داروی متوتروکسات چیست و چه کاربردی دارد؟

متوتروکسات یک داروی سرکوب‌کننده ایمنی است که با تضعیف پاسخ دفاعی بدن، روند بیماری خود ایمنی را کند می‌کند و التهاب را کاهش می‌دهد. داروی متوترکسات برای درمان بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید، پسوریازیس و بیماری کرون کاربرد دارد. قرص‌های متوترکسات از ۱ تا ۵ بار در هفته (براساس صلاحدید پزشک) با معده خالی مصرف می‌شوند و ممکن است نیاز باشد برای کاهش عوارض جانبی آن، با اسید فولیک ترکیب کنید. اگر به بیماری خود ایمنی دچار هستید، بهترین راه مشاوره با پزشک متخصص باتجربه است. به همین منظور می‌توانید از سیستم مشاوره دارویی یا مشاوره آنلاین و تلفنی با پزشک متخصص در سایت دکترتو استفاده کنید تا با نظارت پزشک، برای مصرف دارو دچار عوارض جانبی نشوید.

داروی متوتروکسات (methotrexate) چیست؟

متوتروکسات نوعی داروی ضد متابولیت است که برای درمان انواع خاصی از سرطان یا کنترل بیماری‌های خودایمنی مانند پسوریازیس شدید یا آرتریت روماتوئید که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده است، استفاده می‌شود.

شناسنامه دارویی	توضیحات
قرص متوتروکسات چیست؟	متوتروکسات سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند و باعث کاهش یا توقف رشد سلول‌های سرطانی می‌شود. همچنین با کاهش رشد سلول‌های پوستی می‌تواند از پیشروی پسوریازیس شدید جلوگیری کند.
نام عمومی دارو	متوتروکسات به انگلیسی methotrexate
نام تجاری	آمتوپترین Jylamvo – Maxtrex – Methofill- Metoject Nordimet
نوع دارو	آنتی متابولیت
فرمول شیمیایی	C20H22N8O5
دسته بندی بارداری	دسته X، به این معنی که در دوران بارداری منع مصرف دارد.
نیمه عمر	۳ تا ۱۰ ساعت
دفع دارو	بیشتر از راه ادرار
مکانیسم اثر قرص متوترکسات	متوترکسات یک ضد متابولیت از نوع ضد فولات است که به طور رقابتی دی هیدروفولات ردوکتاز (dhfr) را مهار می‌کند (آنزیمی که در سنتز تتراهیدروفولات شرکت می‌کند)
بهترین شرایط نگهداری	در دمای اتاق بین ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد
نحوه مصرف	مصرف خوراکی یا تزریق (داخل عضلانی، داخل وریدی، زیرپوستی)
اشکال دارویی	قرص یا به صورت تزریقی
داروهای هم گروه	پمبرولیزومب،‌ آبارلیکس، گوسرلین، هیسترلین، لوپرورلین، تریپتورلین، اورولیموس، آبماسیکلیب، تورمیفن

نحوه مصرف متوتروکسات به چه صورت است؟

 قبل از شروع مصرف متوتروکسات برگه اطلاعات دارویی را مطالعه کنید و اگر سوالی درباره نحوه مصرف قرص متوترکسات داشتید از پزشک داروساز خود بپرسید. در هنگام مصرف این دارو و مایعات زیادی بنوشید. انجام این کار به کلیه‌های شما کمک می‌کند تا دارو را از بدن خارج کنید و از عوارض جانبی آن جلوگیری کنید‌. می‌توانید قرص‌ها را قبل یا بعد از غذا میل کنید. مصرف متوتروکسات را بدون صحبت با پزشک خود قطع نکنید و دستان خود را پس از لمس قرص بشویید.

از آنجا که این دارو از طریق پوست و ریه قابل جذب است و ممکن است به جنین آسیب برساند، زنانی که باردار هستند یا اقدام به بارداری کردند نباید این دارو را استفاده یا حتی لمس و تنفس کند.

