نکات مهم درباره نشانه ها و روش درمان سندروم روده تحریک‌ پذیر

خلاصه این مطلب را در این پادکست گوش دهید:

سندروم روده تحریک پذیر به انگلیسی Irritable Bowel Syndrome یکی از شایع‌ترین اختلالات عملکردی دستگاه گوارش است که حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از بزرگسالان را درگیر می‌کند. علائم آن شامل درد شکم، نفخ، اسهال یا یبوست است و باعث آسیب به روده نمی‌شود اما می‌تواند باعث مشکلات عملکردی طولانی‌مدت و کاهش کیفیت زندگی شود. درمان سندروم روده تحریک پذیر معمولا شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، رژیم غذایی کم‌FODMAP، داروها و در برخی موارد درمان‌های روانشناختی مانند شناخت درمانی یا درمان‌های فیزیکی است. اگرچه سندروم روده درمان قطعی ندارد اما علائم آن قابل کنترل هستند و بسیاری از بیماران با رعایت توصیه‌های پزشکی، زندگی طبیعی خواهند داشت.

سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

سندروم روده تحریک‌ پذیر (IBS) یا روده عصبی یک اختلال عملکردی مزمن در روده بزرگ است که بدون ایجاد آسیب ساختاری، باعث علائم گوارشی آزاردهنده می‌شود. این بیماری بیشتر در افراد بین ۲۰ تا ۵۰ سال دیده می‌شود و در زنان شایع‌تر است. عواملی مانند استرس، سبک زندگی نادرست، تغذیه ناسالم و حتی ژنتیک می‌توانند نقش مهمی در بروز آن داشته باشند. از نظر علمی، علت دقیق آن مشخص نیست اما ارتباط نزدیکی با واکنش سیستم عصبی روده و مغز دارد.

انواع سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

سندروم روده تحریک‌پذیر باتوجه به نوع علائم گوارشی غالب در فرد به چند نوع مختلف تقسیم می‌شود. شناخت نوع سندروم در انتخاب درمان مؤثر نقش مهمی دارد. پزشک معمولا با بررسی علائم، نوع بیماری را مشخص می‌کند. این انواع روده عصبی شامل موارد زیر هستند:

• نوع با غالبیت اسهال (IBS-D)
• نوع با غالبیت یبوست (IBS-C)
• نوع ترکیبی اسهال و یبوست (IBS-M)
• نوع بدون الگوی مشخص (IBS-U)

علائم سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

علائم سندروم روده تحریک‌پذیر ممکن است بین افراد متفاوت باشند اما برخی نشانه‌ها به طور مشترک در بیشتر بیماران دیده می‌شوند. درد یا گرفتگی شکم، که معمولا پس از دفع مدفوع کاهش پیدا می‌کند، نفخ شکم، تغییر در شکل یا رنگ مدفوع و اسهال، یبوست یا تناوب بین این دو از رایج‌ترین نشانه‌های سندروم روده هستند.

به طور کلی علائم زیر می‌توانند نشان دهنده IBS باشند:

• اسهال شدید
• یبوست
• یبوست متناوب با اسهال
• شکم درد یا گرفتگی معمولا در نیمه پایینی شکم که بعد از غذا خوردن بدتر می‌شود و بعد از دفع مدفوع احساس بهتری پیدا می‌کنید.
• نفخ
• مدفوع سفت‌تر یا شل‌تر از حالت عادی
• برآمدگی شکم
• وجود مخاط در مدفوع
• تغییر رنگ مدفوع و در مواردی ایجاد مدفوع سبز رنگ
• احساس می‌کنید بعد از این که مدفوع‌تان را تخلیه کردید هنوز باید مدفوع کنید
• عدم تحمل غذایی
• خستگی
• اضطراب
• افسردگی
• دل پیچه طولانی مدت و مشکلات هضم
• سردرد
• نیاز به ادرار کردن زیاد

علائم روده تحریک پذیر در کودکان

اگرچه سندروم روده تحریک‌پذیر بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شود، کودکان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند. در کودکان، علائمی مانند دل درد، نفخ، تغییر در الگوی دفع و اضطراب هنگام رفتن به مدرسه یا فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند هشداردهنده باشد.

اسهال یا یبوست مکرر بدون علت مشخص و شکایت‌های مکرر از دل‌درد، از علائم شایع آی بی اس در کودکان مبتلا هستند. بهتر است والدین این نشانه‌ها را جدی بگیرند و برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کنند.

