فهرست مطالب
بیماری یرقان یا زردی یکی از اختلالات شایع کبدی و صفراوی است که به دلیل تجمع بیش از حد بیلی‌روبین در خون رخ می‌دهد و با زرد شدن پوست، سفیدی چشم و غشاهای مخاطی شناخته می‌شود. این بیماری می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، اما در بزرگسالان اغلب نشانه‌ای از مشکلات جدی مانند هپاتیت، سیروز یا انسداد مجاری صفراوی است. شدت یرقان بسته به میزان بیلی‌روبین متفاوت بوده و می‌تواند از زردی خفیف تا تغییر رنگ قهوه‌ای پوست متغیر باشد. در ادامه این مقاله از دکترتو با علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان یرقان آشنا می‌شوید تا با آگاهی بیشتر، بهترین تصمیم را برای سلامت خود بگیرید.
بیماری زردی یا یرقان چیست؟
بیماری زردی یا یرقان اختلالی است که در اثر افزایش سطح بیلی‌روبین خون ایجاد می‌شود و با تغییر رنگ پوست، سفیدی چشم و غشاهای مخاطی به زردی شناخته می‌شود. بیلی‌روبین یک رنگدانه صفراوی زرد مایل به نارنجی است که از تجزیه گلبول‌های قرمز به‌وجود می‌آید و به‌طور طبیعی از طریق کبد و صفرا دفع می‌شود. تجمع بیش از حد این ماده در بدن باعث بروز زردی می‌شود و شدت آن به مقدار بیلی‌روبین بستگی دارد؛ از زردی خفیف تا تیرگی قهوه‌ای. این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد و در بزرگسالان اغلب نشانه مشکلات کبدی یا صفراوی است.
متن انگلیسی:
به نقل از ncbi
Jaundice, also known as hyperbilirubinemia, is defined as a yellow discoloration of the body tissue resulting from the accumulation of excess bilirubin. Deposition of bilirubin happens only when there is an excess of bilirubin, and this indicates increased production or impaired excretion.
ترجمه فارسی:
یرقان یا هایپربیلی‌روبینمی به تغییر رنگ زرد بافت‌های بدن گفته می‌شود که در اثر تجمع بیش از حد بیلی‌روبین ایجاد می‌گردد. رسوب بیلی‌روبین تنها زمانی رخ می‌دهد که مقدار آن در بدن افزایش یابد و این موضوع نشان‌دهنده تولید بیش‌ازحد یا اختلال در دفع بیلی‌روبین است.
علائم یرقان چیست؟
گاهی بیماری یرقان بدون علائم و نشانه است و به صورت ناگهانی سروکله‌اش پیدا می‌شود. سرعت رشد بیماری و دلایل زمینه‌ای روی شدت نشانه‌های بیماری تأثیر می‌گذارند. زردی کوتاه‌مدت عمدتاً به خاطر عفونت است و علائم زیر را در فرد ایجاد می‌کند:
- تب و لرز
- درد شکم
- علائم شبه آنفولانزا
- تغییر در رنگ پوست
- ادرار تیره رنگ و یا مدفوع به رنگ روشن یا خاک رسی
- درد شکم (معمولاً در قسمت فوقانی سمت راست بدن)
- اسهال
- خونریزی یا کبودی آسان
- خارش پوست
- بی‌اشتهایی
- مریضی یا بی‌حالی
- لاغری ناخواسته
- زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم.
پوست و چشم نوزادت زرد شده؟ این می‌تونه نشونه یرقان باشه
همین حالا از دکتر مشاوره بگیر!
علائم یرقان در بزرگسالان
علائم یرقان در بزرگسالان معمولاً به صورت تغییر رنگ پوست و سفیدی چشم به زردی ظاهر می‌شود، اما نشانه‌های دیگری نیز وجود دارد که به شناسایی بیماری کمک می‌کند. از مهم‌ترین علائم می‌توان به خستگی و ضعف عمومی، کاهش اشتها و کاهش وزن تدریجی، خارش شدید پوست به دلیل تجمع نمک‌های صفراوی، تهوع و استفراغ، تیره شدن رنگ ادرار و روشن شدن یا خاکستری شدن مدفوع اشاره کرد. در برخی موارد نیز بیماران دچار تب، درد در ناحیه بالای شکم (به‌ویژه سمت راست) یا احساس نفخ می‌شوند. همچنین یرقان در کودکان می‌تواند به شکل مشابه یا با نشانه‌های متفاوت بروز کند.
