همه چیز در مورد گواتر یا بزرگی غده تیروئید

غدهٔ تیروئید با هورمون‌های خود ضربان متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند و هر تغییر در اندازه یا کارکرد آن بازتاب بالینی مهمی دارد. بیماری گواتر توصیفی برای بزرگ‌شدن غده تیروئید است که ممکن است فقط به‌صورت برجستگی جلوی گردن دیده شود یا با تنگی‌نفس، دشواری بلع و تغییر صدا همراه گردد. این تغییر اندازه می‌تواند در بستر عملکرد طبیعی، کم‌کاری یا پرکاری رخ دهد و علت‌های متنوعی از کمبود یا زیاده‌روی ید تا تیروئیدیت‌های خودایمنی و گره‌های فعال دارد. ارزیابی مرحله‌به‌مرحله شامل شرح‌حال، معاینه، آزمایش‌های هورمونی و سونوگرافی، چارچوبی برای برآورد خطر و انتخاب بین پایش، دارودرمانی، ید رادیواکتیو یا جراحی فراهم می‌کند. در این مطلب از دکترتو، با تعریف، علائم، علت‌ها، راه‌های تشخیص و اصول درمان گواتر آشنا می‌شوید.

بیماری گواتر چیست؟

گواتر به معنی بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید است. این بزرگ‌شدن می‌تواند منتشر باشد یا به شکل یک یا چند گره خود را نشان دهد. فرد ممکن است فقط متوجه برجستگی جلوی گردن شود یا همراه با علائم فشاری مانند سرفه خشک، دشواری بلع و احساس تنگی نفس مراجعه کند. کارکرد تیروئید وقتی غده تیروئید بزرگ می‌شود، می‌تواند طبیعی، کم‌کار یا پرکار باشد. بنابراین گواتر یک تشخیص چتری است و به‌تنهایی درباره وضعیت هورمونی شما چیزی نمی‌گوید. همین تنوع سبب می‌شود ارزیابی دقیق علت و شدت، اولین گام درمان باشد.

در بسیاری از کشورها شایع‌ترین زمینه، کمبود ید در رژیم غذایی یا دریافت نامتعادل آن است. اما علل دیگری مثل تیروئیدیت هاشیموتو، بیماری گریوز، گواتر مولتی‌ندولر، داروها، بارداری و حتی عوامل ژنتیکی هم در بزرگ شدن غده تیروئید نقش دارند. عوارض بزرگ شدن تیروئید بسته به اندازه و محل می‌تواند صرفاً تغییر ظاهر گردن باشد یا به فشار بر نای و مری برسد. رویکرد استاندارد درمانی، مدیریت فردمحور است؛ یعنی برنامه پیگیری یا درمان بر اساس علت، اندازه، سرعت رشد، نتیجه سونوگرافی و ترجیح بیمار چیده می‌شود.

زیر گلو و گردن ورم کرده و فکر می‌کنی به گواتر مبتلا شدی؟

همین الان از دکتر غدد نوبت بگیر و خیالت رو راحت کن.

دکتر غدد

آیا گواتر سرطان است؟

گواتر به‌خودی‌خود سرطان نیست و بیشتر ندول‌های تیروئید خوش‌خیم‌اند. با این حال، درصد کمی از گره‌ها می‌توانند بدخیم باشند و علائمی مثل رشد سریع، توده سفت و ثابت، تغییر صدا یا درگیری غدد لنفاوی را ایجاد می‌کنند که باید آن را جدی گرفت. تفکیک دقیق بزرگ شدن غده تیروئید و سرطان با سونوگرافی الگو‌محور و در صورت نیاز نمونه‌برداری از تیروئید انجام می‌شود.

بیماری گواتر چه علائمی دارد؟

علائم گواتر از دو مسیر اصلی ایجاد می‌شوند: اول بر اثر فشار غده‌ی بزرگ‌شده بر ساختارهای گردن و دوم به دلیل تغییرات هورمونی. وقتی تیروئید حجیم می‌شود می‌تواند نای را تنگ کند و تنگی‌نفس یا خس‌خس ایجاد کند، به مری فشار بیاورد و بلع را سخت کند، یا با تحریک عصب راجعهٔ حنجره باعث گرفتگی و تغییر صدا شود. در گواترهای رترواسترنال، علائم هنگام درازکشیدن یا بالا آوردن دست‌ها تشدید می‌شود چون فضای پشت جناغ محدود است.

