تأثیر بگذارند. یکی از جدی‌ترین خطرات مرتبط با این درمان، مه مغزی یا اختلالات شناختی است که می‌تواند حتی مدت‌ها بعد از شیمی درمانی هم ادامه داشته باشد.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت cancer
Side effects of chemotherapy will depend mainly on the type of drug, the dose, how it’s given and your overall health.
ترجمه فارسی:
عوارض جانبی شیمی درمانی عمدتاً به نوع دارو، دوز، نحوه تجویز آن و سلامت کلی بیمار بستگی دارد.
| عوارض کوتاه‌مدت | عوارض بلندمدت |
|---|---|
| تهوع و استفراغ | مشکلات حافظه، تمرکز و مه مغزی |
| خستگی و ضعف شدید | آسیب به سیستم عصبی مرکزی |
| ریزش مو (مو، ابرو، مژه) | مشکلات باروری و یائسگی زودرس |
| کاهش اشتها و تغییرات چشایی | پوکی استخوان و مشکلات رشدی در کودکان |
| مشکلات گوارشی (یبوست، اسهال، درد شکم) | آسیب به کلیه، قلب و سیستم قلبی‌عروقی |
| زخم دهان و گلو | کاهش دوره‌ای ایمنی و افزایش خطر عفونت |
| اختلالات خونی (کم‌خونی، کبودی، عفونت) | ریسک سرطان‌های ثانویه |
| کاهش سلول‌های خونی | کاهش میل جنسی و هورمون‌های جنسی |
| مشکلات پوستی | تاثیرات روانی، افسردگی و کاهش کیفیت زندگی |
عوارض کوتاه مدت شیمی درمانی تومور مغزی چیست؟
دسته اصلی عوارض شیمی درمانی تومور مغزی، عوارض جانبی رایجی هستند که در اکثر بیماران بعد از جلسات شیمی درمانی ایجاد می‌شوند و جزو عوارض کوتاه مدت هستند. علت عوارض رایج شیمی درمانی، تاثیری است که این داروها روی سلول‌های سالم و سلول‌های تومور می‌گذارند. این اثر می‌تواند باعث بروز عوارض رایجی همچون حالت تهوع و استفراغ و خستگی بیش از حد بیماران شود.
با وجودی که عوارض کوتاه مدت شیمی درمانی تومورهای مغزی می‌توانند به شدت ناراحت‌کننده باشند، اما اغلب آنها موقتی بوده و با برخی درمان‌ها می‌توان آنها را برطرف کرد. اکثر این عوارض پس از توقف درمان معمولاً با گذر زمان فروکش می‌کنند، اما ممکن است برخی دیر یا پایا باشند و نیاز به پیگیری داشته باشند.
۱. تهوع و استفراغ
یکی از رایج‌ترین عوارض شیمی درمانی تومور مغزی که تقریبا اکثر بیماران آن را تجربه می‌کنند، حالت تهوع و استفراغ است. اما در همهٔ بیماران و به‌صورت شدید و مداوم نیستند و معمولاً با درمان‌های ضدتهوع قابل مدیریت هستند. اکثر بیماران بعد از جلسات شیمی درمانی حالت تهوع شدیدی دارند و حتی ممکن است مدام استفراغ کنند.
۲. ریزش مو
سلول‌های پوست و مو هم به شدت تحت تاثیر داروهای شیمی درمانی هستند. به همین دلیل هم ریزش مو و مشکلات پوستی به عنوان یکی از عوارض شیمی درمانی تومور مغزی، در برخی از بیماران دیده می‌شود. گاهی اوقات تمام موها می‌ریزند و گاهی هم تنها موها نازک‌تر و کم‌پشت‌تر می‌شوند. البته همیشه ریزش مو محدود به سر نیست، بلکه موهای ابرو، مژه‌ها یا سایر بخش‌های بدن هم تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
۳. خستگی و ضعف
یکی از خطرات شیمی درمانی تومور مغزی، کاهش شدید گلبول‌های قرمز خون و افزایش احتمال خطر کم خونی است. این شرایط می‌تواند باعث شود که بسیاری از بیماران بعد از جلسه شیمی درمانی، احساس خستگی، ضعف و تنگی نفس شدید داشته باشند و رنگ‌پریده به نظر برسند. ضعف و خستگی متداول‌ترین عارضه‌ای است که اکثر بیماران بعد از شیمی درمانی تجربه می‌کنند.