می‌خوای با کمترین هزینه بیماری آرتریت روماتوئید رو درمان کنی؟
همین الان بهترین دکتر را پیدا کن.

مشاوره داروییمتخصص روماتولوژی

بهترین زمان مصرف قرص متوترکسات

از آنجا که برخی از عوارض جانبی متوترکسات شامل خستگی و تهوع است، پزشکان پیشنهاد می‌کنند که دوز کامل متوترکسات را در شب مصرف کنید تا ناراحتی را به حداقل برساند.

قرص و آمپول متوترکسات برای چیست؟

متوترکسات نوعی داروی شیمی درمانی و سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است که برای درمان سرطان، بیماری‌های خود ایمنی و بارداری‌های خارج رحمی استفاده می‌شود. انواع سرطان‌هایی که از متوتروکساید برای آنها استفاده می‌شود شامل سرطان پستان، لوسمی، سرطان ریه، لنفوم، بیماری تروفوبلاستیک بارداری و استئوسارکوم هستند. بیماری‌های خود ایمنی نیز شامل پسوریازیس، آرتریت روماتوئید و بیماری کرون می‌شوند:

• بهبود انواع خاصی سرطان‌ها مثل سرطان خون، سینه، غدد لنفاوی، ریه و سر و گردن
• درمان برخی از بیماری‌های خودایمنی مثل بیماری کرون، پسوریازیس، آرتریت روماتوئید و بیماری سارکوئیدوز (نوعی بیماری التهابی که اندام‌های مختلف بدن مخصوصا ریه‌ها و غدد لنفاوی را تحت تاثیر قرار می‌دهد)
• حاملگی خارج رحمی
• بیماری کرون (بیماری التهابی روده است که منجر به درد شکم، اسهال شدید، کاهش وزن و سوء تغذیه می‌شود)
• پسوریازیس شدید (بیماری پوستی که در آن سلول‌های پوستی تا ۱۰ برابر سریع‌تر از حد طبیعی تکثیر می‌شود و لکه‌های قرمز  و پوست پوست شده در برخی از نقاط بدن ایجاد می‌کند)
• آرتریت روماتوئیدهای شدید و فعال (بیماری که در آن بدن به مفاصل خود حمله می‌کند و باعث درد تورم و از دست دادن عملکرد مفصل  می‌شود)
• بیماری سارکوئیدوز

متن انگلیسی:
Methotrexate, formerly known as amethopterin, is a chemotherapy agent and immune-system suppressant It is used to treat cancer, autoimmune diseases, and ectopic pregnancies.
ترجمه فارسی:
متوترکسات (که قبلا به عنوان آمتوپترین شناخته می‌شد) یک داروی شیمی درمانی و سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است که برای درمان سرطان، بیماری‌های خود ایمنی و بارداری‌های خارج رحم استفاده می‌شود.

به نقل از سایت en.wikipedia

متوترکسات برای آرتریت روماتوئید

متوترکسات برای تعدادی از بیماری‌های خود ایمنی در بزرگسالان ، از جمله آرتریت روماتوئید، آرتریت پسوریاتیک، آرتریت واکنشی و آرتریت انتروپاتیک استفاده می‌شود. قرص یا آمپول متوترکسات یکی از درمان‌های خط اول برای آرتریت روماتوئید است. دوزهای هفتگی ۵ تا ۲۵ میلی‌گرم آن برای مدت ۱۲ تا ۵۲ هفته درمان مفید است.

مطالعات و بررسی‌ها نشان داده‌اند که اکثر بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید که تا یک سال با متوترکسات درمان شدند، درد کمتر و عملکرد بهتری دارند و به راحتی می‌توانند حرکت کنند.

قرص متوترکسات و پسوریازیس

متوترکسات یک داروی قوی است که سازمان غذا و داروی ایالات متحده آن را برای درمان بزرگسالان مبتلا به بیماری پسوریازیس شدید و ناتوان‌کننده که نمی‌تواند با پماد یا درمان‌های سبک کنترل شود، تأیید کرده است. متوترکسات با سرکوب سیستم ایمنی بیش از حد فعال که باعث پسوریازیس می‌شود، کار می‌کند.