بزرگ شدن تیروئید ناشی از سایر مشکلات مثل کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، نیز ممکن است با طیف وسیعی از علائم همراه باشد. کم‌کاری با کندی سوخت‌وساز و تجمع مایع بافتی، باعث خستگی و افزایش وزن می‌شود و پرکاری با افزایش متابولیسم، تپش و کاهش وزن. درد موضعی معمولاً ناشی از التهاب حاد، خونریزی داخل یک ندول یا کشش کپسول غده است و نیاز به ارزیابی دارد. در کل علائم گواتر شامل موارد زیر است:

• برجستگی یا ورم جلوی گردن که با بلع جابه‌جا می‌شود
• احساس گیر کردن لقمه یا دشواری بلع
• تنگی‌نفس، خس‌خس یا بدتر شدن نفس‌تنگی در حالت درازکش
• گرفتگی یا تغییر پایدار صدا
• سرفه خشک مزمن بدون علت واضح
• احساس فشار یا سنگینی در گلو و گردن
• درد موضعی گردن یا درد منتشر به فک و گوش
• علائم کم‌کاری تیروئید مانند خستگی، خواب‌آلودگی، عدم تحمل سرما، یبوست، افزایش وزن
• علائم پرکاری تیروئید مانند تپش قلب، لرزش دست، عدم تحمل گرما، تعریق، کاهش وزن با اشتها
• ضربان نامنظم قلب یا احساس تپش در فعالیت‌های سبک

انواع گواتر

برای تصمیم درست، باید نوع گواتر را شناخت. گواتر ساده یا یوترُفیک فقط بزرگ شدن غده با کارکرد طبیعی است و غالباً به پیگیری بسنده می‌شود. گواتر ندولر یعنی وجود یک گره، و مولتی‌ندولر یعنی چند گره در تیروئید؛ این‌ها می‌توانند خاموش باشند یا هورمون اضافه بسازند و به گواتر سمی تبدیل شوند. تیروئیدیت هاشیموتو علت شایع بزرگ شدن غده تیروئید همراه با کم‌کاری است و بیماری گریوز یا ندول‌های سمی علت‌های کلاسیک گواتر پرکار محسوب می‌شوند. برخی گواترها کیستیک‌اند، برخی رترواسترنال و به داخل قفسه سینه گسترش می‌یابند. شناخت این طیف به انتخاب بین پایش، دارو، ید رادیواکتیو یا جراحی کمک می‌کند. در ادامه انواع گواتر و دلایل بروز آن را بررسی می‌کنیم.

گواتر گلو چیست؟

گواتر گلو اصطلاحی عامیانه برای بزرگی قابل‌مشاهدهٔ تیروئید در جلوی گردن است که هنگام بلع کمی جابه‌جا می‌شود. این وضعیت می‌تواند فقط یک تغییر ظاهری باشد یا با علائم فشاری مثل احساس گیر کردن لقمه، سرفهٔ خشک، گرفتگی صدا و گاهی نفس‌تنگی همراه شود. علت زمینه‌ای ممکن است کمبود یا زیاده‌روی ید، تیروئیدیت خودایمنی، ندول منفرد یا چندندولی، یا پرکاری و کم‌کاری باشد.

گواتر سمی چیست؟

گواتر سمی شامل گریوز (منتشر) و ندولی/مولتی‌ندولر سمی است؛ افتراق با سونوگرافی، اسکن و درمان بر اساس علت انجام می‌شود. و علائم پرکاری مثل تپش، لرزش، تعریق، کاهش وزن با اشتهای خوب و بی‌قراری ایجاد شود. شکل‌های شایع آن شامل گرهٔ سمی منفرد و گواتر مولتی‌ندولر سمی است. درمان کوتاه‌مدت با داروهای ضدتیروئید هورمون را مهار می‌کند، اما برای پایداری بلندمدت اغلب ید رادیواکتیو یا جراحی پیشنهاد می‌شود.