۴. مشکلات گوارشی
داروهای شیمی درمانی به صورت سیستمیک عمل می‌کنند و به این معنی است که آنها تنها روی سلول‌های مغزی اثر ندارند و می‌توانند روی بخش‌های دیگر بدن هم تاثیر بگذارند. سیستم گوارشی یکی از اصلی‌ترین بخش‌هایی است که تحت تاثیر داروهای شیمی درمانی مورد استفاده برای تومورهای مغزی، قرار می‌گیرد.
به همین دلیل هم یکی از رایج‌ترین عوارض شیمی درمانی تومور مغزی برای اکثر بیماران، مشکلات گوارشی است. سلول‌های پوشاننده دستگاه گوارش به شدت تحت تاثیر داروهای شیمی درمانی قرار می‌گیرند. یبوست، اسهال، درد شکم و کاهش اشتها از عوارض گوارشی مرتبط با شیمی درمانی تومورهای مغزی هستند.
دنبال راهی برای کاهش عوارض شیمی درمانی هستی؟
از متخصص راهنمایی بگیر.
۵. اختلال خونی
یکی از مشکلات جدی احتمالی بعد از شیمی درمانی تومور مغزی، اختلالات خونی از جمله کم خونی است. همان‌طور که گفته شد، داروهای شیمی درمانی می‌توانند به سلول‌های سالمی که به سرعت در حال تقسیم‌شدن هستند، آسیب برسانند. سلول‌های مغز استخوان که مدام در حال ساختن سلول‌های خونی جدید هستند هم به شدت تحت تاثیر داروهای شیمی درمانی قرار می‌گیرند. در نتیجه، کاهش سلول‌های خونی می‌تواند باعث بروز برخی عوارض خونی از جمله موارد زیر شود:
- خطر بیشتر عفونت، به دلیل پایین بودن سطح گلبول‌های سفید خون
- کبودی یا خونریزی آسان، به دلیل پایین بودن سطح پلاکت‌ها
- زخم‌های دهانی، خونریزی لثه یا خونریزی بینی
عوارض جانبی بلند مدت شیمی درمانی تومور مغزی چیست؟
گاهی اوقات عوارض شیمی درمانی تومور مغزی، عوارض طولانی‌مدتی هستند که حتی هفته‌ها یا ماه‌ها بعد از درمان هم ادامه دارند. حتی گاهی عوارض جانبی طولانی‌مدت هفته‌ها، ماه‌ها یا سال‌ها پس از پایان درمان هم ایجاد می‌شوند. برخی از عوارض جانبی طولانی‌مدت شیمی درمانی عبارت‌اند از:
- آسیب به سیستم عصبی بیماران
- مشکلات باروری و کاهش میل جنسی
- یائسگی زودرس
- نازک شدن استخوان‌ها (پوکی‌استخوان)
- تغییر در عملکرد کلیه‌ها و قلب
- مشکلات رشدی خصوصا در کودکان کم سن‌وسال
- خطر ابتلا به سرطان‌های ثانویه
- مشکلات شنوایی
۱. آسیب به سیستم عصبی مرکزی
در برخی از بیماران شیمی درمانی تومور مغزی می‌تواند به سیستم عصبی مرکزی آنها آسیب برساند. این آسیب معمولا با رژیم‌های دارویی با دوز بالا یا داروهایی که مستقیما به مایع مغزی نخاعی تزریق می‌شوند، مرتبط است. نشانه‌های این آسیب عصبی به صورت مشکلات عصبی شدید و طولانی و مشکلات حرکتی خود را نشان می‌دهد. بسیاری از بیماران حتی مدت‌ها بعد از درمان هم برای راه رفتن یا فعالیت‌های عادی روزانه مشکل دارند.