داروی متوترکسات برای سرطان و شیمی درمانی

متوترکسات در روش شیمی درمانی به تنهایی یا در ترکیب با سایر داروها استفاده می‌شود. این دارو برای درمان انواع سرطان از جمله تومورهای پستان، سر و گردن، ریه، مثانه و همچنین لوسمی لنفوسیتی حاد، لنفوم غیر هودجکین، استئوسارکوم و کوریوکارسینوم و سایر نئوپلاسم‌های تروفوبلاستیک موثر است. همچنین در درمان فیبروماتوز تهاجمی (تومور دسموئید) استفاده می‌شود.

داروی متوترکسات برای بیماری کرون

متوترکسات به صورت عضلانی با دوزهای ۱۵ تا ۲۵ میلی‌گرم در هفته برای بیماران مبتلا به بیماری کرون مقاوم به استروئید یا وابسته به استروئید استفاده می‌شود. این دارو برای کاهش علائم بیماری کرون موثر است.

دوز مصرفی متوترکسات

اگر برای درمان پسوریازیس یا آرتریت روماتوئید از متوتروکسات استفاده می‌کنید پزشک ممکن است داروی شما را با دوز کم شروع کند و به تدریج آن را افزایش دهد یا حتی ممکن است یکبار درهفته تجویز کند. این دستور عمل‌ها را با دقت دنبال کنید.

پزشک ممکن است متوتروکسات را طبق یک برنامه چرخشی برای شما تجویز کند. ممکن است نیاز باشد ۲ یا ۳ بار در هفته دارو را مصرف کنید و بقیه روزهای هفته استفاده نکنید‌.

انواع بیماری	دوز مصرف
‏آرتریت روماتوئید	دوز شروع معمول ۷.۵ میلی‌گرم یکبار در هفته که به آرامی تا ۲۰ تا ۲۵ میلی‌گرم در هفته  می‌توان افزایش داد.
بیماری کرون	دوز معمول برای جلوگیری از شعله ور شدن بیماری ۱۰ تا ۲۵ میلی‌گرم یکبار در هفته
پسوریازیس	دوز معمول ۲.۵ تا ۱۰ میلی‌گرم یکبار در هفته می‌توان به آرامی تا ۳۰ میلی‌گرم در هفته افزایش داد.
انواع سرطان	دوز مصرفی برای سرطان‌های مختلف و بسته به تشخیص پزشک معالج متفاوت است. در سرطان‌ها بیشتر از اشکال تزریقی متوتروکسات استفاده می‌شود.

توجه داشته باشید اگر برای درمان بیماری‌های خودایمنی از جمله آرتریت روماتوئید از متوتروکسات استفاده می‌کنید ممکن است ۳ تا ۶ هفته طول بکشد تا علائم شما بهبود یابد و ۱۲ هفته یا بیشتر طول بکشد تا اثر کامل متوتروکسات را احساس کنید.

هنگامی که برای اولین بار درمان را شروع می‌کنید، پزشک شما ممکن است هر یک تا دو هفته چکاپ و آزمایش خون (شامل شمارش کامل سلول‌های خونی، آزمایش‌های عملکرد کبد و کلیه و آزمایش بارداری) درخواست کند که برای بررسی اثرگذاری متوترکسات و عوارض جانبی آن است. بسته به نتایج آزمایش پزشک ممکن است دوز متوتروکسات شما را افزایش یا کاهش دهد.

هنگامی که پزشک دوز درمانی مناسب شما را پیدا کرد هر دو تا سه ماه بسته به صلاح دید پزشک خود نیاز به چکاپ و آزمایش خون دارید. مهم است که هر دوز را در زمان تعیین شده مصرف کنید. اگر یک دوز فراموش کردید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید تا یک برنامه جدید درمانی شروع شود. به هیچ عنوان برای جبران، دوز را دوبرابر نکنید.