آیا گواتر سمی کشنده است؟

خود گواتر سمی در صورت تشخیص و درمان به‌موقع معمولاً تهدیدکننده زندگی نیست، اما پرکاری کنترل‌نشده می‌تواند به عوارض جدی مانند آریتمی‌های قلبی، نارسایی قلب، پوکی استخوان و در موارد نادر بحران تیروتوکسیک منجر شود. با شروع سریع درمان دارویی، پایش منظم آزمایش‌ها و تصمیم‌گیری دربارهٔ درمان قطعی، این خطرات به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابند.

گواتر ندولر چیست؟

در گواتر گره ای یا ندولر یک تودهٔ مشخص در تیروئید ایجاد می‌شود که می‌تواند جامد، کیستیک یا ترکیبی باشد و گاهی اصلاً علامت ندارد. بیشتر ندول‌ها خوش‌خیم‌اند، اما برای برآورد ریسک از سونوگرافی با معیارهای الگو‌محور استفاده می‌شود و در صورت وجود ویژگی‌های مشکوک یا اندازهٔ بزرگ، نمونه‌برداری سوزنی انجام می‌گیرد. اگر ندول هورمون‌ساز باشد، با روش درمان پرکاری با ید رادیواکتیو یا جراحی درمان می‌شود.

گواتر ندولر کیستیک چیست؟

این نوع ندول حاوی مایع است و اندازه‌اش ممکن است نوسان داشته باشد یا با فشار موضعی همراه شود. بیشتر ندول‌های کیستیک خوش‌خیم‌اند و در صورت آزاردهنده بودن می‌توان با آسپیراسیون تحت هدایت سونوگرافی آن‌ها را تخلیه کرد. معیارهای سونوگرافی تعیین می‌کنند آیا نیاز به نمونه‌برداری یا پیگیری نزدیک‌تر وجود دارد یا خیر.

گواتر مولتی ندولر چیست؟

اصطلاح گواتر مولتی ندولار زمانی به‌کار می‌رود که چندین گره با اندازه‌های مختلف در تیروئید دیده شود که ظاهر ناهمگن به غده داده است. بسیاری از موارد علامتی ندارند و فقط باید تحت بررسی و نظارت باشند. اما در گواترهای حجیم ممکن است فشار بر نای و مری یا ناهنجاری ظاهری گردن ایجاد شود. بخشی از بیماران به‌مرور دچار تولید بیش‌ازحد هورمون از یک یا چند ندول فعال می‌شوند و به گواتر مولتی‌ندولر سمی تبدیل می‌گردند.

گواتر مولتی ندولر خوش خیم چیست؟

وقتی بررسی‌ها نشان دهد ندول‌ها ویژگی‌های بدخیمی ندارند و کارکرد تیروئید طبیعی است، اصطلاح خوش‌خیم به‌کار می‌رود. در این حالت راهبرد معمول شامل پیگیری دوره‌ای با سونوگرافی و آزمایش‌ها، آموزش علائم هشدار و سبک زندگی سالم است. اگر اندازهٔ غده افزایش یابد، علائم فشاری بروز کند یا کارکرد تیروئید تغییر نماید، گزینه‌های درمانی دوباره ارزیابی می‌شوند.

ایا گواتر مولتی ندولر خطرناک است؟

در بیشتر افراد گواتر مولتی ندولر خطرناک نیست. این نوع معمولاً خوش‌خیم است، اما خطر زمانی مطرح می‌شود که الگوی سونوگرافی ندولی مشکوک به بدخیمی باشد، رشد سریع اتفاق بیفتد یا فشار قابل‌توجه روی راه هوایی و مری رخ دهد. در این شرایط باید ارزیابی نزدیک، نمونه‌برداری هدفمند و تصمیم‌گیری به‌موقع انجام شود. همچنین اگر پرکاری پایدار ایجاد شود، عوارض قلبی و استخوانی علت دیگری برای درمان فعال هستند.

گواتر خفیف

گواتر خفیف به معنی بزرگ‌شدن ملایم تیروئید بدون علامت یا با نشانه‌های بسیار خفیف و کارکرد هورمونی طبیعی است. در چنین شرایط بهترین رویکرد، پایش دوره‌ای با معاینه، سونوگرافی و TSH است و معمولاً نیازی به درمان فعال نیست.