۴.۷ (۵۸۷ نظر)۴.۴ (۴۶۰ نظر)۴.۶ (۳۶۱ نظر)۳.۲ (۳۵۶ نظر)۴.۴ (۲۱۲ نظر)۴.۸ (۱۶۱ نظر)۲. مشکلات باروری
یکی از عوارض شیمی درمانی تومور مغزی که می‌تواند چندین سال بعد از اتمام دوره درمان هم ایجاد شود، مشکلات باروری است. برخی از داروهای شیمی درمانی به تخمک‌ها و اسپرم‌ها آسیب می‌رسانند و می‌توانند به ناباروری موقتی یا دائمی منجر شوند. علاوه بر این، داروهای شیمی درمانی باعث کاهش سطح استروژن و تستوسترون نیز می‌شوند و از این طریق روی باروری تاثیر می‌گذارند. کاهش هورمون‌های جنسی روی میل جنسی هم اثر دارد.
متن انگلیسی:
به نقل از سایت my.clevelandclinic
Chemo can decrease levels of estrogen and testosterone. This can impact your ability to have children and sex drive. It can lead to early menopause.
ترجمه فارسی:
شیمی درمانی می‌تواند سطح استروژن و تستوسترون را کاهش دهد. این موضوع می‌تواند بر توانایی تولیدمثل و میل جنسی تأثیر بگذارد.
۳. مشکلات حافظه و تمرکز
شیمی درمانی تومور مغزی در برخی از افراد روی عملکرد شناختی آنها تاثیر زیادی دارد. برخی از افرادی که تحت شیمی درمانی تومور مغزی قرار می‌گیرند، دچار مشکلاتی در حافظه و تمرکز، به ویژه حافظه کوتاه مدت، می‌شوند. مه مغزی و مشکلات شناختی از جدی‌ترین عوارض خود تومور یا خطرات پرتو درمانی و شیمی درمانی تومور مغزی است.
۴. کاهش قدرت ایمنی بدن
به صورت کلی داروهای شیمی درمانی سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند و بعد از جلسات شیمی درمانی، سطح گلبول‌های سفید خون بیماران به میزان زیادی کاهش می‌یابد. این شرایط می‌تواند خطر عفونت‌های شدید و بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی را افزایش دهد. به همین دلیل هم یکی از عوارض شیمی درمانی تومور مغزی، حتی هفته‌ها بعد از اتمام درمان، ریسک بالای ابتلا به انواع بیماری‌ها است. افرادی که شیمی درمانی می‌شوند، به ویژه در معرض خطر نوتروپنی هستند. این شامل کاهش تعداد سلول‌هایی است که به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند.
۵. مشکلات قلبی و عروقی
برخی از درمان‌های سرطان از جمله شیمی درمانی، روی عملکرد قلب و عروق بیماران تاثیر می‌گذارند. به همین دلیل یکی از عوارض طولانی‌مدت شیمی درمانی تومور مغزی، مشکلات قلبی و عروقی است. سمیت قلبی یا Cardiotoxicity یکی از خطرات شیمی درمانی با داروهای شناخته شده پر خطر است که گاهی سال‌ها پس از درمان سرطان هم ایجاد می‌شود. برخی از داروهای شیمی درمانی به طور خاص ریسک بالاتری برای بروز مشکلات قلبی عروقی و آسیب‌های جدی قلبی دارند.
تاثیر خطرات شیمی درمانی تومور مغزی بر کیفیت زندگی
عوارض شیمی درمانی تومور مغزی، چه عوارض رایج و کوتاه مدت آن و چه عوارض درازمدت ناشی از درمان به شدت روی کیفیت زندگی بیماران تاثیر می‌گذارد. از مشکلات رایج و موقتی همچون حالت تهوع و خستگی مزمن گرفته تا اختلالات شناختی، مشکلات حافظه و تمرکز و برخی آسیب‌های فیزیکی، همگی به نوعی روی کیفیت زندگی بیماران و عملکرد روزانه آنها تاثیر می‌گذارد.