علت بیماری یرقان چیست؟
بیماری یرقان زمانی رخ می‌دهد که بیلی‌روبین به‌طور غیرطبیعی در خون تجمع پیدا کند و کبد یا مجاری صفراوی نتوانند آن را دفع کنند. این اختلال می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- تب زرد و پانکراتیت حاد
- انسداد کیسه صفرا یا مجاری صفراوی
- آسیب موقت یا دائمی کبد
- افزایش شدید تخریب گلبول‌های قرمز (همولیز)
- هپاتیت‌های ویروسی A، B، C، D و E
- هپاتیت خودایمنی
- بیماری کبدی الکلی و سیروز
- سندرم گیلبرت (اختلال ارثی در متابولیسم بیلی‌روبین)
- سرطان کبد یا پانکراس
- تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل
- کم‌خونی همولیتیک ایمنی ناشی از داروها
انواع یرقان کدامند؟
یرقان یا زردی به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود: یرقان پیش‌کبدی که بر اثر تخریب بیش‌ازحد گلبول‌های قرمز ایجاد شده و باعث افزایش بیلی‌روبین غیرمستقیم می‌شود، یرقان کبدی که به دلیل آسیب یا اختلال عملکرد سلول‌های کبدی رخ داده و هر دو نوع بیلی‌روبین را افزایش می‌دهد، و یرقان پس‌کبدی یا انسدادی که به علت انسداد مجاری صفراوی ایجاد شده و با افزایش بیلی‌روبین مستقیم همراه است. تشخیص نوع یرقان اهمیت زیادی دارد، زیرا رویکرد درمانی در هر مورد متفاوت خواهد بود.
| نوع یرقان | علت اصلی | نمونه بیماری‌ها |
|---|---|---|
| یرقان پیش‌کبدی (همولیتیک) | تخریب بیش از حد گلبول‌های قرمز و افزایش تولید بیلی‌روبین | تالاسمی، کم‌خونی داسی شکل، کم‌خونی همولیتیک |
| یرقان کبدی (هپاتوسلولار) | آسیب یا التهاب سلول‌های کبدی و کاهش توان پردازش بیلی‌روبین | هپاتیت ویروسی، هپاتیت خودایمنی، سیروز، بیماری کبدی الکلی |
| یرقان پس‌کبدی (انسدادی) | انسداد مسیر دفع صفرا و تجمع بیلی‌روبین در خون | سنگ صفرا، سرطان پانکراس، تومورهای کبدی یا صفراوی |
عوارض یرقان چیست؟
یرقان در بسیاری از موارد نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است و بسته به شدت و علت می‌تواند عوارض مختلفی ایجاد کند. تجمع بیلی‌روبین در بدن نه‌تنها باعث تغییر رنگ پوست و چشم می‌شود، بلکه ممکن است سلامت عمومی فرد را نیز تحت تأثیر قرار دهد. مهم‌ترین عوارض یرقان عبارت‌اند از:
- خستگی، بی‌حالی و کاهش انرژی
- خارش پوست به دلیل رسوب نمک‌های صفراوی
- تهوع، استفراغ و بی‌اشتهایی
- تیره شدن رنگ ادرار و روشن شدن مدفوع
- اختلال در هضم چربی‌ها و کاهش وزن تدریجی
- در موارد شدید، آسیب دائمی به کبد یا بروز سیروز
- افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های کبدی یا صفراوی
آیا یرقان کشنده است؟
یرقان به‌خودی‌خود یک بیماری کشنده نیست، بلکه نشانه‌ای از وجود یک مشکل زمینه‌ای در بدن است. در بسیاری از موارد مانند یرقان خفیف یا موقتی ناشی از هپاتیت ویروسی ساده یا اختلالات گذرا، با درمان بهبود پیدا می‌کند. اما اگر علت یرقان بیماری‌های جدی‌تری مثل سیروز، نارسایی کبد، سرطان کبد یا انسداد شدید مجاری صفراوی باشد و درمان به‌موقع انجام نشود، می‌تواند به عوارض خطرناک و حتی مرگ منجر شود. بنابراین اهمیت یرقان در بزرگسالان بیشتر به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای است که آن را ایجاد می‌کنند و نیاز به بررسی و درمان فوری دارند.