گواتر چشم

این عنوان در گفتار عمومی معمولاً به درگیری چشمیِ همراه با بیماری گریوز اشاره دارد که با بیرون‌زدگی چشم، خشکی، دوبینی یا حساسیت به نور همراه است. علت آن واکنش خودایمنی در بافت‌های پشت چشم است و مستقل از اندازهٔ غده تیروئید می‌تواند رخ دهد. ترک سیگار در این بیماران اهمیت ویژه‌ای برای کاهش پیشرفت درگیری چشمی دارد.

گواتر کودکان

در کودکان و نوجوانان، گواتر می‌تواند ناشی از تغییرات رشدی، خودایمنی یا ندول‌ها باشد و گاهی فقط به‌صورت برجستگی گردن دیده می‌شود. اهمیت تیروئید در رشد جسمی و شناختی باعث می‌شود ارزیابی و درمان این گروه حساس‌تر باشد. بررسی‌ها شامل معاینه، آزمایش‌های تیروئید، آنتی‌بادی‌ها و سونوگرافی است و تصمیم درمان از پیگیری تا دارو و در موارد منتخب جراحی متغیر خواهد بود.

گواتر کم کاری تیروئید

وقتی گواتر با کاهش تولید هورمون همراه شود، علائم کم‌کاری مانند خستگی، خواب‌آلودگی، یبوست، عدم تحمل سرما و افزایش وزن دیده می‌شود. درمان استاندارد لووتیروکسین است که دوز آن بر اساس TSH تنظیم می‌شود و علاوه بر اصلاح علائم، می‌تواند اندازهٔ برخی گواترهای ساده را کاهش دهد. زمان‌بندی درست مصرف دارو و پرهیز از تداخلات غذایی و دارویی برای جذب مناسب اهمیت دارد. پیگیری منظم از کم‌درمانی یا بیش‌درمانی جلوگیری می‌کند.

گواتر پرکاری تیروئید

در بزرگ شدن غده تیروئید ناشی از پرکاری تیروئید، هورمون بیش‌ازحد تولید می‌شود و بیمار با تپش، لرزش، تعریق، گرگرفتگی و کاهش وزن به پزشک مراجعه می‌کند. انتخاب روش درمان باید با درنظرگرفتن سن، اندازهٔ غده، بیماری‌های همراه و ترجیح بیمار انجام شود.

گواتر عصبی چیست؟

اصطلاحی غیرعلمی است که اغلب برای توصیف احساس گره در گلو یا تشدید علائم در زمینهٔ اضطراب استفاده می‌شود. تمایز بین علائم ناشی از اضطراب و اختلال واقعی تیروئید با آزمایش‌ها و سونوگرافی انجام می‌شود. اگر تیروئید طبیعی باشد، مداخلات رفتاری و مدیریت استرس مفید است؛ و اگر اختلال هورمونی یا ساختاری وجود داشته باشد، درمان تیروئید اولویت پیدا می‌کند. پرهیز از خوددرمانی با مکمل‌های ید بدون تشخیص پزشکی ضروری است.

گواتر کلوئیدی

در گواتر کلوئیدی، فولیکول‌های تیروئید از مادهٔ کلوئید پر می‌شوند و غده بزرگ اما معمولاً خوش‌خیم می‌شود. بسیاری از بیماران بدون علامت هستند و فقط پایش دوره‌ای نیاز دارند. در صورت ایجاد فشار موضعی، ناهنجاری ظاهری یا رشد قابل‌توجه، گزینه‌های مداخله بررسی می‌شود. کارکرد هورمونی اغلب طبیعی است، اما باید به‌طور منظم ارزیابی شود.

گواتر هاشیموتو چیست؟

هاشیموتو یک تیروئیدیت خودایمنی است که می‌تواند ابتدا با بزرگی ملایم و احساس فشار گردن بروز کند و به‌تدریج به کم‌کاری پایدار بینجامد. در آزمایش‌ها معمولاً آنتی‌بادی‌های ضدتیروئید بالا هستند و سونوگرافی الگوی ناهمگن نشان می‌دهد. درمان بر کنترل کم‌کاری با لووتیروکسین و پیگیری منظم استوار است و مصرف بی‌رویهٔ ید یا مکمل‌های غیرضروری می‌تواند وضعیت را بدتر کند. آموزش بیمار دربارهٔ سیر بیماری و اهداف درمان، نتیجه را بهبود می‌دهد.