به دنبال راهی برای بهبود علائم پسوریازیس هستی؟ همین حالا مشاوره بگیر.

دکتر پسوریازیس

عوارض قرص و آمپول متوتروکسات

عوارض جانبی رایج قرص و آمپول متوتروکسات شامل تهوع، احساس خستگی، تب، افزایش خطر عفونت و تجزیه پوست داخل دهان است. افراد تحت درمان طولانی مدت باید به طور منظم از نظر عوارض جانبی بررسی شوند و در کسانی که مشکلات کلیوی دارند، ممکن است به دوزهای پایین‌تر این دارو نیاز باشد. در ادامه به برخی از شایع‌ترین خطرات آمپول و قرص متوترکسات اشاره شده است:

• حالت تهوع و استفراغ 
• سرگیجه و خواب‌آلودگی 
• سردرد 
• تورم و درد لثه
• کاهش اشتها 
• قرمزی‌ چشم
• ریزش مو

برخی از عوارض جانبی متوتروکسات می‌تواند بسیار جدی باشد. اگر هر کدام از این علائم را تجربه کردید سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

• تاری دید یا از دست دادن ناگهانی بینایی
• زرد شدن پوست بدن یا چشم (می‌تواند نشانه نارسایی کبدی باشد)
• سرفه پایدار به همراه درد قفسه سینه و مشکلات تنفسی (می‌تواند نشانه التهاب ریه باشد)
• تورم دست و پا (می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات کلیوی باشد)
• تب و لرز، درد ماهیچه و گلودرد (نشانه عفونت است)
•  خونریزی از لثه، ادرار خونی و استفراغ خونی (می‌تواند نشانه‌ اختلالات خونی باشد)
• راش یا تاول شدید روی پوست، دهان و چشم
•  بی‌حسی و ضعف یک طرفه یا دو طرفه بدن
• از دست‌دادن هوشیاری
• تشنج 
• تغییرات و نامنظمی ضربان قلب

واکنش آلرژیک بسیار جدی با این دارو نادر است با این حال در صورت مشاهده علائم آلرژیک مانند موارد زیر به اورژانس مراجعه کنید:

• بثورات پوستی
• خارش
• تورم به خصوص در ناحیه صورت، زبان و گلو
• سرگیجه شدید 
• مشکلات تنفسی

برای اطلاع کاملتر از موارد مصرف، نحوه مصرف، عوارض و تداخلات دارویی این دارو بهتر است از سرویس مشاوره دارویی دکترتو استفاده کنید.

عوارض مصرف طولانی مدت متوترکسات

با توجه به اینکه این دارو در مدت زمان طولانی مصرف می‌شود، ممکن است با عوارضی مانند زخم دهان، خواب آلودگی، سردرد، حالت تهوع، کبودی یا خونریزی غیر معمول، اسهال و تب همراه باشد.

عوارض قطع ناگهانی متوترکسات

برخی از آزمایش‌های بالینی نشان دادند که افراد مبتلا به پسوریازیس ممکن است با قطع ناگهانی قرص ایموترکس یا متوترکسات، شدید شدن علائم بیماری را تجربه کنند.

موارد احتیاط و هشدار مصرف متوتروکسات

قبل از مصرف متوتروکسات اگر به این دارو حساسیت دارید به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین بهتر است پزشک را در جریان سوابق پزشکی‌تان مانند بیماری‌های کبدی و کلیوی، بیماری‌های ریوی مانند فیبروز ریه، مصرف الکل، سابقه سیستم ایمنی سرکوب‌شده، سابقه مصرف کورتون در طولانی مدت، اختلالات سلول‌های خونی یا مغز استخوان و بیماری‌های معده یا روده مانند زخم معده و کولیت اولسراتیو و هرگونه عفونت فعال مانند آبله مرغان یا تماس اخیر با آن قرار دهید. سایر مواردی که باید در نظر داشته باشید عبارت‌اند از:

• متوتروکسات احتمال ابتلای شما به عفونت را افزایش می‌دهد و می‌تواند عفونت‌های فعلی را بدتر کند. بنابراین برای جلوگیری از شیوع عفونت دست های خود را به خوبی بشویید و از تماس با افرادی که ممکن است عفونت را به شما انتقال دهند، خودداری کنید.
• بدون موافقت پزشک خود واکسیناسیون انجام ندهید و از تماس با فردی که اخیراً واکسن زنده دریافت کرده است (مانند واکسن آنفولانزا) خودداری کنید.
• متوترکسات قرص ممکن است شما را گیج یا خواب آلوده کند و مصرف همزمان الکل و مواد مخدر با آن می تواند باعث افزایش سرگیجه و خواب آلودگی شما شود.
• قرص متوترکسات ممکن است حساسیت شما را نسبت به آفتاب بیشتر کند. به هنگام مصرف متوتروکسات سعی کنید در معرض نور مستقیم خورشید قرار نگیرید.
• در فضای باز از ضد آفتاب استفاده کنید و لباس محافظ بپوشید. اگر دچار آفتاب سوختگی یا تاول‌های پوستی یا قرمزی شدید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

علائم اوردوز با متوتروکسات

از شایع‌ترین علائم اوردوز با متوتروکسات می‌توان به حالت تهوع و استفراغ شدید، اسهال شدید، مدفوع خونی و خونریزی گوارشی و نارسایی کبدی و کلیوی اشاره کرد. مصرف بیش از حد متوتروکسات می‌تواند کارکرد ارگانهای داخلی بدن را به خطر بیندازد و حتی منجر به مرگ شود‌.

متوتروکسات در بارداری و شیردهی

این دارو می‌تواند روی باروری در مردان و زنان تاثیر بگذارد. در طول بارداری نباید از متوترکسات استفاده شود. متوتروکسات ممکن است به نوزاد متولد شده آسیب برساند. قبل از شروع مصرف این دارو باید آزمایش بارداری انجام شود.

هنگام استفاده از متوترکسات نباید باردار شوید. زنان در سنین باروری باید هنگام استفاده از این دارو و به مدت ۶ ماه پس از آخرین دوز، از روش جلوگیری مطمئن استفاده کنند. مردان باید هنگام استفاده از این دارو و به مدت ۳ ماه پس از آخرین دوز، از روش مطمئن کنترل بارداری استفاده کنند تا امکان بارداری همسرشان به صفر برسد. اگر در طول مصرف متوتروکسات باردار شدید، بلافاصله دارو را قطع کنید و در مورد خطرات  این دارو با پزشک خود صحبت کنید.

متوترکسات به شیر مادر منتقل می شود و ممکن است به نوزاد شیرخوار آسیب برساند. شیردهی در هنگام استفاده از این دارو و حداقل ۱ هفته پس از پایان درمان توصیه نمی‌شود. قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.

متوتروکسات و سقط جنین

متوتروکسات برای سقط در حاملگی خارج رحمی ممکن است استفاده شود. به ندرت در ترکیب با میزوپروستول برای سقط جنین در داخل رحم کاربرد دارد.

متوترکسات در کودکان

متوترکسات دارویی است که برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌های التهابی در کودکان و نوجوانان مانند آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان (JIA)، پسوریازیس، درماتومیوزیت، لوپوس و اسکلرودرما استفاده می‌شود. همه این بیماری‌ها ناشی از سیستم ایمنی بیش از حد فعال (بیماری خود ایمنی) هستند.

مصرف همزمان متوترکسات و فولیک اسید

هنگام مصرف متوتروکسات ممکن است برای شما قرص اسید فولیک تجویز شود که در واقع ویتامین ب ۱۹ است. اسید فولیک به حفاظت از سلول‌های سالم بدن کمک می‌کند و برخی از عوارض جانبی متوتروکسات را کاهش می‌دهد.

 معمولا برای شما یک قرص اسید فولیک ۵ میلی‌گرمی یک بار در هفته، روز بعد از مصرف متوتروکسات تجویز خواهد شد و اگر عوارض جانبی دارو آزاردهنده باشد پزشک ممکن است دوز اسید فولیک را افزایش دهد.