تشخیص بیماری یرقان چگونه است؟
تشخیص بیماری یرقان با مشاهده تغییر رنگ پوست و چشم‌ها آغاز می‌شود، اما برای تعیین علت اصلی نیاز به بررسی‌های تخصصی‌تر است. پزشک ابتدا شرح‌حال و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و سپس آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های لازم را تجویز می‌کند. مهم‌ترین روش‌های تشخیص یرقان شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح بیلی‌روبین، آنزیم‌های کبدی و شمارش گلبول‌های قرمز
- سونوگرافی کبد و کیسه صفرا برای بررسی وجود سنگ صفرا، تومور یا انسداد مجاری صفراوی
- سی‌تی اسکن یا MRI شکم برای ارزیابی دقیق‌تر ساختار کبد و پانکراس
- نمونه‌برداری (بیوپسی) از کبد در صورت مشکوک بودن به بیماری‌های مزمن یا سرطان
- تست‌های ویروسی برای تشخیص هپاتیت A، B، C و سایر عفونت‌های کبدی
درمان یرقان چگونه است؟
درمان یرقان به علت اصلی بروز آن بستگی دارد و رویکرد یکسانی برای همه بیماران وجود ندارد. در موارد خفیف، به‌ویژه در نوزادان، یرقان ممکن است خودبه‌خود برطرف شود؛ اما در بزرگسالان معمولاً نیاز به درمان علت زمینه‌ای دارد. مهم‌ترین روش‌های درمان یرقان عبارت‌اند از:
- دارودرمانی برای کاهش التهاب کبد یا کنترل عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت
- قطع مصرف الکل و داروهای آسیب‌زننده به کبد در صورت وجود بیماری کبدی الکلی یا سمیت دارویی
- جراحی یا آندوسکوپی برای رفع انسداد مجاری صفراوی ناشی از سنگ کیسه صفرا یا تومور
- درمان بیماری‌های خونی مانند تالاسمی یا کم‌خونی همولیتیک برای کاهش تخریب گلبول‌های قرمز
- استفاده از فتوتراپی (نوردرمانی) برای درمان زردی نوزاد به منظور تجزیه بیلی‌روبین اضافی
- در موارد شدید و نارسایی کبدی، پیوند کبد به‌عنوان درمان قطعی در نظر گرفته می‌شود
درمان یرقان در بزرگسالان
درمان یرقان در بزرگسالان وابسته به علت زمینه‌ای آن است و بر مدیریت بیماری‌های کبدی، صفراوی یا خونی متمرکز می‌شود. اگر یرقان به دلیل هپاتیت ویروسی ایجاد شده باشد، داروهای ضدویروس یا داروهای حمایتی برای کاهش التهاب کبد تجویز می‌شوند. در موارد سیروز یا بیماری کبدی الکلی، تغییر سبک زندگی شامل قطع مصرف الکل، رعایت رژیم غذایی سالم و استفاده از داروهای تقویتی کبد ضروری است. اگر انسداد در مجاری صفراوی علت یرقان باشد، درمان شامل آندوسکوپی، جراحی یا برداشتن سنگ صفرا و در برخی موارد درمان تومور است. برای بیماران مبتلا به کم‌خونی‌های همولیتیک یا تالاسمی، داروهای کنترل‌کننده تخریب گلبول‌های قرمز یا انتقال خون به کار می‌رود. در موارد پیشرفته که کبد دچار نارسایی شدید شود، پیوند کبد تنها گزینه درمانی قطعی خواهد بود.