گواتر رترواسترنال

این نوع گواتر گواتری است که بخشی از آن به پشت استخوان جناغ و داخل قفسهٔ سینه گسترش می‌یابد و به‌دلیل فضای محدود می‌تواند تنگی‌نفس، خس‌خس یا احساس فشار هنگام درازکش ایجاد کند. تشخیص دقیق با تصویربرداری عرضی مانند سی‌تی‌اسکن تکمیل می‌شود، چون سونوگرافی به‌تنهایی ناحیهٔ پشت جناغ را به‌خوبی نشان نمی‌دهد. در صورت علائم فشاری یا خطر درگیری راه هوایی، درمان جراحی برای رفع فشار مطرح است. برنامهٔ درمان باید با درنظرگرفتن سن، بیماری‌های همراه و تجربهٔ جراح طراحی شود.

علت گواتر	مکانیسم	اثر بر کارکرد
کمبود ید (شامل رژیم‌های مهارکننده مانند کلم; گل‌کلم; بروکلی)	اختلال در مسیر ساخت هورمون‌های تیروئیدی؛ تلاش جبرانی برای برداشت بیشتر ید	اختلال در ساخت هورمون
تیروئیدیت هاشیموتو	التهاب خودایمنی تیروئید	کم‌کاری پایدار
بیماری گریوز	خودایمنی با افزایش تولید هورمون	پرکاری تیروئید
ندول‌های فعال (گرهٔ سمی; گواتر مولتی‌ندولر سمی)	یک یا چند ندول هورمون بیش‌ازحد تولید می‌کند	پرکاری تیروئید
تغییرات ساختاری خاموش (ندول منفرد; گواتر مولتی‌ندولر; کیست‌ها; گواتر کلوئیدی)	تغییرات ساختاری/پرشدن فولیکول‌ها از کلوئید	اغلب کارکرد طبیعی یا خاموش

علت گواتر چیست؟

بزرگ‌شدن تیروئید معمولاً نتیجه برهم‌خوردن تعادل ساختار یا کارکرد این غده است. گاهی خودِ بافت تیروئید تغییر می‌کند و به‌صورت گره یا کیست رشد می‌یابد. گاهی هم دستگاه ایمنی به اشتباه به غده حمله می‌کند و التهاب مزمن ایجاد می‌شود که در ادامه می‌تواند اندازه تیروئید را زیاد کند. از سوی دیگر، دریافت ناکافی یا افراطی ید مسیر ساخت هورمون‌ها را مختل می‌کند و برای جبران، تیروئید بزرگ‌تر می‌شود. عوامل فیزیولوژیک مانند بارداری یا افزایش سن، و برخی داروها نیز با تغییر نیاز هورمونی یا متابولیسم ید، زمینه این بزرگی را فراهم می‌کنند. به‌طور خلاصه علل بزرگ شدن غده تیروئید شامل موارد زیر است:

• تغییرات ساختاری تیروئید مانند گره منفرد یا چندگرهی و کیست‌ها
• التهاب‌های خودایمنی تیروئید از جمله تیروئیدیت هاشیموتو
• برهم‌خوردن تعادل ید در رژیم غذایی، چه کمبود و چه مصرف بیش از حد
• بیماری گریوز و سایر علل پرکاری که تولید هورمون را افزایش می‌دهند
• اثرات دارویی مانند لیتیوم، آمیودارون و برخی مکمل‌ها
• شرایط فیزیولوژیک و هورمونی نظیر بارداری یا افزایش سن
• زمینه ژنتیکی و الگوهای خانوادگی ابتلا