تداخل دارویی متوترکسات با سایر داروها

تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر دهد یا خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را افزایش دهد در این لیست همه تداخلات دارویی احتمالی نوشته نشده است پس قبل از مصرف متوتروکسات لیستی از تمام داروهایی را که استفاده می‌کنید در اختیار پزشک خود قرار دهید.

برخی از محصولاتی که ممکن است با این دارو تداخل داشته باشند عبارت‌اند از:

• سیس پلاتین
• آزاتیوپرین، سولفاسالازین، رتینوئیدها  
• کلرامفنیکل، تتراسایکلین، آموکسی سیلین، پنی سیلین، کلیندامایسین، کوتریموکسازول، سولفونامیدها
• واکسن آنفولانزا، MMR، ب ث ژ، آبله مرغان
• فنی‌توئین، کاربامازپین
•  تئوفیلین
• ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک، کتورولاک
• امپرازول و پنتوپرازول
• مصرف کافئین و الکل
• کلسیم، امگا ۳، ویتامین ب ۱۲ ، ویتامین C، ویتامین D و فولیک اسید (فولیک اسید عوارض جانبی دارو را کاهش می‌دهد و باعث کاهش اثرگذاری متوتروکسات می‌شود)

اشکال دارویی	تداخل دارویی	عوارض جانبی
قرص یونی ترکسات ۲.۵ میلی‌گرم	امپرازول	حالت تهوع استفراغ
قرص ترکسان ۲.۵ میلی‌گرم	کتورولاک	ریزش مو
قرص متوترکسات زهراوی ۲.۵ میلی‌گرم	دیکلوفناک	قرمزی‌ چشم
قرص ابترکس ۲.۵ میلی‌گرم	کلسیم	کاهش اشتها
سرنگ آماده تزریق ابترکسات ۱۰میلی‌گرم/میلی لیتر ۱.۵ میلی لیتر	مصرف کافئین و الکل	تورم و درد لثه
آمپول ابترکس ۱۰۰ میلی‌گرم/میلی لیتر ۱۰ میلی لیتر	ویتامین D	سردرد
ویال ابترکس ۱۰۰ میلی‌گرم/میلی لیتر ۵۰میلی لیتر	ایبوپروفن	خواب‌آلودگی
آمپول بنداترکسات ۲۵ میلی‌گرم/میلی لیتر ۲ میلی لیتر	ویتامین C	سرگیجه
آمپول متوجکت ۱۵میلی‌گرم/۱.۵ میلی لیتر	سولفاسالازین	تاری دید یا از دست دادن ناگهانی بینایی
آمپول ترکسوما۱۵- ۲۵ میلی‌گرم/میلی لیتر ۰.۶ میلی لیتر	ناپروکسن	از دست‌دادن هوشیاری

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

متوترکسات نوعی سرکوب‌کننده ایمنی است که به گروهی از داروها به نام آنتی‌متابولیت‌ها تعلق دارد. این دارو که با تجویز پزشک در دسترس است، برای کاهش التهاب و کند کردن سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از آسیب رساندن به بافت‌های سالم استفاده می‌شود. متوترکسات در درمان بیماری‌های التهابی مانند بیماری کرون، آرتریت روماتوئید و پسوریازیس مفید است.

کودکان مبتلا به لوپوس، یوویت، واسکولیت، آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان و اسکلرودرمی محلی نیز می‌توانند از متوترکسات استفاده کنند اما برای زنان باردار منع مصرف دارد. اگر به بیماری پسوریازیس یا آرتریت روماتید مبتلا هستید، حتما از متخصص روماتولوژی یا دکتر پوست نوبت ویزیت حضوری بگیرید. در سایت دکترتو امکان استفاده از سرویس مشاوره دارویی یا مشورت با دکتر روماتولوژی آنلاین و دکتر آنلاین پوست و مو برای شما وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!