علائم سندروم روده تحریک پذیر در مردان

در مردان ۲۰ تا ۵۵ ساله، سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) خود را با درد شکمی، نفخ، تغییر در عادات دفع و به‌ویژه اسهال یا یبوست نشان می‌دهد. ممکن است دردی همراه با گاز زیاد تجربه شود و گاهی احساس فوریت در رفتن دستشویی ایجاد شود. این تغییرات معمولا بدون دلیل بیماری التهابی روده یا عفونت رخ می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهند علائم در مردان به شکل درد و مشکلات اجابت مزاج شایع‌تر است و با گاز و نفخ همراه است.

علائم سندروم روده تحریک پذیر رو داری و نمی‌دونی چیکار کنی؟

همین حالا برای بررسی تخصصی نوبت بگیر.

دکتر گوارش

علائم سندروم روده تحریک پذیر در زنان

زنان بیشتر در سنین ۲۰ تا ۵۵ ساله IBS را با درد و گرفتگی در ناحیه شکم، نفخ (بویژه در دوره قاعدگی) و تغییرات در مدفوع تجربه می‌کنند. احتمال ابتلا برای زنان دو برابر مردان است و علائم معمولا به دوره قاعدگی وابسته هستند. زنان بیشتر حس پر بودن شکم، گاز و ترکیبی از اسهال و یبوست را گزارش می‌دهند.

سندروم روده تحریک پذیر و درد پهلو

درد پهلو در فرد مبتلا به IBS می‌تواند به‌دنبال نفخ زیاد یا اسپاسم روده باشد. این درد معمولا در سمت آسیب‌دیده شکم گسترش یافته و همراه با احساس سوزش یا تیرکشی است. شناخت دقیق تفاوت این درد با درد کلیوی یا سنگ کلیه اهمیت دارد زیرا IBS درد را به‌دنبال تغییر در عادات دفع و گاز و نفخ ایجاد می‌کند نه پس‌زمینه عفونت یا التهاب کلیه‌ای.

روده تحریک پذیر و اسهال

در نوع IBS-D، اسهال یکی از علائم اصلی است. فرد احساس نیاز فوری برای دفع دارد، همراه با مدفوع آبکی یا شُل و گاهی درد و گاز. اسهال ممکن است چندین بار در روز رخ دهد و در بیشتر موارد با علائمی مانند درد شکم و نفخ همراه است.

سندروم روده تحریک پذیر و یبوست

در نوع IBS-C، یبوست غالب است. فرد مدفوع سفت و کم حجم دارد، احساس فشار بالای شکم و اجابت دشوار را تجربه می‌کند. این نوع ممکن است با درد شکمی خفیف همراه باشد و معمولا با افزایش مصرف فیبر یا ملین‌ها کنترل می‌شود.

متن انگلیسی:‌
When you’re feeling stressed, nervous, or upset, your colon will spasm. These spasms can make you experience stomach cramps and discomfort that trigger your IBS symptoms.
ترجمه فارسی:‌
وقتی احساس استرس، نگرانی یا ناراحتی می‌کنید، روده بزرگ دچار اسپاسم می‌شود. این اسپاسم‌ها باعث گرفتگی و درد در شکم می‌شوند که می‌توانند علائم سندروم روده تحریک‌پذیر را تشدید کنند.

به نقل از سایت lompocvmc

سندروم روده تحریک پذیر و درد مفاصل

درد مفاصل به‌عنوان یک علامت غیرمعمول در IBS شناخته می‌شود اما در برخی بیماران با شدت متوسط تا شدید، همراه با علائم روده‌ای و استرس، درد در زانو، دست یا شانه گزارش می‌شود. ارتباط احتمالا به‌دلیل فعالیت التهابی سیستمیک یا واکنش عصبی روده-مغز است.

کمر درد سندروم روده تحریک پذیر

برخی بیماران با IBS از درد مزمن یا گاه‌به‌گاه در ناحیه کمر گزارش می‌دهند. احتمال دارد علت نفخ یا اسپاسم روده ایجاد فشار بر عضلات پشت باشد. مدیریت نفخ و تنظیم عادات روده به کاهش این درد کمک می‌کند.

سندروم روده تحریک پذیر و نفخ

نفخ شکم یا احساس پری شکم از رایج‌ترین علائم IBS است. گاز زیاد در روده باعث برجستگی شکم، ناراحتی و گاهی درد می‌شود. کنترل علائم با رژیم کم سالم و تغییر سبک زندگی امکان‌پذیر است .