درمان خانگی یرقان
درمان خانگی یرقان جایگزین درمان پزشکی نیست، اما می‌تواند به کاهش علائم و حمایت از عملکرد کبد کمک کند. رعایت سبک زندگی سالم و اصلاح رژیم غذایی نقش مهمی در بهبود وضعیت بیماران دارد. مهم‌ترین روش‌های مراقبت و درمان خانگی یرقان عبارت‌اند از:
- نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از کم‌آبی و دفع بهتر سموم
- مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه مانند هویج، کلم بروکلی، چغندر و سبزی‌های برگ سبز برای تقویت کبد
- پرهیز از غذاهای چرب، سرخ‌کردنی و پرنمک که فشار بیشتری بر کبد وارد می‌کنند
- محدود کردن مصرف قهوه، الکل و نوشیدنی‌های گازدار
- استفاده از منابع پروتئین سبک و سالم مانند ماهی، مرغ بدون پوست و حبوبات پخته
- استراحت کافی برای کمک به بازسازی سلول‌های کبدی
- مصرف آبمیوه‌های طبیعی مثل آب لیمو، آب هویج یا آب انار برای بهبود فرآیند سم‌زدایی بدن
چطور بفهمیم زردی نوزاد خطرناکه یا طبیعی؟ تا دیر نشده نوبت بگیر!
برای درمان یرقان چه بخوریم؟
رژیم غذایی مناسب می‌تواند نقش مهمی در بهبود و تسریع روند درمان یرقان داشته باشد و به کبد کمک کند تا بیلی‌روبین اضافی را بهتر دفع کند. در این شرایط، مصرف مواد غذایی سبک، کم‌چرب و سرشار از ویتامین و آنتی‌اکسیدان توصیه می‌شود. بهترین خوراکی‌ها برای درمان یرقان عبارت‌اند از:
- میوه‌های تازه مانند سیب، پرتقال، پاپایا، انار و انگور
- سبزیجات برگ سبز مثل اسفناج، کلم بروکلی و جعفری برای تقویت عملکرد کبد
- آب هویج، آب لیمو و آب چغندر برای کمک به سم‌زدایی بدن
- غلات سبوس‌دار مانند برنج قهوه‌ای، جو دوسر و نان سبوس‌دار
- پروتئین‌های سبک مثل مرغ بدون پوست، ماهی بخارپز و حبوبات پخته
- لبنیات کم‌چرب به مقدار متعادل مانند ماست و شیر پاستوریزه
همچنین باید از مصرف غذاهای پرچرب، سرخ‌کردنی، پرنمک، نوشیدنی‌های الکلی و گازدار خودداری شود تا فشار اضافی به کبد وارد نشود.
راهی برای پیشگیری از یرقان وجود دارد؟
پیشگیری از یرقان به معنای حفظ سلامت کبد و جلوگیری از تجمع بیلی‌روبین در خون است. رعایت سبک زندگی سالم و داشتن رژیم غذایی متعادل نقش مهمی در کاهش خطر این بیماری دارد. برای پیشگیری از یرقان توصیه می‌شود مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، آب کافی و غذاهای کم‌چرب را در برنامه روزانه قرار دهید و از مصرف الکل، دخانیات و غذاهای سرخ‌کردنی یا پرادویه خودداری کنید. واکسیناسیون هپاتیت A و B، رعایت بهداشت فردی، شستن دست‌ها و پرهیز از مصرف آب و غذای آلوده نیز راهکارهای مهمی در کاهش خطر ابتلا هستند. در طب سنتی نیز مصرف خوراکی‌های خنک‌کننده بدن و پرهیز از زیاده‌روی در گوشت‌های سنگین توصیه شده است، هرچند این موارد باید در کنار روش‌های علمی و با نظر پزشک انجام شوند.