بیماری گواتر ناشی از کمبود چیست؟

کمبود ید علت اصلی گواتر و بزرگ شدن غده تیروئید است. ید، ماده ضروری جهت تولید هورمون‌های تیروئیدی، در درجه اول در آب دریا و خاک مناطق ساحلی یافت می‌شود.«برخی خوراکی‌های چلیپایی در مصرف زیاد و خام ممکن است بر کارکرد تیروئید اثر بگذارند—به‌ویژه اگر دریافت ید کم باشد—اما کمبود ید ایجاد نمی‌کنند. رعایت رژیم متعادل و پختن این سبزی‌ها اثر احتمالی را کم می‌کند.. وقتی ید کافی نباشد، تیروئید برای حفظ تولید هورمون بزرگ می‌شود و با گذر زمان گره‌گرا می‌شود. در رژیم‌های نمک یددار، بروز این نوع گواتر کاهش یافته، اما در برخی مناطق یا رژیم‌های محدود همچنان دیده می‌شود.

غذاهای دریایی، گیاهانی که در خاک غنی از ید رشد می‌کنند و شیر گاو سرشار از ید هستند. ‌اگر چه کمبود ید در رژیم غذایی علت اصلی بزرگ شدن غده تیروئید است، اما در برخی از کشورها با افزودن ید به نمک و سایر غذاها این مشکل برطرف شده است. افرادی که به مکمل‌های ید دسترسی ندارند هم دچار گواتر می‌شوند. از سوی دیگر مصرف بیش از حد ید نیز منجر به بزرگ شدن غده تیروئید می‌شود.

چه عواملی خطر ابتلا به گواتر را بیشتر می کند؟

برخی ویژگی‌های فردی و محیطی احتمال بزرگ‌شدن تیروئید را بالا می‌برند. این عوامل لزوماً باعث گواتر نمی‌شوند، اما در حضورشان تیروئید نسبت به تغییرات هورمونی یا تغذیه‌ای حساس‌تر می‌شود. نوسان‌های هورمونی در دوره‌های خاص زندگی، محدودیت‌های غذایی طولانی‌مدت، یا قرار گرفتن در محیط‌هایی که ید کافی در دسترس نیست، می‌توانند زمینه‌ساز باشند. همچنین مواجهه با دود سیگار یا پرتودرمانی گردن در گذشته، پاسخ بافت تیروئید را تغییر می‌دهد. شناخت این ریسک‌ها کمک می‌کند زودتر ارزیابی شوید و راهکارهای پیشگیرانه را اجرا کنید. این ریسک‌فاکتورها عبارت‌اند از:

• جنس مؤنث، نوجوانی، بارداری و یائسگی به دلیل تغییرات هورمونی
• زندگی در مناطق با دسترسی کم به نمک یددار یا پیروی از رژیم‌های محدودکننده طولانی
• سابقه خانوادگی بیماری‌های تیروئید یا دیگر اختلالات خودایمنی
• مصرف سیگار و مواجهه طولانی با برخی سموم محیطی
• پیشینه پرتودرمانی گردن یا سر
• مصرف بعضی داروها مانند لیتیوم و آمیودارون
• مصرف خام و بسیار زیاد سبزی‌های چلیپایی بدون توازن غذایی مناسب
• بارداری و یائسگی

متن انگلیسی:
Anyone can have a goiter, but it’s about four times more likely to develop in females compared to males. Your risk of developing goiter also increases as you age. They’re more common after age 40.
ترجمه متن فارسی:
هر کسی ممکن است دچار گواتر شود، اما احتمال بروز آن در زنان حدود چهار برابر بیش از مردان است. با افزایش سن، خطر ابتلا به گواتر نیز بیشتر می‌شود؛ این عارضه پس از ۴۰سالگی شایع‌تر است.

به نقل از my.clevelandclinic

راه تشخیص گواتر چیست؟

تشخیص گواتر با گرفتن شرح‌حال، معاینه دقیق گردن و بررسی عملکرد تیروئید آغاز می‌شود. سپس سونوگرافی الگو‌محور اندازه، تعداد و ویژگی‌های ندول‌ها را نشان می‌دهد و به تفکیک ریسک کمک می‌کند. اگر الگوی سونوگرافی یا اندازه ندول‌ها مشکوک باشد، نمونه‌برداری با سوزن نازک انجام می‌شود. در صورت بروز علائم فشار یا گسترش به قفسه سینه، تصویربرداری عرضی مانند سی‌تی‌اسکن مفید است. در بعضی پرکاری‌ها، اسکن جذب ید برای تمایز ندول‌های فعال کاربرد دارد. به‌طور خلاصه روش‌های تشخیص بزرگ شدن غده تیروئید به شرح زیر است:

• معاینه فیزیکی
• آزمایش تیروئید
• آزمایش آنتی‌بادی
• سونوگرافی تیروئید
• اسکن تیروئید
• سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی تیروئید

آزمایش گواتر چیست؟

منظور از آزمایش گواتر، بررسی‌های خونی برای ارزیابی عملکرد تیروئید و نشانگرهای همراه است. معمولاً TSH و در صورت لزوم FT4 و FT3 اندازه‌گیری می‌شوند. در هاشیموتو، آنتی‌بادی‌های ضدتیروئید و در گریوز گاهی آنتی‌بدی گیرنده TSH نیز برای تشخیص علت بزرگ شدن غده تیروئید کمک‌کننده‌اند. این نتایج کنار تصویر سونوگرافی معنی پیدا می‌کند بنابراین یکی از آزمایش‌های مهم بزرگ شدن غده تیروئید سونوگرافی تیروئید است.

آزمایش گواتر چگونه انجام میشود؟

تست گواتر همان آزمایش خون ساده است و معمولا نیاز به ناشتا‌بودن ندارد؛ مگر پزشک بخواهد بررسی‌های دیگری همزمان انجام دهد. برای پایش درمان، زمان‌بندی تکرار آزمایش‌ها بر اساس روش درمان و پایداری هورمون‌ها مشخص می‌شود. مهم است نتایج را با علائم و یافته‌های تصویربرداری تطبیق دهیم.

گواتر در آزمایش خون تشخیص داده می شود؟

گواتر یعنی بزرگی تیروئید و با آزمایش خون به‌تنهایی تشخیص داده نمی‌شود. آزمایش فقط عملکرد را نشان می‌دهد. وجود یا عدم وجود بزرگی غده تیروئید و الگوی آن با معاینه و به‌ویژه سونوگرافی مشخص می‌شود. ترکیب هر دو، تصویر کامل‌تری برای تشخیص فراهم می‌کند.

گواتر چطور درمان می شود؟

پایه درمان گواتر، علت‌یابی و شدت‌سنجی است. گواترهای کوچک که مشکلی ایجاد نکردند، نیاز به درمان ندارند. اگر کمبود ید مطرح باشد، نمک یددار استاندارد و رژیم متعادل توصیه می‌شود. در بسیاری از کشورها با اضافه کردن ید به نمک، میزان ابتلا به گواتر کاهش یافته است. درمان استاندارد کم‌کاری گواتر، لووتیروکسین است و می‌تواند اندازه برخی گواترهای ساده را کاهش دهد. در پرکاری، داروهای ضدتیروئید برای کنترل کوتاه‌مدت و روش‌های قطعی‌تر مانند ید رادیواکتیو یا جراحی برای پایداری طولانی‌مدت به‌کار می‌روند.

ورم گلوت رو نادیده نگیر! همین الان از بهترین متخصص غدد نوبت مشاوره بگیر.

دکتر گواتر

عوارض گواتر چیست؟

پیامدهای ناشی از بزرگ شدن غده تیروئید چند علت است: اثر فشاریِ خودِ غدهٔ بزرگ‌شده بر راه‌هوایی و مری، عوارض تغییرات هورمونی و عوارض درمان. وقتی تیروئید بزرگ می‌شود می‌تواند نفس‌تنگی، خس‌خس، دشواری بلع و تغییر صدا ایجاد کند و حتی خواب را مختل کند. اگر در کنار بزرگی غده، پرکاری یا کم‌کاری هم وجود داشته باشد، قلب، استخوان و سوخت‌وساز بدن تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. از سوی دیگر، هر درمان هم ممکن است عوارضی داشته باشد. به‌طورکلی عوارض گواتر عبارت است از:

• فشار بر نای و مری: تنگی‌نفس، خس‌خس، مشکل بلع، احساس گره در گلو
• تغییر صدا یا خستگی صوتی به‌علت تحریک عصب راجعهٔ حنجره
• پیامدهای هورمونی: آریتمی و کاهش تراکم استخوان در پرکاری؛ اختلالات چربی و افزایش وزن در کم‌کاری
• عوارض دارویی: کاهش شدید گلبول سفید یا آسیب کبدی با برخی داروهای ضدتیروئید، مشکلات ناشی از تنظیم نامناسب لووتیروکسین
• عوارض ید رادیواکتیو: خشکی دهان، التهاب غدد بزاقی، کم‌کاری دیررس
• عوارض جراحی: افت کلسیم خون (درگیری پاراتیروئیدها)، تغییر صدا، هماتوم یا عفونت نادر

عوارض گواتر پرکار چیست؟

گواتر پرکار درمان‌نشده می‌تواند به تپش و آریتمی قلبی، نارسایی قلب، کاهش وزن شدید، اضطراب، بی‌خوابی و پوکی استخوان منجر شود. در موارد نادر، بحران تیروتوکسیک رخ می‌دهد که اورژانسی و خطرناک است. درمان به‌موقع این خطرات را به حداقل می‌رساند.

عوارض گواتر کم کار چیست؟

اگر گواتر کم‌کار درمان نشود، علائمی مثل خستگی مزمن، افزایش وزن، اختلالات لیپیدی، یبوست، خشکی پوست و ریزش مو بروز می‌کند و در موارد شدید می‌تواند به اختلالات قلبی و خلقی بینجامد. درمان منظم با لووتیروکسین این پیامدها را رفع می‌کند.

عوارض گواتر در بارداری

معمولاً خانم‌های باردار بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری یا سایر بیماری های غده تیروئید هستند. اختلالات تیروئید در بارداری می‌تواند بر رشد جنین و پیامدهای مادر اثر بگذارد؛ از سقط و زایمان زودرس تا اختلال رشد عصبی جنین. تنظیم دقیق درمان تحت نظر غدد و زنان، انتخاب دوز مناسب و پایش فواصل کوتاه‌تر کلید پیشگیری از عوارض است. عوارض گواتر در بارداری برای مادر و جنین عبارت است از:

• برای مادر: پره‌اکلامپسی، آریتمی یا نارسایی قلب در پرکاری، خستگی و کم‌خونی در کم‌کاری، تشدید علائم فشاری گردن در گواترهای بزرگ به‌ویژه اواخر بارداری
• برای جنین یا نوزاد: سقط، زایمان زودرس، محدودیت رشد داخل رحمی، اختلال رشد عصبی در کم‌کاری درمان‌نشده

پزشکان پیشنهادی

۴.۶ (۱۷۲۸ نظر)

دکتر محمد باقرزاده

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۶ (۱۰۱۲ نظر)

دکتر محمدحسین گذشتی

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۷ (۷۵۷ نظر)

دکتر فهیمه شیخ بهایی

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۸ (۶۴۸ نظر)

دکتر سید رضا کسایی

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۶ (۶۴۶ نظر)

دکتر سیده فائزه صادقیان

فوق تخصص غدد و متابولیسم

نوبت بگیرید

۴.۸ (۴۵۹ نظر)

مریم کرم پور

تخصص تغذیه

نوبت بگیرید

نتیجه گیری

گواتر یک اصطلاحی برای بزرگی غده تیروئید است؛ یعنی تا وقتی علت و وضعیت هورمونی روشن نشود، نمی‌توان درباره‌ی خطر یا درمان نظر قطعی داد. پیام ساده این است: بیشتر موارد گواتر با یک برنامه‌ی شخصی‌سازی‌شده به‌خوبی قابل‌مدیریت‌اند. اگر کوچک و بی‌علامت باشد معمولاً فقط پیگیری کافی است. اگر علائم فشاری یا اختلال هورمونی وجود داشته باشد، با دارو کارکرد غده تنظیم می‌شود و در موارد انتخاب‌شده از ید رادیواکتیو یا جراحی کمک می‌گیریم. بررسی ترکیب علائم، سونوگرافی و آزمایش‌ها مسیر را مشخص می‌کند. با این رویکرد، اغلب می‌توان تعادل هورمونی و آسودگی گردن را برگرداند و خطر عوارض را پایین آورد؛ پیگیری منظم هم جلوی عود یا پیشرفت را می‌گیرد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!