شکل و رنگ مدفوع در سندروم روده تحریک پذیر

در IBS، مدفوع می‌تواند به‌صورت شل، آبکی یا سفت و سخت ظاهر شود. رنگ آن معمولا قهوه‌ای تا خاکستری است، مگر در حالت یبوست که ممکن است تیره‌تر شود. اگر خون یا رنگ بسیار تیره دیده شود، باید به بیماری‌های جدی‌تری مانند IBD یا سرطان روده شک کرد و بررسی پزشکی انجام داد.

علت سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

علت دقیق سندروم روده تحریک‌پذیر مشخص نیست و این بیماری ساختاری نیست، یعنی در آزمایش یا کولونوسکوپی علامتی دیده نمی‌شود اما با علائم مزمن گوارشی همراه است. به طور کلی، ترکیبی از عوامل زیر در بروز آی بی اس نقش دارند:

• اختلال در ارتباط بین مغز و روده
• حرکات غیرطبیعی و سریع یا کند روده
• حساسیت بیش‌ازحد دیواره روده به گاز یا فشار
• استرس یا اضطراب مزمن
• عفونت‌های روده‌ای قبلی (post-infectious IBS)
• تغییر در باکتری‌های طبیعی روده (فلور روده)

علت روده عصبی	توضیحات
استرس و روده تحریک‌پذیر	استرس با فعال‌کردن سیستم ایمنی، باعث واکنش آلرژیک به باکتری‌های مفید روده شده و IBS را تشدید می‌کند.
عفونت سیستم گوارشی	عفونت گاستروانتریت باعث اختلال در تعادل باکتری‌های روده و افزایش نفوذپذیری روده، عامل بروز IBS است.
اختلال در سیستم عصبی	هماهنگی ضعیف بین مغز و روده، واکنش بیش‌ازحد به فرآیند گوارش و ایجاد درد، اسهال یا یبوست را موجب می‌شود.
انقباضات عضلانی روده	انقباضات غیرطبیعی و قوی یا ضعیف عضلات روده، باعث نفخ، اسهال یا یبوست و بروز علائم IBS می‌شود.
تغییرات میکروب‌های روده	تغییر در جمعیت باکتری‌ها و قارچ‌های روده، باعث اختلال در عملکرد روده و تحریک IBS می‌شود.

از کجا بفهمیم سندروم روده تحریک پذیر داریم؟

تشخیص سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) معمولا بر اساس علائم بالینی بیمار انجام می‌شود. پزشک ابتدا سایر بیماری‌های مشابه را رد می‌کند تا از تشخیص قطعی این بیماری مطمئن شود. آزمایش‌های تصویربرداری مانند کولونوسکوپی، سی‌تی‌اسکن و اشعه ایکس برای رد سایر بیماری‌های گوارشی استفاده می‌شوند تا ساختار روده و شکم بررسی شود.

همچنین در برخی موارد، آندوسکوپی فوقانی برای مشاهده دقیق دستگاه گوارش و نمونه‌برداری برای تشخیص دقیق‌تر انجام می‌شود. این روش‌ها به شناسایی علائم غیرطبیعی کمک می‌کنند. به طور کلی برخی از مهم‌ترین روش‌های تشخیص سندروم روده عبارت است از:

• کولونوسکوپی و سندروم روده تحریک پذیر: در این روش، لوله بلند و انعطاف‌پذیری از طریق رکتوم وارد روده بزرگ می‌شود. دوربین کوچکی در نوک لوله، به پزشک امکان مشاهده کامل روده بزرگ را می‌دهد.
• سی تی اسکن و اشعه ایکس: این آزمایش‌ها تصاویر دقیق شکم و لگن را تولید می‌کنند تا سایر علل درد یا علائم شکمی رد شود. ممکن است با پرکردن روده بزرگ با مایع باریم، مشکلات بهتر دیده شود.
• آندوسکوپی فوقانی: لوله‌ای بلند و انعطاف‌پذیر از گلو وارد مری می‌شود تا دستگاه گوارش فوقانی بررسی شود. این روش برای نمونه‌برداری (بیوپسی) و تشخیص بیماری‌هایی مثل سلیاک کاربرد دارد.

روش های درمان سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

درمان سندروم روده تحریک‌پذیر معمولا نیاز به درمان‌های ترکیبی دارد تا بتوان علائم را کنترل کرد. اولین گام، اصلاح تغذیه و شناسایی خوراکی‌هایی است که علائم را تشدید می‌کنند. پزشکان معمولا پیشنهاد می‌کنند فرد رژیم غذایی کم‌ FODMAP را دنبال کند. این رژیم شامل حذف تدریجی قندهای قابل‌تخمیر مانند لاکتوز، فروکتوز و برخی سبزیجات نفاخ است.