۴.۸ (۶۰۱ نظر)۴.۸ (۴۱۲ نظر)۴.۹ (۳۰۲ نظر)۵ (۲۶۲ نظر)۴.۷ (۲۵۹ نظر)۵ (۲۱۷ نظر)نتیجه گیری
یرقان نشانه‌ای مهم از وجود اختلالات کبدی، صفراوی یا خونی است و نباید نادیده گرفته شود. اگرچه در برخی موارد خفیف به‌ویژه در نوزادان خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما در بزرگسالان اغلب بیانگر بیماری‌های زمینه‌ای جدی است که نیاز به بررسی و درمان تخصصی دارند. توجه به علائم هشداردهنده، رعایت سبک زندگی سالم و مراجعه به‌موقع به پزشک می‌تواند از بروز عوارض خطرناک پیشگیری کند. آگاهی از علل، علائم و راههای درمانی یرقان به شما کمک می‌کند با دیدی بازتر سلامت خود را مدیریت کنید.
دکترتو مراقب سلامتی شماست!
سلام
سلام من زردی چشم و صورت دارم ازمایش که دادم گفت ک تالاسمی مینور دارید سونوگرافی شکمم دادم گف طحال بزرگ شده اسید فولیک ۵ داد ولی بهتر نشدم راهنمایی کنید
سلام، تالاسمی مینور معمولاً باعث زردی خفیف و بزرگی طحال می‌شود و نیاز به مراقبت و پیگیری منظم دارد. مصرف اسید فولیک می‌تواند به تولید بهتر سلول‌های قرمز خون کمک کند، اما اگر علائم بهبود نیافته یا بدتر شده‌اند، حتماً باید تحت نظر یک هماتولوژیست باشید تا آزمایش‌های تکمیلی انجام شود و در صورت نیاز درمان‌های مناسب انجام شود. همچنین توصیه می‌شود از مصرف داروهای بدون تجویز پزشک خودداری کنید و رژیم غذایی متعادل و غنی از ویتامین‌ها داشته باشید.
متخصص خون
سلام من زردی چشم و صورت دارم ازمایش که دادم گفت ک تالاسمی مینور دارید سونوگرافی شکمم دادم گف طحال بزرگ شده اسید فولیک ۵ داد ولی بهتر نشدم راهنمایی کنید
زرد شدن چشم و پوست
بی حالی و کسل بودن
خواب در طول روز
سرگیجه
سلام
زرد شدن چشم و پوست ممکن است نشانه‌ای از مشکلات کبدی یا اختلال در عملکرد آن باشد. بی‌حالی، کسل بودن و خواب زیاد همراه با سرگیجه می‌تواند به مشکلاتی همچون کم‌خونی، اختلالات هورمونی یا مسائل کبدی اشاره کند. توصیه می‌شود که فوراً به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش‌های لازم انجام شود و علت دقیق این علائم شناسایی گردد. درمان مناسب می‌تواند بسته به تشخیص پزشک متفاوت باشد.
متخصص داخلی
سلام من پسرم ۱۶ سالمه ازمایش همه چی دادم من چشمام با صورتم زرده همه جا دکتر رفتم گفتن مشکل نداری من وختی غذا میخورم زردی چشمام میره بخاطر چیه همه فک میکنن من معتاد هستم که انقدر زردم
سلام و وقت بخیر،
زردی چشم‌ها معمولاً به دلیل افزایش بیلی‌روبین در خون رخ می‌دهد که ممکن است ناشی از مشکلات کبدی یا صفراوی باشد، اما از آنجا که پزشکان به شما گفته‌اند مشکلی ندارید، احتمالاً مسأله جدی نیست. این که زردی چشم‌ها بعد از غذا خوردن کاهش می‌یابد، ممکن است به تغییرات در سطح بیلی‌روبین یا عملکرد کبد مرتبط باشد. همچنین، احتمالاً زردی چشم‌ها با تغییرات طبیعی در بدن یا تغذیه شما ارتباط دارد. اگر نگرانی ادامه پیدا کرد یا علائم جدیدی مشاهده کردید، پیشنهاد می‌شود دوباره به پزشک مراجعه کنید تا با بررسی دقیق‌تر علت این تغییرات روشن شود.