شدت این عوارض گاهی به حدی است که برخی از افراد برای همیشه قادر به بازگشت به فعالیت‌های روتین روزمره‌شان نیستند و ممکن است مجبور به ترک کار شوند. اضطراب و افسردگی و تاثیر روانی ناشی از این عوارض، تا مدت‌ها اکثر بیماران را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
عوارض شیمی درمانی تومور مغزی برای اطرافیان چیست؟
شیمی درمانی تومور مغزی و مشکلاتی که برای بیماران ایجاد می‌کند، تنها خود آنها را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. عوارض شیمی درمانی تومور مغزی، خصوصا عوارض نادر و طولانی‌مدت این روش درمانی، حتی می‌تواند زندگی عادی اطرافیان را هم تحت تاثیر قرار دهد و باعث ایجاد مجموعه‌ای از مشکلات و محدودیت‌ها شود. بسیاری از بیماران بعد از جلسات درمانی به مراقبت‌های دائمی نیاز دارند.
در مواقعی که بیماران با خطرات جدی‌تر و طولانی‌مدت مواجه می‌شوند، شرایط زندگی آنها و اطرافیانشان به مراتب پیچیده‌تر و سخت‌تر است. برای مثال زمانی که بیماران با مشکلات شناختی و از دست دادن حافظه درگیر می‌شوند، زندگی اطرافیان آنها هم به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
نگران عوارض و مشکلات شیمی درمانی هستی؟ همین حالا مشاوره بگیر.
پیشگیری از خطرات شیمی درمانی تومور مغزی ممکن است؟
در بیشتر مواقع نمی‌توان از تمامی عوارض شیمی درمانی تومور مغزی جلوگیری کرد. اما انجام برخی کارها به کاهش عوارض یا مدیریت هر چه بهتر آنها کمک می‌کند. بهترین راهکارها برای پیشگیری از خطرات شیمی درمانی تومور مغزی شامل موارد زیر است:
- تغذیه سالم و مقوی می‌تواند به رفع خستگی و بهبود سطح انرژی کمک کند.
- پیاده‌روی سبک روزانه داشته باشید.
- برای انجام فعالیت‌های روزانه برنامه‌ریزی کنید.
- برای جلوگیری از ریزش مو یا کاهش آن از شوینده‌های ملایم استفاده کنید.
- برای کاهش احتمال بروز مشکلات سیستم گوارش یا به حداقل رساندن آنها، بلافاصله بعد از شیمی درمانی غذا نخورید و سعی کنید وعده‌های غذایی کوچک و متعددی داشته باشید.
- از مصرف غذاهایی که باعث نفخ، اسهال یا یبوست می‌شوند خودداری کنید.
- مصرف داروهای ضد تهوع به بهبود احساس بیماری و حالت تهوع بعد از شیمی درمانی کمک می‌کند.
- برای کمک به مدیریت یا پیشگیری از مشکلات مثانه و کلیه مایعات بیشتری بنوشید و با حفظ بهداشت، خطر عفونت را کاهش دهید.
نتیجه گیری
برخی از بیماران بعد از شیمی درمانی تومور مغزی با عوارض جانبی متعددی مواجه می‌شوند که اکثر آنها موقتی است و بعد از توقف شیمی درمانی، متوقف می‌شوند. دسته‌ای از عوارض بعد از شیمی درمانی تومور مغزی ممکن است ماه‌ها بعد از درمان ایجاد شوند و مشکلات جدی‌تری را به وجود بیاورند. برای مقابله با هر کدام از این خطرات، حتما باید با تیم درمانی‌تان در ارتباط باشید و با دنبال کردن دستورالعمل‌های پزشک، عوارض شیمی درمانی تومور مغزی را به بهترین شکل مدیریت کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!