اگر درد شکمی، اسهال یا یبوست به شکل مکرر ظاهر شود، داروهای مخصوص تجویز می‌شوند. ضداسپاسم‌ها برای کنترل انقباض روده، داروهای ضداسهال برای کاهش دفعات اجابت مزاج یا ملین‌های خاص برای تنظیم یبوست استفاده می‌شوند.

در مواردی که اضطراب یا استرس نقش پررنگ‌تری در تحریک روده دارد، پزشک داروهای ضدافسردگی با دوز پایین را پیشنهاد می‌کند تا سیگنال‌های عصبی روده متعادل‌تر شوند. کنار تمام این موارد، ورزش منظم، خواب کافی و مدیریت استرس نیز از پایه‌های درمان IBS محسوب می‌شوند.

درمان قطعی سندرم روده تحریک پذیر

در حال حاضر درمان قطعی برای IBS وجود ندارد اما روش‌هایی هستند که علائم را تا حد زیادی کاهش می‌دهند. مهم‌ترین آن‌ها رژیم سالم، پرهیز از مصرف غذاهای محرک (مانند شیرین‌کننده‌های مصنوعی، کلم، لبنیات)، استفاده از داروهای هدفمند و مدیریت استرس مزمن است.

درمان جدید روده تحریک پذیر هم شامل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های خاص مانند ریفاکسیمین برای کاهش باکتری‌های مضر و داروهای جدید مهارکننده سیستم عصبی روده هستند.

بهترین قرص برای سندروم روده تحریک پذیر

انتخاب بهترین قرص برای سندروم روده تحریک‌پذیر بستگی دارد به نوع علائمی که فرد تجربه می‌کند. چون این بیماری به‌صورت یبوستی، اسهالی یا ترکیبی ظاهر می‌شود، داروها نیز متناسب با نوع علائم انتخاب می‌شوند. در مواردی که درد شکمی و گرفتگی بیش از همه آزاردهنده باشد، پزشک داروهای ضداسپاسم مانند هیوسین تجویز می‌کند. به طور کلی داروهای تجویزی سندروم روده عبارت است از:

• داروهای ضداسپاسم: مانند هیوسین یا دی‌سایکلومین
• داروهای ضداسهال: مانند لوپرامید
• ملین‌های ملایم: برای نوع یبوستی
• پروبیوتیک‌ها: مانند لاکتوباسیلوس یا بیفیدوباکتر
• داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای یا SSRI: در نوع مقاوم، با نظر پزشک

بهترین دمنوش برای روده تحریک پذیر

افرادی که با سندروم روده تحریک‌پذیر زندگی می‌کنند، معمولا به‌دنبال راه‌های طبیعی برای کاهش علائم هستند. دمنوش‌های گیاهی یکی از گزینه‌هایی هستند که به‌صورت علمی تأثیر مثبتی بر عملکرد روده و کاهش تنش عصبی آن نشان داده‌اند. دمنوش‌های موثر برای بیماران IBS عبارت است از:

• نعناع: آرام‌بخش و ضدنفخ
• بابونه: ضدالتهاب و آرام‌کننده
• زنجبیل: بهبود حرکت روده و کاهش تهوع
• رازیانه: مؤثر برای نفخ و درد شکم
• زیره: تنظیم‌کننده گاز و هضم

درمان خانگی سندرم روده تحریک پذیر

بسیاری از افراد مبتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر، به‌ خصوص در مراحل ابتدایی بیماری، به‌دنبال راه‌هایی هستند که بدون دارو علائم خود را کاهش دهند. خوشبختانه راه‌حل‌هایی وجود دارند که در خانه قابل اجرا هستند و می‌توانند در مدیریت بهتر این بیماری کمک‌کننده باشند. اصلاح تغذیه یکی از مهم‌ترین مراحل است. اگر فرد بتواند غذاهایی را که موجب تشدید علائم می‌شوند شناسایی و حذف کند، بخش بزرگی از درمان را طی کرده است. سایر روش‌های درمان آی بی اس در خانه شامل موارد زیر است:

• مصرف وعده‌های کوچک‌تر و منظم‌تر
• حذف غذاهای نفاخ مانند حبوبات و لبنیات
• نوشیدن آب به‌اندازه کافی
• استفاده از دمنوش‌های آرام‌بخش
• پیاده‌روی روزانه یا ورزش سبک
• کاهش مصرف قهوه و نوشابه گازدار
• یادداشت‌برداری از غذاهای محرک و حذف تدریجی آن‌ها