متخصص داخلی
سلام من مدت سه ماه بیشتر می شود که مبتلا به زردی زرد می باشم دو بار به داکتر مراجعه کردم در مدت پانزرده روز بستر شدم به دو دور میزان بلی روبین ام از ۵۶ به ۷ پایین امده تا حالا دوا مصرف می کنم ولی باز هم علایم زردی به چشمانم دیده می شود و گاه گاهی بدنم خارش داره
سلام، زردی (یرقان) می‌تواند ناشی از مشکلات مختلف کبدی یا صفراوی باشد و نیاز به پیگیری دقیق پزشکی دارد. کاهش سطح بیلی روبین از ۵۶ به ۷ نشان‌دهنده بهبود وضعیت است، اما چون علائم مانند زردی چشم و خارش بدن هنوز ادامه دارد، لازم است به پزشک خود مراجعه کنید تا علت دقیق‌تر بررسی شود. احتمالاً نیاز به آزمایش‌های بیشتر برای ارزیابی عملکرد کبد و صفرا و شاید تغییر در درمان وجود دارد. همچنان ادامه دادن داروها تحت نظر پزشک و رعایت توصیه‌های او ضروری است.
متخصص گوارش و کبد
سلام من مدت سه ماه می شود مبتلا به هیپاتیت a می باشم دو بار به داکتر مراجعه کردم میزان بلی روبین از ۵۶ به ۷ امده ولی تا هنوز دوا مصرف می کنم ولی علایم اش باقی است
سلام .
من یک پسر ۱۶ساله هستم
و چشمام زرد شدن و ادرارم هم خیلی زرد شده.
تقریباً ۴روز بالای شکمم درد میکنه
انگشت های پام و دستم خیلی سردن
و کلن اشتها ندارم
بنظرتون مشکل از چیه
سلام،
علائمی که دارید، از جمله زردی چشم‌ها، ادرار تیره، درد بالای شکم، کاهش اشتها و سردی انگشتان، ممکن است به مشکلات کبدی مانند هپاتیت، سندرم ژیلبرت، یا مشکلات کیسه صفرا مرتبط باشد. از آنجایی که زردی می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد، بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید و آزمایش‌های کبدی (LFT)، بیلی‌روبین و سونوگرافی شکم را انجام دهید.
متخصص داخلی
سلام .
من یک پسر ۱۶ساله هستم
و چشمام زرد شدن و ادرارم هم خیلی زرد شده.
تقریباً ۴روز بالای شکمم درد میکنه
انگشت های پام و دستم خیلی سردن
و کلن اشتها ندارم
بنظرتون مشکل از چیه
سلام
علائم شما مانند زرد شدن چشم‌ها و ادرار، درد شکم، سردی دست و پا و کمبود اشتها می‌تواند نشان‌دهنده مشکل در کبد یا سیستم گوارشی باشد. برخی از اختلالات مانند یرقان (زردی) که به دلیل مشکلات کبدی یا صفراوی ایجاد می‌شود، می‌تواند این علائم را به همراه داشته باشد. همچنین، درد شکم و تغییرات اشتها ممکن است نشانه‌ای از عفونت یا التهاب در ناحیه شکم باشد. پیشنهاد می‌کنم هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش‌های لازم انجام شود و تشخیص دقیقی برای شما داده شود.
متخصص گوارش و کبد
با سلام و درود خدمت شما
آیا ممکنه در اثر مبتلا شدن نوزاد به زردی ، نوزاد بهبود پیدا کنه ولی پوستش سبزه بمونه در باقی عمرش ؟
سلام، خیر، ابتلا به زردی نوزادی (زردی نوزادی به دلیل افزایش بیلی‌روبین) به طور معمول تاثیری بر رنگ پوست دائمی نوزاد ندارد. در اغلب موارد، زردی نوزادی که در روزهای اولیه زندگی رخ می‌دهد، موقتی است و پس از درمان بهبود می‌یابد. زردی نوزادی به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین در خون است که پس از درمان معمولاً پوست نوزاد به رنگ طبیعی خود باز می‌گردد. رنگ پوست نوزاد به طور عمده تحت تاثیر عوامل ژنتیکی قرار دارد و بهبود از زردی نوزادی نباید تغییرات دائمی در رنگ پوست ایجاد کند