درمان سندرم روده تحریک پذیر با طب سنتی

در طب سنتی، سندروم روده تحریک‌پذیر به‌عنوان یک اختلال عملکردی و ناشی از سردی معده یا عدم تعادل مزاجی شناخته می‌شود. درمان در این رویکرد به پاک‌سازی گوارش، تقویت معده و کاهش استرس درونی مربوط می‌شود. یکی از رایج‌ترین درمان‌ها، استفاده از دمنوش‌ها و عرقیات گیاهی مانند نعناع، زیره، رازیانه و بومادران است که می‌توانند به کاهش نفخ، درد و بی‌نظمی در حرکات روده کمک کنند.

همچنین توصیه می‌شود غذاهای سرد و سنگین مانند لبنیات سرد، خیار، گوجه‌فرنگی یا برخی حبوبات از رژیم حذف شوند، به‌ویژه در افرادی که معده ضعیف‌تری دارند. استفاده از ترکیباتی مانند عسل و سیاه‌دانه یا روغن زیتون نیز در تعدیل مزاج و عملکرد روده مؤثر شناخته شده است.

برای درمان سندروم روده تحریک پذیر، همین الان نوبت دکترتو رزرو کن.

دکتر سندرم روده تحریک پذیر

خطرات سندروم روده تحریک پذیر

سندروم روده تحریک‌پذیر اگرچه از بیماری‌های خوش‌خیم و غیرکشنده شناخته می‌شود اما نباید ساده گرفته شود. بسیاری از افراد با این اختلال دچار افت کیفیت زندگی، کاهش اعتمادبه‌نفس و اضطراب مزمن می‌شوند. زمانی که علائم به‌درستی مدیریت نشوند، فرد در انجام کارهای روزمره دچار مشکل خواهد شد. همچنین ممکن است این بیماری با بیماری‌های جدی‌تری مانند کولیت، کرون یا حتی سرطان روده اشتباه گرفته شود.

به طور کلی خطرات احتمالی IBS شامل موارد زیر هستند:

• کاهش شدید انرژی و ضعف جسمی ناشی از سوءتغذیه
• افسردگی یا اضطراب مزمن در اثر بروز علائم آزاردهنده
• دردهای مکرر شکم و اختلال در خواب شبانه
• تداخل با روابط کاری یا اجتماعی
• مصرف خودسرانه دارو و آسیب به گوارش
• تأخیر در تشخیص بیماری‌های جدی دیگر به‌دلیل تشابه علائم

جلوگیری از سندروم روده تحریک پذیر ممکن است؟

در حال حاضر، راه مشخصی برای پیشگیری کامل از سندروم روده تحریک‌پذیر وجود ندارد زیرا علت دقیق آن هنوز کاملا شناخته نشده است. اما با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و تغذیه می‌توان احتمال بروز علائم یا شدت آن‌ها را کاهش داد:

• تغذیه متعادل و کاهش مصرف غذاهای نفاخ
• خودداری از خوردن سریع و بدون جویدن کافی
• کنترل استرس و اضطراب
• مصرف منظم فیبر به‌صورت تدریجی
• اجتناب از مصرف آنتی‌بیوتیک‌های غیرضروری
• خواب کافی و سبک زندگی سالم

داده‌ای یافت نشد.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

سندروم روده تحریک پذیر یا IBD که قبلا به آن کولون اسپاستیک یا روده عصبی گفته می‌شد، یک اختلال عملکردی دستگاه گوارش است که با گروهی از علائم همچون گرفتگی عضلات، درد شکم، نفخ، اسهال و یبوست مشخص می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد آی بی اس زنان را دو برابر بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار می‌دهد و احتمال ابتلای افراد با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند.

هیچ درمان شناخته شده‌ای برای سندروم روده تحریک پذیر وجود ندارد اما شما می‌توانید علائم این بیماری را از طریق رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی بهبود ببخشید، البته اگر به نسخه شدید این بیماری دچار هستید، داروها می‌توانند کمک زیادی به شما کنند. برای تشخیص و درمان این بیماری باید به دکتر گوارش یا فوق تخصص آی بی اس مراجعه کنید. همچنین در روند درمان و و برای کنترل علائم می‌توانید از راهنمایی‌های متخصص تغذیه هم استفاده کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!